Tag Archives: Михаил Шурим

Приватизация в сельском хозяйстве по-белорусски

03.10.2018  Игорь Карней,  Радио Свобода

«Сказали: если мой свинарник начнет давать мяса более чем соседские, Лукашенко некоторым сделает обрезание»

История о том, как минский предприниматель Михаил Шурим поучаствовал в приватизации обанкротившегося колхоза в Мядельском районе и почему из этого не вышло ничего хорошего.

История кратко

2004 год. Бизнесмен Михаил Шурим на основании президентского указа № 138 «О привлечении инвестиций в сельскохозяйственное производство» приобрел убыточный колхоз в Мядельском районе – за 100 тысяч долларов и с обязательствами погасить 1 миллион долларов долгов банкрота. Так возникло частное сельскохозяйственное производство на базе молочно-товарной фермы «Сырмеж».

2004-2012. За 8 лет Шурим вложил в хозяйство 3 миллиона долларов собственных средств, но не смог реализовать совместные проекты с участием иностранных инвесторов: власти района и области не разрешили строить молокозавод за израильские деньги и свинарник на основе французских технологий.

2012. По предписанию комиссии Мядельского райисполкома предприниматель лишился всего поголовья крупного рогатого скота – у районных контролеров возникли вопросы к надежности пяти зданий ферм, которые достались в наследство от прежних хозяев. Всего 767 взрослых животных и молодняка были переданы «на сохранение» в другие колхозы.

2013. В рамках борьбы с эпидемией африканской чумы Шурим получил предписание властей уничтожить более 1000 голов свиней. Никакой материальной компенсации за это не предусматривалось, потери превысили 200 тысяч долларов.

2014. Началась процедура банкротства частной фермы «Сырмеж». Техника выставлена ​​на аукцион, посевные площади частного хозяйства переданы соседним колхозам вместе с урожаем.

2015. Бизнесмен пытается вернуть более 700 коров, так как стадо было экспроприировано без судебного вердикта. Общий ущерб от этого составил около 1 миллиона долларов. Хозяйственная инфраструктура разрушается: коровники, свинарники, другие постройки без присмотра разваливаются.

История в деталях

Деревня Сырмеж – один из опорных пунктов бывшего колхоза «Вишневское» Мядельского района, а позже – частной молочно-товарной фермы «Сырмеж». Сейчас здесь руины. Более десятка корпусов коровников, свинарников, складов, зерновых токов рискуют в любой момент обвалиться, от других уже и остались развалины.

Когда-то здесь был откормочный комплекс

Две сотни храбрых на 1200 колхозов-банкротов

Для жителей Сырмежа, Островлянов, Буйков и некоторых других деревень позитивные изменения наступили в 2004 году. Убыточный колхоз, который с большим долгом фактически шел на дно, приобрел бизнесмен из Минска Михаил Шурим. Тогда ему не было 60, а недавно исполнилось 73. Он обладает в Минске частным предприятием «Теплосеть», вице-председатель Белорусского союза предпринимателей. Вспоминает, как пришел в аграрный бизнес.

«В 2004 году в офис пришел глава администрации Заводского района Вячеслав Юхнович и с порога сказал: “Дорогой мой Миша! Если ты не купишь колхоз, меня выгонят с работы”. Ну что делать, если вопрос поставлен именно так? Я, конечно, купил. Разумеется, предлагал он не только мне. Как потом оказалось, Юхнович стал первым среди своих коллег в городе, чьи бизнесмены выкупили наибольшее количество проблемных колхозов», – вспоминает Шурим.

В апреле 2004 года Александр Лукашенко провел совещание, посвященную реформированию предприятий аграрной отрасли. За месяц до того был подписан указ № 138 «О некоторых мерах для финансового оздоровления сельхозорганизаций и привлечению инвестиций в сельскохозяйственное производство». Безотлагательных решений требовала критическая ситуация в аграсектаре: свыше 1000 хозяйств (47,5% от общего числа) были убыточными. И это ещё не худший показатель – за год до того их было 68%. К 1 января 2006 года предписывалось спасти 1203 сельхозорганизаций.


Домики за деньги предпринимателя для сельчан

«Нужно вовлечь потенциал предприимчивых людей и оказать им поддержку, – говорил тогда Александр Лукашенко. – Таким образом мы посмотрим что такое частный капитал в сельском хозяйстве. И если предпринимательские структуры вкладывают средства, то они должны стать хозяевами и иметь право распоряжаться всем точно так же, как сегодня распоряжается руководитель сельскохозяйственного предприятия».

