From Israel to Australia. About Jews and everything else / מישראל לאוסטרליה. על היהודים ועל כל דבר אחר / От Израиля до Австралии. О евреях и обо всем на свете / Ад Iзраiля да Аўстралii. Аб яўрэях i ўсiм на свеце / Від Ізраїлю до Австралії. Про євреїв і все на світі
Сёлета споўнілася 110 гадоў з дня нараджэння Бера Лейзеравіча (Барыса Лазаравіча) Берлінкова – чэмпіёна Беларусі 1933 года, старшыні рэспубліканскай шашачнай секцыі, майстра спорту СССР.
Нарадзіўся Бер Берлінкоў у Віцебску ў 1912 годзе (дакладная дата невядома). У юнацтве захапіўся шашкамі і шахматамі. Дарэчы, пасля выбару на карысць першых апошнія не кінуў – у 1945 годзе стаў першакатэгорнікам па шахматах, судзіў шмат спаборніцтваў, у тым ліку і фіналы чэмпіянатаў БССР. Але ў шашках удалося дасягнуць нашмат большага.
У 1929 годзе Бер Берлінкоў займае другое месца ў малым чэмпіянаце Віцебска і ў наступным годзе прымае ўдзел у вялікім. Пераможная партыя гэтага турніра з яго аналізам была нават апублікавана ў цэнтральным часопісе “64. Шахматы і шашкі ў рабочым клубе”.
“64. Шахматы и шашки в рабочем клубе” 1930 год № 27
У 1931 годзе эцюд братоў Берлінковых публікуецца ў “64. Шашкі ў масы” (асобны шашачны часопіс выходзіў у 1931-32 гадах).
“64. Шашки в массы” 1931 год № 5/6
Тут трэба зрабіць адступленне і расказаць пра малодшага брата – Меера (16.10.1915 – 24.08.1977). Першая шашачная задача 14-гадовага падлетка была апублікавана ў “64” у 1930 годзе. Яшчэ шэсць задач былі надрукаваны ў тым жа часопісе ў наступныя гады, у тым ліку і пасля пераезда Меера ў Ленінград на вучобу. Апошняя з вядомых – у 1940 годзе ў сааўтарстве з гамяльчанінам Уладзімірам Мышкоўскім, які таксама вучыўся там у той час.
У 1939 годзе Меер Берлінкоў закончыў матэматыка-механічны факультэт Ленінградскага ўніверсітэта. Восенню 1941 года быў прызваны ў войска, дзе адслужыў два гады ў якасці тэхніка-інтэнданта. З фронта вярнуўся з раненнем нагі.
Пасля вайны спачатку выкладаў у Ніжнім Тагіле, потым пераехаў у Свярдлоўск і пачаў працаваць у Горным інстытуце. У 1953 годзе стаў кандыдатам фізіка-матэматычных навук. З 1962 года загадваў кафедрай матэматыкі геафізічнага факультэта.
Але вернемся да старэйшага брата, майстэрства якога імкліва расце. У канцы 1931 года Бер Берлінкоў лепш за астатніх прадстаўнікоў Беларусі выступае ў другім малым чэмпіянаце СССР, дзе займае 4-е месца ў сваёй групе. У чэмпіянаце рэспублікі наступнага года становіцца бронзавым прызёрам. А ў 1933 годзе тэхнік віцебскага завода ланцугоў Галя становіцца чэмпіёнам Беларусі (другім у гісторыі), падзяліўшы першае месца з майстрам Іллёй Гардонам, які выйграў усе пяць папярэдніх першынстваў.
“64. Шахматы и шашки в массы” 1933 год № 11/12
Гэта дало Берлінкову права ўдзелу ва ўсесаюзным адборачным турніры ў студзені наступнага года ў Днепрапятроўску, дзе гулялі майстры спорту і мацнейшыя першакатэгорнікі Украіны, Беларусі і Ленінграда. Для выхаду ў фінал чэмпіянату СССР не хапіла аднаго ачка.
У сярэдзіне 1930-х гадоў віцеблянін паступае ў Беларускі дзяржаўны палітэхнічны інстытут і пераязджае ў Мінск.
У гэты час у матчы БССР – Масква ён перамагае аднаго з мацнейшых майстроў, чэмпіёна Савецкага Саюза 1930 года Дзмітрыя Шэбэдзева. Вось гэтая партыя (прыводзіцца па кнізе А.Ракітніцкага “Дарагія аматары шашак” з заўвагамі Б.Берлінкова, які гуляў белымі).
22.ca5 ed4 23.fg5 dc5 24.gf4 dc3 25.fe3 cb4 26.ac5 cb2 27.ed4 bc1 28.ab6 hg3 (не выратоўвае чорных камбінацыя 28. … fg7 29.hd6 cd2 або 29. … cb2 з-за вялікай матэрыяльнай перавагі белых) 29.fh2 fh4 30.de5 ca3 31.ed6 ef6 32.ba7 і праз некалькі хадоў чорныя здаліся.
У 1936 і 1937 гадах Бер Берлінкоў удзельнічае ва ўсесаюзных турнірах першакатэгорнікаў, заканчваючы групавыя спаборніцтвы ў верхняй палове.
Што тычыцца чэмпіянатаў Беларусі, то пасля перамогі ў 1933 годзе тройчы запар ён становіцца прызёрам – бронзавым у 1934 і сярэбраным у 1936 і 1937 гадах.
Чэмпіянат Беларусі 1937 года. “64. Шахматно-шашечная газета” 1937 год № 71
Серыя перарываецца ў чэмпіянаце 1938 года, дзе добра згуляла моладзь – чэмпіён СССР сярод школьнікаў мінчанін Сямён Барок, землякі-віцебляне Кабакоў і Грушэцкі. Берлінкоў становіцца толькі пятым. У апошніх перадваенных чэмпіянатах Беларусі ў 1939 і 1941 гг. па нейкіх прычынах не ўдзельнічае.
Падчас Вялікай Айчыннай вайны працуе інжынерам на абаронным заводзе ў Куйбышаве. Пасля вайны вяртаецца ў Мінск, дзе ўладкоўваецца на завод імя Чкалава.
У першым пасляваенным чэмпіянаце Беларусі, які адбыўся ў 1947 годзе, Бер Берлінкоў займае другое месца, саступіўшы толькі Матвею Рабіновічу з Гомеля. Пасля становіцца прызёрам рэспубліканскіх чэмпіянатаў па рускіх шашках у 1949, 1950 і 1953 гадах.
Чэмпіянат Беларусі 1947 года. Скрыншот кіначасопіса “Советская Беларусь” з фондаў БДАКФФД
У лістападзе 1953 года ў Мінску праходзіць першы ўсебеларускі турнір па стаклетачных шашках. Бер Берлінкоў паўдзельнічаў у размеркаванні медалёў, перамогшы ў апошнім туры лідзіраваўшага Аркадзя Ракітніцкага, і ў выніку падзяліў з ім трэцяе месца. Лепшымі ж сталі студэнты Сямён Рудэрман і Іван Сцяпанаў.
У 1957 годзе трапляе ў фінал чэмпіяната СССР па рускіх шашках, дзе гуляе ўдала – дзялёж 6-11 месцаў пры 50-працэнтным выніку. У 1962 годзе па выніках паўфіналу саюзнага чэмпіянату становіцца нарэшце майстрам спорту.
НАРБ, ф. 1163, воп. 1, спр. 499, арк. 246
З 1948 года Берлінкоў уваходзіць у адноўленную рэспубліканскую шахматна-шашачную секцыю. Судзіць шмат спаборніцтваў, доўгі час ён адзін з нямногіх суддзяў рэспубліканскай катэгорыі, прычым не толькі па шашках, а і па шахматах. У 1955 годзе становіцца старшынём шашачнай секцыі БССР.
НАРБ, ф. 934, воп. 1, спр. 153, арк. 135
Пасля завода імя Чкалава пераходзіць на працу ў спецыяльнае канструктарскае бюро № 3 Савета народнай гаспадаркі (пазней Дзяржплана) БССР, дзе ў 1966 годзе публікуе працу “Механизация сборочных работ с помощью ручного механизированного инструмента”. Працягвае гуляць у шашкі.
Чэмпіянат Беларусі 1966 года, г.Гродна. З фондаў БДАКФФД
У 1983 годзе разам з Аркадзем Ракітніцкім выдае кнігу “Шашечные партии белорусских мастеров”.
Са словаў Аркадзя Плакхіна, у 1980-х гадах Бер Берлінкоў пераязджае з дачкой у ЗША. Год смерці невядомы.
Добрый… день? Вечер? Неважно, абы что-то доброе. Abi gezunt 🙂
Оглянуться не успел, как минуло 20 лет после аспирантуры. Тем, что в 1999 г. поступил в неё без «блата», с рекомендацией от Европейского гуманитарного университета, горжусь не очень – в конце 1990-х научные учреждения Беларуси были в загоне (по сути там и сейчас, но отбор ужесточился; чиновникам понравилось обвешиваться званиями/степенями). Вот тем, что, получив «свободное распределение», продолжал заниматься наукой, что мои самиздатовские книги рецензировали серьёзные исследователи, а на некоторые статьи делались ссылки в РБ и за кордоном, иногда горжусь-таки.
Кислород научным работникам в XXI веке перекрывался без особого стеснения. Пара отсечек: в 2001 г. – ликвидация выборов президента национальной Академии наук (вскоре назначаемые администрацией люди, отдалённо напоминающие учёных, стали именоваться «председателями президиума», как-то так). В 2003 г. – поворот к «государственной идеологии» с разработкой учебников, появлением штатных идеологов, etc.
Во время научных конференций 2001–2002 г. (не только в столичных я участвовал, но и в брестских, гродненских) звучали разные, часто дискуссионные мнения социологов, политологов, философов и историков. Теперь нелегко себе представить свободный обмен мнениями… Нечто похожее застал ещё на могилёвской конференции 2014 г., но в 2021–2022 гг. уважаемые преподаватели государственных вузов, судя по инфопространству, (почти) все уподобились мышам под веником. Кто не молчал, те выступали согласно «линии партии», как проф. Сергей Решетников. Либо как доцент Галина Чаянкова из гомельского университета транспорта (БГУТ) перед утверждением новой конституции (sb.by, 21.01.2022):
– Проект можно назвать по-настоящему народным, обратите внимание, какая широкая идёт кампания по обсуждению, внесению изменений и дополнений, учитывается мнение каждого. Те, кто хотел перемен, их сейчас получат, но они будут проведены цивилизованно и грамотно.
В 2021 г. Чаянкова на СТВ чем-то возмущалась
Да уж, за 9 месяцев народились мириады «цивилизованных перемен»… Но, возможно, дама (следом за легендарным Цоем) подразумевала школьные перемены? 🙂
Тренд этих лет – охотный выход за пределы собственной компетентности, легко объясняемый эффектом Даннинга-Крюгера. Если б только «главный» строил из себя всезнайку, так ведь и подчинённые подражают ему – часто, массово… Чиновница минздрава Елена Богдан в сентябре 2020 г. о «цветных революциях»: «Последний пример – Украина. Вспомните Сирию, Египет, Ливию. Везде всё начиналось одинаково». Председатель Свислочского райисполкома Александр Версоцкий в начале февраля 2022 г.: «Посмотрите на соседнюю Украину, которую горе-политики, извините, довели до ручки». Свежачок – «срыв покровов» от министра природных ресурсов и охраны окружающей среды РБ Андрея Худыка. На ОНТ 20.11.2022 он «объяснил», кому могут быть выгодны нападения зарубежных экоактивистов на предметы искусства:
Это чистой воды пиар. Это отрабатывание денег. Это работа на какие-то реакционные силы в том или ином обществе. Это власть, это деньги, это ресурсы. У нас в республике также это всё наблюдалось. Еще недавно строительство аккумуляторного завода в Бресте, строительство Светлогорского ЦКК, “Белорусские обои”… Но на сегодняшний день заводы работают и абсолютно экологически чистые, потому что там применяли современные технологии. А где же эти проплаченные дельцы, которые так уповали за природу, за экологию и шумели, кричали на весь мир, что здесь действительно какое-то экологическое бедствие? Их нет. Поэтому это действительно пример тому, как проводятся эти мероприятия, манипуляции с сознанием нашего общества.
Как некто говаривал, «факты на стол». Назвал бы уже «государственный муж» поимённо те «реакционные силы», на которые работают активисты британского движения «Just Stop Oil», протестующие против нефтедобычи, – ЦРУ? Ку-клукс-клан? Масоны? «Объединённый переходный кабинет» С. Г. Тихановской? Оч-чень интересно! 😉
Красавец! «Первый ученик»!
«Абсолютно экологически чистые» – так могли бы охарактеризовать заводы их владельцы & нанятые рекламисты, но не «главный охранник природы», пусть и член правительства (уж 5 лет как на «воеводстве»). Ему ли не ведать, что любое промышленное предприятие так или иначе вредит окружающей среде? Представительница злополучного завода в Брестском районе, достроенного в 2020 г., введенного в эксплуатацию без референдума (вопреки абяцанкам сами-знаете-кого) – и та весной 2021 г. утверждала: «показатель по выбросам свинца в годовом исчислении не превышает на данный момент 2,6 кг, как и было заявлено в первоначальном проекте». По-моему, и 2,59 кг свинца в год способны убить лошадь человека.
