Tag Archives: правозащитный центр «Весна»

Рассказываем об Алесе Беляцком

Совесть нации. Рассказываем о белорусском правозащитнике Алесе Беляцком, получившем Нобелевскую премию мира

 


«Зеркало»

 

Правозащитник Алесь Беляцкий стал лауреатом Нобелевской премии мира. Этот человек десятилетиями ратовал за демократические перемены в Беларуси и отстаивал права политзаключенных. Прямо сейчас Беляцкий вновь в застенках, вновь в статусе политзека. «Зеркало» рассказывает о человеке, о котором сегодня узнал весь мир.

Из директора музея — в правозащитники

Адкрыццё літаратурнага музея Максіма Багдановіча. Выступаюць (злева направа): паэт Ніл Гілевіч, міністр культуры Яўген Вайтовіч, дырэктар музея, літаратуразнаўца Алесь Бяляцкі, прафесар Вячаслаў Рагойша і мастак Эдуард Агуновіч - аўтар мастацкай канцэпцыі
Открытие литературного музея Максима Богдановича. Третий слева — Алесь Беляцкий. Фото: архив TUT.BY
.

Алесь Беляцкий пришел в белорусское национальное движение в юности.

Родился он в 1962-м на территории современной Карелии. Но когда ему было три года, семья вернулась в Беларусь, откуда были родом его родители. Окончив историко-филологический факультет Гомельского университета, Беляцкий отслужил в армии и поступил в Минске в аспирантуру. Тогда он стал одним из учредителей и лидеров Товарищества молодых литераторов «Тутэйшыя» — организации, благодаря которой в отечественную литературу пришла целая плеяда творцов, позже ставших классиками: от поэта Анатолия Сыса до прозаика Андрея Федаренко.

Интерес Беляцкого к литературе на этом не исчерпывался. Окончив аспирантуру, он вскоре стал директором минского Литературного музея Максима Богдановича (1989−1998) — причем на эту должность его избрали сами сотрудники. Именно при нем это заведение, ставшее одним из лучших в стране, открыло двери для посетителей, начали работу филиалы музея как в Беларуси, так и в России (в Ярославле). Беляцкий проявил себя как прекрасный организатор, что сыграло свою роль в будущем.

В 1996-м часть его сотрудников начала помогать арестованным политическим активистам и их родственникам — в стране начались брутальные разгоны мирных акций протеста. Так появилась идея правозащитного центра, руководителем которого стал директор. С музеем скоро пришлось расстаться — и «Весна» (так назвали новую организацию) стала основным детищем Беляцкого.

В этом была своя логика. Культура все больше попадала под контроль государства, поэтому будущий нобелевский лауреат уже не мог работать так эффективно. В стране нарастали репрессии — требовалась помощь правозащитников. А еще у Беляцкого давно существовал интерес к политике. Уже в 1988-м его привлекали к административной ответственности за участие в митинге (в день поминовения предков на «Дзяды»), он был одним из основателей Белорусского народного фронта (входил в его оргкомитет).

А еще Алесь являлся депутатом Минского городского Совета (1991−1996), избранного на альтернативной основе. Беляцкий не побоялся публично выступить против попытки государственного переворота (путч ГКЧП). Именно он принес в зал заседаний национальный бело-красно-белый флаг, который затем вывесили над зданием Мингорсовета — даже раньше, чем парламент признал его государственным.

На рубеже девяностых и нулевых Беляцкий являлся заместителем председателя БНФ и одним из лидеров новой оппозиции, перехватившей эстафету у активистов из девяностых. Но затем он отошел от политики и сконцентрировался именно на правозащитной деятельности.

Власти оценили его работу по-своему. «Весна» активно участвовала в наблюдениях во время президентских выборов 2001 года, прошедших с многочисленными нарушениями. Два года спустя, в 2003-м, центр лишили государственной регистрации. В этом статусе команда Беляцкого работает уже почти 20 лет.

Первый срок

Фото: TUT.BY
Алесь Беляцкий. Фото: TUT.BY
.

В августе 2011-го Беляцкого задержали. Литовские и польские власти — в рамках двусторонних соглашений о правовой помощи — передали официальному Минску информации о его зарубежных банковских счетах. На основании этого правозащитника обвинили в уклонении от уплаты налогов. Беляцкого приговорили к четырем с половиной годам лишения свободы в колонии усиленного режима с конфискацией имущества. Также обвиняемый должен был выплатить государству в качестве компенсации ущерба около 90 тысяч долларов. Сумму собрали за счет пожертвований граждан.

Своей вины Беляцкий не признал. Он объяснил, что средства на счетах использовались для помощи белорусам, чьи права были нарушены. Ему пришлось открывать счета за границей, поскольку «Весну» отказывались регистрировать.

За решеткой будущий нобелевский лауреат находился в тяжелых условиях. Как рассказывал БелаПАН правозащитник Валентин Стефанович, теперь сам находящийся в изоляторе, за семь месяцев пребывания в бобруйской колонии № 2 его коллега получил семь взысканий. Например, одно из них было вынесено за то, что Беляцкий якобы спал в неположенное время. На самом деле он медитировал.

В колонии правозащитник работал упаковщиком. Зарабатывал 11 тысяч рублей в месяц, на тот момент — чуть больше 1 доллара США. Отвечая на вопрос TUT.BY по поводу условий содержания, он заметил, что какие-то брутальные провокации к нему не применялись, но психологическое давление ощущалось.

— Ты находишься в отряде, где живет больше ста человек. Ты живешь в секции, где 15 человек. Но с тобой никто не имеет контактов. Тебя обходят за три метра, потому что если человек поздоровается или поговорит о погоде и футболе, завтра его в отряде уже не будет. Мое появление в бобруйской зоне началось с того, что отряд очистили от тех, кто подписан на [газету] «Народная воля». Таким образом четырех человек сразу перевели в другой отряд. Эта ситуация вакуума продолжалась до самой последней минуты. За это время несколько десятков человек перевели в другие отряды. Люди попадали и в ШИЗО. Психологически это давит. Ты чувствуешь себя с другими, но другие тебя шугаются, — говорил правозащитник.

Беляцкому даже не позволили присутствовать на прощании с умершим отцом. Суд Первомайского района трижды давал такое разрешение — и трижды Департамент исполнения наказаний МВД игнорировал его. Алесь смог увидеть покойного лишь в морге.

Правозащитника и ранее номинировали на Нобелевскую премию мира — в 2006, 2007, 2012, 2013 и 2014 годах. В 2012-м авторитетные политики и общественные деятели до последнего были уверены, что премия уедет в Беларусь. Возможно, это помогло бы Беляцкому раньше выйти на свободу. Увы, этого не случилось — как и скорого освобождения — хотя за один только август 2011-го за его освобождение было подано около 600 ходатайств белорусских граждан и зарубежных деятелей.

На свободу Беляцкий вышел в июне 2014 года по амнистии. За 1052 дня, проведенных в бобруйской колонии № 2, Беляцкий написал две книги. Одной из них стал сборник литературоведческих статей и эссе «Асьвечаныя беларушчынай», в которой он ввел термин «тюремная литература». В том же 2014-м ее запретили провозить через белорусскую границу: в сборнике нашли вред государственным интересам Беларуси.

Второй раз за решеткой и новые обвинения

Алесь Беляцкий, Валентин Стефанович, Владимир Лабкович. Коллаж: ПЦ "Весна"
Алесь Беляцкий, Валентин Стефанович, Владимир Лабкович. Коллаж: ПЦ «Весна»
.

«Чувство, что три года просидел в грязи, вылез и нужно отмыться», — рассказал Беляцкий на первой пресс-конференции после освобождения (цитата по материалу TUT.BY). Но при этом уверенно сказал, что не планирует уезжать из страны.

