Tag Archives: политика памяти

Спор Фридберга с Ландсбергисом

Витаутас Ландсбергис: «Надо хорошенько обсудить, действительно ли он [Йонас Норейка] так сильно замаран, что его надобно публично унижать»

Витаутас Ландсбергис: «Надо хорошенько обсудить, действительно ли он [Йонас Норейка] так сильно замаран, что его надобно публично унижать»

Пинхос Фридберг, профессор

29 июля 2019 г. на литовской странице портала delfi.lt  была опубликована статья «Человек, сложивший голову за Литву, не может быть врагом Литвы».

Ее автор – Витаутас Ландсбергис, почетный председатель правой партии Союз Отечества (Консерваторы Литвы).

Содержание заголовка статьи г-на Ландсбергиса представляется мне, по меньшей мере, странным. В истории 20-го века имеется масса примеров обратного свойства. Тем не менее, автор, основываясь на этом, довольно спорном, утверждении, предлагает «хорошенько обсудить, действительно ли Йонас Норейка так сильно замаран, что его надобно публично унижать».

Что ж, г-н Ландсбергис, давайте обсуждать. Обсуждать, как Вы и предлагаете, именно «хорошенько», то есть по Гамбургскому счету, без любимых Вами уклончивых  словечек – «мне кажется», «следует думать», «может быть» и «кто может опровергнуть, что…».  Тем более, что обсуждение, на мой взгляд, должно коснуться не только национального героя Йонаса Норейки.

Начнем с Вашего отца, архитектора Витаутаса Ландсбергиса-Жямкальниса, который добровольно стал министром коммунального хозяйства в сотрудничавшем с нацистами правительстве Юозаса Амбразявичюса-Бразайтиса. Именно этому министерству была поручена «почетная» работа – создание КОНЦЕНТРАЦИОННОГО ЛАГЕРЯ ДЛЯ ЕВРЕЕВ КАУНАСА.

Дабы не быть голословным, приведу собственный перевод выдержки из Протокола №6 утреннего заседания Временного правительства Литвы от 30-го июня 1941-го года (оригинал ЗДЕСЬ):

«Председательствовал врио премьер-министра Й.Амбразявичюс.

Участвовали все члены Кабинета Министров.

[…]

[Обсуждалось:] 4. Содержание Литовского батальона и создание еврейского концентрационного лагеря [выделено мною].

[Постановили:] 4. Заслушав сообщение коменданта Каунаса полк. Бобялиса по вопросу формируемого батальона (Hilfpolizeidienstbatalion) и создания еврейского концентрационного лагеря [выделено мною], Кабинет министров постановил:

[…]

2)  Одобрить создание еврейского концентрационного лагеря [выделено мною] и поручить заниматься его учреждением П.Швипасу, вице-министру коммунального хозяйства, в контакте с полк. Бобялисом.

Следующее заседание Кабинета министров назначить на сегодня, в 19 час.

ВРИО Премьер-министра Ю.Амбразявичюс [подпись]

Заведующий делопроизводством Кабинета министров Ю.Швялникас [подпись]

(Язык не исправлен).

Временное правительство Литвы: протоколы заседаний от 24 июня – 4 августа 1941 г. [составитель А.Анушаускас],

Vilnius: Lietuvos gyventojų genocido ir rezistencijos tyrimo centras, 2001, стр. 19-20.

 

ПРИЛОЖЕНИЕ № 1 К ПРОТ[ОКОЛУ] № 31 [КАБИНЕТА МИНИСТРОВ ЛИТВЫ] 1941 г. VIII.

Ситуация с положением евреев

Кабинет министров, принимая во внимание, что евреи на протяжении веков экономически эксплуатировали литовскую нацию, душили её морально, а в последние годы под покровом большевизма развернули широкую борьбу против независимости Литвы и литовской нации,-постановил с целью пресечения этой порочной деятельности евреев и защиты литовского народа от такого вредительского влияния принять следующие правила [выделено мною]:

[…]

Каунас, 1 августа 1941 г.

ВРИО Премьер-министра Ю.Амбразявичюс [подпись]

Министр внутренних дел Й.Шляпятис [подпись]

(Язык не исправлен).

Временное правительство Литвы: протоколы заседаний, 24 июня – 4 августа 1941 г. [составитель А.Анушаускас],

Vilnius: Lietuvos gyventojų genocido ir rezistencijos tyrimo centras, 2001, p. 135–137».

Хотелось бы понять, каким образом в наше время в ряде современных документов, описывающих это событие, произошла подмена термина «концентрационный лагерь для евреев» на средневековый термин «гетто», который всего лишь предполагает место компактного проживания евреев, но не лишения их всех прав собственности и права на жизнь?

Интересно было бы узнать, кто, когда и с какой целью произвел подмену?

Почему я об этом спрашиваю? Потому что кое-кому подобная подмена позволяет утверждать, что фактические организаторы преследования евреев и создатели концентрационных лагерей в Литве не предполагали трагических последствий своей деятельности.  А, значит, не причастны к Холокосту. Приходится напоминать, что Холокост – это не только расстрельные рвы, но и заключение евреев в концлагеря, где они были лишены судебной защиты, собственности, еды, лекарств, адекватной медицинской помощи, подвергнуты  беспрецедентному моральному унижению.

Почему, г-н Ландсбергис, я Вам об этом говорю? Да потому, что моя жена Анита была узницей того самого концентрационного лагеря для евреев Каунаса, о котором идет речь в представленных выше документах, одобренных всеми членами правительства, и, надо полагать, Вашим отцом (цитирую: «Dalyvavo visi Ministerių Kabineto nariai»). Ausweis моей жены №4426 хранится в Центральном Государственном Архиве Литвы (Lietuvos Centrinis Valstybes Archyvas, F. R-73, ap.2, b.72, l.50). Предполагаю, Вам неизвестно, что Гирш, отец жены, и ее дедушка Иосиф были отправлены из концентрационного лагеря для евреев Каунаса в концлагерь Дахау, бабушка Стерле – в Саласпилс, где и погибли.

Люди, подписавшие документ «ПРИЛОЖЕНИЕ № 1 К ПРОТ[ОКОЛУ] № 31 [КАБИНЕТА МИНИСТРОВ ЛИТВЫ] 1941 г. VIII. Ситуация с положением евреев», сделали антисемитизм государственной политикой.  Поэтому выводы Центра Геноцида, касающиеся Казиса Шкирпы, а именно, цитирую:  «Фронт литовских активистов во главе со Шкирпой поднял антисемитизм на политический уровень, что могло побудить часть жителей Литвы к участию в Холокосте”, по моему мнению, могут и должны быть распространены на всех членов временного правительства Амбразявичюса-Бразайтиса.