Завод по производству сульфатной беленой целлюлозы, входящий в состав Светлогорского ЦКК и после долгих пертурбаций запущенный c неполной загрузкой в конце 2010-х (сам целлюлозно-картонный комбинат существует более полувека), тоже трудно назвать «абсолютно чистым» – студент Гродненского медуниверситета А. П. Кравчук понял это лучше министра… Вряд ли можно считать укоренённое на заводе частично бесхлорное отбеливание сырья «современной технологией», ведь в мире давно существуют предприятия аналогичного профиля, где отбелка бесхлорная не «частично» (пример приведен Евгением Лобановым из «Центра экологических решений» здесь, 10 лет назад).
О том, что система нацелена на скорейшее «снятие пенок», а не на какое-то там поддержание экологического равновесия, cвидетельствует и само минприроды РБ… Точнее, свидетельствовало в октябре 2010 г. и августе 2016 г., но многое ли с тех пор улучшилось?
В ОАО «Гомельстекло» установлены факты эксплуатации технологического оборудования без газоочистного оборудования, предусмотренного проектом, недостоверность государственной статистической отчетности о выбросах загрязняющих веществ в атмосферный воздух. Также зафиксированы нарушения в проведении работ по локальному мониторингу выбросов, предоставление недостоверной информации в орган выдачи разрешений для его продления, превышение установленных нормативов допустимых выбросов, не выполнены особые условия к разрешению на выбросы…
По итогам проверки ИООО «Кроноспан» в г.Сморгонь Гродненской области установлены факты выбросов загрязняющих веществ от отдельных технологических линий и оборудования без разрешения на выбросы от уполномоченного государственного органа, не проводятся работы по контролю за выбросами загрязняющих веществ по причине отсутствия или не соответствия требованиям технических нормативных актов точек отбора проб, не проводится оценка технического состояния испытания газоочистного оборудования на соответствие проектным показателям. Не реализованы предусмотренные проектом решения об использовании очищенного поверхностного стока для производственных нужд, очистные сооружения поверхностного стока работают неэффективно. Имеют место сбросы производственных сточных вод в систему ливневой канализации…
Повторно рассмотрена заявка ОАО «Мозырьский нефтеперерабатывающий завод» на получение комплексного природоохранного разрешения. Установлено, что заявителем предоставлены недостоверные и некачественные материалы – Акт инвентаризации выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух и Проект нормативов допустимых выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух (разработчик Акта и Проекта – НИЦ «Экологическая безопасность и энергосбережение на транспорте» БГУТ).
Это был 2016-й. Даже любопытно сделалось – не за подобные ли «придирки» турнули в 2017 г. предыдущего министра, обвинённого в коррупции?
Раз уж речь зашла о Гомельщине и минприроды, расскажу ещё одну майсу. В Чечерском районе давно устроена площадка для опасной «химии»: «Комплекс по переработке и захоронению токсичных промышленных отходов Гомельской области». Работал комплекс в основном на захоронение, а в 2010-х некая мудрая голова решила, что неплохо бы часть отходов (пестициды…) перерабатывать. И вот 30.09.2018 А. Худык объявил: «Глобальный экологический фонд выделил $12 млн. За эти деньги мы должны осуществить два проекта. Один из них – строительство предприятия в Чечерске по утилизации стойких органических загрязнителей. Стоит задача в течение трех лет запустить это предприятие».
Думаете, запустили к октябрю 2021 г. «это предприятие»? Разве что в форточку… В январе 2019 г. Худык посовещался насчёт строительства в Дубровке Чечерского района, в феврале добавил: «Вся страна в таком предприятии давно нуждается: накоплены немалые запасы опасных отходов…». А в феврале 2022 г., вновь навестив Гомельскую область, и вовсе потребовал ускорить создание комплекса, подчеркнув, что нарушение сроков сдачи объекта недопустимо. Как там писал М. А. Булгаков о разрухе, палке и затылке? 🙂
Судя по тому, что министр встречался с руководителем ООО «Сосновоборский машиностроительный завод», предприятия, расположенного аж в Ленинградской области, отечественные строители тендер проиграли (да состоялся ли он)? У россиян же, понятно, всё «идёт по плану», как у гродненского Караника… Нескоро под Чечерском будут утилизированы СОЗы (стойкие органические загрязнители) в промышленных масштабах. Априори, 12 миллионов долларов от экологического фонда утилизировать проще и приятнее.
В чём ещё руководство РБ (по словам Натали К-ой, брошенным 2 года назад, всё делавшее «так») добилось «грандиозных успехов»?
– в использовании заброшенных зданий (Минск, периферия).
Неужто «коллективный Запад» мешал всему перечисленному?.. И речь идёт лишь об отдельных аспектах нашей жизни, затронутых на belisrael.
В общем, даже абстрагируясь от «тёрок» с соседями и несоблюдения прав человека (объявленных здешними чиновниками утопической концепцией), куда администрацию ни целуй, везде ж… 🙁 Ладно, практически везде; кое-что «кое-где у нас порой» делалось без задержек и качественно. Вот пару электронных табло на бул. Шевченко повесили в 2021 г., асфальт на ул. Каховской обновили в 2022 г. – мелочи, а приятно.
О да, бывают в жизни светлые полосы – возобновила выход газета «Берега», издание Иудейского религиозного объединения в РБ! Это вам не «Авив».
Традиции блюдутся – «шапка» знакома с прошлого тысячелетия. Как 20 лет назад читал в газете об Александре Ширвиндте, так и сейчас читаю 🙂
Правда, «Берегов» уже нет в подписном каталоге «Белпочты»… И тираж всего 300 экз., и авторских материалов маловато. Но вы можете написать выпускающему редактору (Саша Фарбер; есть на снимке), дабы присоединиться к тёплой тесной кампании корреспондентов 🙂
Ещё вышла новая книга у одного из самых известных (но не самых контактных) белорусских евреев – израильского шахматного гроссмейстера, уроженца Минска Бориса Гельфанда. Писатель из США Стив Стернвыпустил роман о художнике из Смиловичей Хаиме Сутине «The Village Idiot», что с английского допустимо перевести как «Местечковый дурачок»…
А 17-летняя минчанка Виктория Николаева («Опасная Вика») в октябре с. г. стала чемпионкой мира по шашкам в трёх категориях: блиц, рапид, «классика». Возрадуемся!
90 гадоў таму, 6 верасня 1932 года, была падпісана да друку першая беларуская кніга па шашках – “Курс канцоў партый рускай шашачнай ігры” бабруйчаніна Якава Гордзіна. Кніга выйшла накладам 3 000 экземпляраў на беларускай мове да рэформы правапісу 1933 года, таму напісана так званай “тарашкевіцай”.
Кніга прызначалася для школ, клубных гурткоў і хат-чытальняў. Яна знаёміла пачынаючых аматараў шашачнай гульні з асноўнымі правіламі, натацыяй, апазіцыяй, самаабкладаннем і інш. Самы вялікі раздзел кнігі быў прысвечаны нармальным канчаткам і гульнявым эцюдам.
У ліпені 1933 года ў часопісе “64. Шахматы и шашки в массы” выйшла рэцэнзія на кнігу Гордзіна. Адзначаючы недахопы, бліскучы знаўца эндшпіляў Мікалай Кукуеў пісаў, што кніга займальная і карысная не толькі для пачаткоўцаў, але і для кваліфікаваных аматараў, і з’яўляецца добрым дапаможнікам.
“64. Шахматы и шашки в массы” 1933 год № 7
Планаваўся выхад другой часткі кнігі, ужо разлічанай на больш кваліфікаваных шашыстаў. На жаль, яна так і не выйшла. Як і брашура “Как составляется шашечный этюд”, якую складаў Гордзін.
Аўтар кнігі Якаў Хаймавіч Гордзін – выдатны шашачны кампазітар, першы эцюд апублікаваў яшчэ ў 1901 годзе. Ён быў і шашыстам-практыкам, станавіўся прызёрам чэмпіянату Беларусі. Парадаксальна, але па ўспамінах сучаснікаў самым слабым яго месцам была … гульня ў эндшпілі. Загінуў Гордзін у 1941 годзе ў бабруйскім гета. Адзіную пакуль яго фатаграфію не лепшай якасці знайшоў у адным з нумароў “64. Шахматно-шашечной газеты” 1935 года.
Ад belisrael. Мы вырашылі далучыць да змястоўнага артыкула Віталя Аніські нарыс Аркадзя Ракітніцкага (з кнігі апошняга “Дарагія аматары шашак”, Мінск, 1993), прысвечаны Я. Гордзіну.
Всё-таки снова шалом! Слегка напряжно было посматривать на всё, что творилось в Синеокой и неподалёку в начале августа: «Форум патриотических сил» с неумными заявами, с концертом очень средних музыкантов (а ведь ещё 3 года назад в сквере у Купаловского театра выступали Бенька с Артёмом Залесским и «Кассиопея»), конференция «невероятных» в Вильнюсе…
Позабавился, читая июльскую беседуАлександра Отрощенкова с Бернаром-Анри Леви, никогда не бывавшим в Беларуси (и, похоже, далёким от здешних проблем), но уверенным в том, что Светлана Тихановская сравнима с Шарлем де Голлем образца 1940-х годов – «это действительно великий лидер!» Г-н Отрощенков вспомнил о дебатах Леви с россиянином Александром Дугиным в сентябре 2019 г.: «По моему мнению, вы его размазали». У меня от тех «судьбоносных» дебатов осталось иное послевкусие: отрицатель самостоятельности украинского народа выиграл по очкам…
Леви & Дугин
Леви и его подражатели в Европах, увы, страдают верхоглядством & wishfulthinking, потому и выхлоп от их деятельности таков, каким мы его видим в Синеокой. О да, разумеется, белорусы «сами виноваты» – не осознали своего «счастья»! 🙂 В начале августа с. г. предметно разговаривал о политике с четырьмя обитателями столицы разных возрастов и социального статуса, критически настроенными к властям РБ, отправившими в «игнор» февральский референдум (двое мужчин и две женщины). Никто из четверых не воспринимал Светлану как здешнего де Голля, или там Жанну д’Арк. Об уровне символического сопротивления в Минске-2022 уже упоминал.
В единство «демократов» давно не верю, но и не собираюсь обсасывать конфликты последних недель: В. Цепкало vs. С. Тихановская, О. Карач vs. А. Мотолько, З. Позняк vs. Ю. Дракохруст… Зреет у меня идея другого «Comedy battle», между М. Жванецким (1934-2020) и М. Мишиным (р. 1947). Скажете, неактуально? А вот посмотрим. Пока что предлагаю присылать ваши соображения насчёт того, кто из сатириков больше «матери-истории ценен» – и почему.
Больше, чем квазиполитические «разборки», занимают меня сейчас и архивные поиски Виталия Анисько (р. 1981; порадовал материал о нём в «Газеце Слонімскай» 2016 г.). Любопытный документ из Национального архива опубликовал Виталий на днях в своём fb-аккаунте:
Комитет по делам физической культуры и спорта при Совете Министров БССР
Приказ (секретно) № 21с от 16.05.1952 о награждении победителей шашечного первенства БССР 1952 года.
Наградить победителей шашечного первенства БССР 1952 года, проведенного в г.Минске с 22 апреля по 9 мая с.г.:
Рокитницкого А.В. – занявшего 1-е место в шашечном первенстве – костюмом тренировочным шерстяным (331 руб.), брюками бостоновыми (289 руб.), свитером шерстяным (207 руб.), трико шерстяным (198 руб.). Всего на сумму 1025 руб.
Шавеля М.А. – занявшего 2-е место в шашечном первенстве – свитером шерстяным (207 руб.), настольной лампой “Сова” (243 руб. 50 к.). Всего на сумму 450 руб. 50 коп.
Рудермана С.Ю. – занявшего 3-е место в шашечном первенстве – свитером шерстяным (207 руб.). На сумму 207 руб.
Председатель Е.Коноплин
НАРБ, ф. 934, оп. 1, д. 103, л.34.
***
Почему приказ секретный, ума не приложу. Видимо, в последний год сталинского правления засекречивалось (почти) всё, дабы империалистические лазутчики не узнали о бедности советских людей, в т. ч. мастеров спорта, нуждавшихся в свитерах и трико?.. Но, по-моему, послевоенная разруха ни для кого не являлась тайной… И после смерти Сталина в Минске рыцарей шахматно-шашечной доски любили награждать, к примеру, спортивными костюмами (см. миниатюру Д. Ноя о Б. Гольденове здесь).
Кстати, об А. Рокитницком на belisrael была подборка в 2021 г., о М. Шавеле – в 2016 г. О С. Рудермане до сих пор на сайте ничего не было, но это легко исправить. Ещё одна публикация В. Анисько (от 24.07.2022), в переводе с белорусского:
90 лет назад родился Иван Андреевич Степанов – победитель первого чемпионата Беларуси по стоклеточным шашкам (1953 год, вместе с С.Рудерманом), мастер спорта СССР (1961). Профессор Витебского государственного технологического университета, долгое время заведовал кафедрой философии.
Интересно, что Семён Юрьевич Рудерман тоже стал профессором, доктором технических наук.
Продолжается затыкание ртов и порча мозгов на просторах «между Польшей и Россией». Под раздачу попали, между прочим, знакомые мои – поэтка-режиссёрка Ната (её youtube-канал с десятками видео, где рассказы о жизни, записи песен и танцев, в т. ч. еврейских, разумники из суда Борисовского района объявили «экстремистским» ещё в апреле) и кузнец-краевед Алесь, которого в июле посадили «на сутки», а затем налепили соответствующий ярлык на фб-аккаунт. В некотором смысле это подсказка, что смотреть, слушать и читать.
