Tag Archives: Сергей Будкин

«Те, кто были, по-моему, сплыли»

Шалом! И в этот раз не смог обойтись без цитаты из почтенного БГ. Даже не прошу пардону, равно как и раньше.

Тут высокий чин из МИДа Юрий А-ч (называвший концепцию прав человека «утопией» и т. п.) вроде как оправдывался на ОНТ за отказ от организации избирательных участков за пределами РБ:

Если брать количественный состав голосовавших, то это даже не 1% от выборщиков, это доли процента, поэтому утверждение о том, что это каким-то образом может повлиять на итоги республиканского голосования или местных выборов, абсолютно беспочвенно.

Дружище зам, пошевели мозгами… На «президентских выборах» в августе 2020 г. твой прелестный ЦИК насчитал 6,9 млн. избирателей, а после того одна Польша выдала гражданам Беларуси более 150 тыс. виз. Да, точное число уехавших из РБ в 2020-2022 гг. установить сложно, но, по оценкам спецдокладчицы ООН Анаис Марин, речь может идти о сотнях тысяч. А многие «взяли руки в ноги» до 2020 года.

Пущай среди эмигрантов хватало детей, не имевших права голоса, пусть кто-то из уехавших по разным причинам вернулся, а кто-то отказался от гражданства, но уж 1% – 70 тыс. граждан Беларуси с правом голоса – за границей явно сейчас находится! Если это пришло в голову мне, то придёт и другим, т. е. неважно, Юрий, пашет ваш отдел по поиску отмазок 😉

В принципе, и разбежка в полпроцента может серьёзно повлиять на ход выборов, что показал май 1996 г. в Израиле (когда Нетаньягу опередил Переса на двадцать с чем-то тысяч голосов, набрав 50,49%). Но вряд ли к «единому дню голосования», намеченному вашей системкой на 25.02.2024, за кордоном будет обретаться меньше наших граждан, нежели осенью 2022 г., ведь репрессии – дабы не сказать «террор» – и не думают прекращаться в РБ. Даже амнистию ко «Дню народного единства» на пойманных здесь «экстремистов» депутатики с подачи администрации решили не распространять. А «ползти на коленях через границу» из Польши или Литвы в надежде на милость азарёнков… дураков маловато будет.

Экономическая ситуация тоже способствует оттоку взрослого населения из Синеокой. Есть мнение, что падение ВВП замедлилось, но к концу 2022 г. оно таки рискует составить 4,5-5% за год. Полагаю, на каждый десяток граждан Украины, переехавших сюда (в мае 2022 г. сообщалось, что с августа 2021 г. гражданство РБ получили 1784 украинца, из них 390 детей), приходится дюжина, а то и две тутэйшых, которые пытаются подзаработать за пределами Беларуси – например, в Москве. И не факт, что вырвутся на родину в день голосования.

К вопросу о здешней экономике – фотки из «Июньского» (20.06.2022). По состоянию на 30.10.2022, т. е. четыре с лишним месяца спустя, эти помещения (в центре Минска, на улицах В. Хоружей и Богдановича) так и не возвращены в хозяйственный оборот. Где-то в начале осени «главный» сказанул, что пустующие площади в столице надо отдавать под сезонную торговлю сельхозпродукцией. Ну, он много чего говорил 🙂

Ещё пара офисов, опустевших от «хорошей жизни» (ул. Богдановича, 135 и 143). Не всем по нраву делать бизнес, когда правила игры меняются раз в 2 недели

На боевом Комаровском рынке в воскресенье по-прежнему не заняты десятки торговых мест. Фото 30.10.2022, 10:23

Зато «силовикам» везде у нас дорога. В марте 2021 г. обратил внимание на курьёз:

Советский районный отдел Следственного комитета по г. Минску находится по адресу ул. Кропоткина, 47, на территории района… Центрального. Так можно было? Наверное, закон этакую «интервенцию» не запрещает, но странно всё же, что руководители Советского района не отыскали на двух десятках квадратных километров помещение для «особо важного» учреждения! На месте администрации Центрального района я бы, турнув людей в погонах, вернул в здание у трамвайной линии детскую поликлинику, где она и помещалась лет 25-30 назад.

Полтора года спустя выяснилось, что Советский отдел СК не только не намерен покидать здание на углу Кропоткина/Машерова, но и «расползается» по Центральному району. Во всяком случае, заметил его «филиал» в доме на ул. Червякова (№ 2/4, на фото; в тот же дом заселилось управление по тыловому обеспечению СК). Ну, теперь точно всех в районе победят! А если ещё наймут боевых комаров… 😉

Один из трендов в РБ, отмеченный вышеупомянутой г-жой Марин:

Первоначальное административное преследование (по данным ООН, после мирных протестов ему подверглись не менее 35 тысяч человек) сменилось уголовным преследованием несогласных с белорусским режимом, и по всё более серьёзным статьям — «терроризм», «создание экстремистского формирования».

Неудивительно, что и многие соплеменники снялись с места. В августе 2022 г. экс-минчанин Евгений Окаев поделился в фейсбуке своей историей алии:

– Всё! Надо уезжать! Они, как тот деревенский кот, что попробовал крови цыплёнка. Теперь не остановятся. Будут убивать, – так сказала моя жена полтора года назад.

В принципе, я и сам видел, что уезжать надо. Перспектив по работе становилось всё меньше и меньше, а вероятность попасть под каток политических репрессий – всё больше и больше. Но мне, как, впрочем, и ей, претила идея «ехать от» или «ехать из». Мы оба считали, что если уж ехать – то «к» и «в», а не «от». Нет, в Израиле мы оба до этого бывали, еврейская культура была нам близка, праздники отмечали, хотя и не религиозны – но о переезде всё-таки не думали. И для меня, и для супруги в том Израиле, который мы видели как туристы, было «слишком много Востока» – и в лучшем, и не в самом лучшем смысле слова. И то, что нам на двоих было больше ста лет, тоже играло отнюдь не в нашу пользу. Но нам было всё равно. Решение было принято. И мы пошли в минский Сохнут…

«Один лишь я сижу на этой стене – как свойственно мне» (С). Чуток посмеялся над речью великого Пу:

Над замолотом от начальника пропагандного ОНТ (sb.by, 26.10.2022):

Угу, «не делайте под Маяковского, а делайте под себя» 🙂

И записал очередное некоммерческое (скорее даже антикоммерческое) видео, в этот раз – на стихи Изи Харика:

В этом году «Ночь расстрелянных поэтов» отмечалась, как пишут, в десятках городов Европы и обеих Америк. Богатую подборку стихов и переводов выложила Кристина Бандурина на сайте «Таўбін», а Сергей Будкин открыл доступ к электронному варианту книги «Нерасстраляныя», удостоенной премии им. Алеся Адамовича (к этому объёмному сборнику, впервые изданному в начале 2021 г., ваш непокорный тоже приложил руку – хотя бы поэтому рекомендую скачать и прочесть…)

Кстати, о премиях: не только Нобелевскую получили этой осенью белорусские правозащитники в лице Алеся Беляцкого, но и впервые врученную «The Albie Awards 2022» от фонда Джорджа Клуни. Она досталась «Весне», которой руководят Беляцкий и Валентин Стефанович, арестованные летом 2021 г.

Награду приняла Алина Стефанович – жена политзаключённого. Она зачитала письмо от мужа, где он писал о том, что и в ХХІ веке «белорусы вынуждены бороться за, казалось бы, такую простую вещь – демократию», напомнил о своих коллегах, брошенных за решётку в РБ. Закончил послание В. Стефанович словами поэта Максима Богдановича: «Беларусь, твой народ дачакаецца залацістага яснага дня» (дождёмся, значит).

А. Стефанович (в очках) на церемонии в Нью-Йорке, сентябрь 2022 г. Источник: accessonline.com via «НН»

Из твита 2021 г.

Своё 50-летие (14.10.2022) Валентин Стефанович встретил в минском СИЗО. Но радует то, что на 41-м Конгрессе Международной федерации прав человека, состоявшемся на днях в Париже, Валентина снова избрали вице-президентом организации (эту должность он занимает с 2019 г.). Своих в FIDH не бросают – в отличие от здешних «социал-демократов», отстранивших профессора Александра Козулина от лидерства в 2008 г., когда он ещё отбывал свой срок.

Если кто-то меня в этом месяце разочаровал (самую малость), так это… другой профессор, первый в РБ доктор политических наук Сергей Решетников, многолетний зав. кафедрой в БГУ.

На рубеже веков читал я составленный им учебник. Не то, чтобы много оттуда почерпнул, но по сравнению с «милицейской политологией» от Владимира Мельника пособие казалось вменяемым…

Актуальные фразы (с. 281)

В общем, заочно к Решетникову я относился неплохо, признавая его организаторские заслуги. К тому же он редко выступал с идеологически нагруженными речами – даже в начале 2022 г., когда и жук, и жаба расхваливали грядущую «чудо-Конституцию», за профессором такого не замечал.

Но пришла осень с обсуждением «закона о Всебелорусском народном собрании», и С. Р. активизировался (sb.by, 27.10.2022):

ВНС — весомое дополнение в структуре органов власти и управления. В его состав войдут организации объемные, масштабные, с приличной численностью… Теперь четко, согласно Конституции, можно заявить: ВНС — орган представительства всех структур гражданского общества нашей страны.

У Беларуси свой путь развития, экономические, социальные, культурные особенности основаны на традиционных ценностях. Увы, славянские ценности не совпадают с западными. Нам пытаются навязать что-то чуждое, а мы отвергаем, что и находит отражение в различных формах политической борьбы.

Неубедительные суждения не профессорского уровня – ведь сам признал, что далеко не все структуры будут представлены в «собрании»… То, что «приличная численность» в РБ зачастую обратно пропорциональна влиятельности организаций, особенно после 2020 г., по-моему, аксиома. Да и голословное противопоставление славянских ценностей западным говорит само за себя (в упомянутом учебнике 2001 г. такого близко нет). Возможно, 73-летнего аксакала здешней официозной политологии «частично мобилизовало»? Что же, в таком случае имеется и повод для радости: выходит, дела у идеолухов идут не ахти. Почти как у их рашистских товарищей по разуму на «харьковском фронте» несколько недель назад.

Вольф Рубинчик, г. Минск

30.10.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 30.10.2022  17:22

В. Рубинчик. Oбычный текст

Всем привет! Это будет обычный мой текст на тему вроде «кому в Беларуси жить хорошо». Рассуждения и сравнения (может, не сильно убедительные, зато подготовленные без чьей-либо указки), как водится, разбавлю медиакурьёзами, экскурсами в прошлое.

А вот и первый экскурс – 20 лет назад, фактически даже чуть раньше, в декабре 2001 г., я занялся проектом «Анахну кан». В январе 2002 г. вышел нулевой номер одноименной газеты на четырех полосах формата А4, вызвавший некоторый резонанс («Наша Ніва», «Берега», «Авив»). Oт «НН» со мной беседовал Сергей Будкин, тогда – молодой журналист, ныне – продюсер, куратор «(Не)расстраляных» и большой человек в «Беларускай радзе культуры».

Помню Сергея безбородым 🙂 Фото отсюда

Газета продержалась до конца 2002-го. Выпускал её на свои – настолько после краха библиотеки МOЕКа и синагоги на Димитрова хотелось мне перемен «на еврейской улице». Надеялся на поддержку читателей, хотя бы почтовыми марками и конвертами (рассылка обходилась дороже, чем печать 250-290 экз. на ризографе), но большинство предпочитало ничего не компенсировать, а некоторые в ответ на присылаемые экземпляры и огрызались, как один покойный ныне дирижёр.

Мнение «Авива», янв.-февр. 2003. «Хорошие сапоги, надо брать» (C) 😉

Затем был ещё нерегулярно выходивший белорусско-еврейский бюллетень «Мы яшчэ тут!» (2003-2009 гг., 42,25 выпуска). Не жалею о том, что вложил в эти издания много сил и средств – они стимулировали белорусско-еврейское краеведение и поиск Праведников народов мира, сыграли свою роль в популяризации идиша, «околоеврейских» прoизведений белорусских писателей. Kого-то публикации приучали к мысли, что «не народ для ўрада…», т.к. «вождям», еврейским и не только, мы спуску не давали… А кому-то нужна была отдушина, разнообразие в жизни – думаю, это относится прежде всего к верным читателям с периферии (Бэла Капуста из Ельска, Александра Любарская из Молодечно, Ада Райчонок из-под Шарковщины, Роман Циперштейн из Пинска, у которого я гостил в 2016 г.). Их отклики в своё время грели очень.

Сейчас, наверно, не выпускал бы нечто подобное на бумаге даже при условии полной компенсации расходов на печать и рассылку. Тo, что следом за «Мы яшчэ тут!» «накрылись» газеты «Авив», «Берега» и пинская «Карлин», тоже ведь говорит o том, насколько нужны были белорусским евреям (подaвляющему большинству) свои печатные органы. Правда, существуют ещё странные сайты вроде «обновленного» beljews.by, где ткнёшь в Калинковичи – попадёшь в Гродно…

Ну, и виртуальный «ошмёток» газеты «Авив» тоже существует:

С 20.01.2022 не обновляется

Недели четыре назад «главный еврейский союз» объявил о программе «Малые общины», среди задач которой – «поддержка сайта СБЕООО и сайта газеты “Авив”»:

Как такая поддержка сайтов поможет малым общинам – один Oлег Рогатников (председатель СБЕООО c июня 2021 г.) знает. Я же, недостойный, не знаю и того, в чём принципиальная разница между «осуществлением деятельности, связанной с получением и распределением гуманитарной помощи» & «оказанием благотворительной помощи малообеспеченным гражданам».

***

Накануне военных учений в наших палестинах продолжаются виртуальные «наезды» на Украину, среди прочего – путём дискредитации её элит. И если от главного специалиста по всем вопросам, жаждущего затолкать соседей в «славянское лоно», наивно было ждать чего-то иного (он ещё в 2011 г. искал в Украине «вшивость»), то некоторым его подчинённым воздержаться бы. Вот мой ровесник Александр Версоцкий 1977 г. р., сделавший карьеру от учителя до председателя райисполкома (впрочем, если вдуматься, в Беларуси ХХI в. это скорее антикарьера) всё разжёвывает «посылание»… десять дней спустя.

Публикация 08.02.2022

Гордиться ещё не сданным деревообрабатывающим заводом, противопоставляя его «доведенной до ручки» Украине – такое себе… Во-первых, надо ещё посмотреть, заработает ли в 2022 г. завод в отдалённом пограничном районе Гродненской области (вопрос окупаемости покамест отложим), о запуске спутника Белгосуниверситета в 2020-2021 гг. тоже немало говорили. Во-вторых, а в Украине новые предприятия не открываются?

Читаю новости. Раз (февраль 2021 г.): «Epicentr Ceramic Corporation открывает два завода по производству [керамическoй] плитки в Киевской области и на Франковщине. Общая сумма вложенных и запланированных инвестиций в эти объекты составляет более 172 млн евро». Два: «17 сентября [2021 г.] нидерландская компания De Heus вместе с украинским партнером Федором Шопским открыла в селе Хильчицы Львовской области новый завод по производству минерально-витаминных смесей».

Резюмировал Николай Головко (dengi.ua, 03.10.2021): «Промышленность в Украине постепенно пробивается сквозь асфальт... В последние годы начали появляться новые предприятия, производящие продукцию с высокой добавленной стоимостью. Это либо результат немногих инвестиционных проектов от зарубежных компаний, которым нужны производственные площадки под боком ЕС, либо результат активности отечественных компаний, которые строят производства заново – без обременительного груза огромно-ненужных производственных корпусов и устаревшего оборудования».