21 июня 2012 года, Вы (со своими единомышленниками)  организовали помпезную, с воинскими почестями и оружейными залпами, церемонию перезахоронения в Каунасе праха Ю. Амбразявичюса-Бразайтиса:

21 июня 2012 года. Торжественная встреча урны с прахом Ю. Амбразявичюса – Бразайтиса в Вильнюсском аэропорту

Вы публично склонили голову перед человеком, который считал, что «евреи на протяжении веков экономически эксплуатировали литовскую нацию» и  «душили её морально»:

Витаутас Ландсбергис (второй справа) и др. на торжественной церемонии перезахоронения праха Ю. Амбразявичюса-Бразайтиса

Почему Вы так поступили? Вы согласны с его утверждениями? Или все дело в том, что Ваш отец был соратником покойного?

P.S. Прискорбно, что г-н В. Ландсбергис до сих пор позволяет себе публично оскорблять национальные чувства сограждан. Цитирую:

«Įdomu tai, kad Lietuvos lenkai nedaug kuo skiriasi nuo Lietuvos rusų. Čia yra problema – mes juos laikome lenkais, o jie galbūt yra lenkiškai kalbantys rusai»

ПереводИнтересно то, что поляки Литвы мало чем отличаются от русских Литвы. В этом проблема – мы их считаем поляками, а они, может быть, говорящие по-польски русские.

Оригинал

От ред. belisrael.info. Находясь за границами Литвы, не так просто разобраться в том, что происходит в этой стране. Вопросы П. Фридберга представляются нам правомерными (кстати, доктор наук Фридберг, ныне живущий в Вильнюсе, долгое время работал в Гродненском университете). В то же время, понимая, что в исторических спорах заслушать желательно обе стороны, мы готовы опубликовать иные точки зрения на проблему сотрудничества литовского временного правительства 1941 г. с немецкими нацистами. Приглашаем высказаться и самого Витаутаса Ландсбергиса, если ему это интересно. А пока предлагаем статью с jewish.ru (02.08.2019), которая кое-что объясняет…

* * *

Мэр Вильнюса объяснил президенту Литвы снятие памятника Норейке

Мэр Вильнюса Ремигиюс Шимашюс написал открытое письмо президенту Литвы Гитанасу Науседе, в котором объяснил свое решение снять памятную доску генералу Йонасу Норейке со здания библиотеки Академии наук. В письме глава города указал, что Норейка участвовал в создании еврейского гетто и несет частичную ответственность за массовые убийства евреев Литвы нацистами, чему есть документальные подтверждения. Шимашюс заявил, что памятный знак надо было снять еще раньше.

Генерал Йонас Норейка сотрудничал с нацистами после оккупации Литвы. Будучи назначен командующим Шяуляйским округом, санкционировал создание гетто и конфискацию имущества евреев. Норейка активно участвовал в борьбе с советской властью вплоть до своего ареста в 1946 году и был расстрелян в 1947-м. После распада СССР Норейку наградили в Литве Орденом Креста Витиса первой степени как борца за независимость страны, в честь него устанавливали памятники и называли школы.

В апреле этого года один из памятников Норейке, мемориальная доска на здании библиотеки Академии наук, была разбита профессором Вильнюсского университета, адвокатом Станисловасом Томасом. Доску восстановили, но в мэрии решили пересмотреть решение об увековечивании памяти генерала. После консультаций с историками мэр Вильнюса Ремигиюс Шимашюс принял решение демонтировать мемориал. Это решение не нашло поддержки у части общества. К настоящему времени в прокуратуру подано четыре жалобы на демонтаж памятника, отмечает Delfi. В эти выходные в столице также планируется акция протеста под лозунгом «давайте защитим литовских героев».

Опубликовано 04.08.2019  22:28

Стоянка возле дома Марка Шагала

В Витебске возле дома Марка Шагала строят стоянку площадью более 2,2 тысячи м². Без обсуждения и без раскопок

антипример восстановления исторической части Витебска

Давно ни для кого не секрет, что мировую известность Витебску принес Марк Шагал — знаменитый художник, один из самых прославленных представителей авангарда прошлого столетия. Всю жизнь Шагал любил и помнил Витебск. Чего не скажешь о городе.

Напомним, только благодаря усилиям витебской общественности, в частности председателя Шагаловского комитета, поэта Давида Симановича, помощи писателей Василя Быкова, Рыгора Бородулина, Андрея Вознесенского, вопрос с открытием музея удалось решить в 1991 году.

Тогда же предполагалось воссоздать на Покровской улице архитектуру и атмосферу дореволюционного города: небольшие одно- и двухэтажные домики, двускатные крыши, краснокирпичные стены, наличники, веранды, яблоневые сады. Форме должно было соответствовать и содержание: сувенирные лавки, магазинчики, мастерские, салоны. Однако здесь дальше разговоров дело не пошло.

Осенью 2007 года на улице Покровской рядом с музеем Марка Шагала планировали начать возведение двухэтажного особняка, запечатленного на картине «Дом в Лиозно».

Картину «Дом в Лиозно» Марк Шагал написал в 1914 году. Работа храниться в Государственной Третьяковской галерее (Москва). Фото tretyakovgallery.ru

Рядом с музеем — пустырь, в который отлично впишется это здание, типичное для застройки окраин белорусских городов на рубеже XIX-XX веков. Сейчас подобных домов в Витебске нет, но в памяти горожан сохранились такие строения — с первым этажом из кирпича и вторым — из дерева. Так что дом, изображение которого когда-то написал гениальный мастер, поможет воссоздать атмосферу времени и места, в котором жил и творил Марк Шагал.

В здании, строительство которого займет около года, планируется открыть парикмахерскую, кафе и небольшой отель, — делилась планами  экс-директор музея Марка Шагала Людмила Хмельницкая в июле 2007 года.

В третий раз к идее воссоздания Шагаловского квартала вернулись в 2009 году. По проекту творческой группы под руководством заслуженного архитектора Беларуси Леонида Левина улица Покровская и прилегающие к ней окрестности (часть города общей площадью 50 га) должна была стать туристической изюминкой родины Шагала. По задумке архитекторов в квартале должны были работать сувенирные лавки, магазины, кафе, гостиница, центр современного искусства с выставочным залом и художественной школой.