У не чрезмерно любимого мною писателя Б. власти забанили целый роман – «Сабакі Эўропы», который я когда-то листал в Национальной библиотеке. Не осилил, но фраза от имени главного героя «Нам хулиганов не надо, мы сами хулиганы» «Зачем мне эмигранты – я сам эмигрант» пришлась по вкусу. Печально то, что теперь в каталоге НБ этот роман уже не отыскивается…
Правда, иные книги писателя в каталоге (пока что) присутствуют и читателям доступны – тутэйшым цензорам есть куда расти падать. Вспомнилось предисловие к поэтическому сборнику Рахиль Баумволь, выпущенному в Израиле-1976. Заслуживает того, чтобы воспроизвести его целиком:
Вывод у меня получается амбивалентный. С одной стороны, спустя «всего лишь» 20 лет после позорных приказов и циркуляров 1971 г. («всего лишь», т. к. в историческом плане это ничто, но в жизни человека – очень даже что-то) Советский Союз, истекавший ложью и глупостью, почил в бозе. С другой стороны – подозреваю, что никто в 1991 г. и позже не понёс ответственности за изъятие из «библиотек и книготорговой сети книг Баумволь Р. Л., Керлера И. Б. и Телесина З. Л.», множества других изданий. Равно как «утилизация» по идеологическим мотивам первого выпуска информационно-просветительного журнала «Шахматы» в Беларуси-2003 до сих пор остаётся безнаказанной (история вкратце была описана здесь и тут).
Начальник главуправления по охране гостайн в печати при совмине СССР Павел Романов (1913-1992) и замминистра минлегпищемаша Иван Пудков (1916-2002), расправившиеся с «крамольными» детскими книгами вроде «Кукла едет»/«Плюх-плих», и после 1971 г. благополучно служили системе, а затем получали от правительства персональные пенсии. Полагаю, бывшему директору минского издательства «АіВ» Николаю Супрановичу, его «замше» Наталье Соколовой, кураторам из минобразования РБ за их «фокусы» 2003-2004 гг. тоже ничего не будет… разве что кого-то совесть на склоне лет замучает.
А замучает ли она тех, кто донёс на певицу Мерием Герасименко и на Андрея Жука, руководителя бара в центре Минска, где Мерием 3 августа исполнила песню из репертуара «Океана Эльзы» (2013) «Обійми»? Сомневаюсь.
Наивно верить в раскаянье современных доносителей… М. Г. (на снимке) осудили на 15 суток, А. Ж. – на 30.
Вот ещё что подметил, помимо легитимизации слова «доносить»: странную тенденцию «оканья» у официоза. Когда-то фамилию талантливого молодого шахматиста Дениса Лазавика в «СБ» писали правильно, а летом 2022 г. начали упорно именовать его «Лазовиком». Например, 11 августа:
Д. Л. обыграл Гельфанда не в серьёзной партии (видимо, в сеансе одновременной игры), а пешки в шахматах не превращаются в королей, ну да ладно
Ccайта школы № 98 г. Минска
Только что минобразования РБ опубликовало программу «духовно-патриотического воспитания» школьников при поддержке православной церкви (почему-то уточнения «православная» составители постеснялись – везде писали просто «Церковь»).
Содержание этой факультативной (хотелось бы верить) программы – особая песня… Мне же сразу резануло глаз «Корват», тогда как фамилия первого героя Республики Беларусь – Карват, с ударением на втором слоге.
C cайтагимназии № 38 г. Минска
«Эй вы там, наверху» – подстраиваетесь под говоры северного наречия русского языка? Ну-ну. А знаете, что стало в мае с «мэром Энергодара» Шевчиком и в августе – с херсонским деятелем Сальдо? Аз ох ун вэй!
Если уж обращать внимание на крупицы позитива, то следует сказать, что в «Сельской газете» попытались загладить тяжёлое впечатление от «Алексея Сильвашки» и «Робинсона» (статья Кучко 9 июля). Вскоре после моей реплики появилась на sb.by другая статья (Шиманского, 27.07.2022), где имя Александра Сильвашко и фамилия его американского товарища по встрече на Эльбе Уильяма Робертсона были уже написаны без ошибок.
И ещё одна маленькая – пожалуй, миниатюрная – победа здравого смысла.
Общеизвестно (хо-хо), что бульвар Шевченко в Минске пересекается улицей Осипенко, и раньше в центре пересечения не было «зебры». Граждане и лица без гражданства, гулявшие по бульвару к барельефу Тараса Григорьевича и обратно, формально нарушали ПДД, шагая напрямик (ну, не все желали три раза переходить проезжую часть вместо одного). Теперича всё здесь в порядке.
От belisrael.info. 29 сентября 2020 г. Аркадию Мироновичу Плакхину исполнилось 80. В прошлом году мы как-то упустили этот юбилей, но лучше поздно, чем никогда… Позволим себе присоединиться к поздравлениям в адрес великого шашиста, чемпиона мира 1994 г. И предлагаем о нём два материала, вышедших с разбежкой в 57 (!) лет.
* * *
Перевод с белорусского:
ВСТРЕЧА С ЧЕМПИОНОМ
В гости к любителям русских шашек нашего города приехал известный белорусский мастер по русским и международным шашкам Аркадий Миронович Плакхин. В 12-летнем возрасте он уже стал второразрядником, а в 13 лет завоёвывает звание чемпиона белорусского общества «Буревестник». На этих же соревнованиях талантливый шашист выполнил норму первого разряда. В 1958 году Аркадий Плакхин выходит в финал первенства страны по русским шашкам, выполнив при этом норму мастера спорта. С этого времени он ежегодно завоёвывает право на участие в первенстве страны по русским шашкам.
Наибольшего успеха Аркадий Плакхин добился в 1960 году, когда он разделил с гроссмейстером З. Цириком (Харьков) первое-другое места, в 1962 году он завоевал третье место. Но особенно успешно белорусский мастер выступил в прошлом году в чемпионате, который проходил в городе Лиепая. Здесь собрались сильнейшие шашисты страны. Выиграв у гроссмейстера Городецкого, мастеров Галкина, Габриэляна и других, Аркадий Плакхин возглавил турнирную таблицу. Победа принесла ему золотую медаль чемпиона страны и второй гроссмейстерский балл.
В Калинковичах чемпион СССР выступил перед любителями шашек с рассказом о развитии шашек в нашей стране. Затем он продемонстрировал свои лучшие партии, которые сыграл в разные годы на чемпионатах страны.
После выступления чемпион СССР дал сеанс одновременной игры на 21 доске. Около часа длилась упорная борьба. Один за другим сдавали свои партии чемпиону участники сеанса. Лишь троим из них, директору мебельной фабрики А. Маневичу, завучу школы рабочей молодёжи М. Люльеву и тренеру детской спортивной школы Б. Шрайберу удалось добиться ничьёй.
В. Сакович
(газета «За камунізм», Калинковичи, 09.01.1964)
PS. от ред. belisrael
Прошло 57 лет, но читая материал многолетнего ответственного секретаря местной газеты Виктора Яковлевича Саковича, большого любителя шахмат, вспоминаю тот сеанс, который прошел в спортзале недавно открытой СШ2. Несколько удивителен результат, поскольку в городе были перворазрядники Петя Худицкий, Яша Еренбург, Боря Горелик, Саша Вайсман, переехавший из Бобруйска после женитьбы, Лева Левин, Николай Симхович, Саша Николаенко, и др,, да и сам я делил увлечения между шахматами и шашками и вскоре в чемпионате области выполнил норму кмс. Скорее всего, если и играли перворазрядники, то несколько чел. Тот же Александр Михайлович Маневич имел 1 разряд по шахматам, хотя играл и в шашечных турнирах, и имел 1 разряд. Михаил Борисович Люльев имел 1 разряд по шахматам, вел кружок в Доме пионеров, в котором я и начинал занятия в 1958 г.
На следующий год в Калинковичах, благодаря содействию секретаря горкома партии, большого любителя шахмат Анатолия Сергеевича Новикова, в сквере в центре города открыли шахматный клуб, Шахматные столики были изготовлены на мебельной фабрике, директором которой был А. Маневич. В 1964 или 65-м году Михаил Люльев уехал в Тольятти, а в начале 2000-х переехал к дочке Люде в Москву, где и прожил до 94 лет. После долгих поисков несколько лет назад мне удалось отыскать ее адрес. Тогда же она пообещала написать воспоминания об отце, о том, как до последних дней был увлечен шахматами, собрал большую библиотеку, которая перешла к правнуку, но до сих пор так ничего и не получил.
Гомельчанин Борис Шрайбер после окончания института физкультуры в году 62-63 начал работать тренером по футболу в ДЮСШ. В дальнейшем был тренером мозырской Мелиомашины, игравшей в чемпионате республики, ряда молдавских команд, а в начале 90-х уехал в Америку.
Автор очерка Виктор Сакович после выхода на пенсию лет 20 назад переехал в Минск, где и умер. В местной газете работает его сын Сергей. Думаю, он прочтет этот материал. Возможно, в архиве отца сохранились снимки, относящиеся к многочисленным соревнованиям по шахматам и шашкам 60-70-х годов. Хотелось бы получить их для использования в будущих материалах.
Анонс турнира, посвященного 80-летию А. Плакхина и проведенного в Минске 03.10.2020 (победил мастер В. Полянский)
* * *
В КРУПНУЮ КЛЕТКУ
80-летний минчанин Аркадий Плакхин до сих пор выступает на чемпионатах страны по шашкам
Пишет Денис Голуб, фото Павла Русака и из архива А. П.
(«Минский курьер», 09.04.2021; cм. также публикацию 17.04.2021 здесь)
Аркадий Плакхин 12 лет работал тренером в СДЮШОР № 11 по шахматам и шашкам. Его ученики выполняли норматив мастера спорта, становились победителями чемпионата страны, чемпионата мира.
В 65-летнем возрасте Плакхину за высокие достижения присвоили звание заслуженного мастера спорта. В Беларуси он единственный шашист с таким званием.
О первых шагах
Про детство Аркадий Миронович рассказывает неохотно: непростые времена для многодетной семьи (у нашего героя было два брата и восемь сестер). Родился он в Полоцке за год до начала Великой Отечественной войны. До прихода в город немцев его семейство успело эвакуироваться, после освобождения Беларуси вернулось в родной город. К шашкам его пристрастил старший брат, Гриша:
— Он самоучка и своим опытом делился со мной, — вспоминает шашист. — Мы много играли, пробовали анализировать. Когда мне исполнилось 13 лет, пришел посмотреть матчи взрослого чемпионата города. На него заявились 14 игроков, но один не прибыл. Брат и другие участники состязаний начали убеждать организаторов разрешить выступить мне. Процесс уговоров затянулся, но увенчался успехом. Я занял первое место. Благодаря этому мне присвоили второй взрослый разряд. Познакомился после с полковником в отставке Георгием Ивановым, который выступал в шашечных турнирах по переписке. Это когда соперники посылают друг другу письмо или открытку со своим ходом, а результаты отправляют организаторам. Я ему помогал, анализировали партии, сам увлекся шашками по переписке. Через год выполнил норматив первого разряда, выиграв турнир в Минске. Интересовался 100-клеточными шашками, стал чемпионом Витебской области в этой дисциплине.
О победах и работе на заводе
— В итоге стал четырехкратным чемпионом СССР, в 1975-м выполнил норматив гроссмейстера СССР. Правда, путь к званию получился тернистым из-за того, что правила присвоения часто менялись. Помню, как выдали книжечку с порядковым номером 15. Она до сих пор хранится дома. Всего сыграл в 29 чемпионатах СССР, 4 раза становился единоличным победителем, несколько раз делил с соперниками 1-е место. В чемпионате БССР и Беларуси выступал 57 раз, очень хотелось бы довести это число до 60. Выиграл 15 титулов в русские и 1 раз в 100-клеточные. Последние два раза выигрывал в 2009-м и 2010-м. Память у меня неплохая, но очень тяжело побеждать современных игроков, которые в подготовке используют компьютер. Есть специальные программы, которые помогают найти оптимальный вариант выхода даже из тяжелой ситуации или развить преимущество. Я занимаюсь без компьютера: шашки для меня творчество. Поэтому получаю удовольствие от игры. Конечно, переживаю из-за неудач. На недавнем чемпионате страны стал седьмым. Недоволен собой, но это не трагедия. Когда появились компьютеры и возможность их использовать в подготовке, не мог позволить себе такой вариант. Я в 5:00 поднимался и шел на завод.
— На этом месте, пожалуйста, поподробнее…
— Работал на радиозаводе, который потом переименовали в «Горизонт». Причем 40 лет — с 1961 по 2001 год — провел на одном предприятии. Но я ходил на производство, а не просто числился в штате сотрудников. Сначала разнорабочим, потом слесарем механосборочных работ.
Ко мне даже журналист как-то заглядывал, чтобы посмотреть, чем я занимаюсь. Он был в шоке, в каких условиях работал неоднократный чемпион СССР по шашкам.
Когда пришел пенсионный возраст, мне на год продлили контракт. И всё. Времена такие были. Пробовал устроиться на другие предприятия, но нигде не взяли из-за возраста. Это был непростой момент — я не привык сидеть дома, хотелось работать. Однако появилась возможность чаще выезжать на турниры.