— Уезжать я не собираюсь, мне здесь очень комфортно. Я даже на зоне чувствовал себя достаточно комфортно, потому что вокруг меня были свои люди. Для меня это важно. Может быть, я уже немного старый, но для меня важна атмосфера белорусского общества. Такого, какое оно есть. Когда выезжаешь на Запад, ты там не в своей тарелке.

Этим принципам Беляцкий остался верен до сих пор. В десятые годы он стал лауреатом десятка престижных наград. Среди них премии Леха ВаленсыВацлава Гавела, госдепартамента США. Он мог с комфортом жить за границей, но не уехал из Беларуси. Ни в относительно спокойную вторую половину десятых годов, ни после 2020-го.

Во время массовых мирных акций протеста Беляцкий стал членом Координационного совета. 14 июля 2021-го его, а также десяток правозащитников, задержали.

«Если посадят одних, появятся другие». Как правозащитники работают после облавы

Год его продержали в изоляторе, якобы за неуплату налогов. Судя по всему, дело полностью рассыпалось, поскольку в сентябре 2022-го прозвучало новое обвинение. Теперь сотрудников «Весны» обвиняют в контрабанде крупной суммы денег, организованной группой лиц и финансировании групповых действий, грубо нарушающих общественный порядок. Несмотря на новые вводные, претензии государства остаются на ту же сумму, что фигурировала в первом деле. Санкция самой суровой статьи обвинения предусматривает до 12 лет лишения свободы.

«Гэта ўзнагарода за цяжкую і небяспечную працу». Жена Алеся Беляцкого о Нобелевской премии мужа

Источник

Опубликовано 08.10.2022  11:25

 

Каго “кашмараць” у Беларусi

Пiша “Наша Нiва”

07.06.2022 / 08:34

«Мінімум 263 затрыманні за май». Каго зараз найперш «кашмараць» сілавікі і як вылічваюць нязгодных

Палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі не спыняюцца: так, за май праваабарончы цэнтр «Вясна» налічыў 263 затрыманні беларусаў. І гэта толькі вядомыя ім выпадкі, на самой справе іх можа быць больш.

Спыталі ў юрыста праваабарончага цэнтра «Вясна» Паўла Сапелкі і кіраўніка аб’яднання былых сілавікоў ByPol Аляксандра Азарава пра сённяшнюю логіку ў працы з задушэннем іншадумства.

Ілюстрацыйнае фота

«Вельмі папулярны пацярпелы — Аляксандр Лукашэнка»

Калі казаць пра крымінальныя артыкулы, па якіх беларусаў затрымліваюць і судзяць апошнім часам, то ў лідарах тут так званыя дыфамацыйныя справы — калі чалавек выказаў сваё меркаванне наконт супрацоўніка міліцыі ці чыноўніка, напрыклад, у сацсетках і такім чынам зняважыў (артыкул 369 КК — абраза прадстаўніка ўлады).

«У асноўным пацярпелымі тут з’яўляюцца супрацоўнікі міліцыі. І Аляксандр Лукашэнка — вельмі папулярны пацярпелы, — удакладняе Павел Сапелка. — Падставы для завядзення справы задакументаваныя за каментары яшчэ з 2020 года, але сустракаюцца і новыя эпізоды, калі людзі неяк выказваюцца ў сацыяльных сетках зараз, хаця гэта ўсё радзей. Пад дыфамацыйную катэгорыю трапляюць таксама графіці на вуліцах, праяўленне непавагі да дзяржаўных сімвалаў».

Павел Сапелка, юрыст праваабарончага цэнтра «Вясна»

На другім месцы, згодна са статыстыкай праваабаронцаў, ідуць справы, звязаныя з вулічным пратэстам 2020-га года (абвінавачванні па частцы 1 артыкула 342 КК і частцы 2 артыкула 293). А на трэцім — па артыкуле 130 КК (распальванне сацыяльнай варажнечы).

«Фармальная падстава, каб пазбавіць чалавека свабоды за іншадумства ці кроўныя сувязі з іншадумцамі»

Што тычыцца адміністрацыйных спраў, то казаць тут пра статыстыку аб’ектыўна праваабаронцам цяжка. Многія з такіх спраў праходзяць па-за іх увагай: вялікая частка разглядаецца па відэасувязі і нават не з’яўляецца ў раскладзе судоў. Далёка не пра ўсё паведамляюць сваякі і сябры.

Ілюстрацыйнае фота

«Але з таго, што нам вядома, мы назіраем раўнамерную сумесь з абвінавачванняў у парушэнні правілаў правядзення масавых мерапрыемстваў (артыкул 24.23), куды ўключаюцца так званыя адзіночныя пікеты. І яны могуць прымаць самыя мудрагелістыя формы ў разуменні судоў: напрыклад, падчас рэфэрэндуму два крыжыкі ў бюлетэні назвалі пікетам ці відэа, фота размешчанае ў сацсетках. Таксама актуальна непадпарадкаванне (артыкул 24.3), у якім людзей часта абвінавачваюць адвольна (трэба разумець, што гэта фармальная падстава, каб пазбавіць чалавека свабоды за іншадумства ці кроўныя сувязі з іншадумцамі). Ну і артыкул 19.11 — распаўсюд так званых экстрэмісцкіх матэрыялаў, якія ў праваўжывальнай практыцы таксама прынялі дзіўную форму.

Сёння ўжо не так часта караюць непасрэдна за распаўсюд, як за захоўванне (падпіску на «пратэсны» тэлеграм-канал). Нават забываюць пісаць у пастановах, што гэта захоўванне з мэтай распаўсюду. А менавіта гэта з’яўляецца адміністрацыйным правапарушэннем», — кажа праваабаронца.

Пры гэтым з 2020 года ўзровень новых затрыманняў застаецца стабільна высокім. Штомесяц праваабаронцы фіксуюць некалькі сотняў такіх выпадкаў.

«Для даведкі: за май 2022 года мы налічылі 263 затрыманні на рознага роду падставах. На жаль, не ва ўсіх выпадках мы ведаем вынікі, але так ці інакш лічба паказальная і высокая. Гэта не ідзе ў параўнанне з сітуацыяй 2018-2019 года, калі мы практычна маглі ўспомніць твар кожнага затрыманага (калі не браць масавых «хапуноў» на Дзень волі, напрыклад)», — каментуе суразмоўца.

Што робіцца нагодай прыйсці да канкрэтнага чалавека?

Павел Сапелка лічыць, што асноўная частка падазраваных фарміруецца з запісаў, фотаздымкаў, якія былі зробленыя на акцыях:

«Другая катэгорыя тых, да каго прыходзяць міліцыянеры, — гэта людзі, якія затрымліваліся раней, нават не па палітычных прычынах. Да іх завітваюць і ўжо на месцы, пасля ўскрыцця іх носьбітаў інфармацыі, знаходзяць фотаздымкі з акцый пратэсту, напрыклад».

Кіраўнік аб’яднання былых сілавікоў ByPol Аляксандр Азараў указвае на іншыя рэчы:

«Наколькі я ведаю, фотаздымкі яны ўжо апрацавалі, была такая інфармацыя. І ў ГУБАЗіКа няма працы як такой: яны шукаюць, высмоктваюць яе з пальца. Ездзяць па РУУС і просяць: дайце нам якую інфармацыю, дзе тут якія змагары засталіся».

Актыўна апрацоўваць, па інфармацыі Азарава, могуць базу «БЕСпарадкі», куды пасля выбараў 2020 года трапіла каля 40 тысяч прозвішчаў беларусаў, якіх затрымлівалі па пратэсных артыкулах.

«Людзі з гэтай базы павінны ведаць, што так ці інакш яны заўсёды будуць у распрацоўцы. ГУБАЗіК так працуе — не ад злачынства, а ад чалавека: ёсць чалавек, трэба знайсці, за што яго пасадзіць. Вось яны і будуць шукаць па базе, а там людзі з усёй краіны, прапісаныя ў розных гарадах і сёлах.