Кроме все прочего, несколько лет тому назад обсуждался план переезда Арт-центра Марка Шагала с улицы Советской на Покровскую улицу (в здание библиотеки Янки Купалы).

Однако с тех пор ситуация так и не поменялась, а на улице Покровской постепенно исчезает даже то немногое, что еще напоминало о дореволюционном Витебске. К примеру, в 90-е годы рядом с домом-музеем снесли два краснокирпичных дома. Возможно, снесенные здания не были архитектурным шедевром, но это была вещественная память начала прошлого столетия, когда здесь жил и работал Марк Шагал.

Сейчас на месте заброшенного пустыря приступили к строительству парковки площадью более 2,2 тысячи м²: для 41 легкового автомобиля и 8 автобусов.

Здесь ведется строительство автостоянки, при этом строительный паспорт на объекте отсутствует. Фото Светланы Васильевой

По мнению городских властей, автостоянка повысит привлекательность этого района Витебска для жителей города и туристов, а также поднимет инвестиционную привлекательность областного центра.

На будущей парковке пока стоит оставшееся стена здания, построенного на рубеже XIX-XX столетия. Фото Светланы Васильевой

Как нам удалось выяснить, музей Марка Шагала не является заказчиком данной парковки. Более того, в музее давно отрегулирована процедура приема организованных туристических групп — только после согласования с администрацией времени и порядка посещения.

В небольшом одноэтажном кирпичном доме, в котором Марк Шагал прожил большую часть витебского периода своей жизни, одновременно могут находиться не более 25 человек. Таким образом, если провести элементарные расчеты, получится, что за время работы музея (с 11:00 до 19:00 час) на 30-минутной экскурсии в день смогут побывать не более 400 человек. Речь идет о так называемых «пиковых днях» — новогодних и ноябрьских праздниках, а также во время «Славянского базара».

Дом-музей Марка Шагала. Фото Светланы Васильевой

Кроме того, в музее остро стоит «деликатная проблема» с туалетами. И, если придерживаться методологии восстановления исторической застройки Шагаловского квартала, то санитарный модуль должен находиться в туристско-рекреационной зоне, то есть по логике за забором.

Но вернемся к дню сегодняшнему. За забором дома-музея строят стоянку, которой могут похвастаться не всякие торгово-развлекательные центры. При этом общественное обсуждение по функциональному использованию, планированию и застройки данной территории не проводилось. Также не проводились археологические раскопки.

А тем временем, летом 1998 года возле здания музея (то есть через забор) под слоем земли в саду нашли ценный аутентичный экспонат усадьбы — фрагмент мощения внутреннего двора. Он расчищен и доступен для осмотра посетителям. Нашли также фрагменты керамической посуды, глиняные курительные трубки, подсвечники, изразцы, металлическую ложечку с буквами еврейского алфавита и другие предметы быта XVIII-XX веков. Напомним, находки очень помогли сотрудникам дома-музея Марка Шагала в подготовке экспозиции.

С просьбой разобраться в законности строительных работ на участке перед домом №11 на Покровской улице городские активисты — архитектор Глеб Орловский и блогер Алексей Андреянов — обратились в прокуратуру.

Проектом строительства в охранной зоне исторического центра не предусмотрено воссоздание утерянных элементов благоустройства и реставрация исторических элементов (покрытие улиц и пешеходных дорожек, элементов освещения, малых архитектурных форм), благоустройство и озеленение территории, замена покрытия улиц и троп с использованием характерных исторических приёмов. В тоже время, устанавливается чужеродное, диссонирующее с исторический средой ограждение с использованием металлического стального профиля, — указывают в обращении градозащитники и задают резонные вопросы

Чем обосновано запроектированное количество машино-мест? И для кого делают эту стоянку?

При наличии парковок у автовокзала непосредственно в нормативном радиусе обслуживания (около 500 метров) от музея и свободной территории возле автовокзала (севернее) на которой, согласно проекта «Детальный план центральной части города Витебска», запроектированы вместительные автостоянки и отсутствовала историческая застройка.

Данное необдуманное, неэффективное, перспективно необоснованное (при отсутствии комплексного проектного решения исторического квартала) строительство автостоянки в историческом квартале, являющегося историко-культурной ценностью 2 категории, противоречащее  закону, приведет к невозможности перспективного, комплексного восстановления исторической застройки, нарушению исторической планировки и исторического облика застройки улицы Покровской.

Кроме того градозащитники подчеркивают, что при устройстве автостоянки уничтожается культурный слой данной территории с возможными археологическими артефактами.

Землю вывозят самосвалами. Фото Светланы Васильевой

В завершение городские активисты предлагают провести проверку и привлечь к ответственности должностных лиц на предмет законодательства и неэффективного и нерационального использования бюджетных средств при проектировании и строительстве стоянки.

Действительно, складывается парадоксальная ситуация: за деньги налогоплательщиков местные власти уничтожают уникальный облик города. Получается, что витебчане сами и оплачивают приведение «смертного приговора» историческому центру Витебска.

Опубликовано 29.10.2018  14:08

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (88)

Шалом бабіналетні! За гэтыя цёплыя дзянькі набралося думак; хочацца, як таму дзядзьку Юду ў кульбакаўскіх «Зельманцах», зайграць аб усім на свеце, і аб людзях, і аб курыцы…

Найперш – пра няспраўджаны(я) прагноз(ы). У мінулай серыі прадказваў, што мужчынская зборная РБ на сусветнай шахматнай Алімпіядзе зойме месца, блізкае да 14-га (г. зн. адпаведнае рэйтынгу). Не меў ілюзій адносна дзяржпадтрымкі шахматыстаў у Сінявокай, аднак пераацаніў якасць падрыхтоўкі, дый згуртаванасць нашай «эліты». Насамрэч гросмайстры падзялілі месцы з 25-га па 38-е, а дакладней, трапілі акурат у трыццатку. Някепскі вынік з улікам таго, што ў Батумі прыехалі амаль 200 каманд, але ж многія, нават шахблогеры, незалежныя ад тутэйшай федэрацыі, чакалі большага. Напрыклад, гросмайстар Cяргей Каспараў: «Хлопцы трапяць у дзясятку». Майстар ФІДЭ Уладзіслаў Каташук: «Прагнозы: мужчыны – 6-е месца, дамы – 5-е ў сваёй рэйтынгавай групе». Беларускі, дарэчы, не расчаравалі; «перавыканалі» каташукоўскі план, у апошнім туры вырваўшы перамогу ў ізраільцянак. Можна доўга разважаць пра тое, што і моцны пол даў бы рады, калі б у зборную запрасілі «дысідэнта» Сяргея Азарава, а не …, ды навошта пасля бойкі махаць кулакамі.