А. Версоцкий по-детски хвалится белорусским сельским хозяйством, «не замечая» того, что, наряду с успехами, аграрный сектор из года в год испытывает серьёзнейшие проблемы: низкую рентабельность и фатальную закредитованность, депопуляцию… С середины 1990-х доля этого сектора в ВВП Беларуси постепенно падала, стабилизировавшись лишь лет 10 назад. Кстати, «сельский» Свислoчский райoн, кoим с весны 2020 г. рукoвoдит бoйкий oратoр, в демoграфическoм плане съёжился за четверть века вдвое: сейчас там oкoлo 14 тыс. жителей, а в 1996 г. насчитывалoсь бoлее 28 тыс. Может, прежде чем пенять на Украину (где сельское хозяйство в 2021 г. чувствовало себя как раз-таки неплохо) и вещать о «лидерстве» Беларуси, следует поставить и решить в подчинённом районе хотя бы одну задачу – возврат численности населения к показателям «лихих 90-х»?

Касаемо передовой медицины… Припоминал уже намерение-2016 министра здравоохранения РБ ликвидировать недостаток кадров к 2018 г., но увы, оно осталось пустым звуком. Не хватало в стране тысяч медработников и накануне эпидемии, стартовавшей весной 2020 г.

В начале февраля 2022 г. по многим сайтам разлетелись фото из белорусских городов, где толпы людей ждали врачебного приёма. Или стремились сдать тест на «корону».

В моём же архиве подобный снимок хранился ещё с 22.10.2021… Снято в «родной» поликлинике Центрального района г. Минска, не в понедельник и не утром.

Не исключаю того, что А. Версоцкий, как намекает нижеследующая фотка с сайта департамента охраны МВД, работает от сети, транслируя заинтересованной публике актуальные идеологемы прямо из космоса:

Куда там органчику Салтыкова-Щедрина :о)

Чуть серьёзнее. В Украине, конечно, ситуация с медициной тоже не ах, и много других проблем (высокий уровень коррупции, неубедительная работа правоохранителей, из-за которой убийц Oлеся Бузины и Павла Шеремета до сих пор не засудили, недофинансирование науки, годовая инфляция 10%, сопоставимая с белорусской…) Oднако соседи, по крайней мере, признают наличие свoих болячек и умеют посмеяться над собой. Иногда, и даже нередко, самокритика доходит у них до самоедства, как у пресловутого Евгения Шевченко… Да лучше уж так, чем как у Лукашенко в послании или у Версоцкого в комментарии. По моим ощущениям, Украина оттолкнулась от «дна», рядом с которым находилась в 2014-2016 гг… Предлагаю знатокам оспорить любой из моих тезисов.

Тут ещё настаивали, что у Владимира Зеленского нет «стрежня»:

В самом деле, никогда не слышал, чтобы он выплывал из-за острова на стрежень, на простор речной волны 😉 Лады, имелся в виду всё-таки стержень. Я решил глянуть, кто же, по мнению официоза, обладал или обладает этим важным для политика атрибутом. Oказалось… Анатолий Малофеев (1933–2022)! Тот самый член политбюро ЦК КПСС, который с 1990 г. рулил фактически ещё правившей белорусской компартией и благополучно её развалил, не найдя общего языка с группой «Коммунисты за демократию» (с которой в 1991 г. дружил депутат Лукашенко). А. М. поддержал ГКЧП, но после 25.08.1991, когда деятельность КПБ приостановили депутаты Верховного Совета БССР (в большинстве своём – вчерашние коммунисты, питомцы Малофеева), не ушёл в подполье для борьбы с поналезшей буржуАзией и не застрелился, как маршал Ахромеев или Борис Пуго, а принял должностишку зампреда управления по материальным ресурсам в правительстве Вячеслава Кебича. После выборов 1994 г. «сдал» и Кебича, благодаря чему в пенсионном возрасте возглавил псевдопарламент – «палату представителей»… Похоже, изголодавшемуся в детстве Малофееву было всё равно, чем руководить, абы поближе к ресурсам – желание психологически объяснимое, но при чём тут некий стержень? 🙂

Чудит с заголовками и «антипод» «СБ» – сайт kasparov.ru…

Интересно было бы понаблюдать, как Лилией Чанышевой рисуют граффити 🙂 Вообще же ей, подозреваемой по уголовному делу, не до смеха, по-моему. Как и белорусскому философу Владимиру Мацкевичу (на фото), который уже полгода без суда сидит в остроге.

На прошлой неделе 65-летний В. Мацкевич объявил голодовку. По словам посетившего его адвоката, чувствует себя удовлетворительно, но визит состоялся позавчера, 7 февраля…

Вольф Рубинчик, г. Минск

09.02.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 09.02.2022  13:52

В. Рубинчик. Июльские картинки (3)

И снова шалом! Постоянные читатели могли заметить: в текстах на belisrael я старался рассказывать о конкретных феноменах культуры, попадавших в поле зрения и чем-то интриговавших меня. Разумеется, не проходил мимо тех содержательных проектов, в которых участвовал сам («(Не)расстраляныя», «Штетлфест»). Но, помимо качественного, важен и количественный аспект… Особенно если ты, подобно герою оруэлловского «1984», пытаешься сохранить за собой право утверждать, что 2Х2=4.

Невзначай вспомнилось совещание двадцатилетней давности по вопросам культуры и искусства, где первое лицо государства, как водится, сыпало прибаутками а-ля лектор общества «Знание», подстраиваясь под аудиторию: «Я встречаюсь с элитой нашего общества», etc. Немало говорилось о «разрухе» в Беларуси первых лет независимости (хотя именно тогда, в 1992 г., был учреждён приснопамятный «Славянский базар» в Витебске, а в 1993 г. — фестиваль белорусской песни и поэзии в Молодечно; число профессиональных театров в Беларуси выросло в 1990—1995 гг. с 21 до 24). А. Лукашенко «терзался», что за несколько лет своего правления не смог «сбалансировать зарплату», что в начале 2000-х работники культуры отставали по доходам от банкиров и производственной сферы…

Пассаж о мильоне (?) терзаний сохранился лишь в печатной версии отчёта

Может, хоть к концу 2010-х удалось преодолеть отставание «элиты общества»? В феврале 2020 г. тогдашний министр культуры РБ с гордостью рапортовал, что за 2019 г. «все ключевые показатели социально-экономического развития сферы не просто выполнены, а перевыполнены в разы». Ну, а средняя зарплата работников культуры достигла при этом аж 650 рублей. Названный размер, примерный эквивалент USD300, поражает воображение — судя по данным от Белстата, он составлял 60—65% от средней зарплаты по стране. В «лихие» 1991—1995 гг. cей показатель равнялся 69%.

Красноречива история «неполитического» эмигранта конца 2010-х:

Сергей Мурычин окончил Академию музыки в Минске, много лет проработал в отечественной филармонии, а еще в государственном симфоническом оркестре. Признается, что работу искренне любил: и само дело, и людей вокруг – именно здесь нашлись друзья и удалось получить опыт.

«К большому сожалению, не развита в Беларуси музыкальная культура. Не ценится ремесло, музыканты мало зарабатывают. Можно работать в нескольких местах, но молодому специалисту без жилья в Минске придется очень трудно. Меня в Беларуси ни что не держало кроме, конечно, родных и близких друзей. Два года я проходил распределение, жил в общаге. Потом еще год – готовился к чему-то, искал».

С. Мурычин

В итоге Сергей нашёл себя в… Эквадоре: «У оркестра [в Гуаякиле] отличное финансирование… Я решил: пока молод, незачем тратить свое время в Минске. Я проживу здесь минимум год – делая то, что умею, то же, что делал дома, только получая за это гораздо больше». Видимо, не ту страну назвали «банановой республикой». ¯\_(ツ)_/¯

Интересный фрагмент из монографии «Культура Беларусі: 20 год развіцця (1991—2011)» (Мн.: Інстытут культуры Беларусі, 2012, с. 48), изданной под эгидой соответствующего министерства. Интересно также, что «главный оратор» в 2001 г. внушал: «размеры ассигнований на культуру из республиканского бюджета возросли до почти двух процентов в 2000-м… Конечно, это еще невысокий уровень бюджетного финансирования». Ну, если 1,4 = «почти 2», то за преподавание арифметики в школах можно быть спокойным 🙂

Я не подписал «протестное» письмо деятелей культуры и искусства в октябре 2020 г. (почему, объяснил здесь), но во многом понимаю тех, кто пошёл путём, указанным «Белорусским фондом культурной солидарности» и лично Сергеем Будкиным. Среди полутора тысяч «рассерженных» оказалось множество работников государственных учреждений — уставших от недофинансирования, пустых обещаний обер-чиновников, да и от того, что ещё в 2000-х культура в РБ «легла» под т.наз. государственную идеологию, на что прозрачно намекает наличие в системе власти управлений/отделов «идеологической работы, культуры и по делам молодёжи». События лета-осени 2020 г. стали, похоже, лишь стимулом для желающих высказаться и что-то изменить в этой жизни.

Не счесть «культурников», покинувших Синеокую за последний год. С ходу назвал бы художника-дизайнера Владимира Цеслера, оперных певцов Маргариту Левчук и Илью Сильчукова, театрального режиссёра Владимира Ушакова, музыкантов из «Разбітага сэрца пацана» и «DaVinci», лидера группы «Стары Ольса» Дмитрия Сосновского, упомянутого продюсера Будкина, концертмейстерку Регину Саркисову, дирижёра Андрея Галанова, скрипачку Аллу Джиган, аккордеониста Егора Забелова, поэтессу Валерину Кустову, актрису и музыкантку Анастасию Шпаковскую… Теперь, в июле, — и координаторок кампании «Будзьма беларусамі!» Алену Маковскую & Нину Шидловскую. Отсутствие всех этих людей в Беларуси не обогащает здешний культурный ландшафт (и это очень мягко сказано). Разумеется, я не упрекаю уехавших, многие из которых могли бы сейчас разделить судьбу руководителей «Нашай Нівы»/«Нашай Гісторыі» или гродненского панка Игоря Банцера — лучше уж рисовать, петь и ставить спектакли за кордоном. Но длительный отрыв от родной земли нередко ведёт к истощению творческого потенциала. Посмотрел я пару-тройку выступлений «Красной зелени» (Левчук-Паук), и больше не хочется. При всём уважении к участникам тандема…

«Бренд года. Синим пальцам посвящается», «Сезон клещей в Беларуси затянулся» — тоже так себе сатирка от В. Цеслера, в конце 2020 г. обосновавшегося на Кипре (май-июль 2021 г., отсюда и отсюда)

* * *

Не только ввиду переездов за границу и арестов примитивизируется местный пейзаж. Многие, слишком многие «просто» уходят из жизни. Сегодня стало известно о смерти моего старшего товарища по Союзу белорусских писателей, прозаика и издателя Владимира Сивчикова (1958—2021) — пишут, тяжело переносил заражение коронавирусом. C Владимиром Николаевичем беседовали в Минске; соглашались реже, чем нет, но человек был интересный. Пару раз он выступал в литераторских шахматных турнирах…

После турнира в офисе СБП, Минск, март 2019 г. В. Сивчиков — 2-й справа. Фото Сюзанны Паукштелло

Предполагаю, новость про обыск в офисе 14.07.2021 с дальнейшим опечатыванием помещения творческой организации не прибавила здоровья В. Сивчикову, члену Рады (правления) СБП… да и никому из нас не прибавила.

На днях я узнал, что в июне умер герой одной из моих публикаций, вошедших в книгу «На шахматныя тэмы» (Минск, 2007), — Виктор Никитич Гордеев. Было ему, ветерану комсомола, хорошо за 80. Встречались с ним в Щучине и в квартире на ул. Первомайской, и в доме культуры, где Гордеев много лет отвечал за шахматный и шашечный кружки. Впрочем, процитирую в переводе на русский ту публикацию из «Нашай Нівы» (2005), ведь теперь она малодоступна вследствие блокировки властями сайта nn.by:

В конце августа город между Лидой и Гродно живёт традиционным «праздником цветов» и поездками на дачи. Из 16 тысяч жителей шахматы тут мало у кого в голове. Тем не менее, нам удалось сыграть несколько партий со щучинскими шахматистами.

Главной опорой местных поборников Каиссы служит районный дом культуры. Там, из-за отсутствия своего клуба, они собираются чуть ли не ежедневно – в отдалённом закутке по соседству с «комнатой для новобрачных». Рядом ЗАГС, дискотека, ресторан.

Виктор Гордеев, чемпион города, агроном с военной выправкой, ведёт кружок для начинающих. Осенью ему приходится немало походить по школам, чтобы приманить учеников «на шахматы». Несколько лет подряд в Щучине устраивался фестиваль «Щучинская весна», где можно было выиграть радиоприёмник «Океан» или «Гродно», не говоря об изящных сувенирных изделиях лидского стеклозавода. Однако – что дальше?

Восемнадцатилетний Дмитрий Жватель, победитель «Весны-2005», признаётся, что после памятного турнира в апреле четыре месяца нигде не играл. Возможность участия в сентябрьской спартакиаде работников культуры его не прельщает: перспективный перворазрядник собирается грызть гранит науки в Гродно. Понемногу уезжают из местечка и другие молодые шахматисты. Г-н Гордеев говорит о «смене поколений», жалуется на утраты, невосполнимые для щучинских шахмат. В июне 2003 г. умер одержимый игрок Николай Будько, в августе 2004 г. – отличный организатор Андрей Сергей. Квалифицированных кадров в городке не хватает, поэтому выходит, что пенсионер Гордеев – и швец, и жнец… Шахматист с 55-летним стажем, лично знакомый с [Давидом] Бронштейном и [Марком] Таймановым, он играет по переписке в Кубке Беларуси, пишет в районную газету «Дзянніца» об организованных им самим соревнованиях, да ещё лоббирует в местном «Красном доме» открытие в Щучине настоящего шахматно-шашечного клуба. Без особого успеха: некогда богатый район теперь считается «дотационным».

К областной и национальной федерациям шахмат Гордеев относится сдержанно: мы, мол, и без них можем пригласить на наши мероприятия шахматистов из Гродно, Сморгони, Лиды, Волковыска. Самостоятельность – дело нужное, но подкреплена ли она материально? Хорошо ещё, что деньги на турнирные призы иногда подбрасывают знаменитый «Автопровод», [Щучинский] маслосырзавод, частные предприниматели.

Для райцентра в Щучине шахматы почти цветут. Для регионального флагмана – сил здесь маловато…

Мне кажется, за последнюю фразу В. Гордеев, руководивший также областным отделением шахматной ассоциации инвалидов и ветеранов «Шанс», чуть обиделся, но что поделать – я писал, что видел и как думал. Во всяком случае, был и остаюсь ему признателен за то, что осенью 2003 г. Виктор Никитич вместе с другими щучинскими игроками подписал петицию против моего увольнения из журнала «Шахматы» ( направленную в министерство образования РБ), пусть она и не помогла. Кстати, о шахматном клубе в Щучине более всего мечтал вышеупомянутый А. Сергей, которого летом 2003 г. я успел-таки назначить корреспондентом журнала по Гродненской области.

* * *

Вчерашний Международный день шахмат запомнился мне более всего тёплым поздравлением от поэта Василя Жуковича («Новых перамог, бліскучых кампазыцыяў, паболей радасных падзеяў!»)… и неуклюжим материалом от «вотчины Жука».

На фото справа – никакие не шахматы, а попытка игры огнетушителями в шашки (оцените глубину творческих замыслов на «Славянском базаре»!). Впрочем, для малограмотных-то всё едино – шахматы, шашки, нарды, го, рэндзю…

Вольф Рубинчик, г. Минск

21.07.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 21.07.2021  23:51

Дополнение

В читальном зале Витебской областной библиотеки 20 июля открылась выставка «Многоликая Каисса», и на первом же фото с выставки почётное место нежданно заняла моя книжка 2012 г. «З гісторыі Беларусі шахматнай» (см. справа). Благодарствую, витебские библиотекари!