Раней для сілавікоў, якія займаюцца супрацьдзеяннем экстрэмізму, паказчыкам працы было тое, колькі крымінальных справаў будзе ўзбуджана. Зараз з завядзеннем палітычных справаў цяжэй, таму паказчык ужо — колькі сутак дадуць затрыманым. І пасля яны падлічваюць: вось гэтым аддзелам шмат сутак арышту «напрацавана» — ён лепшы, а тыя горшыя, іх можна пазбавіць прэміі».

Аляксандр Азараў, кіраўнік аб’яднання былых сілавікоў ByPol, працаваў у ГУБАЗіКу, кіраваў 3-м упраўленнем па супрацьдзеянні экстрэмізму

Фіксуюць праваабаронцы і даносы. Так, адзін з нядаўніх выпадкаў — затрыманне 23-гадовай дызайнеркі Аліны Каўтуноўскай. Праўладныя тэлеграм-каналы паведамілі, што яе арышт стаў магчымым дзякуючы «неабыякаваму грамадзяніну», які данёс на дзяўчыну, бо «ў 2020 годзе з-за такіх, як яна, ён не мог праехаць у горадзе».

«Фармат вызвалення палітвязняў узору-2011 выключаны»

Сум у праваабаронцаў выклікае сама па сабе практыка вынясення вельмі жорсткіх прысудаў у адносінах да людзей, якія не ўяўляюць небяспекі для грамадства і не ўчынілі сур’ёзных злачынстваў.

«Людзей, якія два гады таму выходзілі на акцыі, цяпер караюць больш жорстка, чым тых, каго затрымалі па тым жа эпізодзе адразу ў 2020-м ці пачатку 2021 года.

За шараговыя эпізоды 342-га артыкула беларусаў пазбаўляюць свабоды, пры тым што, нават калі разважаць крытэрыямі нашых суддзяў, асаблівасцяў нейкіх, якія робяць гэтых людзей небяспечнымі для грамадства, няма. У іх ёсць праца, яны трапіліся ўпершыню, прызнаюць віну і нават часам кажуць пра раскаянне. Тым не менш, яны атрымліваюць рэальны тэрмін з пазбаўленнем волі.

Маё бачанне тут: мы ляцім у прорву і паказчыкаў, што нешта будзе змяняцца, спыняцца — напрыклад, будуць караць толькі за новыя эпізоды парушэнняў, а не за каментар, напісаны два гады таму, — я не бачу. У мяне прагнозы тут вельмі песімістычныя».

У адрозненне ад падзей пасля Плошчы-2010, калі першыя палітвязні пачалі выходзіць на волю ў 2011-м, сёння некаторыя беларусы ўжо адбылі тэрміны цалкам.

«У 2011 годзе мала ў каго з прадстаўнікоў міжнародных палітычных сіл былі сумневы наконт правасуб’ектнасці беларускага кіраўніцтва. Нехта лічыў яго легітымным, нехта — не, але ўсе выразна разумелі, што гэта тое кіраўніцтва, з якім так ці інакш трэба выбудоўваць дыялог. Сёння такога няма: і Лукашэнка, і яго атачэнне ніхто не разглядае як суб’ект улады, з імі не будуць весці дыялог. І фармат вызвалення палітвязняў ўзору-2011 выключаны», — тлумачыць юрыст.

Ілюстрацыйнае фота

«Па шэрагу артыкулаў не ўжываецца амністыя»

Павел Сапелка лічыць, што, калі і будзе анансаваная масавая амністыя, то многія палітвязні ўсё адно могуць не патрапіць пад яе:

«Так, 342-і, 293-і і яшчэ шэраг артыкулаў былі выключаныя з ліку тых, да якіх амністыя ўжываецца.

Плюс многія палітзняволеныя былі прызнаныя парушальнікамі парадку адбыцця пакарання (за дробныя парушэнні ці ўвогуле адвольна), у кагосьці таксама непагашанае матэрыяльнае спагнанне ў сувязі з прысудам. Усё гэта робіць амністыю ў ранейшым яе выглядзе немагчымай для гэтых людзей».

Спыніць рэпрэсіі можа толькі арышт тых, хто іх чыніць, мяркуе падпалкоўнік Азараў.

«Інакш — база «БЕСпарадкі» будзе толькі папаўняцца».

 

Крынiца

***

Зноў затрыманая Наталля Дуліна, ёй ужо далі 15 сутак

 

Палітвязню з чацвёртай стадыяй раку прысудзілі 5 гадоў калоніі

 

Апублiкавана 07.06.2022  11:01

«Уголовный» 2020 год («Новы час»)

* * *

От belisrael.info. Продолжаем знакомить наших русскоязычных читателей с материалами минской газеты «Новы час», которые не понравились «Межведомственной комиссии по безопасности в информационной сфере при совете Безопасности Республики Беларусь» и стали поводом для вынесения редакции белорусскоязычной газеты официального предупреждения. Первый материал, переведенный нами на русский, см. здесь. По этой же ссылке можно найти чуть более подробное изложение претензий, выдвинутых госорганами РБ в марте с. г. Правда, что означает казённая формула «публикации газеты “Новы час” создают предпосылки для воспрепятствования обеспечению эффективного функционирования государственных институтов в интересах общества», мы не понимаем до сих пор…

* * *

«Уголовный» 2020-й

Как и за что протестующие получали сроки лишения свободы

В прошлом протестном году в суверенной истории Беларуси был поставлен рекорд по начатым уголовным делам и вынесенным приговорам, прямо или косвенно связанным с предвыборной кампанией и ее результатами. С помощью данных лишенного регистрации правозащитного центра «Весна» TUT.by собрал судебную статистику, а также решил вспомнить наиболее заметные приговоры по некоторым уголовным статьям.

На момент подготовки материала база данных «Весны» содержала информацию о почти тысяче фигурантов уголовных дел. Для 619 из них точно были известны статьи Уголовного кодекса. Самые распространенные – статья 293 «Массовые беспорядки», по ней проходят 184 фигуранта; статья 342 «Организация или участие в действиях, грубо нарушающих общественный порядок», – 178 фигурантов; и статья 364 «Насилие либо угроза применения насилия в отношении сотрудника органов внутренних дел» – 91 фигурант. При этом 35 человек привлекли сразу по нескольким статьям. Самая распространенная комбинация: статьи 342 и 364 — по такому сочетанию проходят 16 человек.

89 лицам уже вынесены приговоры. Судьи не всегда наказывали лишением или ограничением свободы; в некоторых вердиктах присутствуют многотысячные штрафы. В среднем в прошлом году в колонию отправляли на три года, на «химию» – на два.

Самый большой срок – 7 лет колонии строгого режима

Утверждалось, что 47-летний Владимир Горох планировал массовые беспорядки в родном Новогрудке и соседних Кореличах. По версии следствия, для этого он с июля по август встречался с местными жителями, призывал их к активному сопротивлению властям после президентских выборов. Мужчина предлагал противостоять силовикам «с помощью арматуры, телескопических дубинок, говорил о возможности забросать „коктейлями Молотова“ здание местной милиции, перекрыть спиленными деревьями дорогу между Кореличами и Новогрудком, а также разбить на Замковой горе в Новогрудке палаточный городок».

На встречах с Горохом каждый раз бывало всего от двух до пяти человек. Свидетели на суде заявляли, что или не воспринимали слова мужчины всерьез, или думали, что он является сотрудником правоохранительных органов, а это своеобразная проверка. Владимир Горох свою вину не признал, заявив, что собирал местную команду поддержки кандидата Светланы Тихановской, а о беспорядках говорил для того, чтобы проверить собеседников на адекватность.

Ничего из того, о чем говорил Горох, не было сделано — 7 августа об этих встречах стало известно правоохранителям. По словам самого мужчины, увидев милицейскую машину возле дома, он убежал в лес и затем скрывался в Лидском районе, пока не был задержан 18 августа. За это время Горох успел публично оскорбить президента в одном из вайбер-чатов. Сам он объяснил такое поведение тем, что был «не в себе» из-за задержания после выборов его двоих детей — медиков, которые оказывали помощь пострадавшим. При этом, по его словам, его сын был сильно избит.