О встрече с Машеровым
— Через год после того как устроился на радиозавод, мне дали комнату в общежитии. Когда во второй раз выиграл чемпионат СССР, мне пришло личное поздравление от Петра Машерова, который на тот момент был вторым секретарем ЦК Компартии Белоруссии. Знакомые посоветовали прийти к нему на встречу и попытаться решить жилищный вопрос. Так и сделал. Через пару дней после получения поздравления позвонил в приемную. Меня уверяли, что на два месяца вперед расписан прием. Проявил настойчивость и добился того, чтобы с моей просьбой обратились лично к Машерову. Спустя час перезвонил и услышал, что через три часа Пётр Миронович ждет меня. Отпросился у мастера цеха, сбегал домой, переоделся в костюм и пришел. Машеров произвел положительное впечатление: культурный, внимательный, понимающий, начитанный. Я выложил ему свою проблему: в общаге нет условий для творческой работы, помогите с квартирой. Он перебрал несколько вариантов, чтобы дать команду, но на местах руководителей не оказалось. В итоге Пётр Миронович направил в спорткомитет БССР. Меня поставили на очередь и через несколько лет дали однушку в районе ул. Харьковской.
О сеансах одновременной игры
— Проводил их часто. Максимальное количество участников — около 70-80. Такую аудиторию собрал летним днем в Гомеле на территории одного завода. Всё провели за время обеденного перерыва. Играл с желающими в школах, колхозах. Забавных случаев хватало. Выступал как-то на соревнованиях в Гродно. Однажды образовалась форточка, и меня пригласили сыграть с ребятней в деревенской школе под городом. Рассказал детям об игре, о себе, и мы приступили к сеансу. Один парень решил сжульничать. Пока я был у других столов, он передвинул свою шашку так, что я попадал в проигрышное положение. Я, конечно, заметил подвох и возмутился. Вмешались его мама и директор школы. Парень утверждал, что я не хочу проигрывать новичку. Поставил шашки в начальное положение и продемонстрировал, как развивались события ход за ходом, показав хитрый маневр юного жулика. Он признался, извинился. Но потом и мне стало неловко: его мама разозлилась и влепила ребенку подзатыльник, пообещав еще взбучку дома. На сеансе ко мне подошли и попросили с одним из игроков сделать ничью. Поинтересовался причиной. Оказалось, захотел отметиться директор предприятия. В таких случаях не отказывал.
— На деньги не играли?
— Предложения поступали, но никогда не соглашался. Ведь обычные любители — не соперники. Как-то гулял по Ленинграду, ожидая открытия шашечного клуба. Заглянул в кинотеатр, чтобы посмотреть фильм. Заметил, что за столиком мужчины играют в шашки на вылет. Дождался своей очереди и выиграл у местного спеца. Он отказался выйти из-за стола, сказав, что проиграл специально. Это повторялось. В итоге он предложил играть на… бутылку вина. Я отказался, но мы продолжили. Он уступил еще пять раз, а знакомые начали напирать на него, мол, беги в гастроном. Пришлось признаться, что я — гроссмейстер СССР. У того парня был второй разряд.
8 красавіка споўнілася 110 гадоў з дня нараджэння Аркадзя Ракітніцкага – чалавека, які зрабіў неверагодна многа для папулярызацыі і развіцця беларускіх шашак.
Аркадзь Венядзіктавіч – майстар спорту СССР, заслужаны трэнер БССР, чэмпіён Беларусі па рускіх шашках 1952 і 1954 гадоў, шматгадовы дырэктар Рэспубліканскага шахматна-шашачнага клуба, вядучы шашачнага клуба «Белыя і чорныя» на Беларускім тэлебачанні, аўтар васьмі кніг, рэдактар шашачных аддзелаў у шматлікіх газетах і часопісах.
Аркадзь Ракітніцкі нарадзіўся 8 красавіка 1911 года ў Мінску. Бацька займаў высокую пасаду на Лібава-Роменскай чыгунцы. Неўзабаве пачалася Першая сусветная вайна, і сям’я Ракітніцкіх была эвакуіравана ў горад Рамны Палтаўскай губерні. Вярнуліся ў Мінск яны толькі ў лістападзе 1925 года.
Юны Аркадзь актыўна ўключыўся ў шашачнае жыццё Мінска і Беларусі – удзельнічаў у турнірах, стаў складаць задачы і эцюды. Прыйшлі першыя поспехі: ён перамог у чэмпіянаце Мінска, пачаў рэдагаваць аддзел шашак у адной з рэспубліканскіх газет. У 1931 годзе прыняў удзел у другім малым чэмпіянаце СССР у Маскве.
З 1928 па 1941 гг. Ракітніцкі працаваў ліцейшчыкам на заводзе «Чырвоны інвалід» і паралельна вучыўся. Ён скончыў рабфак БДУ (1934) і вячэрнюю драматычную студыю пры БДТ-1 – тэатры імя Я. Купалы (1938).
У гады вайны Аркадзь Ракітніцкі быў на фронце, у партызанскім атрадзе. Узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені, пяццю медалямі.
Пасля вайны пачаў вясці шашачны гурток у мінскім Палацы піянераў, змяніўшы там загінуўшага на Ленінградскім фронце маэстра Іллю Гардона. Ракітніцкі, аднак, працуе там нядоўга і па рэкамендацыі вядомага беларускага шахматыста Гаўрылы Верасава становіцца інспектарам па шахматах і шашках у Спарткамітэце Беларусі, а затым, у 1947 г., дырэктарам Рэспубліканскага шахматна-шашачнага клуба, які ўзначальваў больш за 30 гадоў.
У 1959 годзе Беларускае тэлебачанне вырашыла правесці конкурс няштатных каментатараў па розных відах спорта. У ім прыняло ўдзел мноства жадаючых, у тым ліку і Аркадзь Ракітніцкі. Акторская адукацыя дапамагла, і ў тым жа годзе пачаў выходзіць тэлевізійны шашачны клуб «Белыя і чорныя», які стаў унікальнай з’явай не толькі беларускага, але і сусветнага тэлебачання – 37 (!) гадоў бесперапыннага выхаду з нязменным вядучым.
Вось што пісаў мінскі майстар Барыс Берлінкоў у часопісе «Шашки» (1979, №2) у артыкуле, прысвечаным 20-годдзю тэлеклуба.
На ютуб-канале Аляксандра Прэсмана ёсць некалькі алічбаваных фрагментаў выпускаў тэлеклуба «Белыя і чорныя» пачатку 1990-х гадоў: 1, 2, 3, 4.
У 1971 годзе да 60-годдзя Аркадзя Ракітніцкага выйшаў артыкул у газеце «Физкультурник Белоруссии» (№ 80).
(Мы вырашылі прапанаваць чытачам пераклад гэтага артыкула з рускай. – belisrael)
І трэнер, і спартсмен
Увосень 1946 года да нас у студэнцкі інтэрнат зайшоў незнаёмы чалавек, адрэкамендаваўся: інспектар Рэспубліканскага камітэта фізкультуры. Ён тады толькі пачынаў працаваць, шукаў шахматыстаў і шашыстаў для ўдзелу ў першым пасляваенным чэмпіянаце Мінска. З той пары жыццё Аркадзя Венядзіктавіча Ракітніцкага, цяпер – заслужанага трэнера БССР, майстра па шашках, непарыўна звязанае са спортам.
Успамінаючы той, ужо далёкі час нашага першага знаёмства з Аркадзем Венядзіктавічам, я думаю пра тое, колькі сіл і энергіі ён аддаў развіццю шашак і шахмат у рэспубліцы. І ў тым, што за чвэрць стагоддзя ў нас з’явілася ў гэтых відах спорту многа вядомых майстроў, ёсць і яго пэўная заслуга. Гэта ён нястомна арганізоўваў турніры і матчы. Гэта ён быў першым пасля вайны выкладчыкам шашак у мінскім Палацы піянераў. І гэта яго вучні неўзабаве сталі чэмпіёнамі краіны сярод юнакоў. Навучаючы іншых, ён заставаўся спартсменам і сам дабіваўся поспехаў у розных спаборніцтвах, быў чэмпіёнам Беларусі.
Цяпер, магчыма, трэнерская і спартыўная дзейнасць А. Ракітніцкага не такая прыкметная. Многія вучні перараслі свайго настаўніка, самі сталі майстрамі і трэнерамі. Што ж, гэта натуральна, але гэта і сведчанне таго, што ў іх быў вельмі добры настаўнік. Зрэшты, з’яўляючыся дырэктарам Рэспубліканскага шахматна-шашачнага клуба, Аркадзь Венядзіктавіч па-ранейшаму знаходзіцца ў гушчы спартыўных падзей Беларусі.
Вялікае жыццё пражыў (дзіўны выраз, як для 1971 г. – belisrael) А. В. Ракітніцкі. Працоўны шлях ён пачаў у 16 год рабочым-ліцейшчыкам. У гады вайны быў на фронце, у партызанскім атрадзе. І амаль чвэрць стагоддзя аддаў вялікаму спорту. І вось А. В. Ракітніцкаму спаўняецца 60 год. Ад усяго сэрца віншуючы яго з гэтай падзеяй, хочацца пажадаць яму вялікага асабістага шчасця, спартыўнага даўгалецця.
Ул. Шыцік,
кандыдат у майстры спорту СССР
* * *
Пражыўшы доўгае і цікавае жыццё, памёр Аркадзь Ракітніцкі ў 2004 годзе. Цяжка пераацаніць яго ўклад ў папулярызацыю шашак у Беларусі. Акрамя тэлеклуба «Белыя і чорныя», гэта безліч лекцый і сеансаў адначасовай гульні па ўсёй рэспубліцы. Арганізацыя шматлікіх турніраў. Велізарная колькасць шашачных аддзелаў у газетах і часопісах, якія ён рэдагаваў. Восем кніг, на якіх выраслі многія пакаленні шашыстаў.
Дарчы надпіс Аркадзя Ракітніцкага Ізраілю Бельскаму на першай кнізе Ракітніцкага «У дапамогу пачынаючаму шашысту» (1954). З архіва Міхаіла Бельскага.
Дадам некалькі слоў. Ніколі спецыяльна не займаўся шашкамі, але ў дзяцінстве з цікавасцю глядзеў тэлевыпускі «Белых і чорных», у тым ліку і таму, што яны вяліся (цалкам або часткова) на беларускай мове. Таксама падкупала інтанацыя вядучага. Пазней я рэзюмаваў свае ўражанні ў рубрыцы «Нашы шашкі»: «Нават людзям, аддалена знаёмым з правіламі шашак, дастаткова было пару разоў паслухаць яго выступы ў перадачы “Белыя і чорныя” на БТ, каб далучыцца да шашачнага ўніверсуму» («Наша Ніва», 14.10.2005).
Дзякуючы разбору партый з кнігі «Шашачныя партыі беларускіх майстроў» (Мінск, 1983), у канцы 1980-х я больш-менш упэўнена стаў адчуваць сябе, гуляючы ў шашкі-64 (мяркую, другі разрад бы зарабіў :)) У 1990-х набыў і колькі іншых кніг А. Ракітніцкага, мо ў чымсьці недасканалых, але створаных з любоўю.
Улетку 1994 г. пашэнціла пазнаёміцца з аўтарам – у Палацы шахмат і шашак. Аркадзь Венядзіктавіч паставіўся да мяне з сімпатыяй і распавёў штось цікавае пра 1930–40-я гады, але я, на жаль, нічога не запісаў, і з цягам часу расповеды забыліся. Помню толькі, што мой суразмоўца добра адгукаўся пра яўрэяў, з якімі яго зводзіў лёс, казаў, што спрыяў камусьці ў час ганенняў на «касмапалітаў». Дазнаўшыся, што я збіраў шахматныя і шашачныя кнігі, прасіў па магчымасці дапамагчы літаратурай школьнаму гуртку, які вёў яго сын.
Аўтограф, пакінуты маім суразмоўцам на кардоннай шахматна-шашачнай дошцы
Вышэй можна бачыць матэрыял, прысвечаны А. Ракітніцкаму, са зборніка «Шахматы, шашки в БССР» за 1986 г.
Так, многія шахматысты былі не ў захапленні ад таго, як А. Р. кіраваў шахматна-шашачным клубам (і выконваў абавязкі інструктара па шахматах і шашках пры спорткамітэце) у 1950-70-х гг. Некаторыя дагэтуль не могуць яму дараваць тое, што Ісак Баляслаўскі ды Аляксей Сакольскі атрымалі званне «заслужаны трэнер СССР» са спазненнем. Але не Ракітніцкі быў вінаваты ў тым, што партыя і ўрад, якія з пачатку 1950-х гадоў прызнавалі асобныя федэрацыі шахмат і шашак, усё ж «заганялі» шахматыстаў і шашыстаў у агульную прастору, прымушаючы канкураваць за рэсурсы. Працаваў бы на месцы Ракітніцкага шахматыст – магчыма, бурчэлі б шашысты…
Вольф Рубінчык, Мінск
Апублiкавана 12.04.2021 05:06
***
З успамінаў былога мінчаніна Дзмітрыя Ноя, 1935 г. нар. (з 2001 г. жыве ў ЗША):
У шахматнай арганізацыі Беларусі я быў больш за паўстагоддзя. У 1951 годзе А. В. Ракітніцкі прапанаваў мне, школьніку, папрацаваць дэманстратарам на занальным турніры чвэрцьфінала чэмпіянату СССР: «Чаму б табе не падпрацаваць?» Потым ён гэтае пытанне задаваў мне да свайго сыходу на пенсію. Такім чынам я адсудзіў з ім, пачынаючы з чэмпіянату БССР сярод калгаснікаў у тым жа годзе, да 30 буйных рэспубліканскіх і ўсесаюзных турніраў. «Чаму б табе не паехаць у Стайкі на тры тыдні, падрыхтаваць юнацкую зборную рэспублікі, а потым у Харкаў на “саюз”?» – і гэтак далей.