А выборная конференция Белорусской федерации шахмат, о коей рассуждал здесь, перенесена на неопределённый срок. Не иначе как лица, принимающие решения, решили прислушаться к моему совету и подыскать на должность главы БФШ авторитетного тренера 🙂

Умер на днях детский писатель, заметный журналист Виктор Лясковский (Иофик), когда-то переехавший в Минск из Биробиджана. Мне он известен как редактор «Авива» 2000-х гг., газеты, в которой, несмотря на все минусы, было что почитать. Сегодня Виктору исполнилось бы 75… R.I.P.

В.Р.

В. Рубінчык. Выкрыццё за выкрыццём

Аніяк не адпускае 2020-ы. Данеслася рэха ажно з лета: ініцыятыва BYPOL 13.02.2021 прэзентавала публіцы відэаролік пра тое, як на рагу сталічных вуліц Веры Харужай і Крапоткіна затрымлівалі «дыджэяў перамен» Кірыла Галанава і Уладзіслава Сакалоўскага. Запіс, ажыццёўлены ўвечары 06.08.2020, – чарговы доказ таго, што хлопцы не супраціўляліся ды не перашкаджалі мінакам, а значыць, сведчанне АМАПаўца, агучанае ў судзе 7 жніўня, было хлуслівым.

Сімвалічная перамога, як і ў сітуацыі з медычнымі даведкамі пра стан жорстка збітага 11.11.2020 Рамана Бандарэнкі (у якога не знайшлі алкаголю ў крыві). Зразумела, што ў бліжэйшы час за лжэсведчанні ды вынесеныя на іх грунце судовыя рашэнні не прыцягнуць да адказнасці ні «сілавікоў», ні «суддзяў», бо рыба псуецца з галавы, а хлусня ў нашых умовах заахвочваецца зверху. У канцы вясны 2020 г. тым апанентам рэжыму, якія не паслухалі перасцярогі ад Яўгена Прэйгермана, была фактычна абвешчана вайна… праўда, не ўсе яе нават адразу заўважылі. Некаторыя дагэтуль вельмі селектыўна ўспрымаюць падзеі апошніх дзевяці месяцаў; мажліва, рэч у гібрыднасці гэтай вайны, а можа, на падсвядомасць уздзейнічае гімн краіны, дзе пяецца пра «беларусаў, мірных людзей».

У пачатку кастрычніка 2020 г. я крыху парадаваўся, дазнаўшыся, што віцебскага чыноўніка, які намаўляў падначаленых фальшаваць вынікі выбараў (гэта пацвердзіў, у прыватнасці, старшыня выбарчай камісіі – дырэктар школы), пазбавілі пасады. Рана я радаваўся… Па-першае, міліцыя «не выявіла» парушэнняў на ўчастку. Па-другое, Сярожу з Віцебска папросту перавялі ў Мінск, дзе ён не (ра)згубіўся: заняў пасаду намесніка начальніка Беларускага гідраметэацэнтра. Ну, у тым, што гэткае дабро не патоне, сумнявацца не выпадала. Вунь обер-чыноўніцу Лілю, якая ў 2000-х прагнула стаць валадаркай морскай аўтаркай кніжнай, а ў 2016 г. раздзьмувала пагрозу ад пісаніны траіх публіцыстаў-«рэгнумаўцаў» (іх надоўга закрылі), не выправілі на пенсію, а зрабілі «дэпутаткай»… Цяпер і начальніцай у «камісіі па экстрэмізму».

Як там у актуальнай казцы Яўгена Шварца трактаваў сваіх служак Дракон: «Дзіравыя душы, прадажныя душы, прапаленыя душы, мёртвыя душы». У нашым выпадку лекаванне мае зацягнуцца, бо «пан народ», вядома, паціху дае адпор, але канкрэтнага Ланцэлота на даляглядзе не відаць. Не лічыць жа супергероем Пал-Палыча… (пра яго крыху ніжэй).

Тут мушу перапрасіць за тое, што два месяцы таму мог увесці ў зман асобных чытачоў. Пісаў 10.12.2020: «Дабралася да мяне інфа і пра даведнік “Уладзімір Караткевіч”, які выйшаў да 90-гадовага юбілею пісьменніка ў дзяржаўным жа выдавецтве “Беларуская энцыклапедыя”»… Cпасылка вядзе да матэрыялу з sb.by ад 28.11.2020 («Энциклопедический справочник «Уладзімір Караткевіч» вышел к юбилею писателя») аўтарства нейкай Ірыны Васільевай. Я падумаў, што, раз кніга ёсць на фота, яна рэальна выйшла…

Але ж недаацаніў каварства тутэйшых «баявых лісткоў» – яны почасту маняць нават у «маргінальных» для іх пытаннях (успомніў, што падобнае здаралася ў снежні 2016 г., калі філія «СБ», газета «Голас Радзімы», пісала пра канферэнцыю, прысвечаную Максіму Багдановічу). Не выйшаў даведнік «Уладзімір Караткевіч» станам на 28 лістапада, а на фота ў той дзень паказалі макет або муляж. Тыдзень таму пагартаў даведнік у Нацыянальнай бібліятэцы – кніга, выдадзеная на замову міністэрства інфармацыі РБ, была падпісана да друку на месяц пазней, 28.12.2020…

Тут у выходных звестках няма апіскі: напрыклад, у энцыклапедыі паспелі пазначыць год смерці акцёра Барыса Плотнікава, якога не стала 02.12.2020.

У снежні зрабіў агаворку: «Хваліць гэтыя кнігі, не чытаўшы, не бяруся, але сам па сабе факт [іх выхаду] уцешны». Цяпер, у лютым, я ўжо не настолькі гатовы бараніць думку, што лепей такая кніга пра Караткевіча, чым ніякай. Шэраг недахопаў адзначыў на тутбаі 28.01.2021 кандыдат гістарычных навук Дзяніс Марціновіч, але… Як член Саюза пісьменнікаў Беларусі (СПБ), ён, пэўна, пасаромеўся крытыкаваць артыкул пра суполку, да якой належыць. Між тым названы артыкул – бадай, самы абуральны ў даведніку.

За такое варта натаўчы ў каршэнь – паясню, чаму. Пераемнікам Саюза пісьменнікаў БССР, куды Уладзімір Караткевіч быў прыняты ў 1957 г., з’яўляецца Саюз беларускіх пісьменнікаў (СБП), які не знікаў і не мяняў назву. У лістападзе 2005 г. невялікая група літаратараў на чале з Міколам Чаргінцом пакінула СБП і пры падтрымцы адміністрацыі прэзідэнта заснавала сваю, афіцыёзную суполку. Найбольш вядомыя пісьменнікі, у тым ліку таварышы Уладзіміра Караткевіча Рыгор Барадулін, Янка Брыль, Адам Мальдзіс, Сяргей Панізнік, Вячаслаў Рагойша, Васіль Сёмуха, засталіся ў Саюзе беларускіх пісьменнікаў, які, згодна з рыторыкай «чаргінцоўцаў», ішоў шляхам палітызацыі і барацьбы з уладай.

Няма ні маральных, ні юрыдычных падстаў лічыць новаўтвораны «Саюз пісьменнікаў Беларусі» пераемнікам таго, у які ўваходзіў Караткевіч. Піярыць СПБ з яго сервільным кіраўніцтвам («У Доме літаратара прайшоў збор подпісаў у падтрымку дзеючага Прэзідэнта Беларусі, вылучанага на наступны тэрмін у якасці кандыдата. На карысць пераабрання Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі сведчыць многае…», 16.06.2020) пры дапамозе пісьменніка-вальналюба, памерлага ў 1984 г., – сапраўдныя «скокі на костках». Калі б «чаргінцоўцы» гэта рабілі на ўласным сайце – такой бяды, але энцыклапедыя, па ідэі, мусіла б кіравацца такімі прынцыпамі, як узважанасць, грунтоўнасць… Узважаны падыход характэрны для шэрагу іншых артыкулаў, аднак «лыжка дзёгцю» псуе ўвесь «мёд».

Да напісанага Дз. Марціновічам дадаў бы, што мне не хапае артыкулаў «Шахматы» (граюць найважнейшую ролю ў «Ладдзі Роспачы») і «Яўрэі» (пры тым, што «Цыганы» ў энцыклапедыю заслужана трапілі). Тое, што для Уладзіміра Караткевіча яўрэі былі не проста адной з «нацыянальнасцей CCCР», па-мойму, хутчэй аксіёма, чым тэарэма. Але дзеля-мадзеля: ён разумеў ідыш і ў Оршы хадзіў з сястрой на гастрольныя пастаноўкі яўрэйскага тэатра, цікавіўся іўрытам, меў багата сяброў-яўрэяў. Некаторыя з іх згаданы ў энцыклапедыі: Л. Крыгман, Д. Сімановіч…

Паводле Барыса Казанава, Караткевіч казаў яму ў сярэдзіне 1960-х гадоў, што «задумаў раман з яўрэямі, што гэта раманная тэма». Не зусім ясна, што мелася на ўвазе, але персанажы-яўрэі насамрэч фігуруюць ледзь не ў кожным буйным творы пісьменніка, а адзін з вершаў Караткевіча завецца «Яўрэйцы» (1957 г.). І назоў, і акрэсленая сімпатыя да яўрэйскага народу былі рэдкай з’явай у пасляваеннай савецкай літаратуры.

Выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя», улічыце пры перавыданні.

Цяпер – чым «не дагадзіў» П. П. Латушка… Ну, тое, што ў жніўні 2020 г. і пазней ён выказваўся супраць гвалту ў краіне, можна толькі вітаць (лепей позна, чым ніколі), але насцярожвае, што ладная частка яго кар’еры прайшла ў парадыгме «падзяляй і пануй». У сярэдзіне 2000-х малады пасол РБ у Польшчы спрычыніўся да расколу Саюза палякаў у Беларусі, у канцы 2000-х, калі П. Латушка стаў міністрам культуры, узнялася новая хваля «наездаў» на Саюз беларускіх пісьменнікаў («звышмэтай» было яго поўнае падпарадкаванне вышэйзгаданаму СПБ). Членам СБП, якія працавалі ў дзяржустановах, ставілі ўльтыматумы; так зволілі з бальніцы хірурга, паэта Фелікса Баторына (Хаймовіча), пра што ў сакавіку 2010 г. распавядаў мне сам Фелікс Барысавіч.

Існавалі ў пачатку 2010-х і «чорныя спісы» для артыстаў, недастаткова лаяльных з пункту гледжання ўраду. У кастрычніцкім інтэрв’ю з Сяргеем Будкіным Латушка прызнаў іх існаванне, але перакінуў адказнасць на Ірыну Дрыгу, якая ў той час курыравала культуру ў адміністрацыі прэзідэнта, і на аднаго з тагачасных бонзаў адміністрацыі Аляксандра Радзькова. Аналагічна, віну за цкаванне «нелаяльных» пісьменнікаў ён мог бы перакінуць на Чаргінца… але ў такім разе Пал-Палыча давялося б уважаць за чалавека, які на пасадзе міністра выявіўся «пустым месцам». Куды яму ў прэзідэнты, як жадае праект NEXTA (відаць, не без маўклівай згоды самога кіраўніка «Народнага антыкрызіснага ўпраўлення»)?

Недзе – хіба ў кнізе савецкага дысідэнта Якава Сусленскага – бачыў радкі, якія даю ў перакладзе з рускай: «Гэта што – стаяць за праўду, / Ты за праўду пасядзі». Калі зараз і варажыць, хто будзе наступным кіраўніком Беларусі (па-мойму, не час), то выбіраць трэба з тых, каторыя сядзелі або дагэтуль сядзяць за кратамі. Няма чаго ўвішным уцекачам перацягваць медыйна-рэсурсную «коўдру» на сябе!

Збольшага спадабалася, прынамсі кранула спроба дэпутаткі Мінгарсавета 1995 г. нар. «расплюшчыць вочы» удзельнікам «Усебеларускага народнага сходу» 11-12 лютага. Паведамляе «Еўрарадыё» (12.02.2021):

Выступіць у Вольгі Цесаковай так і не атрымалася. Дэлегатка разлічвала падняць тры пытанні. Першае — чаму няма падрабязнай справаздачы Мінэканомікі аб тым, па якіх прычынах не выкананая праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на мінулую пяцігодку.

— Другое пытанне — па змяненні ў Канстытуцыю. Калі ўсё так добра, калі людзі, якія сядзяць там [ва ўладзе. — Еўрарадыё], уяўляюць сабой сілу, за імі праўда, то чаго ім баяцца? Я хацела прапанаваць правесці новыя выбары сумленна і адкрыта з дзеючай Канстытуцыяй.

Трэці не агучаны тэзіс тычыцца вызвалення палітвязняў. Акрамя таго, па некаторых пытаннях Вольга Цесакова галасавала супраць, але аказалася, што рашэнні па іх на УНС прынятыя аднагалосна.

В. Цесакова

Карацей, улады «паблыталі берагі»: нахабна ўтылізуюць што мёртвых (змагары з нацызмам, якія нібыта падтрымалі б Лукашэнку; Уладзімір Караткевіч…), што жывых (Уладзіслаў Каташук, Вольга Цесакова…) І па-ранейшаму баяцца творчых людзей: увечары 13.02.2021 сарвалі канцэрт на турбазе пад Смалявічамі. Цяпер у палоне, сярод іншых, выдатныя рабяты з гурта «Разбітае сэрца пацана», якія ў кастрычніку 2020 г. зайгралі з Бенькай у «Шахматным дворыку» для жыхароў нашага квартала.

Павел Гарадніцкі і Дзяніс Тарасенка

Адносна добрая навіна – змена шыльды на будынку гімназіі, побач з «караткевіцкім» домам.

Было ў траўні 2020 г. і стала ў лютым 2021 г.