Еще одним громким делом, связанным с политикой, стали два параллельных процесса по поводу «циничных» надписей на стихийном народном мемориале возле места гибели Александра Тарайковского в Минске. Всего по ним проходили пять человек, все они после задержания находились под стражей, а двое в итоге получили реальные сроки.

Все фигуранты обвинялись в нанесении на тротуар возле метро «Пушкинская» надписей «Не забудем» 9 сентября. Предварительно ущерб был оценен в колоссальные суммы: 7,5 тысячи рублей и более 10 тысяч рублей. Однако на суде выяснилось, что реальные затраты на удаление надписей составили 211 рублей 20 копеек и 255 рублей 99 копеек. Адвокаты обратили внимание, что при таком размере ущерба вменять в вину их подзащитным 218-ю статью нельзя, поэтому дальше все фигуранты проходили только по статье за хулиганство.

Приговоры по обоим судам были вынесены 8 декабря: Мария Бобович получила полтора года «домашней химии», Максим Павлющик — два года колонии общего режима; Денис Греханов и Игорь Самусенко – по полтора года «химии». Владислав Гулис, который имел непогашенную судимость по «наркотической» статье и за пару месяцев до инцидента вышел по амнистии, был приговорен к двум годам колонии строгого режима.

ВРЕЗКА

В новой Беларуси политзаключённые будут реабилитированы и получат компенсации. Но компенсации заплатит не государство, а те, кто задерживал, обвинял и судил. Так было во всех странах, которые избавились от своего режима.

КОНЕЦ ВРЕЗКИ

Назначенный 30-летнему гомельчанину Сергею Верещагину приговор — пять лет колонии общего режима — входит в топ самых жестких, вынесенных в прошлом году. Причем было отмечено, что мужчина причинил пострадавшему милиционеру «телесные повреждения, не повлекшие за собой кратковременное расстройство здоровья».

Дом, где живёт Верещагин, расположен напротив цирка, рядом с которым в августе собирались протестующие. Обвинение утверждало, что вечером 12 августа пьяный подсудимый кричал из окна угрозы и оскорбления в адрес милиционеров, которые в этот момент разговаривали с прохожими. Затем он начал бросать в них пластиковые и стеклянные бутылки. Мать, которая открыла дверь четверым силовикам, попросила о помощи: сын разбушевался, его одежда была в крови. Милиционеры заявили, что он вел себя агрессивно, так что пришлось его скрутить, при этом мужчина бился головой о стены и пол. Пока зафиксированного наручниками Верещагина спускали вниз, на лестничной площадке тот якобы намеренно ударил одного из милиционеров ногой в глаз.

На предварительном следствии мать обвиняемого говорила, что он был визуально в состоянии опьянения, но на суде заявила, что не может этого утверждать. Она также отрицала, что просила милиционеров о помощи и что у ее сына были какие-то травмы до прихода правоохранителей.

По словам Верещагина, он не бросал в милиционеров бутылки, а обратился к ним из окна из-за их жесткости по отношению к участникам протестной акции, среди которых были девушки. Не признал он и то, что ударил милиционера. Его адвокат утверждала, что ее подзащитный вообще не мог нанести удар милиционеру так и при таких обстоятельствах, как это описано: его рост около двух метров, а лестничная площадка имеет размеры 1 м на 80 см, так что его могли нести только в согнутом положении.

Защитник сумела попасть к Верещагину лишь на третий день после задержания: он оказался сильно избит, адвокат потребовала его немедленной госпитализации. Обследование показало наличие черепно-мозговой травмы, ушиба головного мозга и других серьезных повреждений — адвокат заявила, что он получил не менее сотни ударов. По словам Верещагина, били его не только при задержании, но и в РОВД: «Били, прыгали по голове, оскорбляли и смеялись», — рассказал мужчина.

Фото Яны Трусило

Он написал заявление в Следственный комитет по факту избиений, однако за несколько дней до начала процесса выяснилось, что этот материал выделен в отдельное производство. Помимо вынесения решения о лишении гомельчанина свободы, суд также обязал его компенсировать моральные страдания потерпевшего милиционера, оценив их в тысячу рублей.

Приговоры женщинам: «химия», арест и реальные сроки

Среди попавших под уголовное преследование 549 мужчин и 104 женщины. Пол еще 12 человек не выяснен.

20-летняя Мария Сафонова в ночь на 7 октября нарисовала бело-красно-белый флаг и нанесла надпись «Жыве Беларусь» на асфальте в одном из минских дворов, откуда ей с другом до приезда милиции не дали уйти местные жители. В постановлении следователя надпись значилась как «циничная» и «оскорбляющая чувства граждан»: защите с привлечением экспертов Национальной академии наук Беларуси пришлось доказывать в суде, что она таковой не является. Суд назначил в виде наказания для девушки двухмесячный арест.

Фармацевта из Гродно, 55-летнюю Марину Поликарпову, судили за события, произошедшие 9 августа. По версии обвинения, она принимала участие в протестной акции, а когда ее задержали, возмущалась, хватала сотрудников милиции за одежду. Пытаясь покинуть микроавтобус силовиков, она нанесла травмы двум сотрудницам ОМОНа: одну ударила по лицу, другую укусила за руку. В протоколе указано, что женщина была с подругой и знала об акции протеста, но пошла посмотреть на нее из любопытства.

Сама Марина Поликарпова утверждает, что ни в каких протестах участия не принимала, специально отошла на некоторое расстояние от эпицентра событий и ожидала своего брата, с которым должна была вернуться домой. Она подумала, что милиционеры всего лишь проверят у нее документы. По ее словам, сотрудницы ОМОНа начали оскорблять и избивать ее уже в спецтранспорте. Женщины позвали на помощь какого-то мужчину, затем Марина почувствовала удар в затылок, на нее надели наручники. Позже она сняла побои (было зафиксировано 51 телесное повреждение) и обратилась с заявлением в Следственный комитет. Адвокат обратил внимание суда на нестыковки в описании поведения подзащитной и сопутствующих обстоятельств, которые сотрудницы ОМОНа не смогли объяснить.

Женщину признали виновной и назначили наказание в виде двух лет «домашней химии». Также она должна выплатить моральную компенсацию пострадавшим сотрудницам — по 1,5 тысячи рублей каждой (просили по 5 тысяч).

Самый жесткий «женский» приговор — за царапину и порванную балаклаву. 51-летняя Наталья Херше вместе с несовершеннолетней дочерью более 12 лет проживает в Швейцарии и приезжала на родину примерно раз в год. Инцидент произошел 19 сентября в Минске, когда в районе улицы Якуба Коласа двигались участницы женского протестного марша. Одной из задержанных стала и Херше. Обвинение утверждало, что женщина сопротивлялась правоохранителям, а в какой-то момент сорвала с одного из сотрудников в форме без опознавательных знаков балаклаву, при этом оставив ему на лице ссадину.

Милиционер рассказал, что на видео задержания Херше его опознали и стали угрожать ему и его семье. Из-за мер секретности для обеспечения безопасности потерпевшего фото его травмы, которые сделал судмедэксперт, не были приобщены к делу. Видеозапись инцидента с милицейской камеры якобы не сохранилась, хотя адвокат настаивала, что делала соответствующий запрос о ее выдаче.

Наталье Херше назначили наказание в виде 2,5 года лишения свободы в колонии общего режима, а также обязали выплатить моральную компенсацию милиционеру в размере тысячи рублей. Бело-красно-белый флаг, изъятый у Натальи, по решению суда должны были уничтожить.

В самой Швейцарии дело не осталось без внимания: местная пресса его активно освещала, также им занялись депутаты парламента и, конечно, посольство страны в Беларуси.