Аднойчы набліжаўся чэмпіянат рэспублікі. Ён катэгарычна адмаўляўся яго судзіць з-за Г. Верасава, тое самае зрабіў і А. Сагаловіч. Яны суддзі ўсесаюзнай катэгорыі. У мяне ўвогуле не было судзейскай катэгорыі; я яму так і сказаў, што гэта абсурд. Ён на пасяджэнні шахматнай федэрацыі (я на ёй адсутнічаў) прапанаваў прысудзіць мне рэспубліканскую катэгорыю. Сам яе ў спарткамітэце аформіў і ўручыў мне пасведчанне. Так я стаў галоўным суддзёй таго чэмпіянату.
Я ніколі нікога не прасіў зрабіць мяне рэдактарам шахматных аддзелаў газет і часопіса. А. Суэцін запрасіў мяне ў рэдакцыю «Звязды», адрэкамендаваў штату. Я ім, відаць, спадабаўся і працаваў там пазаштатным карэспандэнтам 20 гадоў. Па яго слядах пайшлі Б. Гальдэнаў, У. Шыцік. У газетнай справе настаўнікам маім быў А. Ракітніцкі. Ён нават на паўгода даў мне друкарку са шрыфтом. Аркадзь Венядзіктавіч быў чалавекам разнастайных талентаў. Шахматысты і шашысты любілі яго і паважалі.
18 марта 2021 г. на 59-м году жизни умер мастер спорта, многолетний ответственный секретарь Белорусской федерации шашек Павел Шацов. Павел Аронович более 20 лет занимался текущей работой федерации, сыграл огромную роль в ее становлении в суверенный период. Был мудрым, ироничным и добрым человеком, готовым всегда дать полезный совет. Был нам другом и старшим товарищем. Выражаем искренние соболезнования родным и близким.
– Сколько себя помню, столько играл в шашки, поэтому первое знакомство вспомнить невозможно. Первый турнир – чемпионат семьи, состав турнира: отец, мать, брат и я. Первый тренер – Леонид Сергеевич Витошкин.
–Что Вас увлекает кроме шашек?
– Вообще-то приходится еще и работать. Тоже достаточно интересно. А вообще, я с удовольствием могу поиграть в шашки в интернете, люблю почитать художественную литературу, выбраться на природу.
–Остается ли у Вас время на семью?
– Время на семью остается. У меня есть жена и двое уже взрослых сыновей, им 19 и 24 года. Дети занимаются математикой, программированием. Может быть, сделают что-то интересное и для шашек.
* * *
Анатолий Гантварг вспоминает Павла Шацова:
Друзья мои уходят один за другим в течение года.
Ушли Хенк де Вит, Рома Климашов, Алик Рац.
Я называю тех друзей, с кем меня связывал шашечный спорт.
И вот новый удар – ушёл из жизни Паша (друзья называли его только так) Шацов, ушёл, или, как в таких случаях говорят, быстро сгорел.
Мне хотелось написать слова прощания с каждым из друзей, все они сыграли большую роль в моей жизни.
Все они талантливо проявили себя в своей работе или в своих увлечениях.
Хенк был художником и самым артистичным человеком в шашечном спорте. Он также находил деньги и был организатором прекрасных турниров в Делфте.
Рома организовывал большое количество турниров с достойными призами. В значительной мере спас шашечный спорт в России в годы Перестройки.
Алик в начале 60-х годов был одним из сильнейших игроков, затем ушёл в науку, стал доктором наук, занимался ракетами. Иногда возвращался в шашки, показывал высокие результаты. Его обаяние было общепризнанным, а по способности излагать свои мысли трудно кого-либо сравнить с ним.
Но самое большое потрясение я испытал и испытываю от ухода из жизни Паши.
Возможно потому, что он был более молод и ушёл слишком рано.
Возможно потому, что мы часто виделись и много общались.
У него не было проблем со здоровьем, как у моих более возрастных друзей.
Ещё в ноябре мы часто встречались, ходили регулярно в сауну, много беседовали. Разговаривали о его дальнейшей жизни, которую он должен был круто изменить, то есть, воссоединиться с сыновьями, которые работают в Берлине и Амстердаме.
Это позволило бы ему часто видеться и с Сашей Пресманом, другом, с которым его связывала вся жизнь.
Воспитание сыновей, реализация их способностей в избранной профессии, были главным проектом в его жизни.
Проект удался, Рома и Виталик выросли людьми, востребованными в профессии, порядочными. Паша гордился ими и был счастлив.
Несмотря на все ужасы, которые случились в Беларуси и принесли ему много переживаний, дальнейшие перспективы жизни вблизи родных и лучшего друга заглушали бы боль от происходящего беспредела в родной и любимой стране.
Судьба распорядилась иначе.
Напрашивается замена одного слова в строчке песни Булата Окуджавы «Ах, судьба, что ж ты сделала, подлая».
Мне трудно определить таланты Паши в какой-либо деятельности.
Великий актёр Алексей Баталов когда-то сказал: «Талант – это умение сопереживать людям». В этом смысле Паша, конечно, был талантлив.
Возможно, острая боль от потери друга объясняется в моментальной реакции Игоря Койфмана, когда я сообщил ему о смерти Паши: «Как? Он же такой добрый». Так реагируют и другие люди, знавшие Пашу.
Конечно, боль от ухода Паши связана не только с его добротой.
Он был Человек с большой буквы. Ему были присущи лучшие качества, которые мы ценим в людях: порядочность, верность, отзывчивость, доброта и т. д.
У меня в Минске много друзей, но в последнее время я сузил общение с друзьями из-за недостатка энергии. И наоборот, всё больше и больше было общения с Пашей, к которому меня тянуло всё сильнее.
И не только из-за качеств, перечисленных выше. Они могут быть присущи и скучному человеку.
Паша был учеником известного тренера, моего друга Миши Каца, человека с невероятным чувством юмора. Его способности моментально реагировать на сказанное кем-либо с использованием игры слов, их похожести, двусмысленности просто поразительны.
Можно вспомнить многие его остроты. Я приведу одну из них.
Когда однажды 8-го марта Миша позвонил, чтобы поздравить мою жену с праздником, я сообщил ему, что ко мне в гости пришли три студента из Мавритании. На что Миша моментально отреагировал: «Так вы празднуете восьмое маврта!»
Миша вырастил гроссмейстеров и чемпионов мира, но некоторые его воспитанники и, в первую очередь, Саша Пресман и Паша, оказались достойными учениками по части юмора. Возможно, и это дополнило и сложило пазл их крепкой дружбы.
Таллинн, 1977. Cлева направо: Павел Шацов, Михаил Кац, Виталий Ворушило, Ирина Пашкевич, Елена Альтшуль. Фото отсюда
Верность Паши проявилась не только в отношении к семье и лучшему другу, но и в обожании своего тренера. Он понимал, что общение с юмором он во многом унаследовал от Каца.
Когда год назад он решил поработать тренером с детьми, то во время тренировки решил спросить, запомнили они его имя и отчество (Павел Аронович) или нет. Он спросил у одного из учеников семи лет. Тот ответил: «Вас зовут Павел Коронович»
Паша был доволен ответом – это было очень смешно. Юмор для Паши был очень важен.
Другим важным в его жизни проектом был шашечный спорт в Беларуси.
Более 20-ти лет он занимал общественную должность ответственного секретаря Федерации шашек Беларуси.
Он тратил много времени, энергии, нервов, так как часто фактически исполнял обязанности руководителя Федерации, выполнял всю техническую работу.
Приходилось балансировать между двумя видами шашек, между людьми с разным интеллектом, разной степени порядочности. Конфликты постепенно съедали здоровье.
Он вёл переписку с международной федерацией, защищал интересы белорусских игроков. Часто это требовало больших нервных затрат, что также не способствовало крепкому здоровью.
Помогала в работе его безупречная репутация.
К нему с большим уважением относились руководители Национального Центра по шахматам и шашкам, а также коллеги по шахматной работе, что важно было для шашек.
В том, что шашечный спорт в Беларуси сохранил высокий уровень результатов и организации чемпионатов за последние 20 лет, есть и его большая заслуга.
В тексте песни «Друзья уходят как-то невзначай» есть такие строки:
«Друзья уходят – кто же остаётся?
Друзья уходят – кем их заменить?»
Я не сомневаюсь, что мы, оставшиеся друзья, будем хранить память о Паше, вспоминать о нём, о его добрых делах.
Гэта апошняя серыя 2018 года. Энергіі на пісаніну засталося няшмат, і тым не меней – шалом!
На belisrael.info тут спаслалася «Народная грамада» (НГ), што падштурхнула больш пільна прыгледзецца да гэтай незарэгістраванай партыі. Не тое каб раней я не пісаў пра яе лідэраў М. Статкевіча і С. Спарыша, аднак арганізацыя да іх не зводзіцца. Паводле пэўных звестак, у 2002 г. партыя – тады яшчэ прызнаная міністэрствам юстыцыі РБ – налічвала звыш 4000 чалавек (цяпер, відавочна, менш). У НГ, паважанай Сацыялістычным інтэрнацыяналам, ёсць шматскладаны статут, а нядаўна паказаўся праект новай праграмы.
І ўсё-такі спачатку пра глаўнюка лідэра. 62-гадовы Cтаткевіч – амаль раўналетак Лукашэнкі (на пару год маладзейшы). Перабудова шпурнула абодвух у палітыку, аднак Мікалай Віктаравіч, з яго багатай біяграфіяй, так і не трапіў нават у дэпутаты якога-небудзь райсавета, не тое што ў прэзідэнцкі фатэль. А хацелася…
Кпіць з былога палітвязня не збіраюся, ды варта прызнаць, што, выпушчаны ў жніўні 2015 г. пасля шматгадовай адседкі (Лукашэнка «расшчодрыўся» – памілаваў некалькі апанентаў перад выбарамі), Статкевіч не здолеў ані «паяднаць апазіцыю», ані падмяць яе пад сябе, ані хаця б зрабіцца для альтэрнатыўных сіл Беларусі «мадэратарам», маральным аўтарытэтам. У 2015–2016 гг. шансы меліся, але, падобна, не былі скарыстаны напоўніцу.
Зараз М. С. узначальвае партыю, як і …ццаць гадоў таму. Пра папулярнасць НГ сёе-тое кажа той факт, што афіцыйны яе сайт наведваецца ў 2 з нечым разы радзей, чым напаўаматарскі belisrael (тут я не ўсхваляю рэсурс, з якім супрацоўнічаю… проста канстатую). Не абыходзіцца ў некаторых тэкстах на hramada.org & statkevich.org без алармізму, дарма што хапае на гэтых пляцоўках пазнавальных, а нават і дасціпных матэрыялаў. Мне сімпатычна тое, што нядаўна НГ адкрыла раздзел «Агара» (не 1/100 шэкеля, а плошча для старажытных грэкаў – і сучасных беларусаў, тых, каму ёсць што сказаць «на добрай рускай ці беларускай мове»). Але напружвае вонкавая неахайнасць, характэрная, праўда, амаль для ўсіх тутэйшых палітычных сіл.
Я не Grammar-Nazi, а мізантроп-пачатковец з дыпломам… Ну так, ухіляўся ўсё жыццё ад набыцця прадукцыі фірмаў «Abibas» i «Sqny» – не бачу прычын, каб мяняць свае звычкі. Калі Вялікі Антылюмпен на сваім сайце піша: «Хай вее вецер, які разьвівае сьцяг!», то ў мяне няма ахвоты пытацца, да якой ступені мусіць расці той штандар у сваім развіцці. (Ваапшчэ-та слушна пісаць тарашкевіцай «разьвявае», а наркамаўкай «развявае», калі хто не скеміў. :)) Адпужвае сваёй крываватай мовай і зварот сямі суполак – прымушае ўспомніць прыказку пра сем нянек…
Вось і НГ «хараша»: мала таго, што ў белмоўнай версіі Кароткага Статута змяшаныя тарашкевіца з наркамаўкай, мне кінуліся ў вочы звыш 30 памылак (паводле абедзвюх версій правапісу). Некаторыя абмылы істотна ўплываюць на сэнс: так, заміж «галасавання» спрэс ужываецца «лёсаванне», г. зн. жараб’ёўка 🙂
Наконт праекта праграмы НГ… Паўтару тое, што 23.04.2017 пісаў пра пазнякоўскую «Вольную Беларусь»: «задума сама па сабе мне падабаецца. Грамадства дагэтуль жыве збольшага “ад авансу да палучкі” або “ад пенсіі да пенсіі”, і важна, каб яно хоць калі-некалі зазірала за далягляд. Cапраўды, жыхары краіны заслугоўваюць лепшай долі; нават утапічныя праекты, якія падштурхоўваюць да роздумаў, памысныя ў гэтым плане». За паўтара года «Вольная Беларусь» не ўкаранілася на нашай грэшнай зямлі, ейны асноўны аўтар па-ранейшаму жыве ў эміграцыі, таму наспелі новыя спробы.
Аўтары праекта для НГ імкнуліся ахапіць усе сферы жыцця Сінявокай, спалучыўшы лозунгі, аксіёмы і тэарэмы, «каб беларускі народ ведаў, якой мы бачым будучыню нашай краіны». Адылі сумняюся, што ў эпоху кліпавага мыслення сярэднеадукаваны прадстаўнік народу агорае тэкст на 92 тыс. знакаў (з дадаткамі – 120 тыс.), поўны даволі абстрактных паняццяў. Гатовыя ж прачытаць «во гэта во ўсё» – тыя, хто апрыёры ўжо «з’агітаваныя», г. зн. знаёмыя з ідэямі партыі людзі… Для такой аўдыторыі многае будзе збыткоўным.