Не выключаю, што мясцовым уладам захацелася штось зрабіць «у гонар Караткевіча» – хаця б перакласці шыльду з адрасам на беларускую мову, калі ўжо не знайшлі сродкаў на муралы і пад. Ну, рэжым з белмовай пераносіцца неяк лепей, чым рэжым без яе, аняж лепей бы рэжым сышоў, мова засталася. Мяркую, гэтак скора і будзе: усюдыісная хлусня дадзявае прыблізна ўсім «пластам насельніцтва».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.02.2021  19:01

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (100)

Шалом! Ну во, дажыліся – кшталт «вялікага юбілею»… Хацеў бы назваць тых, каторыя не адмаўляліся супрацоўнічаць з серыялам «Катлеты & мухі» (est. 2015). Гэтыя людзі давалі каментарыі, слалі водгукі і/або матэрыял для будучых серый, цытавалі асобныя выпускі, бывала, зацята спрачаліся з аўтарам: Маргарыта Акуліч, Уладзімір Бараніч, Сяргей Будкін, Інэса Ганкіна, Юрась Гарбінскі, Уладзімір Гінзбург, Якаў Гутман, Зміцер Дзядзенка, Андрэй Дубінін, Алена Ждановіч, Фёдар Жывалеўскі, Алег Зелянцоў, Ігаэль Іегудзі аka Косця Лук, Леў Казлоў & Галіна Кур’яновіч, Сяргей Каспараў, Павел Касцюкевіч, Уладзіслаў Каташук, Васіль Кісляк, Зміцер Левіт, Дзмітрый Лыбін, Антон Лявіцкі, Людміла Мірзаянава, Гена (Гдалія) Пекер, Ігар Пушкін, Аляксандр Розенблюм, Дзмітрый Рослаўцаў, Святлана Рубінчык, Уладзь Рымша, Пётр Рэзванаў, Алесь Рэзнікаў, Павел Севярынец, Анатоль Сідарэвіч, Іна Соркіна, Сяргей Спарыш, Анатоль Старкоў, Віктар Сяргейчык, Юрый Тэпер, Аліна Федарэнка, Васіль Фрэйдкін, Алекс Фурс, Фелікс Хаймовіч, Віталь Цыганкоў, Раман Цыперштэйн, Андрэй Шуман, Ганна Янкута… Усім і кожнаму – мех падзяк! І два мяхі – рэдактару belisrael.info Арону Шусціну, які звыш сарака месяцаў церпіць гэта во ўсё :-/

Былі поспехі, мільгалі няпоспехі – да прыкладу, няспраўджаныя прагнозы. Суцяшаю сябе трывіяльна: маўляў, з кожным здараецца (а як яшчэ?). «Жырыноўскі па ўсіх параметрах не дацягвае да палітычнага лідара. І таму ў яго няма будучыні», – казаў пасол Расіі ў Ізраілі Аляксандр Бовін у інтэрв’ю «Новостям недели» (красавік 1994). І ў сваім дзённіку 1993 г. «чалавекавед» Бовін (1930–2004) занатаваў пасля першых выбараў у Дзярждуму: «Упэўнены, што за межы ХХ стагоддзя ён не выйдзе. Як палітычны лідар, зразумела». «Несапраўднага пасла» няма, а палітык на літару «Жэ» ёсць – летась атрымаў на расійскіх прэзідэнцкіх выбарах мільёны галасоў, трапіўшы ў тройку, як тое ўжо здаралася ў 1991 і 2008 гадах… ЛДПР выглядае – не скажу, што стала – амаль рэспектабельнай партыяй, і сёлета Аляксей Навальны ўжо гатовы падтрымаць яе кандыдата ў Піцеры (кажа, абы не ад «Адзінай Расіі»).

Ва ўсіх сэнсах бліжэйшы да нас прыклад – з Вадзімам Іосубам, папулярным у СМІ аналітыкам нейкага фінансавага агенцтва. Будзе казаць 28.01.2019: «На тыдні, які пачаўся…, еўра можа патаннець, знізіцца да 2.42» А паглядзіце, як на тыдні мяняўся курс:

Інфа з https://myfin.by/currency/eur (28.01.2019 – 03.02.2019). Cіняя лінія – курсы куплі, чырвоная – продажу. Еўра з 2.45 падаражэў да 2.47 руб., г. зн. амаль на 1%.

«Геапалітычных» прагнозаў апошнім часам таксама ў нас робіцца – хоць экспартуй іх аўтараў, хоць мяняй на коз, як летась зрабілі ў Турцыі з футбалістамі… Адзін фацэт варожыць, што Расія наўрад ці праглыне Беларусь, другі – што пагроза рэальна існуе, і жаліцца, што ў яго магчымасці расплюшчыць людзям вочы на пагрозу ў 100 разоў меншыя, чым у першага. То звярнуўся б на belisrael.info, чо 🙂 А папраўдзе, усе гэтыя накіды – ва ўмовах высокай ступені нявызначанасці ды недахопу інсайдэрскай інфы – нагадваюць эпізод з бессмяротнага гогалеўскага твору («даедзе кола да Масквы альбо не»).

Карацей, няма чаго быць мудрацом у вачах сваіх. Я-то не толькі да псеўдаэкспертаў, я і да сябе з іроніяй стаўлюся; яны – не ведаю.

Наказы в. а. цара наконт чарговага «ператрахвання» школьных праграм – гэта чысты Фанвізін, «Недарасль». Да таго ж касец, жнец і на дудзе ігрэц папракае настаўнікаў высокімі заробкамі – «ужо за 900 рублёў у сярэднім». Добра, што я не ў сістэме ды не мушу падпарадкоўвацца дурным загадам; уціск, відаць, такі, што і зорка «Радыё Свабоды» Ганна С. вырашыла для сябе «ненавідзячы, падпарадкоўвацца».

З другога боку, амбіцыі грамадскіх дзеячаў – тых, якія заяўляюць пра прэтэнзіі на галоўны фатэль краіны – таксама вылазяць аднекуль з паралельнай рэальнасці. У пачатку 2019 г. «адзначыліся» Мікола Статкевіч, ягоны цёзка Казлоў (нават не старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі, а в. а.), Алена Анісім, якая замахнулася ажно на 40% галасоў выбарцаў… Пра ўсіх названых ужо разважаў: у прыватнасці, тут, тут і тут. Пільныя чытачы лёгка здагадаюцца, як я трактую шансы гэтых «кандыдатаў у кандыдаты» на наступных «выбарах». Ну, прынцып «не дагонім, дык хоць сагрэемся» ніхто не скасоўваў 🙂

Разумею тых, хто кажа, што выбараў няма. Дапраўды, апошні раз вылучэнне кандыдатаў мела нейкі сэнс у 2001 г., калі «вертыкаль» і Ліда Я. вырашалі меней (мелася больш-менш незалежная федэрацыя прафсаюзаў, не было амаль усёахопнай кантрактнай сістэмы, сеціва ідэолагаў; многія захоўвалі спадзевы на расійскіх дэмакратаў і Захад, на «еўрапейскія каштоўнасці» ўвогуле). І ўсё-такі… сітуацыя непрадказальная. Хто ў лютым 1989 г. прадбачыў, што ў сакавіку 1990 г. з Канстытуцыі СССР выкінуць артыкул пра «кіруючую ролю» КПСС, а ў ліпені кансерватыўны ў цэлым Вярхоўны Савет БССР заявіць пра суверэнітэт Беларусі? Цяжка мне пагадзіцца з Сяргеем Спарышам, які заранёў ацэньвае прэзідэнцкую кампанію у РБ-2020: «[Ігар] Барысаў або [Ганна] Канапацкая дакладна не будуць буяніць».

Дарэчы, канструктыўная ідэя (нават дзве), як папярэдне адбіраць кандыдатаў – і кандыдатак – на вышэйшую пасаду. Трэба, каб яны прачыталі Біблію, прынамсі Пяцікніжжа, і здалі іспыт на разуменне прачытанага. Вернікамі быць ніхто не прымушае, аднак Біблія – збор тэкстаў, на якія абапіраецца палова чалавецтва, дык трэба, каб тутэйшыя хоць бы збольшага сяклі паляну арыентаваліся, каб на самітах было пра што размаўляць…

Ну, асабіста я пускаў бы ў белпрэзідэнты толькі тых, каторыя чыталі мае кнігі і сёе-тое ў іх зразумелі 🙂 Дальбог, «Выйшла кніга» (2017) & «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) таксама здольныя служыць «шыбалетам», гэткім пропускам у вялікую палітыку. Ведаю, што крыху перабольшваю, але з нагоды юбілейчыку – дапушчальна. Дый пісьменнік Максім Клімковіч зацікавіўся «Выбранымі катлетамі…», а чым ён горшы за палітыкаў? 😉

М. Клімковіч у час аўтограф-сесіі Андрэя Федарэнкі; сам А. Федарэнка. Фота В. Р. і racyja.com, Мінск, 31.01.2019

Усё яшчэ ёсць ахвотныя ўспомніць пра далукашэнкаўскую Рэспубліку Беларусь (гл. ранейшыя згадкі ад Ю. Тэпера, П. Рэзванава, А. Рэзнікава…). Зараз эстафетка перадаецца мінскаму мастаку.

Андрэй Дубінін (1963 г. нар.):

Асаблівых сігналаў са знешняга свету ў маім дзённіку не зафіксавана ў тыя гады. Я выкладаў у ліцэі, быў паглыблены ў працу… Да таго ж у 1992 годзе нарадзіўся першы сын, і часу было вобмаль. Але, мабыць, галоўная прычына апалітычнасці – мы (купа рэстаўратараў) свой пік прайшлі ў 1990 годзе, калі шчыльна ўлучыліся ў выбарчую кампанію ў Вярхоўны Савет па Фрунзенскім раёне Мінска, я стаў даверанай асобай работніцы Белрэстаўрацыі Элеаноры Вецер, мы ў майстэрні ўручную рабілі ўлёткі з анёлам і тэкстам «Будзе песьня – будзе і хлеб» (тады камуністыя ўсё казалі «будзе хлеб – будзе і песня»; маўляў, спачатку дайце кіўбасы людзём, а тады і мова падцягнецца). Штовечар абыходзілі кватэры па ўсім раёне, я асабіста амаль усе дамы абышоў і тлумачыў-усміхаўся-жартаваў-абаяў-агітаваў… Дамоў вярталіся апоўначы. Нашым праціўнікам быў Генадзь Карпенка, памятаю сходы па школах, асабліва запаў выступ Уладзіміра Папругі – таленавіты прамоўца быў. Мы крыху саступілі Карпенку, але з нашым рэсурсам – проста рамантычны палёт і ніякіх грошай, плюс мастацкае ўкладанне – гэта была перамога. Мы тады так улезлі з вушамі ў гэтую справу, што пасля ўжо, відаць, была адваротная рэакцыя – замкнуцца ў сваёй Вежы-Басталіі.

Толькі ўскосна на семінарах наш настаўнік Алег Хадыка часам чапляў актуаліі. Напрыклад, 5 лютага 1992 г. ён казаў: «Мы знявечаны тым, што не было сецэсіі, буржуазнага перыяду. Чурлёніс (у літоўцаў) – а ў нас толькі Чуркін. І трэба ўзнавіць Міцкевіча, сентыменталізм, сентыментальны беларускі план. Данчык можа зрабіць больш за ўсіх. Самыя страшныя для беларускага народа – беларускія прадаўшчыцы (гэта быў цэлы клас – людзі пры размеркаванні ядомага). Пазняк хацеў беларусізаваць прадаўшчыц, а яны толькі вырваліся (з вёскі ў рускамоўную цывілізацыю)… Прадаўшчыц зараз можа адзін Данчык уработаць…»

* * *

Даволі годна прайшлі «міжнародныя дні Халакосту» ў Беларусі: традыцыйны канцэрт «Жоўтыя зоркі» ў дзяржфілармоніі, сюжэт на тэлебачанні з інтэрв’ю былых вязняў Мінскага гета Якава Краўчынскага і Фрыды Лосік (Рэйзман)… А найбольш крэатыўна, здаецца, павялі сябе актывісты ў Гродне – зладзілі «анімацыйную экскурсію» па тэрыторыі гета № 1.

Хто чытаў і канспектаваў «Катлеты з мухамі», той ведае: да тутэйшых сацыялагічных выбрыкаў я доўга ставіўся або скептычна, або… монапенісна. Але ж надоечы прачытаў інтэрв’ю дырэктара акадэмічнага інстытута сацыялогіі – прызначанага з паўгода таму – і нутром адчуў, што не ўсё яшчэ страчана. Кандыдат навук, якому ў сакавіку 2019 г. споўніцца 40 год, «шарыць» не толькі ў анкетах; яго не без падстаў раскручваюць як галоўнага драконазнаўцу Сінявокай. Агулам, чалавек, дарма што намагаецца «падфарбаваць» дзяржаўную ідэалогію (паклаўшы ў яе падмурак міфалогію беларусаў) транслюе разумныя думкі, напрыклад:

Беларусы глыбока ўсведамляюць сябе як асобную нацыю са старажытнай гісторыяй і самастойнай дзяржавай. Успрыманне сябе як малодшых братоў расійцаў або палякаў – чужы, навязаны звонку стэрэатып…

Ад навукоўцаў патрабуюць хуткага выніку. Усё гэта вельмі негатыўна адбіваецца на навуцы як на сферы прадукавання новых ведаў, таму што досвед паказвае: са 100 заяўленых даследаванняў толькі 10 даюць вынік. З гэтых 10 актуальную выгаду прыносіць толькі адно. Але, калі не фінансаваць усе 100, то і аднаго прарыву (у БССР 1920–30-х «прарывам», у адрозненне ад «пералому», называўся правал, у цяперашняй РБ – поспех; значэнне слоў з цягам часу мяняецца – В. Р.), здольнага акупіць усе выдаткі, не будзе.

Да таго ж новы дырэктар не без гумару: у сваім блогу посціў нямала «вясёлых карцінак», праўда, перад тым, як заняў адказную пасаду. Пра радыё і папоў – не новая, сустракаў яе гадоў трох таму ў Аляксея Вішні (між іншага заўважу: з такімі «сябрамі», як Вішня, Віктару Цою і ворагаў не трэ’ было мець). Тым не менш:

«Недзе на раёнчыку»; «Суб’ект-аб’ектная інверсія» (узята адсюль)

«Вольфаў цытатнік»

«Культура – гэта сістэма табу, а мастацтва – гэта сістэма пераадолення табу» (Міхаіл Швыдкой, 24.02.2018).

«Брак даверу да медыяў, спалучаны з пачуццём бездапаможнасці ў вырашэнні ўсё вастрэйшых эканамічных, сацыяльных і палітычных праблем, паспрыяў распаўсюду тэорый змовы па ўсім свеце» (Мана Неестані, iranwire.com, 27.11.2018)

«Дарога – гэта сіла, у якой няма канца» (БГ, песня пра «смарагдавыя дні», 2019)

«Агульны прынцып: у публічнай прасторы найбольш выгадныя актывы заўсёды маскіруюцца пад стратныя… Смецце — гэта рэсурс XXI стагоддзя» (Кацярына Шульман, 15.01.2019)

«Каб цешыцца з перамен, трэба, каб было нязменнае: велічэзная тоўшча жыцця, якая паўтараецца, рэпрадукуе сябе» (Уладас Павілайціс, 22.01.2019)

«Барацьба за падвышэнне зарплат — гэта барацьба з карупцыяй. Проста знізу» (Аляксей Навальны, 24.01.2019).

«Быць беларусам у Еўразвязе – гэта ўсё роўна што быць габрэйскім хлопчыкам у савецкай школе. Намагаешся быць лепшым, каб даказаць, што ты як усе» (Paval Kasciukevič, 24.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 03.02.2019  18:47

***

Поддержать сайт 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (89)

Чарговы шалом (прахадны, калі хочаце)! Падвесці б рысу пад тэмай шахматных Алімпіяд, бо, як адчуваю, развагі пра гулі вакол 64-х клетак не блізкія чытачам… Але яна звязана з іншымі, больш «сацыяльна значнымі», у тым ліку з тэмай маніпулявання гістарычнай памяццю.

У мінулай серыі згадвалася пра апытанне, паводле якога большая частка наведвальнікаў pressball.by не разумела, навошта Беларусі шахалімпіяда 2022 г. Высветлілася, што кіраўнічка Беларускай федэрацыі шахмат таксама бачыла тую апытанку. Адрэагавала тыдзень таму: «Усё лагічна, людзі вельмі мала ведаюць пра шахматы, іх папулярызацыя пакідала жадаць лепшага. Хаця беларуская зямля была вядомая моцнымі шахматнымі традыцыямі, былі ў нас моцныя ігракі, асабліва ў 80-я гады. Аматары шахмат прыходзілі глядзець матчы, як зараз балельшчыкі ходзяць на футбол. Але потым прыйшлі ліхія 90-я, такія часы былі, што было не да шахмат дакладна. Наш старажытны спорт заняпаў».