Светлана Тихановская, комментируя начатый уголовный процесс над авторам YouTube-канала «Слуцк для жизни» Владимиром Неронским, пообещала, что в новой Беларуси политзаключённые будут реабилитированы и получат компенсации. Но компенсации заплатит не государство, а те, кто задерживал, обвинял и судил. «Так было во всех странах, которые избавились от своего преступного режима», — отметила она.

Источник: газета «Новы час», № 3, 22.01.2021. С. 5.

Перевод с белорусского: belisrael (c использованием статьи tut.by)

Опубликовано 31.03.2021  19:20

В. Рубінчык. Коўзкае становішча

Калі мой цесць, светлай памяці Віктар Сцяпаныч, сядаў гуляць у шашкі, то нярэдка задумляўся і вымаўляў тое, што ў загалоўку. Праўда, казаў па-руску – «скользкое положение».

Залатая восень уступіла ў свае правы…

«На экране акна» (C)

Наколькі прыгожа цяпер у парках і скверах, настолькі трывожна ў цэхах, бальніцах (каранавірус у Беларусі перайшоў у контрнаступ – афіцыйна зноў кажуць пра 10 тыс. нявылекаваных, а колькасць смяротных выпадкаў няўхільна набліжаецца да тысячы), офісах, дый кватэрах, куды ў любы час могуць залезці (ня)ветлыя чалавечкі.

Зрэшты, і Кіеўскі сквер памятае «перадвыбарныя мерапрыемствы» пачатку жніўня г. г., адно з якіх – тое самае, з «дыджэямі Перамен» – ледзь не перарасло ў рандэву Святланы Ціханоўскай з электаратам. Эх, не наважылася пані выступіць перад тысячамі людзей, што сабраліся ў скверы і пры канцы бульвара Шаўчэнкі 6 жніўня… 🙁 Кандыдатка ў палітыкі збаялася «правакацый», і ў нечым яе можна зразумець. Але пасля таго акту «звышабачлівасці» (ды яшчэ пары эпізодаў у тым жа ключы) ультыматум уладам РБ, агучаны Святланай з-за мяжы 13.10.2020, выглядаў досыць камічна.

Няўжо хтось на самай справе чакаў ад «вялікага боса» заявы аб адстаўцы ў наступныя 12-13 дзён? Тут нават адміністрацыю Цэнтральнага раёна ніяк не ўдаецца «зацугляць» – пад ейнай эгідай па-ранейшаму робяцца дзіўныя рэчы. І ў апошнія пару тыдняў нейкія бэйбусы пад аховай міліцыі замалёўвалі выяву дыджэяў на суседняй з Кіеўскім скверам «Плошчы Перамен», знішчалі белыя і чырвоныя стужкі… Гэткую б упартасць – ды ў мірнае рэчышча.

Паўгода таму пісаў пра адсутнасць пазнак, дзе адлюстроўвалася роля жыхароў Кіева ў адкрыцці сквера. Металічныя пліты з надпісамі зніклі ўжо за лукашэнскім часам; як можна бачыць на фота, іх няма і сёння, 28.10.2020

Занепадае і фантан, створаны каля «Кіева» ў сярэдзіне 1980-х…

«Замест абяцанага Хрушчовым камунізму ў 1980 г. адбыліся Алімпійскія гульні ў Маскве», – такі жарт хадзіў сорак гадоў таму. Жарцік успомніўся, калі ўвечары 26.10.2020, пасля шпацыру па згаданым бульвары, дзе ўстрымаліся ад працы хіба дзве ўстановы з двух тузінаў магчымых, я трапіў на паэтычную вечарыну ў «Шахматным дворыку» (паміж вул. Асіпенка і Кахоўскай).

Вершы П. Горбача – своеасаблівы субстытут рабочых пратэстаў. На запрашэнне мясцовых жыхароў пад каштанамі выступілі і іншыя паэты: Дар’я Бялькевіч, Уладзь Лянкевіч, Віталь Рыжкоў. Асабліва кранулі вершы былога калінкавічаніна Змітра Дзятліка. А Марыя з праваабарончага цэнтра «Вясна» папрасіла прысутных – чалавек 50-60 – часцей пісаць палітвязням, і пакінула адмысловыя паштоўкі

Крыху пазней мы з жонкай апынуліся на канцэрціку мінска-ашмянскага гурта «Leibonik» (Сяргей Башлыкевіч & Ганна Рэзнік гумарылі каля знакамітай будкі на вул. Чарвякова). Не ўпэўнены, што песенька пра каханне да ксенаморфа – іменна тое, чаго чакалі аўтары гэтай улёткі, напярэдадні ласкава раскіданай па паштовых скрынях нашага пад’езда:

Зрэшты, у той жа дзень – 26 кастрычніка – Пуцін заявіў пра гатоўнасць НЕ размяшчаць у еўрапейскай частцы Расіі ракеты 9М729. Здавалася б, пры чым тут заклікі пані Ціханоўскай? Авой, цалкам можа быць, што не Света – агент Валодзі, як на тое ўсцяж намякае пан Зянон, а наадварот; што пад бяскрыўднай знешнасцю хатняй гаспадыні хаваецца яшчэ тая маніпулятарка, здольная ўплываць на «вежы Крамля». Ну, а тое, што «ўльтыматум» тутака не зусім спрацаваў… проста, відаць, Беларусь – не яе маштаб 🙂 🙂 Назіраецца нешта сярэдняе паміж глабальнымі дэмаршамі Алеся Мілінкевіча & Грэты Тунберг… Хай так.

Нямецкі журналіст Крысціян Трыпе мяркуе, што наданне «беларускай апазіцыі» (не люблю гэты выраз, і шматкроць тлумачыў, чаму) прэміі імя А. Д. Сахарава, якая прысуджаецца Еўрапарламентам, стала «сімвалам падтрымкі для грамадзян Беларусі і сігналам непрымання Еўропай Лукашэнкі» (22.10.2020). Забаўна, што ў 2006 г. ужо быў лаўрэат з Беларусі, карыстаўся той жа рыторыкай, маўляў, «прысуджэнне прэміі стала пацвярджэннем падтрымкі яго краіны Еўрапейскім Саюзам, які выступае за маральныя прынцыпы ў палітыцы», і?.. За 14 гадоў «Еўропа» з яе «прынцыпамі» мірылася з Лукашэнкам, сварылася, зноў мірылася за кошт «апазіцыі»… Агулам, паводзіла сябе, як пасажыры з мапасанаўскай аповесці «Пышка» у адносінах з нямецкім афіцэрам. Ці трэба тлумачыць, хто ў такім разе Пышка? (⊙_⊙)

Пэўную маркоту наганяюць павярхоўнасці ад расійскіх дабразычліўцаў. Гары Каспараў: «У адрозненне ад прымітыўнай дыктатуры Лукашэнкі, у Расіі выбудавана глыбока эшаланіраваная ідэалагічная абарона рэжыму» (30.09.2020). На 27-м годзе існавання «прымітыву» можна было б і здагадацца, што ён абапіраўся – і абапіраецца – не толькі на «калгасную харызму»! Або Кацярына Шульман, якая мяркуе, што «у вас (г. зн. у нас – В. Р.) няма ніякага рэгіянальнага падзелу, адзіная эліта, і ніякіх кланаў больш няма» (06.10.2020). Узвышэнне «магілёўскіх», супярэчнасці паміж тутэйшымі «сіслібамі» ды «сілавікамі», расстаноўка на ключавыя пасады сыноў і сужэнцаў як бы трошачкі абвяргаюць тэзісы дасведчанай паліталагіні… Тое, што ў 1988-м не было ў Беларусі «неспакою», таксама спрэчна: гэта год адкрыцця Курапатаў, заснавання БНФ і першага масавага шэсця на Дзяды. Яно было жорстка разагнанае ўладамі БССР 30.10.1988, што справакавала крытыку на адрас «Вандэі перабудовы» найперш у маскоўскіх, агульнасаюзных выданнях. Ну і «свяжак» ад прафесара юрыспрудэнцыі з Вышэйшай школы эканомікі Ільі Шаблінскага, які лічыць, што ў Беларусі «народ патрабуе сыходу дыктатара, а не валтузні з канстытуцыйнымі тэкстамі» (26.10.2020). Юрыст, а гаворыць, быццам палітык… Дый чаму б не дапусціць, што «народу» трэба не так выдаленне аднаго чалавека, як перазагрузка сістэмы, немагчымая без «валтузні з тэкстамі»?