Ва ўводзінах насцярожылі 2 рэчы: дэклараванае жаданне зрабіць жыццё «кожнага чалавека, які жыве на нашай зямлі, лепшым і больш шчаслівым». Любыя маштабныя перамены – а праграма яўна разлічана на пострэвалюцыйны час – паляпшаюць жыццё адным, пагаршаюць іншым. Палітыкі не здольныя дагадзіць усім і кожнаму, дык лепей, можа, і не спрабаваць.
Другое. Заява пра тое, што НГ, былая БСДП (НГ) – партыя «сапраўдных беларускіх сацыял-дэмакратаў», але, «каб перашкодзіць нашай барацьбе, кіруючы рэжым паспрыяў стварэнню некалькіх партый з падобнымі назвамі. Каб пазбавіцца ад наўмысна створанай блытаніны, мы скарацілі сваю назву».
Хто сочыць за тутэйшай палітычнай сцэнай, той у курсе, што насамрэч існуюць суполкі пад назовамі «Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)» і проста БСДГ (без «П» – «партыі» у абрэвіятуры). Але… навошта было намякаць, што яны створаны пры дапамозе «рэжыму» і спрыяюць блытаніне? Дальбог, так НГ сячэ сук, на якім сядзіць. Па-першае, ліміт паранаідальнасці ў беларускім палітыкуме вычарпаны, перадусім Зянонам & Co., на шмат гадоў уперад. Па-другое, у 2016 г. пан Статкевіч запрасіў у Раду Беларускага нацыянальнага кангрэса тагачаснага кіраўніка БСДГ Станіслава Шушкевіча (увосень 2018 г. падпісант Белавежскіх пагадненняў сышоў у адстаўку з пасады старшыні партыі) – выходзіць, давяраў яму, і ў ліпені 2018 г. таксама. Па-трэцяе… партыі-канкурэнткі носяць падобныя назвы здаўна: адна з 2005 г., другая – ажно з 1998 г. Чаму ж БСДП (НГ) заварушылася толькі сёлета? 🙂
Заглыбляючыся ў прыватнасці, праграма не адказвае на рад кардынальных пытанняў. Напрыклад, згодна з якой канстытуцыяй будзе жыць рэспубліка пасля змены ўлады? Аўтары не раз спасылаюцца на аўтарытэт Канстытуцыі (трэба меркаваць, дзейнай у 1994–1996 гг., бо падзеі восені 1996 г. трактуюцца як «дзяржаўны пераварот»), аднак ідэі, закладзеныя ў тэкст праграмы – пераход да парламенцка-прэзідэнцкай рэспублікі, змена адміністратыўна-тэрытарыяльнага падзелу Беларусі, выбары членаў Канстытуцыйнага суда нейкім «Рэспубліканскім З’ездам Суддзяў»… – вымагаюць зусім іншага «асноўнага закона». Вось жа, пра тое, хто і калі яго будзе прымаць, ані слова: грамадзяне праз рэферэндум? Адмысловы Канстытуцыйны сход? Цяперашні квазіпарламент? А як доўга працягнецца пераходны перыяд?
Занадта агульна – каб не сказаць наіўна – гучыць абяцанне «знізіць падатковую нагрузку, спрасціць падатковую сістэму». Наколькі ведаю, прадпрымальнікі стогнуць не так праз падаткі, як праз узносы за работнікаў у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва. Тут напрошваецца канкрэтыка – што рабіць з памерам і крыніцамі гэтых узносаў… І ці захоўваць пляскатасць шкалы падаходнага падатку (13%, амаль заўсёды незалежна ад даходаў)? Ад сацдэмаў лагічна было б чакаць прапаноў аб вяртанні прагрэсіўнай шкалы, прынятай у аўтарытэтных для НГ краінах Скандынавіі.
Сёе-тое ў тэксце – surprise! – аказалася мне да душы. Між іншым, лірычная самапрэзентацыя: «Сацыял-дэмакратыя – гэта ідэалогія моцных і чалавечных. Таму што толькі моцныя і чалавечныя здольныя клапаціцца не толькі пра сябе і сваіх родзічаў, але і пра іншых людзей». Прапісаны прынцып разумнай дастатковасці – «мінімум дзяржаўнага ўмяшання ў жыццё грамадства». Ну і дэвіз у НГ прыгожы: «Свабода, салідарнасць, справядлівасць».
Назіраючы звонку, цяжка рабіць катэгарычныя вывады, але выглядае, што ў партыі такі ёсць творчы патэнцыял. Зрэшты, калі НГ і наканавана аднойчы перамагчы (на выбарах або іначай), то, напэўна, пад кіраўніцтвам новых людзей, у якіх не будзе грузу няўдач за плячыма. Гэты прагноз тычыцца і іншых мясцовых палітсуполак.
…Пасля вераснёўскай заўвагі ў «К&M», дзе гаварылася пра «даўгабуд» блізу сталічнага гатэля «Арбіта», праца над той гаргарай актывізавалася. Супадзенне? «Не думаю» (С) Мо і партыйнае будаўніцтва ў Беларусі актывізуецца ў бліжэйшы год, на фоне «перадвыбарнай вакханаліі» 🙂
Тым часам у Брэсце на будынку сінагогі XIX cт. (цяпер – кінатэатр «Беларусь) з’явілася мемарыяльная дошка з кароткім расповедам пра будынак… Адкрыццё адбылося 18.12.2018.
Фота: Tour Guide in Brest
Брэсцкія ўлады ўцерлі нос мінскім, якія за 20 год так і не павесілі аналагічнай шыльды на «Рускім тэатры» – ні ў памяць пра Саламона Міхоэлса, ні з інфой пра першаснае прызначэнне будынка.
Год забраў многіх людзей, якія ў свой час на мяне паўплывалі. Да пералічаных раней дадаюцца яшчэ тры прозвішчы: Гладзілін, Грушэўскі, Сцёпін.
Анатоль Гладзілін (21.03.1935 – 24.10.2018) – расійскі пісьменнік, доўгі час жыў у Францыі. Нядаўна перачытваў тры яго кнігі: «Евангелле ад Рабесп’ера» (пра французскую рэвалюцыю – спроба выявіць матывы яе ўдзельнікаў і ахвяр), «Французская ССР» (антыўтопія, выдадзеная ў сярэдзіне 1980-х, а некаторыя ейныя рысы праяўляюцца ў цяперашняй Францыі), «Мяне забіў скаціна Пел» (жорсткі аповед пра жыццё эмігрантаў і «кухню» «Радыё Свабоды»).
З майстрам і міжнародным арбітрам па шашачнай кампазіцыі Міколам Грушэўскім (16.05.1940 – 03.12.2018) мы перазвоньваліся і перапісваліся ў 2006–2015 гг. Мінчанін вёў шашачна-шахматныя аддзелы ў газетах «Труд в Беларуси», «Спорт-курьер» (пакуль гэтыя дзве не закрыліся), «Настаўніцкая газета», а чыста шашачны – у «Народнай волi». Ва ўсіх выданнях ствараў чытацкія «клубы», у якія спрабаваў зацягнуць і мяне. Цікавы быў чалавек – шчыры і напорысты; бывала, аж занадта… Адчуваўся гарт былога следчага пракуратуры. Як бы ні было, я ўдзячны яму за публікацыі пра мае кнігі і прыдумкі, у тым ліку пра новыя шахматныя фігуры («поні», «каза» etc.).
Вячаслаў Сцёпін (19.08.1934 – 14.12.2018). Філосаф і арганізатар навукі; думаю, найперш арганізатар, бо ў ягоных працах – прынамсі ў тых, што я чытаў – больш сістэматызацыі, чым палёту думкі. У Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, дзе мне выпала шчасце праходзіць курсы на рубяжы стагоддзяў, яго цанілі. Агулам, многія тутэйшыя дзеячы шкадавалі, што ў 1987 г. Сцёпін перабраўся з Мінска ў Маскву. Гучалі меркаванні, што тут яму, загадчыку кафедры філасофіі БДУ (1981–1987), не давалі разгарнуцца, што ён быў «занадта самастойны», бадай як Алесь Адамовіч на літфронце. Можа, і так…
Каб скончыць серыю на весялейшай ноце, узгадаю «прыкол месяца»: расійская тэлекампанія выдала за аднаго з самых сучасных робатаў, made in Russia, чалавека ў робатападобным касцюме. Калі фэйк ускрыўся, гледачы абрагаталіся, а нехта ўсур’ёз абурыўся праз тое, што дзяржканал трымае сваю аўдыторыю за дурняў. Тлумачэнні ад самой тэлекампаніі: гледачы, маўляў, «не зразумелі задумку», карэспандэнт ужыў «не самы ўдалы мастацкі прыём», а крытыкам толькі дай паглуміцца. Успомнілася, як Павел Якубовіч «адмазваў» Лукашэнку ў 2007 г., пасля спічу апошняга пра бабруйскі «свінушнік»… Таксама разважаў пра не самы ўдалы жарт аратара і тое, што крытыкі не любяць Беларусь тэндэнцыйна настроеныя 🙂
Дарэчы, П. Я., калі верыць «галоўнаму яўрэйскаму сайту», дагэтуль засядае ў «Савеце абшчыны». Каштоўны кадр, незаменны 🙂 На іншым флангу ў яго знайшоўся «годны апанент» – старшынёй «Маладога фронту» 15.12.2018 выбралі Дзяніса У., які яшчэ ў чэрвені 2018 г. змагаўся з «жыдакамунізмам». Праўда, 12.07.2018 гэты 29-гадовы пратэжэ Змітра Дашкевіча разам з іншымі публічнымі асобамі ўхваліў «Рэзалюцыю круглага стала ў справе абароны Курапатаў», дзе было заяўлена: «Мы асуджаем бальшавізм, нацызм і антысемітызм, патрабуем публічнага, на дзяржаўным узроўні, асуджэння гэтых злачынных ідэалогіяў». Шчыра? Не? Пажывём-пабачым.
«Вольфаў цытатнік»
«Той, хто рана ўстае – жаўрук. Той, хто позна кладзецца — сава. Той, хто рана ўстае і позна кладзецца – Angry Bird» (skarnik.by).
«Трэба абараняць тых, каго пераследуе і рэпрэсуе ўлада. І ў той жа час, не ставіцца з пагардай да тых, хто займаецца толькі “сваім агародам”, і робіць гэта добра. Не пагарджаць! Яны выбралі іншы шлях… Нонканфармізму можна патрабаваць ад сябе, але не ад іншых» (Адам Міхнік, 17.12.2018).
«Гуляючы з дзяржаўнай машынай, выйгравайце час. Там паглядзім: ішак памрэ, эмір памрэ…» (Кацярына Шульман, 18.12.2018)
Вольф Рубінчык, г. Мінск
19.12.2018
wrubinchyk[at]gmail.com
Апублiкавана 19.12.2018 21:01
Отзывы:
Siarhei Sparysh 22:02 Попрошу перечитать бел.текст устава. Непорядок, если там есть ошибки. На днях должны окончательно утвердить.
Что касается текста программы, он ещё может измениться. Принимаем замечания и правки.
Siarhei Sparysh 22:05 Что касается посещаемости сайта – он недавно был создан. Месяца два, наверное, работает. Надеюсь, со временем раскрутится. Ресурсов маловато – всё-таки подпольщики)
Siarhei Sparysh 23:52 Что касается нашего отношения к зарегистрированным соц-демам. Я думаю, достаточно проакцентировать то, что мы не зарегистрированы. Почему – пусть остаётся недомолвкой))
Почему только сейчас начали про это говорить? Ну, у нас вообще было много недоработок по линии пиара. Это объясняется разными причинами, в том числе более-менее уважительными. Не буду вдаваться в подробности, это прошлое. Понемногу исправляемся.
Siarhei Sparysh 20.12.2018 00:23 Можно ещё добавить, что БСДГ С. Шушкевича с нами в одной коалиции. Как будет после смены руководства в их партии – увидим. Но пока мы союзники, несмотря на некоторые разногласия.
Шалом-68 на біс! У папярэдняй серыі не ўдалося выказацца пра ўсё, што хацеў…
У цэлым год аказаўся для Беларусі традыцыйна няпросты цяжкі. У 2017 г. валавы ўнутраны прадукт зноў пачаў расці, а золатавалютныя рэзервы павялічыліся недзе на 2,5 млрд «зялёных», але… ВУП – не самы галоўны паказчык (некалі пераклаў я для «Arche» – гл. № 11, 2008 – артыкул аднаго амерыканскага таварыша пад назвай «Эканоміка наша туфтовая», дзе дасціпна паказана, як ВУП напампоўваецца рознай лухтой), і рэзерваў у Беларусі па-ранейшаму няшмат. Да таго ж рост знешняй запазычанасці перакрыў рост «залатога запасу» працэнтаў на 15–20. «Затое» занятых тут людзей за год паменела на насельніцтва райцэнтра… Заняпад працоўнай сілы доўжыцца з пачатку 2010-х (за гэты час у нашай эканоміцы кудысьці знік ужо цэлы абласны цэнтр :() Ледзь не кожны з астатніх працуе «за таго хлопца», ды абяцанкі-цацанкі «ў сярэднім па 500» не спрацоўваюць: падвышэнні жарэ інфляцыя, дый у асобныя месяцы зарплата, наадварот, зніжаецца. Цягам двух гадоў запар насельніцтва прадавала больш валюты, чым купляла; зараз падушкі бяспекі садзьмуліся. А тым часам «спецыяліст па ўсіх пытаннях» усё грабе рэсурсы пад сябе… пардон, у рэзервовы фонд прэзідэнта. І без Еўрапейскіх cпартовых гульняў у 2019 г. нам – аніяк!