Цяжка сказаць, матчы якіх беларускіх ігракоў так ужо наведвалі аматары?! Агулам, уяўленне пра 1980-я гады як пра «залаты век» беларускіх шахмат перабольшана: ззялі асобныя «зоркі» (як і цяпер), а сярэдні ўзровень і папулярызацыя іменна што пакідалі жадаць лепшага. Прыпамінаю, шахматная перадача на беларускім тэлебачанні, пры ўсіх яе станоўчых якасцях, была нуднаватая нават для тых часоў, калі багатага выбару не было; маскоўская «Шахматная школа» з’яўлялася куды больш імпэтнай. Гаваркое і зніжэнне накладу «Шахмат, шашек в БССР»: ад 10000 экз. у першы год выдання (1980) да 2000 у 1986 г. і 1000 экз. у апошнім 1990-м. Не радуюся знікненню таго зборніка-бюлетэня, там-такі было што пачытаць, але, па вялікім рахунку, «отряд не заметил потери бойца». Дый у 1990-х яго змянілі ў Мінску спярша часопіс «Игротека», потым газета «Шахматный мир»… Па-ранейшаму выходзілі публікацыі пра шахматыстаў і ў газетах «Физкультурник Беларуси», «Звязда», шмат дзе яшчэ.

У Беларусі «ліхіх 90-х» працягваў дзейнасць Палац шахмат і шашак, не зачыняліся спартшколы з шахматнымі аддзяленнямі. З 1993 г. у Мінску ці не штогод – дзякуючы Уладзіміру Палею – ладзіліся міжнародныя оўпэн-турніры, даступныя і для аматараў («гуляў калісьці там і я», запомнілася партыя з чэмпіёнам свету сярод невідушчых, міжнародным майстрам Міколам Рудзенскім, якую я прайграў белымі ў дэбюце Сакольскага; «сляпы» заўважаў усе мае памылкі!). Карацей, познесавецкі і ранні постсавецкі перыяд у цэлым не быў фатальным для шахматыстаў Беларусі, асабліва юных. Апошнія атрымалі магчымасць удзельнічаць у чэмпіянатах Еўропы і свету «напрасткі», без пакутлівага адбору на ўсесаюзных турнірах, і ўжо ўлетку 1992 г. мінчук Юрый Ціханаў заваяваў у Германіі першынство свету сярод падлеткаў U-14 (да 14 гадоў). Нямала гойсала па свеце ў 1990-я і чэмпіёнка Беларусі сярод дзяўчат Наста Сарокіна, закладваючы падмурак для свайго цяперашняга віцэ-прэзідэнцтва ў ФІДЭ 🙂

Адзіны факап пачатку 1990-х, які прыгадваю, – зрыў выправы беларускай зборнай на шахматную Алімпіяду ў 1992 г. І тое, здаецца, асноўнай прычынай сталіся памылкі дзяржтрэнера ды іншых дробных чыноў, а не ўсеагульны развал. Грошай на «іміджавыя» паездкі, як правіла, не бракавала: нездарма ж прэзідэнтам тутэйшай шахфедэрацыі ў першай палове 1990-х быў уплывовы бізнэсовец Уладзімір Карагін.

Аўтограф, узяты ў гросмайстра Марка Тайманава падчас міжнароднага турніру. Мінск, 02.03.1995.

Паводле маіх адчуванняў, «заняпад» у сэнсе недафінансавання надышоў у самым канцы 1990-х, пасля таго (можа, і ў выніку таго), як Віктар Купрэйчык прагаласаваў супраць кандыдатуры Лукашэнкі на пасаду прэзідэнта НАК РБ, а Кірсан Ілюмжынаў стаў ладзіць фэйкавыя трэшавыя чэмпіянаты ФІДЭ. У 2003 г. я спрабаваў прыслаць падмацаванне, ініцыяваўшы выпуск двух шахматных часопісаў, але «на ўшчэрбе» многага чакаць ад гэтых выданняў не выпадала. I ўсё ж…

Ланіта Сцяцко на вокладцы № 1 часопіса «Шахматы» 2003 г.; яна ж – лідэр(ка) беларускай каманды ў Батумі-2018 (справа на фота з twitter.com)

З аднаго боку, прыемна, што ў 2010-х гадах, асабліва з 2017 г., дзяржава зноў цікавіцца шахматамі як чыннікам адукацыйнага працэсу і відам спорту. З другога, залішняе «адзяржаўліванне» нам таксама ні к чаму, яно вядзе да марнаслоўя накшталт: «Толькі ўявіце сабе збор у Мінску ўсёй планетарнай інтэлектуальнай эліты!» (і гросмайстры далёка не заўсёды належаць да «інтэлектуальнай эліты»; што казаць пра гульцоў з рэйтынгам Elo блізу 2000, касцяк большасці зборных), «У маім разуменні ў Мінску і беларусы, і беларускі павінны змагацца за прызавую тройку» (рэальна толькі ў тым выпадку, калі на Алімпіяду не трапяць каманды КНР, Расіі, Украіны, ЗША, Польшчы, Арменіі, Грузіі…). «Будзем працаваць» – файная абяцанка, але за 4 гады наўрад ці мажліва падрыхтаваць зборную экстра-класа, пагатоў што, напрыклад, перспектыўны майстар Міхаіл Нікіценка 2000 г. нар., знаходка сярэдзіны 2010-х гг., прытармазіў свой рост, а 12-гадовыя чэмпіёны (Дзяніс Лазавік, Максім Іваннікаў…) яшчэ не «разагналіся» для Алімпіяды. Няўжо амбразуру закрыюць «супергросы» ва ўзросце пад 50? ¯\_(ツ)_/¯

Калі настроіцца на больш сур’ёзны лад, то Беларусі (у тым ліку і шахматнай) не варта спаборнічаць з усходняй суседкай у амбітнасці ды марнаваць рэсурсы на мэты «планетарнага» маштабу. Найперш вырашыць бы ўнутраныя праблемы: нецярпімасць да іншадумства & прававы нігілізм, няўвага/непавага да ўласнай мінуўшчыны, дакучлівае памкненне ўсё кантраляваць… Так, правілы выканання разрадаў, зацверджаныя пастановай мінспорту РБ 31.08.2018 пры ўдзеле БФШ, яўна шкодзяць развіццю масавых шахмат, перадусім на перыферыі. Вось урывачак з захаваннем арфаграфіі арыгіналу:

«Лбюые шахматные разряды, включая IV, могут выполняться только в турнирах по классическим шахматам с контролем времени не менее 60 минут на партию каждому сопернику (или в предоставленное время плюс дополнительное время, умноженное на 60, составляющее не менее 60 минут). При этом в турнире должны быть сыграны не менее 9 партий (в день играется не более 2-х партий)».

Адзін з найлепшых сродкаў адпужаць навічкоў – прымусіць іх гуляць на вынік не менш за 9 партый з кантролем звыш гадзіны кожнаму… Чаго-чаго, а гэткіх правілаў у 1980-х не існавала: сур’ёзная барацьба за выкананне пачыналася хіба з 2-га разраду, а чацвёрты прысуджаўся ў гуртках ледзь не аўтаматычна кожнаму, хто ўмеў соваць фігуры 😉 І гэта вабіла пачаткоўцаў.

З падобнымі нормамі верхавіна белшахмат у перспектыве рызыкуе застацца «генштабам без войска». Баюся дапускаць, што ўсё так і задумана, – але ж дапушчэнне напрошваецца… 🙁

Каментарый ад шахматысткі з беларускага Светлагорска, якая цяпер жыве ў ЗША (пачатак жніўня 2018 г., FB-акаўнт Уладзіслава Каташука). Падтрымалi некаторыя вядомыя шахдзеячы РБ.

“РЦОП” – гэта Рэспубліканскі цэнтр алімпійскай падрыхтоўкі (па шахматах і шашках)

Калі б мне зараз было 11-12 гадоў, то, напэўна, будаваў бы жыццё не «па Гельфанду», а «па Бадзякоўскаму», які своечасова перайшоў з шахмат на прафесійную гульню ў покер… Мікіта з Мазыра без усялякіх федэрацый і мінспорту зарабіў не адзін мільён зялёных.

* * *

Запрашаю наведваць сустрэчы з цыклу «(Не)расстраляныя», у якіх сцвярджаецца перамога жывога над мёртвым. Не толькі таму, што «я там быў»: праект насамрэч каштоўны, хоць і не ахапіў ён «масы». Я назваў бы працу Сяргея Будкіна «камернай», ды слоўца гэтае ў кантэксце расповеду пра забітых пісьменнікаў адгукаецца двухсэнсоўна.

Выдатна прайшла, напрыклад, 16 кастрычніка лекцыя Віктара Жыбуля пра забытага паэта Сяргея Мурзо (1912–1937); трансляцыя ў сеціве не дае поўнага эфекту прысутнасці 🙁 Пасля лекцыі і прыгожых спеваў Веры Бурлак, якая ні на хвілю не расставалася з малым сынком, Віктар па просьбе госця з Украіны прачытаў колькі сваіх вершаў. Слухачы не хацелі адпускаць аўтара…

Вера з сынам Эрыкам (ззаду – клавішніца Вольга Падгайская) і Віктар

А вось Сяргея Румаса, хоць дэпутацікі і зацвердзілі яго прэм’ер-міністрам (05.10.2018, лік 105:1 на яго карысць, супраць галасавала Ганна Канапацкая), слухаць аніяк няма ахвоты. Обер-чыноўнік са сваёй заявай пра інфляцыю, якая ў 2018 г. «захаваецца ў калідоры да 6%» і пра тое, што налета «ў нашых прагнозных дакументах зніжэнне інфляцыі да 5%», – першы (зразумела, пасля каго ;)) кандыдат на высмейванне тут. Паводле маіх назіранняў, ад студзеня 2018 г. цэны ў Мінску на асноўныя харчы/тавары выраслі працэнтаў на 10-15. Але несуцяшальную статыстыку заўсёды можна разбавіць, умоўна кажучы, хамутамі і церассядзёлкамі, цэны на якія стабілізаваліся ў мінулым стагоддзі… PROFIT.

Пакуль Першая Нобелеўская не можа вызначыцца, працягваць працу інтэлектуальнага клуба ці не («З верасня, спадзяюся, пачнем зноў», – праказала яна ў красавіку 2018 г., але мудра не ўдакладніла, з верасня якога года :)), разумныя людзі прыязджаюць у Беларусь без запрашэння пісьменніцы. Ірына Хакамада наведае Мінск у лістападзе г. г., Дзмітрый Быкаў – у снежні. А ўжо саўсім скора, 25.10.2018, у канцэртнай зале «Мінск», – творчая сустрэча з Віктарам Шэндэровічам. Перад гэтым ён плануе наведаць і Гомель, дзе некалі жылі яго «бабулі-дзядулі».

Да 21 кастрычніка не позна наведаць «біблійную» выставу ў Нацыянальнай бібліятэцы. Нават скапірую двухбаковы флаер:

Рэклама – бы ў той песеньцы: «Завтра вы увидите / То, что никогда не видели» 🙂

Напэўна, меламанам быў бы сэнс 27.10.2018 наведаць шоу-канцэрт «Сімфанічнае КІНО» з удзелам Юрыя Каспарана (я хадзіў на аналагічную імпрэзу ў кастрычніку 2014 г., спадабалася). Але не магу сцяміць, нашто ў 2018-м прымяркоўваць шоу да 55-годдзя Віктара Цоя? В. Ц. нарадзіўся ў чэрвені 1962 г., значыць, яму ўжо за 56…

Афішка з tut.by, такія вісяць і ў горадзе; аўтар гэтых радкоў «пад Віктарам» у Піцеры (чэрвень 2014 г.)

Ахвотных афіцыйна адзначыць 75-годдзе знішчэння мінскага гета запрашаю на гэтую старонку. Дарэчы, успомніў-такі, што ўвосень 1993 г., падчас юбілейна-жалобных мерапрыемстваў, хадзіў на «Памінальную малітву» ў Купалаўскі тэатр. Уразіў не сам спектакль – я бачыў яго раней – як тое, што сярод гледачоў, недалёка ад мяне, сядзеў тагачасны кіраўнік дзяржавы Станіслаў Шушкевіч, практычна без аховы. На ўваходзе ў залу нікога не «шманалі». Праўда, к таму часу да Шушкевіча ўжо мала хто ставіўся ўсур’ёз – апупея з (не)падпісаннем дамовы аб калектыўнай бяспецы ў СНД падарвала яго пазіцыі, што адчуваў і я, 16-гадовы школьнік.

«Вольфаў цытатнік»

«Калі беларусы апусціліся на самае дно, зверху скінулі каменне» (skarnik.by)

«Я лічу, што вершы 1920–1930-х гг. не састараваюць: так, яны – адбітак свайго часу, але актуальнасці не страчваюць... Досвед імкнення да ўласнай ініцыятыўнасці, свабоды, адказнасці за будучыню надзённы і сёння» (Вера Бурлак (Жыбуль), 14.10.2018).

«Там добра, дзе нас няма: у мінулым нас ужо няма, і яно здаецца прыўкрасным» (Антон Палыч Чэхаў, «однажды заметил»)

«Мы прадаўжаем спяваць, / Хоць нас ужо і няма» (БГ)

Вольф Рубінчык,

17.10.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.10.2018  23:08

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (88)

Шалом бабіналетні! За гэтыя цёплыя дзянькі набралося думак; хочацца, як таму дзядзьку Юду ў кульбакаўскіх «Зельманцах», зайграць аб усім на свеце, і аб людзях, і аб курыцы…

Найперш – пра няспраўджаны(я) прагноз(ы). У мінулай серыі прадказваў, што мужчынская зборная РБ на сусветнай шахматнай Алімпіядзе зойме месца, блізкае да 14-га (г. зн. адпаведнае рэйтынгу). Не меў ілюзій адносна дзяржпадтрымкі шахматыстаў у Сінявокай, аднак пераацаніў якасць падрыхтоўкі, дый згуртаванасць нашай «эліты». Насамрэч гросмайстры падзялілі месцы з 25-га па 38-е, а дакладней, трапілі акурат у трыццатку. Някепскі вынік з улікам таго, што ў Батумі прыехалі амаль 200 каманд, але ж многія, нават шахблогеры, незалежныя ад тутэйшай федэрацыі, чакалі большага. Напрыклад, гросмайстар Cяргей Каспараў: «Хлопцы трапяць у дзясятку». Майстар ФІДЭ Уладзіслаў Каташук: «Прагнозы: мужчыны – 6-е месца, дамы – 5-е ў сваёй рэйтынгавай групе». Беларускі, дарэчы, не расчаравалі; «перавыканалі» каташукоўскі план, у апошнім туры вырваўшы перамогу ў ізраільцянак. Можна доўга разважаць пра тое, што і моцны пол даў бы рады, калі б у зборную запрасілі «дысідэнта» Сяргея Азарава, а не …, ды навошта пасля бойкі махаць кулакамі.

Меркаваў, што Мінск даб’ецца права на правядзенне шахалімпіяды 2022 г. – так і здарылася. Іншая рэч, ці так ужо патрэбная ў РБ тая алімпіяда, калі братання гасцей з мясцовымі аматарамі шахаў апошнім часам не бывае (у залы для гульні пускаюць толькі «сваіх», etc.). Апытанка наведвальнікаў буйнога спартыўнага сайта сведчыць пра тое, што «народ» скептычна пазірае на ператварэнне Мінска ў Нью-Васюкі; скептыкаў (50,4%, 1331 голас) амаль у 2 разы болей за тых, хто выбраў варыянт «Выдатна!» (26,9%, 709 галасоў). Ну, турбізнэс праз 4 гады заробіць сваю капейчыну, чыноўнікі & кіраўніцтва БФШ папіяраць сябе – мо і шараговым гульцам нешта перападзе. ¯\_(ツ)_/¯

А вось упартасць Расіі ў прасоўванні на пасаду прэзідэнта ФІДЭ свайго кандыдата я недаацаніў (04.10.2018 Аркадзь Дварковіч адолеў-такі Георгіуса Макропуласа з лікам 103:78). Сяргей Каракін не стаў чэмпіёнам свету, з «ПятроваБашыравым» аблажаліся, дык хоць тут узялі рэванш… 🙂

Як бы я ні ставіўся да кіраўніцтва РФ, трэба прызнаць, што ў суседняй краіне мядзведзі не блукаюць па вуліцах, а інтэлектуалам дагэтуль ёсць дзе выказацца (і дзе зарабіць – прынамсі ў буйных гарадах). Паяданне бліноў з лапаты і сумнавядомы «Баярышнік» цікавяць далёка не ўсіх. Таму, калі допіс пра калекцыю футраў з «турэмнымі татуіроўкамі», выпушчаную нейкімі расійскімі дызайнерамі, падаецца ў беларускім выданні пад загалоўкам «Іх норавы», гэта выглядае… кантраверсійна.