Хоць ты вер Зянону Станіслававічу: «Асаблівасьць сітуацыі ў тым, што, пачынаючы ад выбарчай кампаніі, на беларускім палітычным полі дзейнічаюць і пануюць дзьве прарасейскія сілы, якія знаходзяцца пад кантрольным уплывам Масквы і змагаюцца між сабой за ўладу ў Беларусі, апэлюючы да беларускага грамадзтва» (22.10.2020).

Што да ўсебеларускага страйку… Думаю, забастоўкі з палітычнымі вымогамі – «дах» пабудовы, у падмурку якой мусілі б ляжаць забастоўкі з патрабаваннямі эканамічнымі. Тое, што Ціханоўская і яе атачэнне форсілі ў апошнія месяцы, параўнаў бы з мангольскім шляхам. Сто год таму вялікія рэвалюцыянеры вырашылі абмінуць этап капіталізму ды выгадаваць сацыялізм у далёкім стэпавым краі непасрэдна з феадальнага ладу. Вынікі былі сумныя – пачытайце тут.

Ізноў пра «вечнае вяртанне». 21 кастрычніка тузін случчакоў усклаў кветкі да помніка ахвярам Катастрофы на вул. Капыльскай (помнік, адкрыты ў 2007 г., уяўляе з сябе дзясятак камянёў; дакладней хіба казаць пра мемарыял). Санкцыі ўладаў яны не прасілі. Зінаіда Цімошак, былая настаўніца гісторыі, выступіла з кароткай прамовай – гэтага выявілася дастатковым, каб слуцкая міліцыя пахапала людзей, ставячы ім у віну ўдзел у «несанкцыянаваным мітынгу». Хтосьці атрымаў «суткі», хтосьці – штраф, хтосьці – тое і другое. Цяпер спн. Цімошак саркастычна разважае ў «Новым часе»: «заробак на ўскладанні кветак… – вельмі нядрэнны від бізнесу для дзяржавы ў перыяд адсутнасці інвестыцый звонку». О так, амаль паўтарылася гісторыя са зборам каля турмы на вул. Валадарскага і спробай групы маладых людзей прайсці на вул. Кастрычніцкую з лозунгам «Не фашызму ў Беларусі!» 19 год таму. Мала хто дапускаў тады, у кастрычніку 2001 г., што «новы парадак» на гэтых землях пратрымаецца так доўга.

Падобна, дзяржыморды розных генерацый засвоілі пасланне гэтай сцёбнай песні, зрабіўшы яе сваім неафіцыйным гімнам

Але культурка-то жыве. Кагадзе даведаўся, што Сяргей Башлыкевіч (той самы, з Leibonik’a) тры гады таму артыстычна выканаў песню на словы Юлія Таўбіна. «Сялянская фурманка на бруку гарадскім» – бадай тое, што пазней з лёгкай рукі Міхася Стральцова пачало звацца «сенам на асфальце». Паслухайце…

Юлій Таўбін (1911-1937) разам з дзясяткамі іншых паэтаў і празаікаў быў забіты ў Менску самі-разумееце-кімі 83 гады таму, пад канец кастрычніка.

Выпадкова ці не, але ў гэтым месяцы ва ўкраінскай Вінніцы дбаннем Уладзіміра Вакуленкі убачыла свет анталогія вершаў і перакладаў «Жыве Беларусь!», куды ўвайшло нямала твораў рэпрэсаваных аўтараў. У прыватнасці, можна прачытаць некаторыя вершы Ізі Харыка і Майсея Кульбака – як арыгіналы, так і паэтычныя перастварэнні. Укладальнік піша:

На початку навіть не уявлялася вся потужність проєкту «Жыве Беларусь! За нашу і вашу свободу!». Спочатку це мала бути невелика антологія, але чим більше згуртовувалися сябри в Білорусі, тим більше проєкт заґартовувався не лише в потужну книгу, а і справжню зброю рідним словом. Його боятимуться прихильники диктатури!

33 сильних автори, від класиків до сучасності. Плічо-пліч з ними 28 зброєносців-перекладачів з чотирьох сусідніх країн: України, Литви, Латвії та Польщі. Також з підтримкою доєдналися кримськотатарські перекладачі та перекладачі їдиш-білоруською. Сябри не хочуть кровопролиття, але диктаторська машина цього не розуміє. Є загиблі. Сябри не стануть більше пробачати. МИ ВСІ РАЗОМ! БІЛОРУСЬ ЖИВЕ і НАВІКИ БУДЕ ЖИТИ!

Мяркую, гэтыя абзацы перакладаць акурат і не трэба – я дык усё зразумеў. Kалі наведваў Украіну (тройчы ў 2013-2015 гг.), глядзеў тамтэйшыя тэлеканалы, каб падцягнуць веданне блізкай мовы.

У. Вакуленка з выдадзенай ім кнігай. На старонцы, дзе пачынаецца раздзел «Ідыш – Беларусь», відаць і падзагаловак на ідышы: «Far undzere un ajere frajhajt» («За нашу і вашу свабоду»)

Анталогія «Жыве Беларусь!» убачыла свет і ў электронным выглядзе, і ў класічным папяровым, і шрыфтом Брайля была надрукавана. А вось найноўшыя зборнікі нашага пільнага чытача Змітра Дзядзенкі – сам з Оршы, жыве-працуе ў Мінску – існуюць пакуль што адно ў фармаце epub. Затое гэтыя е-кнігі, «К-версія» і «Каралеўскае паляванне», можна задарма спампаваць на kamunikat.orgтут і тут. Нешта з іх я чытаў раней (балазе, напрыклад, апавяданні «Мінус» і «Спадарок» упершыню публікаваліся на belisrael.info), нешта яшчэ пачытаю, і вам рэкамендую.

Аўтар, як тыя магічныя рэалісты, шукае незвычайнае… мо нават знаходзіць, не шукаючы. Ды яшчэ пакеплівае: «Казкі любяць людзі ўсе — ад малых да старых. І не толькі чытаць, але і жыць у іх. Адны бясконца будуюць замкі на пяску, другія да старасці шукаюць сваіх прынцаў і прынцэс, трэція ўсё жыццё змагаюцца з цмокамі…»

Карацей, чытайце e-кнігі, беражыце лясы, яны нам яшчэ прыгадзяцца.

Дзясятага кастрычніка магло б споўніцца 80 гадоў слыннаму літаратару Кастусю Тарасаву (1940-2010). Чытаў некалі і яго рускамоўныя дэтэктывы, але найбольшае ўражанне зрабіла кніга «Памяць пра легенды»; праз яе прызму доўгі час я пазіраў на мінуўшчыну Беларусі. Меркаванне гісторыка Дзяніса Марціновіча: «Творы Кастуся Тарасава сталі адной з вяршыняў беларускай гістарычнай прозы, а яго асоба абумовіла развіццё гэтага жанру на дзесяцігоддзі».

Цікавіўся Тарасаў сучаснай палітыкай – добра памятаю, што ў 1990-х ён выступаў на пляцоўцы за домам № 40 па вул. Кахоўскай. Ці то сам тады выступаў у ролі кандыдата, ці быў чыёсьці даверанай асобай.