На першы погляд, дзіўна, што 21-гадовая ўраджэнка Наваполацка біятланістка Дар’я Блашко выбрала для працоўнай эміграцыі гаротную Украіну, але яе можна зразумець. «У Беларускай федэрацыі амаль прама кажуць, што спартоўцы – гэта расходны матэрыял», – тлумачыць Дар’я. Ці толькі ў федэрацыі біятлона такое? Парада «не падабаецца – з’язджайце» даўно стала гербавым дэвізам… не скажу, большасці, але ве-е-льмі значнай часткі белчыноўнічкаў ды іншых начальнічкаў.
Дзіва што беларусы (не ўсе, дык наведвальнікі аднаго з найбольш папулярных сайтаў) збольшага не вераць у тое, што Беларусь зробіцца «лічбавым Сінгапурам». На вечар 27.12.2017 вынікі апытанкі былі такія: з амаль 16 тысяч удзельнікаў вераць – 7,27%, не вераць – 59,1% (траціна вагаецца). Наўрад ці тут нейкая падтасоўка, бо гаспадар сайта якраз дэкларуе сваю адданасць ідэалам «IT-дэкрэта» ад 21.12.2017. Адзін з найбольш папулярных каментаў (+32-0): «У краіне калі быў заяўлены электронны дакументаабарот? А воз і цяпер там. “Поспехі” мадэрнізацыі дрэваапрацоўкі і цэментнай прамысловасці як бы намякаюць, што да лічбавага Ганконга з цяперашнімі кіраванцамі нам далёка».
Між тым суд у Мінску над беларускімі аўтарамі расійскіх інфармацыйных агенцтваў, пачаты 18.12.2017, працягваецца, вылазяць новыя падрабязнасці. У канцы 2016 г. экспертызу спрэчных тэкстаў на прадмет выяўлення экстрэмізму міністэрства інфармацыі РБ даручыла… дырэктарцы кніжнай палаты Алене Івановай. Гэтая дама атрымала вышэйшую бібліятэказнаўчую адукацыю і чамусьці вырашыла, што гэтага дастаткова для ацэнкі тэкстаў пра мінулае Беларусі, ідэнтычнасць, кірункі ў дзяржаўнай палітыцы і г. д. Будучы членам Рэспубліканскай экспертнай камісіі, адмовіцца нібыта не магла. Па-мойму, яна папросту збаялася сваіх начальнікаў (на пасаду яе прызначыў якраз мінінфарм). Уласна, яе меркаванне – з апорай на расійскую (!) не адпрацаваную ў Беларусі (!) методыку – не магло мець юрыдычнай сілы, аднак з яго, як на дражджах, вырасла справа, не закрытая дагэтуль.
На пасяджэнні 22.12.2017 сведка Іванова стаяла на сваім: на яе думку, сказаць пра тое, што большая частка беларускага грамадства – нацыянальныя нігілісты, якія нічога не кемяць у палітыцы, значыць «распальваць варожасць»… Фэйспалмішча – і праз такую логіку публіцыста могуць пасадзіць на 5 гадоў, а дырэктарка палаты не будзе супраць? Гэх, адправіць бы спадарыню ў адстаўку следам за яе былой апякункай Ліляй… Ва ўсякім разе, пакуль псеўдаэкспертка вядзе рэй у Нацыянальнай кніжнай палаце, мне з гэтай установай не па дарозе.
Дарэчы, мушу перапрасіць аднаго з падсудных, Юрыя Паўлаўца, які выступаў ў сеціве пад псеўданімам «Радов». Насуперак таму, што пададзена са слоў пракурора на сайце БАЖ, Паўлавец не заяўляў, што «беларуская мова – [амаль] мёртвая», гэта вольная інтэрпрэтацыя «мовазнаўцаў у цывільным». Цытата з артыкула 2016 г. у перакладзе: «яна [беларуская мова] к пачатку 2000-х гадоў канчаткова ператварылася ў прыкмету этнічнай самаідэнтыфікацыі – паводле ўсеагульнага перапісу 1999 г. 73,7% беларусаў назвалі беларускую мову ў якасці роднай, хаця ў побыце ёй карысталася не больш за 1,5−2% насельніцтва». Няма тут нічога пра «мярцвячыну», г. зн. няма абразы, таму нават пад арт. 9.22 КоАП РБ творчасць Паўлаўца не трапляе, і дарма я «кінуў» яго ў агульны кацёл. Тэксты Алімкіна, відаць, усё ж парушаюць названы артыкул (санкцыя – штраф ад 4 да 10 базавых велічынь), наконт Шыптэнкі не ўпэўнены, патрэбна годная экспертыза. Так ці іначай, у імя Канстытуцыі ўсе трое павінны быць у бліжэйшы час вызвалены ў залі суда. Павел Севярынец мае іншую думку, але ў гэтым выпадку, апелюючы да «інстынкту самазахавання», моцна памыляецца.
А тым часам «адзіны палітык» (паводле вызначэння калегі У. з Магілёва, які падвучыўся ў Польшчы і цяпер назірае за намі, рыхтык той Кук за абарыгенамі, паралельна блытаючы творы Оруэла «1984» і «Ферма») зноў пацешыў, гэтым разам выказваннем пра амерыканскага прэзідэнта і Блізкі Усход: «у мяне ў галаве, шчыра кажучы, не ўкладваецца рашэнне Дональда наконт Іерусаліма. Можа, за гэтым нешта крыецца, чаго яшчэ не бачым. Але рашэнне на першы погляд здаецца трохі дзіўным. Нельга разбураць мір, які дастаўся гэтай зямлі такой цяжкай працай». Можа, я тут чагосьці не бачу, можа, гэта ў мяне «кудлатасць павысілася»? Ну, «Дональд» – хай будзе, хіба каб парагатаць (многім адразу ўспомніўся гогалеўскі Хлестакоў, які «с Пушкиным на дружеской ноге»). Але які «мір», здабыты «цяжкай працай», быў разбураны ў Ізраілі заявай ад 06.12.2017 пра будучы перанос пасольства ЗША ў Іерусалім? За 2017 г. ШАБАК прадухіліў 400 сур’ёзных тэрактаў, а дзясяткі не прадухіліў… Людзі гінулі да дэкларацыі Трампа, гінуць пасля: sad but true.
Можа, Егіпет ці там Іярданія разарвалі дыпадносіны з Ізраілем? Зноў жа не. А «лідары арабскага свету» кшталту Саўдаўскай Аравіі як не мелі адносін, так і не збіраюцца іх мець. Гэта іхняе права, але подла выглядае рашэнне ўладаў Эр-Рыяда не пусціць на чэмпіянат свету ФІДЭ па хуткіх шахматах (26-30 снежня) ізраільскіх удзельнікаў. Улады проста не адказалі на запыт… Нават СССР такога сабе не дазваляў: калі ў жніўні 1987 г. у Мінску адбываўся чэмпіянат свету па міжнародных шашках сярод жанчын, то з Ізраіля прыязджала Лілі Кармі, хоць савецка-ізраільскія адносіны, спыненыя ў 1967-м, былі адноўлены толькі ў кастрычніку 1991 г.
Па маей просьбе 26.12.2017 сітуацыю пракаментаваў Аляксандр Кентлер, вядомы шахматны дзеяч з Санкт-Пецярбурга: «Лічу, было б правільна патрабаваць з ФІДЭ выдачу матэрыяльнай кампенсацыі ўсім ізраільскім шахматыстам, якія мелі права ўдзелу ў чэмпіянатах свету ў Эр-Рыядзе». Зрэшты, у Ізраільскай шахматнай федэрацыі, калі верыць яе прэс-сакратару Ліору Айзенбергу, ужо некалькі дзён абдумваюць варыянт са зваротам у суд. Праблема ў тым, што нямногія федэрацыі ў такім разе падтрымаюць калег – «не сваё, не баліць». Вунь беларуская дэлегацыя на чале са старшынькай федэрацыі шахаў ціха-мірна выправілася да саўдытаў. «Штрэйкбрэхерамі» выявіліся і чэмпіён свету Магнус Карлсен, і Лявон Аранян з яго яўрэйскімі каранямі… І нават віцэ-прэзідэнт ФІДЭ Ісраэль Гельфер, чалавек з ізраільскім пашпартам, калі справа дойдзе да суда, магчыма, будзе асцярожна бараніць гаспадароў пляцоўкі (маўляў, суайчыннікі самі вінаватыя – не так падалі чалабітную каралю Салману…) Хацеў бы я памыліцца!
Так, «саўдызм» галаўнога мозга – не лепшы, а напэўна, горшы ад саветызму і лукашызму. А ёсць яшчэ такая забаўная (збольшага) з’ява, як «Хартыя галаўнога мозга», апісаная д-рам Баранічам. Тупы перадрук матэрыяла пра Ізраіль адсюль прывёў вось да чаго:
Калі помніце, у 32-й серыі прапанаваў неяк адсвяткаваць у 2017-м юбілеі рабінаў Менашэ Іліера і Нафталі Берліна, скульптара Абрама Бразера і паэта Самуіла Галкіна… Можна было б успомніць і 200-годдзе Машэ Дыскіна (1817, Гродна – 1898, Іерусалім), вядомага як «дэр брыскер роў». Між іншага, служыў рабінам не толькі ў Берасці, а і ў Менску, а калі перабраўся ў Зямлю Ізраіля (1877), то падтрымліваў тамака апантаных вернікаў і… заснавальнікаў сельскагаспадарчага паселішча Петах-Тыква, дзе цяпер знаходзіцца галоўны офіс нашага сайта 🙂 Кажуць, ешыва Дыскіна дагэтуль працуе ў Іерусаліме ў раёне вул. Райнэс.
Мне не вядома, што для захавання памяці пра названых людзей сёлета зрабілі тутэйшыя «прафесійныя яўрэі», змагары за «чысціню радоў». Для парадку ўзгадаю таксама цікавыя, на мой погляд, юбілеі будучага года (пра Р. Бярозкіна і Э. Савікоўскага пісаў ужо) – а раптам каму з «аматараў» прыгадзіцца гэтая інфа… Будзе:
– 120-годдзе з дня нараджэння талмудыста, літаратуразнаўцы Шауля (Сола) Лібермана (28.05.1898, Моталь пад Пінскам – 23.03.1983, ЗША, падчас палёту ў Іерусалім);
– такі ж юбілей у разведчыка, Героя Савецкага Саюза Льва Маневіча (20.08.1898, Чавусы – 09.05.1945, памёр у Аўстрыі па вызваленні з канцлагера).
Ш. Ліберман, Л. Маневіч
– 200 гадоў «малодшаму эканамісту» Карлу Марксу (1818–1883). Як бы да ні ставіцца да марксізму, гэты чалавек магутна паўплываў на грамадскае жыццё і палітыку ХІХ-ХХ ст., і творы яго чытаюць дасёння. Заадно згадайма, што ў сакавіку будзе 120 год, як у Менску прайшоў Першы з’езд РСДРП (трое дэлегатаў з дзевяці – бундаўцы!). Рэканструяваны «домік Румянцава» стаіць на беразе Свіслачы, некаторыя заходзяць. Калі гадоў 20 таму зайшоў туды я, то бачыў у экспазіцыі запісы на ідышы, праўда, паказаныя дагары нагамі 🙂
– 120 гадоў споўнілася б налета Голдзе Меір (03.05.1898, Кіеў – 08.12.1978, Іерусалім), ізраільскай начальніцы, дзяцінства якой прайшло ў Пінску.
Неблагі літаратар, які да таго ж пісаў як на ідышы, так і на іўрыце, таксама нарадзіўся 120 год таму. Гэта Арон Цэйтлін з Уваравіч на Гомельшчыне (22.05.1898 – 28.09.1973). У маленстве жыў у Гомелі; аўтар адной з найвядомейшых яўрэйскіх песень «Дона Дона», якую спявалі нават у японскіх школах. Пахаваны ў Іерусаліме. Перад вайной А. Цэйтлін паспеў з’ехаць у ЗША, а ўся яго сям’я загінула.
– ёсць сэнс адзначыць і 120-годдзе прафесара Макса Эрыка (насамрэч Залмана Меркіна, 1898–1937). Ураджэнец Польшчы, ён некалькі гадоў жыў у савецкім Менску і пакінуў значны след у літаратуразнаўстве; аналізаваў, у прыватнасці, творчасць Мойшэ Кульбака. У 1932 г. пераехаў у Кіеў і загінуў ад сталінскага тэрору.
Пакідаю чытачам самім папоўніць гэты спіс. Такі да пабачэння… Не, раней анонс: 21.01.2018 з 19 гадзін у Белдзяржфілармоніі плануецца канцэрт «Жоўтыя зоркі» да дня памяці ахвяр Халакоста, мае выконвацца і твор беларускага кампазітара Льва Абеліёвіча. Афішы ўжо расклеены ў Мінску; падрабязнасці і заказ білетаў – тут (кошт 6-8 рублёў, або 3-4$…)
Трэці год цягнецца катлетна-мушыны серыял, бы той караван у пясках… 50 кіламетраў выпускаў… 60… Гэтая серыя таксама ў нейкім сэнсе юбілейная, бо для шахматыстаў (і шашыстаў) лік «64» ледзь не сакральны 🙂 Так, удалося запоўніць на «дошцы» ўсе «палі», аднак восеньскі дожджык за акном і слабая зваротная сувязь навяваюць маркотныя думкі. Напэўна, час канчаць з аглядам бягучых падзей ды анонсамі: як хто цікавіцца актуальнасцю «яўрэйскага жыцця», то хай наведвае групы ў «сацыяльным» сеціве, напрыклад, «Белорусские евреи», «Еврейские новости в Беларуси», «Яма», «Еврейские лица Беларуси». Тое, што мінімум на адной з гэтых старонак пануюць непамысныя засцярогі, а пост Міхаіла Гохмана ад 07.09.2017 cа спасылкай на мой даўні артыкул, прысвечаны ўнутраным праблемам у «галоўным яўрэйскім саюзе», прыбралі ў той жа дзень, ужо іншае пытанне. Карацей, у далейшым «Катлеты & мухі» калі і будуць выпускацца, то зрэдчасу, праз нешта экстраардынарнае.