Меркаваў, што Мінск даб’ецца права на правядзенне шахалімпіяды 2022 г. – так і здарылася. Іншая рэч, ці так ужо патрэбная ў РБ тая алімпіяда, калі братання гасцей з мясцовымі аматарамі шахаў апошнім часам не бывае (у залы для гульні пускаюць толькі «сваіх», etc.). Апытанка наведвальнікаў буйнога спартыўнага сайта сведчыць пра тое, што «народ» скептычна пазірае на ператварэнне Мінска ў Нью-Васюкі; скептыкаў (50,4%, 1331 голас) амаль у 2 разы болей за тых, хто выбраў варыянт «Выдатна!» (26,9%, 709 галасоў). Ну, турбізнэс праз 4 гады заробіць сваю капейчыну, чыноўнікі & кіраўніцтва БФШ папіяраць сябе – мо і шараговым гульцам нешта перападзе. ¯\_(ツ)_/¯

А вось упартасць Расіі ў прасоўванні на пасаду прэзідэнта ФІДЭ свайго кандыдата я недаацаніў (04.10.2018 Аркадзь Дварковіч адолеў-такі Георгіуса Макропуласа з лікам 103:78). Сяргей Каракін не стаў чэмпіёнам свету, з «ПятроваБашыравым» аблажаліся, дык хоць тут узялі рэванш… 🙂

Як бы я ні ставіўся да кіраўніцтва РФ, трэба прызнаць, што ў суседняй краіне мядзведзі не блукаюць па вуліцах, а інтэлектуалам дагэтуль ёсць дзе выказацца (і дзе зарабіць – прынамсі ў буйных гарадах). Паяданне бліноў з лапаты і сумнавядомы «Баярышнік» цікавяць далёка не ўсіх. Таму, калі допіс пра калекцыю футраў з «турэмнымі татуіроўкамі», выпушчаную нейкімі расійскімі дызайнерамі, падаецца ў беларускім выданні пад загалоўкам «Іх норавы», гэта выглядае… кантраверсійна.

Фрыкаў і/або аматараў «блатной музыкі» хапае ва ўсіх краінах постсавецкай прасторы, у тым ліку ў РБ. Прыпісванне агульных балячак выключна суседзям – у лепшым выпадку, інфантыльнасць, у горшым – прапаганда. Якая таксама бывае інфантыльнай.

Некалі часцей даваў парады жыхарам Расіі, Украіны, Ізраіля, зараз – адно ў выключных выпадках. Тут бы самім пазбавіцца правінцыйнасці й хабёльства. Узяць «прасунуты» мінскі рэсурс, з якім у 2016–2017 гг. супрацоўнічаў ізраільска-беларускі сайт (гл. тут, тут…). На жаль, к лету 2018 г. «сіцідог» сапсаваўся; пачаў гнаць фуфло паражняк і захоўваць абразлівыя каменты пад матэрыяламі. Між тым у чэрвені рэдакцыя «прагнулася» перад важнай заходняй дамай і пацерла мноства каментаў з асцярожнай крытыкай на адрас В., начальніцы прадстаўніцтва Еўрасаюза ў Беларусі. Натуральна, цяпер іх не відаць, але паверце, нічога там страшнага не было.

Вас задавальняе такая селектыўная цэнзурка ў стылі пані Рамашэўскай? Мяне – не. Як і тупая «прамакееўская» шпілька ў новым тэлешоў Яўгена Перліна; маўляў, «пісьменніку-пачаткоўцу» Франсуа Аланду не спадабалася ў Мінску, а ў Напалеона было яшчэ больш прэтэнзій да Беларусі… Паслухаць можна тут на 37:34–38:34, але я б не раіў; беражыце вушы. Узровень Тарапунькі & Штэпселя ўзору 1970 года, і гэта не камплімент 😉

Агулам, паглядзеўшы сёлетнія фільмы «Лета» і «Хрусталь» (пераклад назвы намінанта ад Беларусі на «Оскара» як «Крышталь» лічу няўдалым хаця б таму, што ў такім разе ўзнікаюць асацыяцыі з аднайменным віна-гарэлачным заводам), неяк востра адчуў: няма новага пад Сонцам. І забываюцца падзеі мінуўшчыны – ужо і 1990-я, нягледзячы на прысвечаны ім пышны інтэрнэт-рэсурс, робяцца ў Беларусі легендай. Таму папрасіў чытачоў «Катлет…» узгадаць што-небудзь пра той час, асабліва пра 1992–93 гг., калі Рэспубліка Беларусь ужо была, а прэзідэнта ў ёй – surprise! – не існавала.

Слова Юрыю Тэперу (1958 г. нар.):

Некаторыя ганяць той час, а я стаўлюся да яго спакойна. Так, была інфляцыя, але і зарплаты раслі… Уклады ў ашчадкасах абясцэніліся, незразумела было, што рабіць з грашыма. Многія імкнуліся патраціць заробак адразу.

Цікава было глядзець тэлевізар – і расійскія, і беларускія каналы.

У Мінску па тэлефоне можна было званіць бясплатна, не было жэтонаў і картак.

У педінстытуце была добрая шахматная каманда. Якраз паступілі ўвосень 1993 г. Сяргей Карчыцкі, Сяргей Багдановіч, Наталля Папова, Алена Цатуран (яны ўцяклі з мамай з Баку), Валодя Нікіцінскі, Лена Шынкарэнка. Я б сказаў пра тую каманду, дый усю моладзь таго часу, словамі Маргарыты Алігер: «Поколенье взросших на свободе / в молодом отечестве своём». Была вясёлая абстаноўка, адсутнасць страху.

Нехта вырашыў, што мы не секцыя, а клуб (больш самастойнае ўтварэнне). Мы склалі статут на рускай мове, але рэктар не стаў чытаць, сказаў, што дзяржаўная мова ў нас беларуская. Прыйшлося думаць, як перакласці… Пераклалі «для птушачкі» – мо недзе ў архіве і захаваўся тэкст.

Ладзілася шмат турніраў у Палацы шахмат на К. Маркса, 10. Я ўзяў 6-е месца ў «народным турніры»; далі прыз 400 рублёў, а праязны білет каштаваў 380.

Казалі, што паўсюль быў рэкет, прадпрымальнікі баяліся нешта рабіць. Мо таму і выбралі Лукашэнку ў 1994 г. – народ спадзяваўся, што «бязмежжа» не будзе.