К. Тарасаў; тая пляцоўка і цяпер мае даволі-ткі пратэстны характар 🙂

І апошняе. Хораша прайшла экскурсія па Каштанаўцы & Старажоўцы, якую правяла гісторык Паўліна Скурко 24 кастрычніка. Спадарыня згадала і тое, што на бульвары Шаўчэнкі ў познесавецкі час нярэдка размаўлялі на ідышы.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

28.10.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 28.10.2020  21:55

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (122)

Дабрыдзень! Сёлета актывізавалася барацьба са смяротным пакараннем у Сінявокай. Не першы год барацьбу гэтую падтрымліваюць папулярныя рэсурсы тыпу тутбая і сіцідога, праваабарончы цэнтр «Вясна» ды мн. інш. Ужо і дэпутатка Алена Анісім 18.07.2019 выступіла з прапановай прыпыніць ужыванне смяротнай кары. Яе права… Аднак і матывы не тое каб шчырыя (заранёў ясна, што законапраект не паспеюць прыняць і пры найлепшым раскладзе – нават у выпадку, калі роспуск гэтай «палаткі» адбудзецца згодна з Канстытуцыяй, увосень 2020 г., а не праз 4 месяцы), і па сутнасці ё што запярэчыць.

Як ужо гаварылася ў сакавіку, довад «усе вакол адмянілі/прыпынілі, а мы што, лысыя?» выклікае сумневы. Грамадства мае суверэннае права без фанатызму абараняць сябе ад асабліва небяспечных сваіх членаў, а серыйныя, бязлітасныя забойцы, безумоўна, адносяцца да гэтай катэгорыі. Не сказаць, што наш «сінедрыён» надта ўжо крывавы: 2-4 смяротных пакаранні за год – адносна няшмат (за «звычайныя» забойствы, якіх у РБ звыш 300 на год, не расстрэльваюць). І няможна выключаць, што наяўнасць «вышэйшай меры» ў заканадаўстве ўсё ж стрымлівае патэнцыйных злачынцаў… На 100 тыс. жыхароў у РБ – 3,58 наўмысных забойстваў, а ў суседзяў з постсавецкай прасторы, якія ў канцы 1990-х адмовіліся ад смяротнай кары, прыкладна так: Літва – 5,25, Украіна – 6,34, Расія – 10,82 (звесткі сярэдзіны 2010-х гадоў).

Я б лепей ставіўся да ініцыятыў «скасавальнікаў», калі б яны былі падтрыманы большасцю насельніцтва РБ – і не простай, а кваліфікаванай (2/3), і не ў канкрэтны момант, а на працягу колькіх гадоў. Пакуль што «эра міласэрнасці» не надышла; паводле апытанак, блізу 60% грамадзян – за захаванне смяротнага пакарання, і сярод дэпутатаў доля «кансерватараў» наўрад ці будзе меншай. Няўжо трэба ціснуць на Лукашэнку, каб ён праігнараваў грамадскую думку, збаёдаўшы артыкул крымінальнага кодэкса сваім указам або дэкрэтам? Грамадская думка ды іерархія заканадаўчых актаў і без таго зачаста ігнараваліся ў апошнія гады…

Мяркую, прыхільнікам адмены не варта гаварыць са скептыкамі так, як у гэтым роліку (спойлер: апелюючы да эмоцый & як з неразумнымі дзецьмі). У сярэдзіне 2000-х юныя студэнты і студэнткі з Акадэміі музыкі, калі я прапаноўваў ім адпаведную тэму, пісалі больш удумлівыя эсэ… Зрэшты, мы разам з усім цывілізаваным светам крочым да «ідыякратыі», апісанай Яўгенам Замяціным сто год таму ў казцы пра Фіту (амерыканскі фільм «Idiocracy» 2006 г. таксама дужа рэкамендую). Калі верыць таму ж тутбаю, 83% апытаных «завальваюць» элементарны тэст ад амерыканскага прафесара Шэйна Фрэдэрыка.

Тут яшчэ бяда, што ў Беларусі ўзровень узаемнага даверу не «проста нізкі, а вельмі нізкі» – курыце развагі Дар’і Урбан адносна вынікаў маштабнага сацыялагічнага даследавання… Выглядае, мяняць штосьці сур’ёзнае трэба найперш на сваіх працоўных месцах і ў пад’ездах, а толькі потым – на плошчах і ў парламенце.

*

Дачытаў шамякінскі «Роздум на апошнім перагоне» з падзагалоўкам «Дзённікі 1980–1995 гадоў», хоць гэты фаліянт на 500 з нечым старонак даўся няпроста (між іншага, дэ-факта дзённікі народнага пісьменніка адносяцца да 1975–1994 гг., і выйшлі яны з безліччу памылак друку – прывет рэдактару М. М. Мятліцкаму і пяці (!) карэктарам выдавецтва «Мастацкая літаратура»).

Фота адсюль

Іван Шамякін нарадзіўся 30 студзеня 1921 г. пад Гомелем, памёр 14 кастрычніка 2004 г. у Мінску. Як ужо згадвалася, нямала было цікавага, дзе-нідзе і велічнага ў яго запісах «для сябе» (насамрэч не толькі для сябе, бо выданне прыжыццёвае, 1998 г.). Але чым бліжэй да нашага часу, тым болей з аўтара перла самсон-самасуеўшчына… Дакладней, некампетэнтнасць і фанабэрыя, памножаныя на старэчую (ці бальшавіцкую?) падазронасць.

У мінулай серыі я цытаваў, гм… спрэчны запіс пра Рыгора Бярозкіна, во яшчэ адзін: «У мяне, увогуле, была павышаная цікавасць да пакутнікаў, што вярталіся з няволі. Да Бярозкіна, напрыклад… Бярозкін многа расказваў, залішне многа – увесь лагерны фальклор, як я цяпер пераканаўся з многіх публікацый. А з яго расказаў выходзіла, што ўсё гэта адбывалася з ім». Сам-то Шамякін, якога не арыштоўвалі, ведаў лепей… Зрэшты, і былы зэк выявіўся, мякка кажучы, наіўным дзівуном. Знайшоў з кім дзяліцца сваімі злыбедамі – з выпускніком вышэйшай партыйнай школы, перакананым, што сталінскі тэрор быў пераважна «яўрэйскай справай». А мо ў канцы 1950-х будучы член ЦК КПБ і дэпутат яшчэ не быў перакананы?..

З дзённікаў І. П. Шамякіна:

1991: «Нельга выкінуць ледзьве не стагоддзе з жыцця народа. Самае крыўднае – хто здзекуецца [над савецкай гісторыяй]? Няхай яны – што ў іх святога на чужой зямлі, заўтра яны будуць у Амерыцы ці ў Ізраіле. Але ва унісон ім гарлапаняць нашы ўнукі, дзеці беларускіх пісьменнікаў нават». «Знішчалі храмы сіяністы, троцкія, зіноў’евы, кагановічы».

1992: «У змагары за новую Беларусь [на з’ездзе СП БССР 1990 г.] лезлі яўрэі – як заўсёды ультрарэвалюцыянеры». «Хто гэта рабіў [змагаўся з праваслаўнай царквой пасля 1917 г.]: свярдловы, троцкія, луначарскія і ўсе, хто служыў другой веры, ненавідзеў праваслаўе».

1993: «ЦРУ пралічвала на дзесяцігодддзі наперад, у іх – яўрэйскія галовы».