Пару гадзін сёння, 17.09.2017, вылучыў на «Дзень яўрэйскай культуры» ля мінскай ратушы. Падалося, што вярнуўся на год назад у машыне часу – той жа дызайн афішы з раскладам, тыя ж «Сцяна плачу», краў-мага ды «мастацкая самадзейнасць» на вялікай сцэне… І палаткі з «Яўрэйскай кухняй» (піты за 0,5$ расчаравалі – у Ізраілі яны ў два-тры разы таннейшыя ды смачнейшыя).
Сёлета фэст меў спартыўнае адценне – нездарма ж побач улады зладзілі выставу ў гонар 80-годдзя барца Аляксандра Мядзведзя, ганаровага грамадзяніна г. Мінска… (здымак справа).
Старшыня мінскай іудзейскай абшчыны Давід Старобінскі выжымаў штангу, а экс-чэмпіён свету па шашках, 77-гадовы Аркадзь Плакхін даваў сеанс адначасовай гульні
Імпрэза каторы раз пацвердзіла, што «залаты Іерусалім» шмат каму хацелася б любіць на адлегласці. Вось як мастак Давід Дукорскі, былы актывіст «беларускага зямляцтва», які вярнуўся з Ізраіля ў Мінск яшчэ ў сярэдзіне 2000-х. Абяцаў – зрабіў.
Злева – творы Д. Дукорскага; справа – беларуска-яўрэйскі жарт невядомага аўтара
Каму хочацца больш «яўрэйскіх культурных» фотак з плошчы Свабоды, тых адрасую да рэпартажу Алега Грушэцкага. Я ж азірнуся на паўгода назад – у сакавіку Мінск віраваў… Не адмаўляюся ад сваіх слоў пра тое, што грамадзяне Беларусі змяніліся, і мы на стаім на парозе грандыёзнага шухера перамен. Аднак – і гэта, бадай, натуральна – знешнія праявы перамен пакуль сціплыя.
Пасля лекцыі пра Кульбака 8 верасня выйшаў на галоўны праспект… і наткнуўся на купку людзей з бел-чырвона-белымі сцягамі, якія адзначалі «Дзень беларускай вайсковай славы», а разам пратэставалі проці супольных з Расіяй вучэнняў… Пратэстоўцаў было, можа, дзве сотні. Ні іхнія лозунгі тыпу «Русский солдат, иди домой – водки здесь нет» (антырэклама для завода «Крышталь»?), ні «шматлікасць» не пераканалі мяне далучыцца да дэманстрацыі. Адна справа, калі сёння выходзіць 200 чалавек, заўтра – 500, паслязаўтра – 1000, з’яўляюцца новыя ідэі, лідары… Другая – калі адны і тыя ж зухі штогод паўтараюць сімвалічныя рухі.
Як слушна заўважыла маскоўская паліталагіня Кацярына Шульман (рэальная паслядоўніца Макса Вебера), няможна недаацэньваць ролю сімвалічнага ў палітыцы. Іншымі словамі, і сізіфава праца некаму патрэбная. Аднак я ўсё ж аддаю перавагу рацыянальным крокам… Тым болей што на другім баку «барыкад» нямала халодных рацыянальных розумаў, якія збольшага далі рады з нейтралізацыяй спантаннай пратэстнай хвалі ў РБ на пачатку 2017 года.
Варта прызнаць, што сістэма «ручнога» кіравання эканомікай яшчэ не вычарпала свае рэсурсы. Беларускі рубель сёлета не валіўся, інфляцыя была мінімальная (у летнія месяцы назіралася нават дэфляцыя), экспарт актывізаваўся, золатавалютныя рэзервы выраслі… Але, як некалі занатоўваў Ілья Ільф, «радыё правялі, а шчасця няма». Будуецца небяспечная АЭС, па-ранейшаму ганіцца іншадумства, адказнасць за правалы перакідваецца на «стрэлачнікаў». Нарэшце, «зверху» ўпарта навязваецца мадэль, у якой «кагосьці трэба проста нахіліць» (ды што там «кагосьці» – 24.08.2017 таварыш хваліўся, што для збору ўраджаю ў інтуітыўна вызначаныя ім тэрміны ён усю краіну «наклонил»). Ну, і дзе той Сярэдзіч, які ў лютым абдымаў згаданага таварыша і насіўся з планам «круглага стала», як… разумнік з пісанай торбай?
Адрадзіць ва ўсёй Беларусі ГУЛаг а-ля Паўночная Карэя ў тутэйшых «эліт» няма ні жадання, ні магчымасцей, ды ахвярам лакальных актаў садызму ад гэтага наўрад ці нашмат лягчэй; не ўсе ж ахвяры – мазахісты. Тое, што ў суседзяў бывае горай (збіццё ў жніўні маскоўскага актывіста Івана Скрыпнічэнкі, які праз некалькі дзён памёр у бальніцы… помнікі Сталіну і Івану Жахліваму… забарона кнігі слыннага польскага дзеяча Яна Новака-Езёраньскага «Усходнія развагі» як «экстрэмісцкай»…), таксама не дужа суцяшае.
Усё ж і ў Расіі не бракуе «выспачак бяспекі», якія, у прынцыпе, паддаюцца пашырэнню. Добрым знакам для мяне сталася заваёва «альтэрнатыўнымі» кандыдатамі соцень мандатаў на выбарах у мясцовыя саветы Масквы 10 верасня. На перыферыі расійская «апазіцыя» выступіла не так паспяхова; выбарцы па-за МКАДам жывуць горш, затое сістэма больш напружаная і мабілізаваная. Ну, можа, галоўнае наперадзе… І на мясцовых выбарах у Беларусі (пачатак 2018 г.) трэба чакаць адноснага поспеху людзей, не звязаных з адміністрацыяй. Бо многім абрыдлі такія «дзяржымордачкі», як Людміла К., дзяжурная па ідэалогіі Глыбоцкага райвыканкама, з яе пагрозамі журналісту на адкрытым мерапрыемстве. (Мне ўспомніўся падобны эпізод і з беларуска-яўрэйскага жыцця.) У Глыбокім чыноўнічкі наогул тыя яшчэ фрукты: 14.09.2017 абвясцілі на сваім сайце пра «каменданцкую гадзіну» на тэрыторыі раёна ў сувязі з вучэннямі, назаўтра прыбралі гэтую інфу. Дзякуй, што да «Дня адкрытых забойстваў» не даўмеліся… Калі ўсчаўся шум, выставілі тую самую К. тлумачыць, што «каменданцкая гадзіна» была «вучэбная» 🙂
Ці во Павел С., несамавіты ідэолаг з Мінска, у чэрвені 2017 г. узяўся вызначаць, якія песні патрэбныя народу, якія не. Нацкаваў на музыку Алеся Дзянісава (гурт «Dziecіuki») і паэта Алеся Чобата цэлы «мастацкі савет», а потым забараніў выкананне праграмы «Кароткая гісторыя Беларусі» у сталічным клубе «ІЛІ».
Я паслухаў нумары праграмы, балазе ўсе даступныя ў сеціве. У цэлым яна даволі змрочная – ну, а жыццё (было) якое?.. У некаторых песнях згаданыя пагромы і «жыды». Спробы знайсці апраўданне генералу Булак-Балаховічу крыху рэзалі вуха, але, на маю думку, не выходзілі за рамкі прымальнага. Цяпер заяўнік канцэрта судзіцца з чыноўнікамі, і правільна шчыруе – цэнзура ў нас пакуль яшчэ забаронена Канстытуцыяй, а права на самавыяўленне, наадварот, гарантаванае (арт. 33). Ды прага ўсё кантраляваць і вырашаць за іншых, як ім сябе паводзіць, на практыцы найчасцей дамінуе над «Асноўным законам». Чатыры гады таму захацелася «некаторым» ліквідаваць Вышэйшы Гаспадарчы суд, прадугледжаны Канстытуцыяй, – і ліквідавалі.
Вядома, нікуды тутэйшыя ідэолухі і «моцныя гаспадарнікі» не дзенуцца з наменклатуры, але ў выбарных органах, будзьма лічыць, налета іх усё ж паменее. Як бы ні імкнулася нобелеўская лаўрэатка давесці, што народ у цэлым «падтрымлівае Пуціна і Лукашэнку», па стане на верасень 2017 г. павераць у гэта хіба што самыя наіўныя грузінскія слухачы.
Бяда не ў дробных чыноўніках, а ў тых, хто іх прызначае. Таксама і ў «інтэлектуалах», якія не бачаць рэальных праблем, а бачаць уяўныя, заводзячы сваю паству ў тупік.
Не раз адзначаў ужо, што істэрыкі пра «дзікунскі рэжым» часам ладзяцца на пустым месцы, што падрывае аўтарытэт «незалежных СМІ», апанентаў лукашызму ўвогуле. Зволілі, да прыкладу, пенсіянера, які загадваў філіялам дзяржаўнага музея ў Брэсцкай вобласці ды не зусім спраўляўся з гаспадарчымі справамі (хоць экскурсіі ладзіў добрыя) – адразу гвалт пра непапраўную шкоду для культуры. Сам герой публікацый не хацеў агалоскі, але каго тое хвалюе?.. Ці во свежы выпадак: прафесар-беларус з Пецярбурга быў заяўлены на Міжнародным Скарынаўскім кангрэсе, не змог прыехаць праз недахоп грошай – значыць, яго даклад «забаронены». Не толькі сумнавядомая «Хартыя», а і «Радыё Свабода» 14.09.2017 істэрычна гукнула пра тое, што прафесару «адмовілі ва ўдзеле», ды праз гадзіну-дзве ціхенька паправілася, маўляў, справа ў «тэхнічных прычынах». Атракцыён нечуванай павагі да чытачоў…
На 950-годдзе беларускай сталіцы «Свабода» 09.09.2017 унесла раман М. Кульбака ў спіс 20 найлепшых кніг пра Мінск. Добра, але і тут не без задзірыны: «Пісаў на дзяржаўнай мове ідыш». М. К. пісаў на ідышы задоўга да таго, як гэтая мова стала афіцыйнай у БССР.
Чарговы раз стрэліў міма касы Гары Каспараў, якому я шчэ летась радзіў аддаліцца ад грамадска-палітычнай дзейнасці. Ад эмігранта – ані слова падтрымкі (ці простага спачування) арыштаваным у Расіі экс-чыноўнікам Бялых і Улюкаеву, затое шмат зласлівасці, памножанай на няведанне гісторыі: «Няхай адны бандыты “мочаць” іншых – гэта аслабляе рэжым». Пра Эрнста Рома, забойства якога ў 1934 г. толькі ўзмацніла гітлераўскую ўладу, нагадалі ў каментах… Я перакананы, што Пуцін не тоесны Гітлеру, але ў каспараўскай сістэме каардынат, дзе Аляксей Улюкаеў быў «рэйхсміністрам», а Мікіта Бялых – «гаўляйтарам», згадка дарэчная. Але нашто далёка хадзіць – чаму Г. К. было не зірнуць на Беларусь, дзе «міністры-карупцыянеры» арыштоўваюцца ўжо гадоў 20, а рэжым ад гэтага не паваліўся?..
Кепскія навіны з Украіны: 6 верасня ў аварыі на дарозе загінула чацвёра палітолагаў і адзін журналіст. Папраўдзе, нікога з іх не ведаў, але балюча, калі сыходзяць калегі… У Беларусі чорным годам для паліталогіі стаў 2011-ы, калі з інтэрвалам у некалькі месяцаў памерлі Святлана Навумава, Віталь Сіліцкі, Ірына Бугрова. На жаль, тых, хто застаўся, не пачалі цаніць больш, і во сёлета ў канцы жніўня пайшоў з жыцця паліттэхнолаг з Полаччыны Алег Багуцкі. У 49 гадоў (!) Апошнія гады ён жыў у Кіеве, а памёр у кыргызскім Бішкеку, што таксама сведчыць пра тутэйшую атмасферку.
А добрая вестка нечакана прыйшла з Азербайджана – Ільхам Гейдаравіч Аліеў адпусціў-такі свайго палоннага, ізраільска-расійскага блогера Аляксандра Лапшына, пра якога мы пісалі, напрыклад, тут і тут. Мілая драбяза: акурат перад вызваленнем вязня або спрабавалі забіць (так ён сам кажа), або ён быў даведзены да спробы самазабойства (паводле заявы афіцыйнага Баку). Няйначай у апошні момант умяшалася валавокая Мехрыбан і змякчыла сэрца «султана»: акурат як у рамане Аляксандра Бяляева «Арыэль» (1941) раджыня, адрозна ад свайго супруга, спачувае галоўнаму герою.
Тым часам Дональд Фрэдавіч Трамп узяў прыклад з Рыгоравіча, махнуў рукой на брутальных мужычкоў ды прасунуў на пасаду дырэктара Белага дома па камунікацыях экс-мадэльку Хоўп Хікс. Каму-каму, а ёй з тутэйшай скромніцай Наталляй Эйсмант будзе пра што пагаманіць – мо вялікаразумныя дамы нават зафрэндзяць адна адну, абмяркуюць навіны моды, фітнэсу… Няхай жыве амерыканска-беларуска-прэс-сакратарская дружба!