У 1993-м я пачаў весці заняткі па шахматах у яўрэйскіх класах школы № 132 (вёў 2 гады). З рэкетам не сутыкаўся.

Пётр Рэзванаў (1974 г. нар.):

У 1992 г. на факультэт прыкладной матэматыкі і інфарматыкі БДУ я ўжо год як паступіў, палітыкай яшчэ не цікавіўся. У галоўным корпусе БДУ быў адзін афіцыйны кніжны шапік і адзін неафіцыйны, у будынку хімфака – хутчэй, паўафіцыйны, з наменклатурай, блізкай да рэрыхаўскай бібліятэкі. Падобныя на хімфакаўскі шапікі (ці сталы) былі ў бібліятэцы імя Л. Талстога і ў інтэрнаце Інстытута культуры. Было каля БДУ яшчэ некалькі шапікаў: ва двары, уздоўж праходу, што міма ЗАГСа ідзе ад Ленінградскай да лесвіцы на праспект; адзін з іх кніжны). У квартале дзейнічаў кабельны канал «Семіраміс» з фільмамі з бліжэйшага відэапракату.

Жыццёвыя складанасці неяк мяне не чапалі: ці то дзякаваць таму бацькам, ці то таму, што познесавецкая прапаганда мяне пераканала: быць Дыягенам і жыць у бочцы – гэта крута!..

Рабіў для маці праграму, якая друкавала плацёжкі; яшчэ «банкаўскія цагліны» з «зайцоў» і нават «вавёрак» памятаю.

Зараз паўспамінаю сам (1977 г. нар.):

У пачатку 1992 г. маці на заводзе Арджанікідзэ скарацілі, яна доўгі час не працавала, але галодныя мы не сядзелі, бо айчым няблага зарабляў на мясакамбінаце і меў досыць «талонаў», без якіх мала што прадавалася ў крамах. Я ціхамірна вучыўся ў 9-м класе. У жніўні з маці на тыдзень ездзілі адпачываць у Літву (спыніліся ў Паланзе на кватэры, выбіраліся і ў Клайпеду). Межы заставаліся адкрытыя, літоўцы прымалі cавецкія рублі і даволі ахвотна размаўлялі па-руску. Тыя рублі хадзілі і ў Беларусі як паралельная валюта; «зайчыкі» з’явіліся ў канцы мая, і мы, школьнікі, з гонарам паказвалі адно аднаму новыя купюры.

У 1992–1993 гг. кнігарні, звычайныя і букіністычныя, поўніліся таннымі кнігамі – цэны на іх у параўнанні з 1990–1991 гг. не скокнулі, асабліва на перыферыі. Многа цікавага купіў у Барысаве, куды мы з маці на пару дзён ездзілі да родзічаў, у Шклове, куды мяне ўвосень 1992 г. узялі як трэнера каманды юных шахматыстаў, слабых на зрок… Апрача кніг, з паездак прывозіў плыткі; зрэшты, хапала іх тады і ў мінскіх музычных крамах. Нядорага ў той час каштавалі білеты ў тэатры; я перагледзеў амаль увесь рэпертуар «музкамедыі».

У Палацы дзяцей і моладзі, куды хадзіў «на шахматы» з 1988 г., паціху перапрадаваў тое, што знаходзіў у букіністычных, альбо мяняў на старыя манеты. Зарабляў на гэтым капейкі – вабіў сам працэс. Трэнеры глядзелі скрозь пальцы, а то і самі ўдзельнічалі. Праўда, балгарскі госць аднойчы (улетку 1992 г.) расхваляваўся, не атрымаўшы кнігу па «сваёй» цане, шпурнуў яе ў кут, а мяне абазваў, здаецца, барыгам… Тутэйшы «аўтарытэт» С. нечакана яго падтрымаў – з таго часу я згарнуў «бізнэс». Засталася толькі прыгожая купюра як напамін пра тыя гешэфты.

Цікавасць да палітыкі, моцная на рубяжы 19911992 гг., паступова згасала. Усё менш людзей выходзіла на вуліцы, і постаці зборшчыкаў подпісаў на вуліцах, гэтаксама як палкія прамовы дэпутатаў, ужо неяк не выклікалі даверу.

Трывала вера ў Захад, які нам дапаможа… Сярод таварышаў па школе і шахклубу многа было размоў пра паездкі за мяжу па лініі «дзяцей Чарнобыля», расповедаў пра замежныя дзівосы. Штогод у нашай школе № 79 раздавалі гуманітарную дапамогу – хіба ад немцаў. Аднойчы я нешта ўзяў, другі раз – не (гонар пераважыў).

У верасні 1993 г. пачаў вучыць іўрыт, неўзабаве стаў валанцёрам МОЕКа. І ў «Сахнуце», і ў МОЕКу шчэ адчуваўся энтузіязм ранейшых гадоў.

50-годдзе з дзён ліквідацыі мінскага гета (у кастрычніку 1993 г.) амаль не запомнілася. Прачытаў пра Дні памяці постфактум у газеце «Авив», якая тады прадавалася і ў кіёсках – з лета 1993 г. купляў яе ля Камароўкі. Агулам, набываў шмат газет – беларускіх і расійскіх. Давяраў ім, вядома, куды больш, чым цяпер 🙂 Версію пра перамогу дэмакратыі над чырвона-карычневымі ў кастрычніку збольшага прыняў, як і многія мае аднакласнікі. Праўда, наш ваенрук Генадзь досыць мудра спрачаўся з той версіяй – ды я і сам адчуваў, што ў Маскве нешта пайшло не так… Без радасці пазіраў у тэлевізар на кадры абстрэлу «Белага дома»; эйфарыі, як 21-22 жніўня 1991 г., не было і блізка.

Запрашаю чытачоў прадоўжыць «вечар успамінаў» 🙂 А я адсправаздачуся пра выправу ў Гродна, арганізаваную прадзюсерам Сяргеем Будкіным 7 кастрычніка г. г.

Першая прэзентацыя праекта «(Не)расстраляныя» па-за межамі Мінска прайшла не без шурпатасцей, але ў цэлым годна. Агучыў лекцыю пра Майсея Кульбака – па завядзёнцы, сёе-тое выкінуў, каліва дадаў.