1994: «Ганебнейшым чынам паводзілі сябе ў гісторыі з Доктарам Жывага Катаеў, Слуцкі, Салаухін, Мартынаў… І беспартыйны Федзін. Трусы! Сам [Барыс] Пастарнак таксама быў трусаваты… Але ў Б. П. трусасць была тыпова яўрэйская». Кур’ёзна, што гэта напісаў чалавек, які ў 1958 г. разам з дзесяццю беларускімі літаратарамі выступіў з асуджэннем «здрадніцкіх паводзін Пастарнака», адобрыўшы рашэнне аб пазбаўленні нобелеўскага лаўрэата «звання савецкага пісьменніка» (гл. публікацыю з «ЛіМ»а 01.11.1958 тут). А ў 1991 г. Шамякін прызнаваўся: «Я не ведаў Пастарнака асабіста… “Доктора Живагоя, канешне, не чытаў… ішоў за ўсімі, я верыў ім, старым і мудрым». У 1958 г. беларускаму госцю, удзельніку пасяджэння сакратарыята, на якім зганьбілі Пастарнака, споўнілася 37. Гэта ўзрост, калі многія людзі жывуць сваім розумам…

Пасля ўсяго не дзіва, што І. Ш. радасна падхапіў сфальсіфікаваную цытату з «Лейбы Давідавіча Троцкага»: «Мы павінны ператварыць Расію ў пустыню, населеную белымі неграмі». І ахвотна прывёў рэальныя словы з запісаў калегі, Андрэя Макаёнка (1976): «Вяртаючыся да імён памагатых у час рэпрэсій… Памагатыя ці каты? Гірш Ягода – нарком унутраных спраў, Берман – начальнік будаўніцтва Беламорканала. Коган – начальнік будаўніцтва канала Масква – Волга; Фінкельштэйн, Біксон, Серпухоўскі і інш. – начальнікі буйнейшых канцлагераў». З Біксонам драматург крыху «лажануўся» – гэта быў латыш, Яніс Біксанс. Аляксандр Салжаніцын таксама адзначаў вялікую долю яўрэяў сярод распарадчыкаў ГУЛАГа, але ж, прынамсі, не выпускаў з поля зроку такіх катаў, як Дзмітрый Успенскі (1902-1989)…

Не бракуе ў дзённіках чалавека, якога ў 1994 г. выбралі акадэмікам, і абразлівых цэтлікаў кшталту «дура», «зацяты хахол». Ці выпадкова, што і ў нашым стагоддзі хамства нярэдка ўспрымаецца як «норма жыцця» ў дзяржаўных установах? Свежыя, летнія прыклады – нецэнзуршчына ад прэс-сакратаркі міністэрства сельскай гаспадаркі (ну, хоць даўмелася папрасіць прабачэння…) і яшчэ бруднейшая размова супрацоўнікаў шчучынскага ліцэя са студэнтам. Iзноў Шчучын адзначыўся не лепшым чынам 🙁

Хоць і мізантропствую, стараюся бачыць у людзей светлыя плямы. Таму прывяду фрагменты, дзе Шамякін добра адгукаецца пра асобна ўзятых яўрэяў – хіба каб «ураўнаважыць» свае замалоты, усё ж колішні камсорг і парторг:

Пра вайну (запіс 11.10.1990):

Пра канец 1940-х гадоў (запіс 01.11.1990):

*

Год таму выйшла па-ангельску «нятленка» канадскай даследчыцы пра вобразы яўрэяў у беларускай літаратуры у цэлым някепская, з багаццем паказанага матэрыялу. І ўсё ж я ацаніў яе толькі на 6 балаў з 10, дый цяпер не пастаўлю вышэйшай адзнакі. Рэч у тым, што ў кнізе відочна прыменшаны маштабы юдафобіі ў даробку тутэйшых пісьменнікаў. Прафесарка зрабіла выснову, што ў беларускай літаратуры, адрозна ад літаратур суседніх народаў, не прысутнічала непавагі да яўрэйства. Але ж Эдуард Скобелеў (19352017), на жаль, не быў маргіналам; яго ідэйкі ў той ці іншай ступені падзялялі такія вядомыя людзі, як А. Макаёнак, І. Шамякін, В. Якавенка… Ну, слушна было сказана ў 1995 г.: «Пісьменнікі – кампанія цяжкая. Невыпадкова зярняты нацыяналізму, антысемітызму, фашызму менавіта ў гэтым асяроддзі выспяваюць» (Міхась Жванецкі, 1995, інтэрв’ю са зборніка П. Капшэевай).

Я б вылучыў іншую гіпотэзу: у беларускай і ўкраінскай літаратурах, адрозна ад рускай, юдафобія прымала менш агрэсіўныя формы. Але ў нас яна, па сутнасці, нікуды не дзелася і ў ХХІ ст.; во ёсць, да прыкладу, маладжавая Ганна Д., а ёсць старэйшы Славамір А., экс-актывіст арганізацыі «Правы рэванш»… Дзяўбці лішні раз не стану, бо і так яму даставалася апошнім часам, не заўжды справядліва. Да таго ж 25 год таму, 27.07.1994, далучаўся я да арганізаванага ім шэсця з паходнямі па галоўным сталічным праспекце. Вядома, не з сімпатыі да славаміраўскіх поглядаў, а з цікаўнасці, даравальнай 17-гадоваму выпускніку школы. Паходню не браў; карцела паглядзець, чым усё скончыцца… Паглядзеў – у выніку мая фізіяномія трапіла ў сумнавядомы фільм «Нянавісць. Дзеці хлусні» (1995). ¯\_(ツ)_/¯

Да гонару лукашыстаў, не цкавалі мяне за ўдзел у тым несанкцыянаваным – а мо і справакаваным імі ў першы месяц кіравання Рыгорыча – «масавым мерапрыемстве». Зрэшты, і заканадаўства тады было менш суворым, чым цяпер, і ўдзельнікаў налічвалася няшмат, каля 150 (ну, максімум 200). Хоць потым у прафесійных «змагароў з антысемітызмам» даводзілася чытаць пра тысячу баевікоў… 🙂

Згадка пра той марш да плошчы Якуба Коласа трапіла нават у артыкул «Белоруссия» на сайце ізраільскай «Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі». Аёй, так і не знайшлося ў рэдакцыі часу абнавіць артыкул (пра абяцанкі-цацанкі 2015 г. гл. тут). Чытачоў у cярэдзіне 2019 г. палохаюць даўно зніклым «Славянскім саборам», газетай «Мы и время» і г. д.

*

Памёр Уладзімір Замяталін (14.05.1948 – 07.07.2019), прэс-сакратар урада за Кебічам, пазней – нам. прэм’ер-міністра і галавы адміністрацыі прэзідэнта. І не супраць бы вымавіць добрае слова пра нябожчыка, а якое?.. Успамінаецца, як на рубяжы стагоддзяў ён праявіў сябе ў сферы «міжнацыянальных адносін»: не даў перарэгістраваць у Беларусі «Сусветнае згуртаванне беларускіх габрэяў», а потым – з падачы заслужанага архітэктара Левіна – разаслаў пісьмо, маўляў, прэзідэнт СЗБГ «пазбаўлены грамадзянства ў шэрагу краін і прадстаўляе неплацежаздольную арганізацыю». Якаў Гутман па сваёй завядзёнцы падаў за гэта ў суд… Калі жадаеце ведаць, што было потым, знайдзіце артыкул Сяргея Навоева «Еврейское фиаско Заметалина» («Народная воля», 2000), а мне лянота. Фіяска-то фіяска, але з працы дыфаматара не выгналі. Ён жа і вышэйзгаданых «Дзяцей хлусні» замаўляў 🙁

Тры гады споўнілася з дня забойства Паўла Шарамета ў Кіеве (20.07.2016). Толькі тры дні таму «Украинская правда» апублікавала петыцыю на тэму «міністра ўнутраных спраў у адстаўку». Варта было гэта зрабіць у ліпені 2016 года… а яшчэ лепей у чэрвені, следам за маёй публікацыяй. Тады, можа, і Павел застаўся б жывы.

Міністр Авакаў і забітыя ў час яго доблеснай службы Алесь Бузіна (1969–2015) ды Павел Шарамет (1971–2016)

Цытатнік

«Хто бунтуе – той нягоднік!» (Данііл Хармс, да 1941)

«Напэўна, кожнаму свой шлях да свабоды трэба прайсці ў адзіночку» (Васіль Быкаў, да 2003).

«Мы ўсе знаходзімся ў сітуацыі, калі вымушаны падстройвацца пад паводзіны грамадскасці ў медыя. І гэта робіцца вельмі небяспечным… Чалавецтва ўвесь час рэгрэсуе ў бок глупства» (Бернар Стыглер, 02.07.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

24.07.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 24.07.2019  10:05