Фрыкаў і/або аматараў «блатной музыкі» хапае ва ўсіх краінах постсавецкай прасторы, у тым ліку ў РБ. Прыпісванне агульных балячак выключна суседзям – у лепшым выпадку, інфантыльнасць, у горшым – прапаганда. Якая таксама бывае інфантыльнай.

Некалі часцей даваў парады жыхарам Расіі, Украіны, Ізраіля, зараз – адно ў выключных выпадках. Тут бы самім пазбавіцца правінцыйнасці й хабёльства. Узяць «прасунуты» мінскі рэсурс, з якім у 2016–2017 гг. супрацоўнічаў ізраільска-беларускі сайт (гл. тут, тут…). На жаль, к лету 2018 г. «сіцідог» сапсаваўся; пачаў гнаць фуфло паражняк і захоўваць абразлівыя каменты пад матэрыяламі. Між тым у чэрвені рэдакцыя «прагнулася» перад важнай заходняй дамай і пацерла мноства каментаў з асцярожнай крытыкай на адрас В., начальніцы прадстаўніцтва Еўрасаюза ў Беларусі. Натуральна, цяпер іх не відаць, але паверце, нічога там страшнага не было.

Вас задавальняе такая селектыўная цэнзурка ў стылі пані Рамашэўскай? Мяне – не. Як і тупая «прамакееўская» шпілька ў новым тэлешоў Яўгена Перліна; маўляў, «пісьменніку-пачаткоўцу» Франсуа Аланду не спадабалася ў Мінску, а ў Напалеона было яшчэ больш прэтэнзій да Беларусі… Паслухаць можна тут на 37:34–38:34, але я б не раіў; беражыце вушы. Узровень Тарапунькі & Штэпселя ўзору 1970 года, і гэта не камплімент 😉

Агулам, паглядзеўшы сёлетнія фільмы «Лета» і «Хрусталь» (пераклад назвы намінанта ад Беларусі на «Оскара» як «Крышталь» лічу няўдалым хаця б таму, што ў такім разе ўзнікаюць асацыяцыі з аднайменным віна-гарэлачным заводам), неяк востра адчуў: няма новага пад Сонцам. І забываюцца падзеі мінуўшчыны – ужо і 1990-я, нягледзячы на прысвечаны ім пышны інтэрнэт-рэсурс, робяцца ў Беларусі легендай. Таму папрасіў чытачоў «Катлет…» узгадаць што-небудзь пра той час, асабліва пра 1992–93 гг., калі Рэспубліка Беларусь ужо была, а прэзідэнта ў ёй – surprise! – не існавала.

Слова Юрыю Тэперу (1958 г. нар.):

Некаторыя ганяць той час, а я стаўлюся да яго спакойна. Так, была інфляцыя, але і зарплаты раслі… Уклады ў ашчадкасах абясцэніліся, незразумела было, што рабіць з грашыма. Многія імкнуліся патраціць заробак адразу.

Цікава было глядзець тэлевізар – і расійскія, і беларускія каналы.

У Мінску па тэлефоне можна было званіць бясплатна, не было жэтонаў і картак.

У педінстытуце была добрая шахматная каманда. Якраз паступілі ўвосень 1993 г. Сяргей Карчыцкі, Сяргей Багдановіч, Наталля Папова, Алена Цатуран (яны ўцяклі з мамай з Баку), Валодя Нікіцінскі, Лена Шынкарэнка. Я б сказаў пра тую каманду, дый усю моладзь таго часу, словамі Маргарыты Алігер: «Поколенье взросших на свободе / в молодом отечестве своём». Была вясёлая абстаноўка, адсутнасць страху.

Нехта вырашыў, што мы не секцыя, а клуб (больш самастойнае ўтварэнне). Мы склалі статут на рускай мове, але рэктар не стаў чытаць, сказаў, што дзяржаўная мова ў нас беларуская. Прыйшлося думаць, як перакласці… Пераклалі «для птушачкі» – мо недзе ў архіве і захаваўся тэкст.

Ладзілася шмат турніраў у Палацы шахмат на К. Маркса, 10. Я ўзяў 6-е месца ў «народным турніры»; далі прыз 400 рублёў, а праязны білет каштаваў 380.

Казалі, што паўсюль быў рэкет, прадпрымальнікі баяліся нешта рабіць. Мо таму і выбралі Лукашэнку ў 1994 г. – народ спадзяваўся, што «бязмежжа» не будзе.

У 1993-м я пачаў весці заняткі па шахматах у яўрэйскіх класах школы № 132 (вёў 2 гады). З рэкетам не сутыкаўся.

Пётр Рэзванаў (1974 г. нар.):

У 1992 г. на факультэт прыкладной матэматыкі і інфарматыкі БДУ я ўжо год як паступіў, палітыкай яшчэ не цікавіўся. У галоўным корпусе БДУ быў адзін афіцыйны кніжны шапік і адзін неафіцыйны, у будынку хімфака – хутчэй, паўафіцыйны, з наменклатурай, блізкай да рэрыхаўскай бібліятэкі. Падобныя на хімфакаўскі шапікі (ці сталы) былі ў бібліятэцы імя Л. Талстога і ў інтэрнаце Інстытута культуры. Было каля БДУ яшчэ некалькі шапікаў: ва двары, уздоўж праходу, што міма ЗАГСа ідзе ад Ленінградскай да лесвіцы на праспект; адзін з іх кніжны). У квартале дзейнічаў кабельны канал «Семіраміс» з фільмамі з бліжэйшага відэапракату.

Жыццёвыя складанасці неяк мяне не чапалі: ці то дзякаваць таму бацькам, ці то таму, што познесавецкая прапаганда мяне пераканала: быць Дыягенам і жыць у бочцы – гэта крута!..

Рабіў для маці праграму, якая друкавала плацёжкі; яшчэ «банкаўскія цагліны» з «зайцоў» і нават «вавёрак» памятаю.

Зараз паўспамінаю сам (1977 г. нар.):

У пачатку 1992 г. маці на заводзе Арджанікідзэ скарацілі, яна доўгі час не працавала, але галодныя мы не сядзелі, бо айчым няблага зарабляў на мясакамбінаце і меў досыць «талонаў», без якіх мала што прадавалася ў крамах. Я ціхамірна вучыўся ў 9-м класе. У жніўні з маці на тыдзень ездзілі адпачываць у Літву (спыніліся ў Паланзе на кватэры, выбіраліся і ў Клайпеду). Межы заставаліся адкрытыя, літоўцы прымалі cавецкія рублі і даволі ахвотна размаўлялі па-руску. Тыя рублі хадзілі і ў Беларусі як паралельная валюта; «зайчыкі» з’явіліся ў канцы мая, і мы, школьнікі, з гонарам паказвалі адно аднаму новыя купюры.

У 1992–1993 гг. кнігарні, звычайныя і букіністычныя, поўніліся таннымі кнігамі – цэны на іх у параўнанні з 1990–1991 гг. не скокнулі, асабліва на перыферыі. Многа цікавага купіў у Барысаве, куды мы з маці на пару дзён ездзілі да родзічаў, у Шклове, куды мяне ўвосень 1992 г. узялі як трэнера каманды юных шахматыстаў, слабых на зрок… Апрача кніг, з паездак прывозіў плыткі; зрэшты, хапала іх тады і ў мінскіх музычных крамах. Нядорага ў той час каштавалі білеты ў тэатры; я перагледзеў амаль увесь рэпертуар «музкамедыі».

У Палацы дзяцей і моладзі, куды хадзіў «на шахматы» з 1988 г., паціху перапрадаваў тое, што знаходзіў у букіністычных, альбо мяняў на старыя манеты. Зарабляў на гэтым капейкі – вабіў сам працэс. Трэнеры глядзелі скрозь пальцы, а то і самі ўдзельнічалі. Праўда, балгарскі госць аднойчы (улетку 1992 г.) расхваляваўся, не атрымаўшы кнігу па «сваёй» цане, шпурнуў яе ў кут, а мяне абазваў, здаецца, барыгам… Тутэйшы «аўтарытэт» С. нечакана яго падтрымаў – з таго часу я згарнуў «бізнэс». Засталася толькі прыгожая купюра як напамін пра тыя гешэфты.

Цікавасць да палітыкі, моцная на рубяжы 1991–1992 гг., паступова згасала. Усё менш людзей выходзіла на вуліцы, і постаці зборшчыкаў подпісаў на вуліцах, гэтаксама як палкія прамовы дэпутатаў, ужо неяк не выклікалі даверу.

Трывала вера ў Захад, які нам дапаможа… Сярод таварышаў па школе і шахклубу многа было размоў пра паездкі за мяжу па лініі «дзяцей Чарнобыля», расповедаў пра замежныя дзівосы. Штогод у нашай школе № 79 раздавалі гуманітарную дапамогу – хіба ад немцаў. Аднойчы я нешта ўзяў, другі раз – не (гонар пераважыў).

У верасні 1993 г. пачаў вучыць іўрыт, неўзабаве стаў валанцёрам МОЕКа. І ў «Сахнуце», і ў МОЕКу шчэ адчуваўся энтузіязм ранейшых гадоў.

50-годдзе з дзён ліквідацыі мінскага гета (у кастрычніку 1993 г.) амаль не запомнілася. Прачытаў пра Дні памяці постфактум у газеце «Авив», якая тады прадавалася і ў кіёсках – з лета 1993 г. купляў яе ля Камароўкі. Агулам, набываў шмат газет – беларускіх і расійскіх. Давяраў ім, вядома, куды больш, чым цяпер 🙂 Версію пра перамогу дэмакратыі над чырвона-карычневымі ў кастрычніку збольшага прыняў, як і многія мае аднакласнікі. Праўда, наш ваенрук Генадзь досыць мудра спрачаўся з той версіяй – ды я і сам адчуваў, што ў Маскве нешта пайшло не так… Без радасці пазіраў у тэлевізар на кадры абстрэлу «Белага дома»; эйфарыі, як 21-22 жніўня 1991 г., не было і блізка.

Запрашаю чытачоў прадоўжыць «вечар успамінаў» 🙂 А я адсправаздачуся пра выправу ў Гродна, арганізаваную прадзюсерам Сяргеем Будкіным 7 кастрычніка г. г.

Першая прэзентацыя праекта «(Не)расстраляныя» па-за межамі Мінска прайшла не без шурпатасцей, але ў цэлым годна. Агучыў лекцыю пра Майсея Кульбака – па завядзёнцы, сёе-тое выкінуў, каліва дадаў.

Кіраўнік праекта С. Будкін і аўтар гэтых радкоў (здымкі адсюль)

Акцёрка і танцорка Яўгенія Рамановіч, адказная за «Дом46», павадзіла па пешаходнай вуліцы Савецкай. Узрадавала мяне, што дух выдатнага ідышнага паэта Лейба Найдуса (1890–1918) прысутны ў Гародні…

 

Вуліца Найдуса ў самым цэнтры горада (фота Я. Рамановіч); меню адной з рэстарацый.

 

Гаспадыня «Дома46»; танк ля царквы

* * *

Абяцаў падрыхтаваць да публікацыі на belisrael.info «Палестыну» Рыгора Кобеца, калі будзе 5 заявак. Іх паступіла ўсяго 3, ды што паробіш – не друкаваць жа палову паэмы?.. Let it be, неўзабаве перанабяру яе цалкам.

«Вольфаў цытатнік»

«На любы пункт гледжання кожны мае права. Толькі з гэтага, на жаль, плаўна выцякае права на хлусню» (Марына Ляско)

«Агулам, паўсюль, дзе ёсць выбар з двух, трэба выбіраць трэцяе» (Дзмітрый Быкаў, 28.09.2018)

«Абслугоўваеш людзей творчых. Гэта зона практычнай канфлікталогіі, зона павышанай небяспекі… Там усе гатовыя ў любы момант узарвацца, і ўсе, наогул, перакананыя, што яны – цэнтр сусвету. І гэта правільна. Напэўна, некаторы эгацэнтрызм – гэта ўмова таленту, умова творчай прафесіі. Таму добры прадзюсер мусіць быць яшчэ ў нейкім сэнсе псіхатэрапеўтам» (Аляксей Малабродскі, 02.10.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.10.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.10.2018  19:38

Працяг праекта «(Не)расстраляныя»! (бел. / русск.)

(перевод на русский см. ниже)

Працяг праекта «(Не)расстраляныя» – кніга з CD, лекцыі ў Мінску і рэгіёнах

Партал TuzinFM.by працягвае праект, прысвечаны памяці рэпрэсаваных у 1930-х беларускіх творцаў. Рыхтуецца кніжнае выданне з музычным дадаткам, пройдуць новыя лекцыі з выступамі музыкаў у Мінску і прэзентацыі ў рэгіёнах.

«(Не)расстраляныя» – працяг праекта, які пакліканы вярнуць імёны і творы рэпрэсаваных дзеячаў беларускай культуры ў сучасны дыскурс. Рыхтуецца да друку ўнікальнае выданне, у якое ўвойдзе 18 гісторыяў жыцця рэпрэсаваных беларускіх літаратараў, больш за сто абраных твораў ды каля сотні архіўных фотаздымкаў, частка з якіх будзе апублікаваная ўпершыню.

Таксама да кнігі будзе далучаны музычны CD-дадатак з песнямі на словы герояў праекта. Аб’ём кнігі – больш за 300 старонак. Аздабленнем выдання займаецца дызайнерка Наста Шастак.

Падтрымаць праект/замовіць кнігу

Над выданнем працуюць знаныя даследчыкі літаратуры і культуры, якія ўпершыню ў гісторыі сучаснай Беларусі падрыхтавалі і прачыталі адкрытыя лекцыі пра герояў гэтага праекта. 12 лекцыяў прайшлі ў 2017 годзе ў кнігарні «Логвінаў». Увосень 2018 года ў межах праекта ў кнігарні «Логвінаў» адбудзецца 6 новых лекцыяў. Прэзентацыі праекта з адкрытымі лекцыямі запланаваныя таксама ва ўсіх абласных гарадах.

afisha_portrets

«Мы хочам, каб творы закатаваных пісьменнікаў ведалі, а іх твары пазнавалі. Перакананы, што, каб дасягнуць такой мэты, варта працаваць на ўсіх узроўнях успрыняцця і рабіць гэта густоўна, прыгожа і па-сучаснаму», – кажа кіраўнік і прадусар праекта Сяргей Будкін.

Летась у першай частцы праекта вершы расстраляных паэтаў праз 80-100 год пасля іх напісання сталі песнямі. Летась прайшла канцэртная прэзентацыя праекта і 12 адкрытых лекцый з удзелам музыкаў, а таксама рэалізаваны выдавецкі праект – серыя з 12 «маўклівых кніг» – нататнікаў з выявамі паэтаў і цытатамі з іх твораў. У Facebook створана 12 персанальных старонак паэтаў, куды дадаюцца іх творы, фота і ўспаміны.