Кіраўнік праекта С. Будкін і аўтар гэтых радкоў (здымкі адсюль)

Акцёрка і танцорка Яўгенія Рамановіч, адказная за «Дом46», павадзіла па пешаходнай вуліцы Савецкай. Узрадавала мяне, што дух выдатнага ідышнага паэта Лейба Найдуса (1890–1918) прысутны ў Гародні…

 

Вуліца Найдуса ў самым цэнтры горада (фота Я. Рамановіч); меню адной з рэстарацый.

 

Гаспадыня «Дома46»; танк ля царквы

* * *

Абяцаў падрыхтаваць да публікацыі на belisrael.info «Палестыну» Рыгора Кобеца, калі будзе 5 заявак. Іх паступіла ўсяго 3, ды што паробіш – не друкаваць жа палову паэмы?.. Let it be, неўзабаве перанабяру яе цалкам.

«Вольфаў цытатнік»

«На любы пункт гледжання кожны мае права. Толькі з гэтага, на жаль, плаўна выцякае права на хлусню» (Марына Ляско)

«Агулам, паўсюль, дзе ёсць выбар з двух, трэба выбіраць трэцяе» (Дзмітрый Быкаў, 28.09.2018)

«Абслугоўваеш людзей творчых. Гэта зона практычнай канфлікталогіі, зона павышанай небяспекі… Там усе гатовыя ў любы момант узарвацца, і ўсе, наогул, перакананыя, што яны – цэнтр сусвету. І гэта правільна. Напэўна, некаторы эгацэнтрызм – гэта ўмова таленту, умова творчай прафесіі. Таму добры прадзюсер мусіць быць яшчэ ў нейкім сэнсе псіхатэрапеўтам» (Аляксей Малабродскі, 02.10.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.10.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.10.2018  19:38

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (86)

Шалом наноў! Некалькі слоў пра юбілеі гэтага года, расквечанага не толькі стагоддзем БНР.

Гадоў 25 цікаўлюся лёсам беларускага яўрэйства ўвогуле, дый асобных яўрэяў таксама. У 2000-х гадах – з пралазам у пачатак 2010-х – цікавіўся і шахматнай кампазіцыяй, сам сёе-тое складаў, браў удзел у конкурсах рашэнняў (праўда, без вялікіх поспехаў). Вынік – нешта ведаю пра кампазітараў, асабліва тых, каторыя былі да таго ж беларускімі яўрэямі 🙂

Сёлета дваім з іх споўнілася б 120. Гэта Майсей Нейман з Веткі і Ісак Кацэнеленбоген з Оршы. Абодва даволі рана пакінулі Беларусь, кінулі якар у Расіі; першага жыццё лупцавала менш. Майсей Барысавіч стаў доктарам навук – адным з найкруцейшых савецкіх фізікаў – і памёр сваёй смерцю ў 1967 г. Ісак Давідавіч, бухгалтар і таленавіты шахматны літаратар, загінуў на фронце ў фатальную восень 1941 г.

120 гадоў было б сёлета і пісьменніку Рыгору Кобецу (ураджэнец Украіны, частку жыцця правёў пад імем Міхаіл Сандыга). Ён вядомы найперш як асноўны сцэнарыст легендарнай стужкі кінафабрыкі «Савецкая Беларусь», а менавіта «Шукальнікаў шчасця», знятых у 1936 г. Аднак заслугоўваюць увагі і яго ранняя п’еса «Гута» (гэта не імя, а сінонім шклозавода), і адна з першых у беларускай літаратуры аповесць пра ГУЛаг «Ноеў каўчэг», напісаная ў 1960-х гадах. Пісьменнік блукаў па свеце, саветы яго арыштоўвалі і доўга трымалі ў Сібіры, але большую частку жыцця (1898–1990) яму выпала шукаць шчасця тут, у Беларусі.

Мы з жонкай былі добра знаёмыя з дачкой Р. К., пісьменніцай Аленай Кобец-Філімонавай (1932-2013), да ейнага ад’езду ў Расію пад канец 2011 г. не раз гасцявалі ў яе вялікай кватэры на Танка, 4. Апошнія гады яна змагалася за рэпутацыю свайго бацькі; на яе думку, тэатразнаўцы недаацэньвалі Кобеца, а літаратуразнаўцы скажалі факты ягонай біяграфіі. У 25-30 гадоў да ейных высілкаў я ставіўся не без іроніі (Алена Рыгораўна пісала ў розныя СМІ рэплікі і падрабязныя адказы з нагоды, як мне здавалася, малазначных публікацый), часам нават асцярожна з ёй спрачаўся. Зараз думаю – у прынцыпе, слушна сябе паводзіла, бацька ёсць бацька. Прыпамінаю, яна і з Заірам Азгурам не пабаялася судзіцца ў пачатку 1990-х за тое, што ён аднойчы далучыў Рыгора Кобеца да крымінальнага свету, мо і не наўмысна…

Аднойчы Алена Рыгораўна прачытала колькі радкоў з вершаванага беларускамоўнага твору свайго бацькі, прысвечанага эміграцыі еўрапейскіх яўрэяў у Зямлю Ізраіля. Я папрасіў урывак або ўсю паэму для публікацыі ў бюлетэні «Мы яшчэ тут!», але чамусьці не склалася. Потым я забыўся на гэты твор, і во надоечы знайшоў «Палестыну» ў даваенным часопісе «Полымя рэвалюцыі». Твор цікавы і сам па сабе, і таму, што адкрывае Кобеца з даволі нечаканага боку – як паэта (даведнік «Беларускія пісьменнікі» са спісам публікацый Р. К. нічога, аднак, не паведамляе пра «Палестыну»).

Мог бы перанабраць для belisrael.info тэкст з часопіса, калі будзе цікавасць чытачоў. А як яе змераць? Прачытаўшы гэтую серыю, напішыце мне ліст на e-mail з пазнакай «Кобец» або пакіньце адпаведны камент на FB-старонцы рэдактара сайта. Калі паступіць пяць запытаў цягам двух тыдняў – пайду насустрач, калі не – тады даруйце, шаноўныя, іншых спраў хапае.

Кніга Алены Рыгораўны пра Р. Кобеца (Мінск: Кнігазбор, 2006), якую часткова набіраў; здымкі з гэтай кнігі.

Цікавыя ўспаміны пра Кобеца пакінуў пісьменнік Гірш (Рыгор) Рэлес – аказваецца, ягоны калега-цёзка і ў рабіна служыў, і ідыш ведаў, і браў удзел у абароне яўрэйскага мястэчка ад пагрому… (праўда, наўрад ці ў 16-гадовым узросце, як пісаў Рэлес; хутчэй за ўсё, пад канец 1910-х гадоў).