Михаил Шурим соответствовал критериям такого доверия – его предприятие «Теплосеть» много лет было в числе крупнейших налогоплательщиков Заводского района Минска.

«Бюджет годами тратил огромные средства на дотации в сельское хозяйство. Возникла дилемма: продолжать ли ее накачивать деньгами и дальше, или подключить крупные структуры и частников? Логика проста: купите по колхозу и платите из своего кармана. “Беларусьбанк” приобрел – ну и держи. Впряглось «Минэнерго» – раскошелись. Подтянулся Шурим – аналогичная история. Правда, убыточных колхозов было выставлено много, а храбрых нашлись две сотни, не больше», – говорит предприниматель.

И «бонусом» колхозные долги на миллион долларов

В июле 2004 года на основании мартовского указа № 138 и июньского № 280 «О порядке и условиях продажи юридическим лицам предприятий как имущественных комплексов убыточных сельхозорганизаций» минский бизнесмен, который до сих пор занимался прокладыванием теплосетей, стал обладателем производственного кооператива «Вишневское» – вместе со старыми долгами и новыми обязательствами. Юридическое лицо получило статус частного производственного унитарного предприятия «Молочно-товарная ферма« Сырмеж».

Согласно договору купли-продажи, «пионерам» предусматривалась «скидка покупателя»: цена субъекта хозяйствования определялась в размере 20% от стоимости чистых активов на момент соглашения. Примерно 100 тысяч долларов в эквиваленте – не так много за 3,5 тысячи гектаров с пашней, хозяйственными постройками, машинно-тракторным парком и поголовьем скота. Если бы не один нюанс: на кооперативе висели долги, сумма которых в 10 раз превышала контрактную.

«Ввиду своего большого ума я был уверен: куплю хозяйство, подниму и начну развивать, – говорит Михаил Шурим. – выплатил 1 миллион долларов долгов, закрыл задолженности. Фактически начали с чистого листа. Правда, занервировала администрация Заводского района Минска. Вызвали и поставили к стене: ты что делаешь? Платил налогов чуть ли не больше всех, а сейчас втрое меньше! Объясняю, что несу значительные расходы на колхоз, который вы мне и всучили! – Так отдели сельское хозяйство, пусть Мядель тратит. А мы не должны».

На частника работали свыше 100 человек

Несмотря на новое для себя дело, Михаил Шурим с помощью команды специалистов постигал азы аграрной отрасли. Обновленное хозяйство, которое наконец вылезло из долговой ямы, начало становиться на ноги.

«В разные работы были вовлечены более 100 человек, – поднимает статистические сведения бывшая главная бухгалтер МТФ “Сырмеж” Леокадия Белоус. – Зарплаты росли, были выше средних в Мядельском районе. Скажем, доярки имели старыми 5 миллионов рублей, через года три столько же начали получать в других местах. Надои на корову поднимались до третьего места. Ну что говорить, нормальная хозяйство. А теперь кто где: одни без работы, другие ездят в соседние колхозы, выживают как могут».


останки бесхозяйственности

В будний день Сырмеж вымирает – большинство работников едут на работу в соседние колхозы, за 15-20 километров. По этой причине некоторые должны отказываться от домашнего хозяйства – нет возможности, как раньше, прибежать в обед и подоить корову. Несколько человек, которых удалось встретить в деревне, попросту отказались говорить – только отмахнулись, что лучше уже не будет, а новую беду можно накликать. Боялись даже те, кто когда-то работал в «штабе» Шурима, а теперь на вынужденных заработках.

Израильский проект прекратил райисполком

Как говорит Михаил Шурим, для себя он решил, что будет заниматься не покраской фасадов перед приездом начальников, а сосредоточится на привлечении современных технологий. И отправился к израильским коллегам в передовой кибуц Ютвата. Там озвучил идею совместного предприятия. Израиль в этой области имеет значительные достижения: если тамошняя корова дает 9 тысяч литров молока в год, ее отправляют «на сосиски». Нужно 15 тысяч. Белорусская же считается хорошей при надоях втрое меньших.

«Там отреагировали с энтузиазмом, – продолжает он. – Я оплатил поездку будущим инвесторам, привез в Сырмеж. Все в восторге! Наши климатические условия более благоприятные, чем в Израиле, коровы не любят жары. Выразили одно пожелание: надо, чтобы молоко сразу шло на молокозавод. Я только “за”. Есть административное здание, который не используется, пожалуйста. Приехал специалист, который специализируется на проектировании таких объектов. Посмотрел – все окей, собирайте документы!»