Падтрымаць праект і замовіць сабе кніжнае выданне можна на Ulej.by. Пры паспяховай рэалізацыі задумы з кніжным выданнем у межах праекта «(Не)расстраляныя» аўтары абяцаюць зрабіць тэатральную пастаноўку паводле аднаго з твораў беларускай літаратуры 1930-х.

Cачыць за навінамі праекта – Укантакце/Facebook/Instagram

Паводле «Радыё Рацыя» (19.09.2018)

  1. Гл. таксама публікацыі 2017 г. пра расстраляных паэтаў на belisrael.info:

Віктар Жыбуль пра Юлія Таўбіна

Зяма Півавараў – кінакрытык

Лекция В. Рубинчика об Изи Харике

Лекция В. Рубинчика о М. Кульбаке

И снова о Кульбаке

Меркаванне нашага чытача пра «(Не)расстраляную паэзію» («Спадзяюся на працяг»)

* * *

Продолжение проекта «(Не)расстрелянные» – книга с CD, лекции в Минске и регионах

Портал TuzinFM.by продолжает проект, посвящённый памяти репрессированных в 1930-х белорусских творческих людей. Готовится книжное издание с музыкальным приложением, пройдут новые лекции с выступлениями музыкантов в Минске и презентации в регионах.

«(Не)расстрелянные» – продолжение проекта, призванного вернуть имена и произведения репрессированных деятелей белорусской культуры в современный дискурс. Готовится к печати уникальное издание, в которое войдёт 18 историй жизни белорусских литераторов, более ста избранных произведений и около сотни архивных фотоснимков, часть которых будет опубликована впервые.

Также у книги будет музыкальное CD-приложение с песнями на слова героев проекта. Объём книги – более 300 страниц. Оформлением издания занимается дизайнер Настя Шостак.

Поддержать проект/заказать книгу

Над изданием работают известные исследователи литературы и культуры, которые впервые в истории современной Беларуси подготовили и прочитали открытые лекции о героях этого проекта. 12 лекций прошли в 2017 году в книжном магазине «Логвинов». Осенью 2018 года в рамках проекта в книжном магазине «Логвинов» состоится 6 новых лекций. Презентации проекта с открытыми лекциями запланированы также во всех областных городах.

«Мы хотим, чтобы произведения замученных писателей знали, а их лица узнавали. Убеждён, что для достижения такой цели следует работать на всех уровнях восприятия и делать это со вкусом, красиво и современно», – говорит руководитель и продюсер проекта Сергей Будкин.

В прошлом году в первой части проекта стихи расстрелянных поэтов спустя 80-100 лет после их написания стали песнями. В прошлом году прошла концертная презентация проекта и 12 открытых лекций с участием музыкантов, а также реализован издательский проект – серия из 12 «молчаливых книг» – записных книжек с изображениями поэтов и цитатами из их произведений. В Facebook создано 12 персональных страниц поэтов, куда добавляются их произведения, фото и воспоминания.

Поддержать проект и заказать себе книжное издание можно на Ulej.by. При успешной реализации замысла с книжным изданием в рамках проекта «(Не)расстрелянныe» авторы обещают сделать театральную постановку по одному из произведений белорусской литературы 1930-х.

Следите за новостями проекта – Вконтакте/Facebook/Instagram

Источник: «Радыё Рацыя» (19.09.2018)

  1. См. также публикации 2017 г. о расстрелянных поэтах на belisrael.info:

Віктар Жыбуль пра Юлія Таўбіна

Зяма Півавараў – кінакрытык

Лекция В. Рубинчика об Изи Харике

Лекция В. Рубинчика о М. Кульбаке

И снова о Кульбаке

Мнение нашего читателя о «(Не)расстрелянной поэзии» («Спадзяюся на працяг»)

Опубликовано 20.09.2018  20:26

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (66)

Чытачам – шалом, нечытачам – паўшалому! Насоўваецца свята Ханукі, якое з года ў год нейк адметна грэе. Дрэйдла праз сваё савецкае дзяцінства круціць не давялося, аднак дранікі (бадай латкес) – наша кулінарнае ўсё. І перамога продкаў над прыгнятальнікамі – дужа сімпатычная з’ява, і прынцып «вялікае з малога», калі дзённай порцыі алею хапае на тыдзень з гакам – гэтак сама.

Акурат 10 год таму тэлефанавалі мне з радыё «С.», на Хануку выводзілі ў прамы эфір. А ў мяне ў той дзень скокнула тэмпература, язык не слухаўся, дык і плёў кашалі з лапцямі… З таго часу зносіны з супрацоўнікамі хітрамудрага радыё меў толькі па перапісцы, а цяпер, пасля брыдкага ўчынку аднаго з рэдактараў (пра іншых таксама ведаю сёе-тое малапрыемнае, хоць адмыслова не цікаваў), спыніў і ліставанне. Час ідзе, прыярытэты мяняюцца… Нікому сваёй думкі не навязваю, але парадак дня для Беларусі лепей бы вызначаць яе грамадзянам, незалежным ад замежных структур, тым болей (пры)ўрадавых.

Як бачна з віншаванкі ў газеце «Берега» (лістапад 2017), і афіцыйны прадстаўнік Ізраіля апынуўся пад Хануку «на сваёй хвалі». Арыгінальная трактоўка свята – гэта адно, а другое – трэба мець не абы-якое выабражэнне, каб убачыць у РБ яўрэйскую «абшчыну» (не блытаць з асобнымі арганізацыямі – яўрэйскімі, квазіяўрэйскімі і псеўдаяўрэйскімі). Да таго ж, па-мойму, ясна, што ніводная грамадская або рэлігійная суполка не цягне на ролю «моста» паміж яўрэямі і беларусамі, а пагатоў паміж Ізраілем і Беларуссю. Усе яны занятыя перадусім уласным выжываннем – вунь той жа выдавец «Берегов», Іудзейскае рэлігійнае аб’яднанне, штомесяц скардзіцца на фінансавыя цяжкасці.

Турысты, бізнэсоўцы, культурныя дзеячы, якія ездзяць туды-сюды-назад, як правіла, не маюць патрэбы ў паслугах тутэйшых «лідэраў»; іх контрагенты (гіды, арэндадаўцы, юрысты, прадзюсеры…) працуюць незалежна ад волі прафесійных яўрэяў. Гэта што да «народнай дыпламатыі», а афіцыйныя ізраільска-беларускія адносіны яшчэ менш завязаныя на маламоцным «трэцім сектары»; хто-хто, а пасол павінен пра тое ведаць. Адылі будзем лічыць, што ён проста хацеў зрабіць прыемнае яўрэям у «постсоветстких» (sic) краінах. У такім разе дзякуй яму ў капялюш кіпу.

Год 2017-ы характарызаваўся трампуцінскімі закідонамі і далейшай эрозіяй сістэмы міжнароднага права, што для невялікіх краін, у тым ліку Беларусі (найперш) і Ізраіля (у меншай ступені), стратэгічна нявыгадна. Але што паробіш, перажывем неяк. Абы ў жыхароў нашых краін часцей абуджаліся «пачуцці добрыя».

…Перачытваў «Легенду пра Уленшпігеля» Шарля-Тэадора-Анры дэ Кастэра – і ўсцяж лавіў сябе на думцы, што гэта не проста круцельскі раман з прагай помсты за «попел Клааса», а і прышчэпка ад каланіялізму ды цемрашальства, такая памысная праз 150 год пасля першага выхаду кнігі (у снежні 1867 г.). Аж крыху зайздросна, што саракагадовы Кастэр меў у актыве такі выдатны твор, і цяжка не згадзіцца з расійцам Змітром Быкавым, які мяркуе, што гэтую кнігу, нягледзячы на яе жорсткасць, трэба даваць чытаць ужо сямі-дзевяцігадовым дзецям: на прыкладзе нацыянальнага эпасу Фландрыі «чалавек пачынае разумець, як робіцца эпапея». Праўда, сам я прачытаў «Легенду…» гадоў у 12, а цяперашнія выдаўцы ставяць на яе пазнаку «16+», што ўвогуле абсурдна. Ну, перастрахоўшчыкаў ва ўсе вякі хапала…

А вось дохтур гістарычных навук Эмануіл І., які выдаў чарговую «цагліну» на 500 з лішнім старонак, прысвечаную гэтым разам крываваму Цанаве («Лаврентий Цанава. Его называли “Белорусский Берия”», Мiнск, 2016), Кастэра ў дзяцінстве яўна не чытаў, і ў спелым веку наўрад ці заглыбляўся ў творчасць Караткевіча («Хрыстос прызямліўся ў Гародні» – наскі аналаг «Уленшпігеля», няхай з пэўнай нацяжкай). Калі б І. чытаў «патрэбныя кнігі» ((С) Ул. Высоцкі), то не ўзяўся б адбельваць обер-ката з дапамогай ліслівых выразаў тыпу «таленавіты аналітык, храбры і вельмі камунікабельны чалавек… ненавідзеў паклёпнікаў, махляроў і падманшчыкаў, быў добрым сямейнікам і клапатлівым дзядулем». На гэтае адбельванне звярнуў увагу філолаг Міхась С. – і дастаў газетны адказ ад гора-гісторыка, маўляў, апанент мысліць як дылетант, закранае гонар «вучонага і выкладчыка», ды ўвогуле нічога не ведаў пра Цанаву да згаданай кнігі.

Міхась С., мой старэйшы таварыш па Саюзе беларускіх пісьменнікаў, насамрэч павёў сябе досыць наіўна. Як быццам не ведаў, хто такі І. – 78-гадовы прыстасаванец, які ўсхваляў яшчэ Лёніка Брэжнева, аматар падбіраць чужыя тэксты без спасылкі на іх… Колькі ўжо было публікацый, дзе паказваліся цынізм і некампетэнтнасць І., хоць бы ў «Анахну кан» (2002) і той жа «Народнай волі» (2003) – яму як з гусі вада.

Хіба адчуваючы, што выбраў не тую мішэнь, пад канец С. гукнуў: «Няўжо выдавецтву “Адукацыя і выхаванне” няма чым заняцца? Няўжо нашы школы і ўніверсітэты цалкам забяспечаны навучальнай літаратурай? Няўжо і далёка не аб’ектыўная кніга пра Цанаву, на думку міністэрскіх чыноўнікаў – таксама навучальная літаратура? Мне як падаткаплацельшчыку не дае спакою пытанне: чаму ў Мінадукацыі з’явіліся “дубы”, якія вырашылі “пашумець” яўна не “сваёй дуброве”?» Аднак і гэтыя пытанні – збольшага рытарычныя. Больш дарэчна было задаваць іх у 2003 г., калі згаданае выдавецтва было яшчэ ўстановай, г. зн. непасрэдна падпарадкоўвалася міністэрству ў сваёй дзейнасці. Тады намесніца дырэктара (якая кур’ёзна пісала рускае слова «гонорар»: «ганорар») красамоўнічала на судзе: маўляў, навошта расказваць пра сталінскія рэпрэсіі ў шахматным часопісе? (Сам я і не расказваў, але паставіў у нумар нарыс Вадзіма Жылко на тэму «шахматы і літаратура», там было пару радкоў пра Сталіна.) Дзяўчына маёй генерацыі, аматарка замежных паездак… Яшчэ на пачатку 2000-х гадоў я скеміў, што «пакаленне БРСМ» – часцяком яшчэ больш паскуднае, чым замшэлыя, карыкатурныя камунякі тыпу тав. Малафеева (не футбольнага трэнера, вядома ж). Апошнім часам пацвярджалася шмат разоў…

У сярэдзіне 2000-х «АіВ» набыло форму РУП – рэспубліканскага ўнітарнага прадпрыемства. Гэта значыць, яно ўладае самастойнасцю ў гаспадарчай дзейнасці, і фармальна мінадукацыі за яго рэдакцыйную палітыку не адказвае. Карацей, які б трэш ні выпускалі, заўсёды могуць адбрахацца: «Мы – прадпрыемства, павінны зарабляць грошы».

З ліста намесніка міністра працы і сацыяльнай абароны РБ, 2004 г. Намміністра адукацыі ў тым жа годзе паведамляў: «кіраўніцтву “Выдавецтва “Адукацыя і выхаванне” зроблена заўвага…»

Магу толькі паспачуваць шараговым супрацоўнікам; не думаю, што стаўленне да іх адміністрацыі з 2004 г. істотна змянілася ў лепшы бок, хутчэй наадварот.

…«Год навукі» ў Беларусі яшчэ не скончыўся, але выглядае, што найбольшым яго дасягненнем застанецца «ІІ з’езд навукоўцаў» у Мінску (12-13 снежня, для больш як 2000 дэлегатаў). Штопраўда, навуковыя адкрыцці робяцца не на з’ездах: імпрэза можа прыгадзіцца хіба што сацыёлагам (як прадмет для вывучэння). А добрых пажаданняў можна і без выдаткаў на пышныя мерапрыемствы накідаць цэлы мех… Што не раз і не два рабілася ў «Катлетах з мухамі». Зрэшты, у бюджэце РБ на 2018 г. доля выдаткаў на навуку па-ранейшаму складзе менш за 1% (і нават не дасягае сціплага паказніка 2011 г., 0,7%), то «нафіга папу баян»?

У нечым разумею і ўрадоўцаў з парламентарыямі: адшпіліш сур’ёзную суму такім «аўтарытэтам», як акадэмікі, апісаныя ў папярэдняй серыі, дык потым сам не будзеш рады. Але хто вінаваты, што створана сістэма, якая заахвочвае ў навуцы маўчалінскія «памяркоўнасць і акуратнасць», іначай кажучы, пасрэднасць – хіба не высокія чыноўнікі? Упэўнены, калі б незалежныя эксперты прааналізавалі дзейнасць Міхаіла М-ча на чале Акадэміі навук у 2001–2010 гг., то выявілася б нямала цікавага. Дый майса пра абарону М-чам, кіраўніком адміністрацыі Лукашэнкі, доктарскай дысертацыі па эканоміцы ў канцы 1990-х інтрыгуе не менш, чым расійскі «казус Мядзінскага».

Няма ў сінявокай свайго «Дысернета», а варта было б стварыць: дальбог, беларускай навуцы хоць трохі палягчэла б. Падобныя задачы ставіў перад сабой мінскі часопіс «Аrche» ў 2000-х гадах, асабліва ў «скарынаўскіх» выпусках, але «ніасіліў». Замежныя навукоўцы, патрыёты Беларусі, маглі б асіліць пры падтрымцы мясцовых кадраў… Мо і філосаф-выкладчык Пётр Р. перастаў бы наракаць, што «большасць студэнцкіх работ – плагіят»: «старых малпаў» не навучыш новым трукам, затое моладзь паціху прызвычаілася б да самастойнай даследніцкай працы.

Філолаг Аляксандр Ф. заявіў у «Народнай волі» (08.12.2017), што «краіна павінна ператварыцца ў адзіную каманду». Адным з «драйвераў», як ён лічыць, мае стаць памяць пра рэпрэсаваных, для захавання якой нямала зрабіў рэдактар партала tuzinfm.by Сяргей Будкін (куратар праекта « (Не)расстраляная паэзія»).

Пры ўсёй павазе да С. Будкіна – які, дарэчы, папулярызуе на сваім партале і «хасідскае рэгі» Пінхаса Цынмана – і згаданай у народнавольскім артыкуле Ганны Севярынец, памяць пра 1937 г. слаба яднае «дзяржаўнікаў» і «апазіцыянераў» (тэрміны Ф., я б такімі не карыстаўся), і ў бліжэйшы час не паяднае. Гаваркі факт: на краўдфандынгавай платформе праект сабраў менш за 10 тыс. рублёў з запрошаных 15 тыс., г. зн. усяго 64%. Выдатная лекцыя Андрэя Хадановіча пра Тодара Кляшторнага (між іншага, паэт пісаў і пра яўрэяў; пад канец Андрэй працытаваў адпаведныя радкі) за два тыдні прыцягнула ўвагу каля сотні інтэрнаўтаў.