Неяк сімвалічна, што ў газеце «Літаратура і мастацтва» на адной старонцы ў 1988 г. былі змешчаны паведамленні пра юбілей Кобеца і пра заснаванне Мінскага таварыства аматараў яўрэйскай культуры, пазней вядомага як МОЕК.

Знакам тым, скора МОЕКу – 30 гадоў, з чым я і віншую тых нямногіх пачынальнікаў таварыства, якія сярод нас засталіся. Якаў Гутман і Леанід Зубараў – у ЗША; у Беларусі жывуць Фелікс Хаймовіч (Баторын) і Юрый Хашчавацкі, а мастак Зіновій Марголін, здаецца, працуе ў Расіі. Усім, апрача Марголіна, за 70. Адышлі ў лепшы свет Заір Азгур, Юдзіф Арончык, Эстэр Блушчынская, Яўсей Вайнруб, Леў Гарэлік, Май Данцыг, Міхаіл Звераў, Міхась Клейнер, Абрам Жаніхоўскі, Леанід Левін, Гірш Рэлес, Майсей Свірноўскі, Арон Скір, Дзіна Харык… пра астатніх не ведаю. Дый пра сучасны МОЕК мала што ведаю, але добра, калі там збіраюцца ідышысты, калі кіраўніцтва шануе, напрыклад, творчасць Мендэле Мойхер-Сфорыма. У снежні 2017 г. на тэрыторыі мінскага яўрэйскага абшчыннага дома адбылася вечарына, прысвечаная «дзядулю» ідышнай літаратуры, з чынным удзелам Інэсы Ганкінай ды Алеся Астравуха. Актывісткі арганізацыі наведалі і Капыль, калі там 23.08.2018 адкрывалі дошку ў гонар Мендэле – на жаль, без тэксту на ідышы (рак беларусіт, іўрыт вэангліт).

Агулам, з «палітыкай памяці» не ўсё блага ў Беларусі – ёсць, ёсць станоўчыя зрухі параўнальна з пачаткам 2000-х гадоў. Вось і на Нямізе сёлета павесілі дошку з кароткім расповедам пра Халодную сінагогу ХVI cт., разбураную ў сярэдзіне 1960-х. Не прайшло і 18 гадоў з моманту абяцання… 🙂

З газеты «Авив», № 11-12, 2001; фота 20.09.2018

Можа, к 2035 г. і да вуліцы Валадарскага ва ўладаў рукі дойдуць? 🙂 🙂 Я пра Міхоэлса & БНР.

Мемарыялізацыя – справа карысная, але мяне абыходзіць тое, што можна было б і аднавіць гістарычна каштоўную сінагогу, а не проста павесіць шыльду (дарэчы, з розначытаннем у беларускай і англійскай версіях…). Зараз няма каму маліцца? Лухта; хапае ў Мінску іудзеяў; малельня на Даўмана напаўняецца і перапаўняецца, прынамсі на восеньскія святы, сам бачыў на Ём-Кіпур. А так… cтаўленне да спадчыны чымсьці нагадвае кітайшчыну. Прачытана ў артыкуле пра паўночна-заходні край Кітая, дзе пад наглядам КПК існуюць уйгуры: «Ля крамы… раней стаяў тандыр, дзе пяклі найсмачнейшыя ў горадзе праснакі. Я пазнаў месца – яго ўпрыгожылі масіўным бронзавым помнікам, які ў натуральную велічыню выяўляў і праснак, і пекара. Ля бронзавага тандыра фотаграфаваліся турысты».

* * *

Нарэшце атрымаў я з Канады фаліянт, які чакаў з ліпеня. Важыла адпраўленне амаль 1 кг, было ацэнена ў 100$, і на пошце выпала заплаціць немалы збор. Чаму так адбываецца (ганаровы член Саюза беларускіх пісьменнікаў плаціць, дасылае сваю кнігу з подпісам – не тавар! – проста члену СБП, дык атрымальнік мусіць яшчэ выкупіць сваё права культурна развівацца) – гэта пытанне не да «Белпошты», яна і так праз абсурдныя правілы за год страціла звыш 2 мільёнаў долараў. Хіба да тых, хто развёў у краіне тысячы ідэолагаў з добрым апетытам і ККД паравоза…

 

Аналізаваць твор З. Гімпелевіч тут не стану, скажу адно: прыемна, калі на цябе спасылаюцца. Гаворка пра артыкулы кшталту «Янка Купала і яўрэі» (1998–2001), «Яўрэйскія персанажы і матывы ў творчасці Уладзіміра Караткевіча» (2005).

Сёлета яшчэ адзін сюрпрыз паднёс орган адміністрацыі прэзідэнта РБ. У матэрыяле «да 100-годдзя пагранічнай службы Беларусі» ветлівы незнаёмец Сяргей Галоўка працытаваў маю кніжку 2012 г. «З гісторыі Беларусі шахматнай». Што ж, «алаверды», крыху папіяру ягоны матэрыял: ахвотныя здагадаюцца, адкуль ён узяты, і дачытаюць да канца.

Што збянтэжыла ў сеціве – допіс культуролага (культуралагіні?) Юліі Ч., пабудаваны на думцы Cяргея Даўлатава, узятай за эпіграф: маўляў, савецкія людзі за Сталіным напісалі чатыры мільёны даносаў, і праз гэта ўсе злыбеды… А цяпер у Беларусі «некаторыя вернікі», якія выступаюць супраць оперы «Саламея», крочаць шляхам тых даносчыкаў.

Я б мо і не звярнуў увагі на эмацыйны артыкул ад Ч., калі б: а) ён не быў змешчаны на «мегапапулярным» партале; б) аўтарка з навуковай ступенню ўпершыню тыражавала гістарычныя міфы. Але ж не ўпершыню… Не палюбляю, калі пафасам падмяняецца недахоп ведаў і крытычнага мыслення.