Первый же поход в Мядельский райисполком продемонстрировал: с новыми собственниками будут говорить так же, как и с каждым председателем колхоза. Заявили, что строить молокозавод ближе 100 метров от жилых домов не позволят. Аргументы, что намного более опасные по выбросам минские предприятия «пыхтят» прямо в окна многоэтажек, не действовали.

Ничего не изменил и визит к заместителю председателя Минского облисполкома, который просто посоветовал «не парить зря мозги». И раскрыл глаза на реальные вещи: как церковь формально отделена от государства, так и переработка молока – от колхозов.

«Это огромная проблема нашей экономики, – продолжает хозяйственник. – Есть колхоз, который дает молоко, и есть молокозавод, который за копейки его покупает, перерабатывает. Как правило, не имеет собственной торговой сети, поставляет в магазины. Что важно: колхозы, заводы, торговля подчиняются одному человеку – председателю райисполкома. Теперь понятно, кто настоящий собственник всего сельского хозяйства страны? А я, не зная подводных течений, взял и предложил собственный заводик. Дело сдохло».


Бизнесмен около разоренного свинарника

Напрасные усилия французского свинара

После этого Михаил Шурыим снизил градус активности, но ненадолго. Попытался продвинуть в Беларусь свиноводческие комплексы западного уровня. Воспользовавшись контактами с тогдашним послом Франции в Беларуси Стефаном Шмелевским, договорился насчет экспертной оценки. Своеобразным гарантом согласился выступить князь Матей Радзивилл, потомок знатного рода, который по приезде в Минск также посетил Мядельщину.

«Приехал французский свинар: можно сделать отличный комплекс. Даже без аванса, под гарантии инвестиций. Упёрлись в то, что нужно решение облисполкома. То есть включить меня в список кредиторов, чтобы в случае чего я возвращал средства. Говорю: так денег не надо, только ваша гарантия, в оплату потом сможете взять свинокомплекс. Что мне ответили? Фигу тебе, а не гарантию. Что такое? В кулуарах прошептали: как только мой модернизированный свинарник начнет давать мясо втрое больше, чем соседский, Лукашенко некоторым товарищам сделает обрезание», – говорит бизнесмен.

В 2009 году по линии Белорусского союза предпринимателей Михаил Шурим был присоединен к подготовке государственной программы развития Нарочанского региона на 2011-2015 годы. И добился, чтобы дополнением туда был включен пункт о создании парка современных израильских технологий на базе предприятия «Сырмеж». Идея была озвучена на агровыставе 2009 г. в Тель-Авиве и через год нашлась в президентском указе. Первым пунктом значилась молочно-товарная ферма на 1000 голов, но израильская сторона была готова рассмотреть каждое достойное предложение.

«Идея проста, – объясняет бизнесмен. – Израильская страховая компания и строительная фирма “Агро-Го” кредитуют проект на 80% его стоимости – при наличии гарантии “Беларусьбанка”, которая сейчас на уровне правительственной. Пишу письмо тогдашнему председателю Минского облисполкома Батуро. Уважаемый Борис Васильевич, Израиль готов профинансировать каждый наш проект. Что, с вашей точки зрения, наиболее актуально? Он почитал … и дает команду ликвидировать хозяйство. Откуда то взялось? Предлагаю инвестиции в страну, а вместо этого нагло забирают мою собственность».

В «Сырмеж» на тот момент уже было вложено примерно 3 миллиона долларов собственных средств Михаила Шурима – долги, топливо, корма, удобрения, зарплаты. И если до начала 2012-го принцип «перетягивания каната» с властной вертикалью еще давал результат, в результате административный ресурс все же показал свою силу.

Если «временное хранение» означает «навсегда»

В 2012 году в хозяйство приехала целая команда контролеров, которые зафиксировали трещины в стольном перекрытии на ферме в деревне Островляны – в техническом переходе, которым поголовье выводили на улицу и загоняли обратно. Это было оценено как нарушение техники безопасности, что угрожало здоровью людей и животных. Постройка, как и все другие, осталась в наследство от предыдущих владельцев.

Не дожидаясь результатов государственной экспертизы и право на судебное обжалование, Мядельский райисполком создал комиссию для передачи на «временное хранение» крупного рогатого скота с МТФ «Островляны» на ОАО «Мядельагросервис».

В течение весны, лета и осени партиями различной численности была выведена скотина из всех пяти молочно-товарных и откормочных ферм, которые были на балансе УП “Теплосети”. 767 голов взрослого скота и молодняка переместили в другие хозяйства района: упомянутый уже «Мядельагросервис», «Зани», «Прудники-Агро», «Будславское», «Слободская заря», «Межозёрный край» и на птицефабрику «Новая заря». Представители МТФ «Сырмеж» от подписания актов передачи отказались, считая шаги райисполкома противозаконными.