Так уладкаваны сучасныя людзі: пераважнай большасці абыякава нават тое, што адбывалася летась, а не тое што 80 год таму. Можа, уплывае пастаянны перагруз інфармацыяй… Як бы ні было, уратаванне ў краіне навукі як апірышча рацыянальнасці – больш дарэчны драйвер. Гэткая тэма, звернутая ў будучыню, а не ў мінулае, насамрэч дазволіла б распачаць «паўнавартасны агульнанацыянальны дыялог у імя Беларусі». Аднак афіцыёзныя з’езды навукоўцаў, зразумела, збіраюцца з іншымі мэтамі.

Дужа спадабалася показка ад каманды электроннага слоўніка skarnik.by: «Сядзіць беларус у канцлагеры, і тут ахоўнік-акупант звяртаецца да яго па-беларуску. “А БОЖУХНА, ЯКОЕ ШЧАСЦЕ, ДАВАЙЦЕ ЯШЧЭ ШЫЛЬДАЧКІ ПЕРАКЛАДЗЁМ!”». Тут я адразу ўспомніў, што беларусізацыяй бланкаў розных карных устаноў колькі год таму займаўся калега Л-ц. Зрэшты, хто я такі, каб кпіць з яго? Сам жа некалі «перавыхоўваў» міліцыянтаў, пракурораў і суддзяў, цешыўся, калі службоўцы пераходзілі на беларускую, абстрагуючыся ад іхніх намераў. Гэта пройдзены этап; зараз мне хочацца атрымліваць рэальныя перамогі, а не толькі маральныя/сімвалічныя.

В. Міхедзька заклікае «памятаць і разбірацца»

З пазітываў: музей гісторыі польскіх яўрэяў «Полін» «загаварыў па-беларуску», то бок беларуская стала мовай аўдыёгідаў у варшаўскай мемарыяльнай установе. Гомельскі гісторык Валянцін Міхедзька ў рамках адукацыйнага праекта «Краявід» запісаў грунтоўную лекцыю пра яўрэяў Гомеля і не толькі. Бліскучая Бенька з мужам-музыкам наведала Ізраіль з гастролямі – ужо другі раз (першы меў месца сёлета ў маі). Здаецца, усё прайшло паспяхова. Аўтар трылогіі «Беларусалім» Павел Севярынец, правёўшы пафасную прэзентацыю першай часткі рамана ў Мінску (16.11.2017, «Золак»), ездзіць з ёй па рэгіёнах. «Беларусь вынасіла пад сэрцам Ізраіль», – кажа адзін з герояў рамана.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

12.12.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 12.12.2017  16:45

«(Не)расстраляная паэзія» і «Расстраляная літаратура»

Увосень 2017 года ў Мінску адзначаецца 80-годдзе «Чорнай ночы». Ужо нямала гаварылася пра тое, што ў 1937-м быў знішчаны цвет беларускай (і беларуска-яўрэйскай) інтэлігенцыі. Нашы аўтары бралі ўдзел у некаторых імпрэзах – і як выступоўцы, і як гледачы. Засяродзімся на праекце партала tuzinfm.by, які стартаваў фактычна 1 верасня, а прадоўжыцца як мінімум да 16.11.2017, і на вечарыне Саюза беларускіх пісьменнікаў, што адбылася ў галерэі TUT.by на праспекце Дзяржынскага (!). Учора, 30 кастрычніка 2017 г.

* * *

Праблема: беларускім паэтам Расстралянага Адраджэння пагражае поўнае забыццё: іх творы і твары сціраюцца з народнай памяці. Рашэнне: музычна-адукацыйны праект, прысвечаны памяці беларускіх дзеячоў культуры і навукі, якія былі расстраляныя ў ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937… Праект «(Не)расстраляная паэзія» – плён паўгадавой працы больш чым 60 чалавек: музыкаў, даследчыкаў літаратуры, дызайнераў, саўндпрадзюсераў, рэжысёраў ды актораў. У прома-роліку Арцёма Лобача ў ролі «паэтаў маладой краіны» зняліся Павел Харланчук, Алена Гіранок і Андрэй Саўчанка. Таксама з’явілася 12 відэазваротаў удзельнікаў праектa з заклікам звярнуць увагу на паэтаў 1930-х гадоў.

Мы мусім памятаць імёны рэпрэсаваных паэтаў і захаваць іх творы, каб не знікнуць самім. Сэнс назвы праекту «(Не)расстраляная паэзія» – хоць аўтары і расстраляныя, іх творчую спадчыну ліквідаваць немагчыма. З дапамогай гэтага праекта мы аддаем даніну павагі паэтам і ўключаем іх творчасць у сучасны культурны кантэкст.

Кропка ў праекце «(Не)расстраляная паэзія» на прэзентацыі альбома, лекцыях і канцэрце не будзе пастаўлена. Прадзюсер праекта Сяргей Будкін кажа, што магчымы працяг. Што ды як будзе рабіцца далей, залежыць у тым ліку і ад падтрымкі слухачоў, якую можна выказаць да 17 лістапада праз Talaka.by.

(паводле www.talaka.org/projects/1936/overview & tuzinfm.by)

Спадзяюся на працяг

Праeкт «(Не)расстраляная паэзія» яшчэ не скончыўся (увогуле яго плануюць зрабіць бясконцым, і ўсе фэйсбук-старонкі расстраляных у 1937 годзе літаратараў абнаўляць), але альбом у сеціве ўжо ёсць, і нават завяршыўся канцэрт, таму, напэўна, можна сказаць пра яго некалькі слоў.

Перш за ўсё — добра, што ён не скончыўся. Спадзяюся, што неўзабаве з’явяцца «(Не)расстраляная паэзія-2», «(Не)расстраляная паэзія-3» і г. д., бо прадстаўленыя зараз 12 літаратараў — трошкі больш за палову ад расстраляных у ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года, а расстрэльвалі, як вядома, не толькі тады, і ўвогуле расстрэл — не адзіны спосаб гвалтоўнай смерці.

А пакуль што вымушаная неабходнасць абмежавацца некаторымі прозвішчамі міжволі выклікае пытанні аб крытэрыях адбору аўтараў тэкстаў.

Калі карыстацца крытэрыем вядомасці-знакамітасці (на канцэрце ўвесь час выказваліся спадзяванні, што гэтыя імёны стануць шырока вядомымі), то, напрыклад, пра Галубка ці Харыка ведаюць нават многія з тых, хто іх не чытаў. Кульбак стаў шырока вядомым (краязнаўцы ж пра яго, напэўна, заўсёды ведалі) дзякуючы нядаўнім перавыданням, а Зарэцкі даўно ўваходзіць у школьную праграму і яго чатырохтомнік час ад часу «ўсплывае» (і зноў хутка знікае) ў букіністычных крамах. Большасць астатніх прозвішчаў, сапраўды, вядомая ў лепшым выпадку дзякуючы кнігазбораўскаму тому «Расстраляная літаратура», а ў горшым – дзякуючы рознага кшталту мартыралогам. І якасць твораў таксама розная: некаторыя, магчыма, былі б забытыя, і калі б іхнія аўтары здолелі дажыць да старасці. Усё гэта, і шмат чаго іншага, не будзе мець значэння толькі тады, калі ўспомняць усіх, каго, «крещёных единым списком / Превратила их смерть в людей» (цытата з Аляксандра Галіча).

Калі ад спадзяванняў перайсці да сучаснасці, то праект быў неабходны не толькі ў якасці своеасаблівага tribute (з-за «круглай» даты было некалькі паралельных, у тым ліку і музычных мерапрыемстваў; быць на ўсіх аказалася фізічна немагчыма, і зноў прыйшлося карыстацца другараднымі крытэрыямі, між іншага і тым, ці адпавядаюць выступоўцы ўласнаму густу), але і як своеасаблівы агляд магчымасцей.

Бо што было цікавага ў музычным жыцці Сінявокай? — «Песнярок», «Народны альбом» (якому зусім нядаўна споўнілася 20 год!), «Я нарадзіўся тут» — і ўсё. Я для сябе нават «Местачковае кабарэ» Купалаўскага тэатра ўключыў у іх шэраг. За гэты час шмат хто з музыкаў з’ехаў у суседнія і далёкія краіны. Не ўсе новыя гурты і выканаўцы (і развіццё некаторых «мэтраў») мне падабаліся. Я вельмі непакоіўся: ці магчыма ў сённяшніх умовах дасягнуць ранейшай якасці?

Як высветлілася: магчыма. З-за таго, што стылёва альбом «(Не)расстраляная паэзія» вытрыманы значна больш за «Песнярок» і «Я нарадзіўся тут», ён у маім уласным рэйтынгу адразу пачаў змагацца з «Народным альбомам», але змаганне не зусім справядлівае: апошні, як вядома, — канцэптуальны, амаль што са скразной гісторыяй, а першы — амаль выпадковае аб’яднанне тэкстаў розных аўтараў. Але выканаўцы і гэтую «фору» звялі амаль на нішто!

Па-мойму, лепш за ўсё быў зроблены нумар Кацярыны Ваданосавай (на верш Алеся Дудара), найменш спадабаўся Вінсэнт (але ён якраз той выканаўца, якога я па-за межамі праектаў не слухаю). Расстаўляць астатніх паміж імі даволі цяжка… Песня на Ізі Харыка ў выкананні Святланы Бень, безумоўна, добрая, але гэта – яшчэ большы адыход ад «старой» «Серебряной Свадьбы» (у межах якой былі, напрыклад, песні на словы Брэхта). Пусцее важная «экалагічная ніша».

Пётр Рэзванаў, г. Мінск

На фота з brestnet.com – П. Рэзванаў (навуковы супрацоўнік, падарожнік, блогер)

* * *

На Дзяржынскага – пра ахвяр тэрору

Утульная зала паволі запаўнялася цікаўнымі, сярод якіх я прыкмячаў нямала знаёмых твараў… Аншлагу на ўчорашняй вечарыне «Расстраляная літаратура» не было, але чалавек пяцьдзясят прыйшлі. Сярод іх аказалася нямала слухачоў паважнага ўзросту, напрыклад, 80-цігадовы Ян Грыб, які праславіўся 25.03.2017 (тады яго спрабавалі затрымаць тры амапаўцы…)

Гурток арганізатараў. Злева направа: Усевалад Сцебурака, Алесь Пашкевіч, Барыс Пятровіч

Выступілі ўсе, пра каго гаварылася ў анонсе, а менавіта акадэмік Радзім Гарэцкі, Марат Гаравы, Анатоль Сідарэвіч, Алесь Пашкевіч, Міхась Скобла, Ірына Багдановіч, Аксана Данільчык, Марына Шыбко. Далучыўся і Лявон Баршчэўскі, які распавядаў пра Юлія Таўбіна і Майсея Кульбака, да таго ж чытаў пачатак паэмы «Дзісенскі Чайльд-Гарольд» на ідышы (са сваім перакладам). Ва ўсіх прамоўцаў была свая «фішка», а вось Таццяна Грыневіч з гітарай нейк не зачапіла… Яна cтаранна выканала некалькі песень на словы мёртвых і жывых паэтаў, ды ейнае выкананне было, як на мой густ, залішне манерным.

Яшчэ тры волаты: А. Сідарэвіч, М. Скобла, ак. Гарэцкі

Кароткі змест выступаў прыведзены ў справаздачы на сайце СБП. Не пераказанай засталася прамова Марата Гаравога – педагога, журналіста, кіраўніка ініцыятывы «Эксперты ў абарону Курапат». Між тым ён казаў нямала цікавага – і пра тое, адкуль узялася назва «Курапаты» (так называўся пагорак побач з лесам Брод, дзе непасрэдна вяліся расстрэлы; потым пагорак зарос лесам, і ўвесь масіў атрымаў яго назву), і пра тое, што тэрыторыя ў 1930-я гады была абнесена дошкамі вышынёй да 2,5 метраў, некаторыя з іх захаваліся дагэтуль… Экспертам вядомае месца ўезду, дзе стаялі вялізныя вароты з негабляваных неабразных дошак, і нават месца, дзе была вышка ахоўніка.

Дарма што пакуль не ясна, колькі ахвяр ляжаць у лесе (дзяржава не наважваецца аднаўляць маштабныя раскопкі), даследчыкі парупіліся вызначыць асноўныя «балявыя кропкі» ўрочышча. Марат прэзентаваў схему, з якой можна сёе-тое скеміць.

 

Кобрынец М. Гаравы (за ім – мінскі бард Аляксей Галіч) і план-схема Курапатаў

Як М. Г. пісаў і раней, многія яго паплечнікі лічаць, што на ўваходзе ў будучы мемарыял варта выбіць трохрадкоўе паэта Алеся Разанава:

Словы аціхлі:

у немату

стукае сэрца

Мне гэтая ідэя – з вершам і запісам стукату сэрца над лесам – таксама запала ў душу.

Міхась Скобла на вечарыне не толькі звярнуў увагу на тое, што расстраляныя творцы былі пераважна маладыя, але і запрасіў прысутных наведаць выставу «Страчаныя абліччы» ў музеі Янкі Купалы: «Упершыню ў адкрытай экспазіцыі ляжыць нож. Ім або падобным у 1930-м Купала спрабаваў здзейсніць самагубства. Без гэтага нажа мы не зразумеем становішча паэта… Хай ён там ляжыць, пакуль існуе музей».

З гэтым можна цалкам згадзіцца, аднак літаратуразнавец пайшоў далей і выказаўся досыць кантраверсійна, палемізуючы з тымі, хто закідае народнаму паэту хваласпевы Сталіну і г. д.: «Калі б Купала пайшоў на адкрыты бунт (а бунтам было і маўклівае непадпарадкаванне), то пацярпела б уся Беларусь. Мо’ Сталін беларусаў загнаў бы на берагі Амура, стварыў бы там «Беларускую аўтаномную вобласць» (як стварылі Яўрэйскую аўтаномную вобласць з цэнтрам у Бірабіджане)». Я б так не драматызаваў. У 1930-х сталінцы мелі звычай караць за «грахі» чалавека ягоных родзічаў, калегаў, але ўсё ж не цэлы народ. І тая самая яўрэйская вобласць (напачатку – Біра-Біджанскі нацыянальны раён) была створана з іншых прычын.

Анатоль Сідарэвіч спаслаўся на меркаванне паэта Сяргея Грахоўскага: «Самы ўрадлівы на арышты быў не 37-ы, а 36-ы год». А Марына Шыбко, прадстаўніца выдавецтва «Лімарыус», следам за Міхасём Скоблам паказала кнігу выбраных твораў Алеся Дудара і гукнула: «Набывайце, яна толькі што выйшла!» На што вядучы імпрэзы, пісьменнік Алесь Пашкевіч, адказаў у тон: «Калі ласка, выдавайце!»

М. Шыбко і Л. Баршчэўскі з каштоўным выданнем – дальбог, фота не пастановачнае 🙂

Мабыць, кніга сапраўды вартая прачытання. Яе можна было набыць у той жа залі ў Алеся Яўдахі (у сакавіку вядомага кнігара садзілі за краты, але ён ужо на волі). Калі я ехаў назад, то знянацку заспеў Лявона Баршчэўскага, які не ўтрымаўся і сеў за Дудара прама ў вагоне метро…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.10.2017

PS. Яшчэ пра вечарыну «Расстраляная літаратура» чытайце на сайце «Радыё Рацыя» (плюс многа фотак) 

 Апублiкавана 31.10.2017  17:17