Пра маштаб і ўплыў даносаў. Летась мудра выказалася Кацярына Шульман: «пра чатыры мільёны даносаў Даўлатаў казаў на падставе невядома якіх звестак… Машына рэпрэсій у 30-я гады працавала зусім не на даносах. Больш за тое, гледзячы па архівах, іх выкарыстанне органамі НКУС не заахвочвалася, і зразумела чаму – гэта ж самадзейнасць. Машына рэпрэсій працавала паводле прынцыпу сеціва: бралі аднаго чалавека, з яго выбівалі паказанні на іншых, бралі іншых, з іх выбівалі – і г. д. Так шло пашырэнне гэтага кола, машына стварала ворагаў для самой сябе, а на наступным этапе знішчаліся ўжо арганізатары. Даносы былі, але значнай ролі не гралі». Сёлета – Ірына Прохарава: «Я ў свой час размаўляла з нябожчыкам Арсенем Рагінскім, адным са стваральнікаў “Мемарыяла”. Я яго спытала: ну вось уся краіна пісала даносы. Ён кажа: дзіўным чынам працэнт даносаў ад грамадзян быў нікчэмна малы. Таму што гэтыя пасадкі былі планавыя. Пісалі, вядома, але вось гэтыя мільёны даносаў – перабольшанне… Нават у самы страшны час уяўленні нейкія базавыя пра мараль у грамадстве былі». Каму верыць – рашайце самі. Я ў гэтым пытанні веру ўсё ж расійскім інтэлектуалкам… Тым болей што далей Ч. падганяе факты пад сваю «канцэпцыю»: «Усе пагромныя сталінскія і паслясталінскія кампаніі пачыналіся з лістоў працоўных: напіша якая-небудзь Лідзія Цімашук ліст пра дактароў-забойцаў – і пайшло-паехала. Напіша які-небудзь токар або пекар: Я Пастарнака не чытаў, але асуджаю – і пачалася вакханалія». Падобна да праўды, але зусім не праўда; каб даведацца пра прычынна-выніковыя сувязі ў 1952 і 1958 гг., курыце хаця б «вікі» (тут і тут).

Падтэкст у артыкуле Ч., на жаль, такі: вінаваты ў рэпрэсіях «народ», а не кіраўніцтва, і не варта ўвогуле «людзям нізкага звання» публічна выказваць свае несамавітыя думкі. Ясна, гэткі фанабэрлівы падыход дыскрэдытуе любую «вольную пляцоўку», на якой ужываецца. На розум адразу прыходзяць радкі стогадовай даўніны: «Поскребите либерала, / Перед вами – крепостник!»

І каб ганарліўцы/ганарліўкі псавалі жыццё толькі сабе… Дык жа самі ўсяго баяцца і іншых пужаюць: не даносчыкамі, дык інтэрнэт-тролямі. Адна такая пазбавіла работы на «Белсаце» Івана Шылу, калі ён 19.09.2018 змясціў у сваім FB-акаўнце фота з бяскрыўдным подпісам «Злева – прэзідэнт Польшчы».

На калажы справа – дасціпны адказ ад Алега Барцэвіча

Нязменная з 2009 г. дырэктарка «Белсата», перш чым выгнаць жартуна Шылу, прачытала яму проста феерычную натацыю:

Працяг тут. З іншага боку, навошта самастойны малады чалавек (валодае клінінгавай фірмай, адпачывае ў Францыі) 2 гады таму пацёгся на той тэлеканал, з якім ужо ў 2015 г. усё было зразумела?.. Увесну 2018 г. мяне запрашалі на адну белсатаўскую перадачу, абяцалі аплаціць дарогу да Вільні. Адмовіўся, і не шкадую.

«Вольфаў цытатнік»

«Асоб, зацікаўленых у захаванні “беларускай мадэлі”, многа, і супраціўляцца рэформам яны будуць апантана. Каму – крызіс, а каму “беларуская мадэль” – дойная корова… Аналаг нашай сітуацыі. На афрыканскую вёску насоўваецца ўраган. Шаман на вясковай плошчы мармыча заклёны, натоўп хорам яму падпявае. Самыя прасунутыя жыхары абмяркоўваюць, ці не варта змяніць шамана. А ўраган тым часам насоўваецца» (Аляксандр Абуховіч, 14.09.2018).

«Доўгае існаванне ў неканкурэтным асяроддзі забівае любога спецыяліста. Які б вы ні былі на ўваходзе разумны і кампетэнтны, і адукаваны, калі вы не будзеце знаходзіцца ў пастаянных канкурэтных зносінах са сваімі калегамі, то атупееце так, што вас родная мама не пазнае» (Кацярына Шульман, 18.09.2018).

«Вельмі часта сустракаецца ў свеце, што разумнікі аддаюць сябе ў рукі дурням і даюць ім сабою кіраваць» (Мендэле Мойхер-Сфорым, «Маленькі чалавечак, або Жыццяпіс багатыра Іцхака-Аўрома», 1863)

Вольф Рубінчык

wrubinchyk[at]gmail.com

21.09.2018

Апублiкавана 21.09.2018  20:25

***

Водгук
«Вылажыце Кобеца – буду ўдзячны. Але тут вось якая справа (яна не да Вас, а “ў паветра”). Неяк знайшоў на прасторах рунета цікавы сайт:  (ёсць там і сёе-тое пра шахматы: Виктор Корчной. Антишахматы, і ўспаміны пра ГУЛаг , і іўдаіка , і многае іншае). У байнэце нешта падобнае раскідана па http://knihi.com/http://kamunikat.org/ і шмат якім яшчэ сайтам. Было б добра, калі б усё было ў адным месцы (на жаль, сам гэтаму праекту нічым, акрамя голай ідэі, не дапамагу). Магло б там і з’яўляцца сёе-тое, што знікла з кнігарняў, але, ўлічваючы складанасці з аўтарскім правам, гэтая опцыя неабавязковая» (Пётр Рэзванаў, г. Мінск, 24.09.2018).
От администратора сайта. Можно много чего сделать, но все стоит денег. В последние дни получил письмо от хостинговой компании с предупреждением: Bandwidth usage reached 75% of hosting plan capabilities. Я уже как-то доплачивал, чтоб эта норма была увеличена в 2 раза, затем еще некоторую сумму. И получается, что чем популярнее сайт, тем больше за него надо платить. Не говоря о том, что в начале года надо будет выложить немалую сумму за продление хостинга. Но народ упорно ничего не хочет знать, при том, что есть масса пользователей, для которых оказать помощь, как раз плюнуть.  Я, конечно, не бедствую, хотя приходится дополнительно напрягаться, поскольку несу немалые расходы по жизни, да и вообще у меня было много тяжелых финансовых потерь, но придумав идею сайта, который начинал как хобби, и тогда особо не задумывался, что он превратится в огромное дело, отнимающее массу времени, усилий, нервов, да и своих финансов. И до меня абсолютно не доходит почему почти все решили, что это некая халява для них. Могли бы и посетители сайта, особо из Беларуси, кому он важен, но не могут помочь, написать на эту тему материал.   24.09.2018  16:27