Перед бывшим хозяином двери всегда широко открыты

«Ну нельзя так: прийти и совершить экспроприацию! – эмоционально реагирует Михаил Шурим. – Я контролерам сказал: хорошо, закрою проход, пока будем ремонтировать, никто туда не сунется. Тем более есть резервные выходы. Апломбируйте ворота, запретите доступ – это моя проблема, где доить моих коров. Если считаете, что не могу пользоваться имуществом, должны заказать экспертизу, дождаться результатов. Вместо этого провели открытую конфискацию! Мы принципиально ни под одним актом не подписались, так как это нонсенс – нигде в законодательстве нет нормы “временное хранение”».

Своих коровок Михаил Шурим больше не увидел. А вместе и доярки, падвозчики, механизаторы, которые моментально оказались без работы. Шесть лет идет переписка на различных уровнях, за это время юридический статус «конфиската» размылся дотла. Неоднократно поменялось руководство в районном и областном исполкомах, новые чиновники не хотят отвечать за дела, инициированные предшественниками.

«Существует законодательство, согласно которому что-то забирать без согласия собственника можно исключительно по решению суда, – говорит предприниматель. – Только суд вправе конфисковать мою собственность. Против “Сырмежа” никаких процессов не было, Мядельский райисполком выступил такой «тройкой»: сам обвинил, сам наказал. И если имеем прецедент, что частную собственность можно забрать без решения суда, это позорит страну. В письме на имя руководителя Комитета государственного контроля мы так и написали».

Пережив конфискацию стада, Михаил Шурим не стал откладывать посевную кампанию – за свои деньги посеял кукурузу. Однако накануне уборки райисполком приказал руководителю соседнего колхоза сжать шуримовское поле, что тот и сделал. Весь урожай на 50 гектарах пошел в чужой карман. На вполне законных основаниях, считают в органах власти.

А на волне борьбы с африканской чумой «Сырмеж» обязали уничтожить все свиное поголовье. Никакой компенсации за более чем 1000 голов хозяин не получил – а это 200 тысяч долларов даже по скромным оценкам.

«Придумали “эпидемию” африканской чумы, – продолжает Михаил Шурим. – Были изданы нормативные документы, начиная от министерства сельского хозяйства и ниже, о ликвидации в каждом районе средних и мелких хозяйств. Я также получил приказ из исполкома: вывести из обращения и сжечь свиней. Покажите мне то место казни! Воспользовались неразберихой, чтобы под шумок пустить на колбасу. Никто ничего не жег, чепуха все. Украли и продали – к сожалению, свои тоже в этом поучаствовали».

Неудачная попытка вернуть собственность

Тем временем долговые обязательства росли, нужно было платить работникам, которые не по своей вине потеряли работу. Михаил Шурим предложил вариант: ему возвращают 20 коров с «Мядельагросервиса», чтобы закрыть текущие расходы. Но удалось получить компенсацию только за троих.

В 2017 году экономический суд Минской области обязал «Мядельагросервис» вернуть предпринимателю Михаилу Шуриму 17 голов больше чем на 35 тысяч рублей, однако решение не выполнено до сих пор. В объяснении должника говорится, что в организации нет скота, переданной на хранение в соответствии с решением комиссии. Где она может быть, неизвестно.

Кроме того, представители агропредприятия ссылаются на трехлетний срок исковой давности: мол, еще в начале 2013 году тот же областной Экономический суд отказал удовлетворить требование МТФ «Сырмеж» признать недействительным решение Мядельского райисполкома об изъятии из ферм хозяйства взрослого скота и молодняка.

Начата процедура банкротства молочно-товарной фермы «Сырмеж», происходит конкурсное возвращение долгов кредиторам. Пока идут судебные и хозяйственные разбирательства, животноводческие комплексы расползаются по швам. Где-то помогают местные жители – кирпич из нескольких ферм растащили в неизвестных направлениях, сняты тысячи листов шифера, вырваны оконные проемы. Несколько объектов недвижимости в Сырмеже еще принадлежат «Теплосети», но перспективы их использования тусклые.

Практические выводы бизнесмена

Как говорит Михаил Шурим, его пример инвестировать в агропрамышленный комплекс ярко показывает, как действует чиновничья система.


К металлоконструкциям вандалы еще не добрались

«Все загубили, разгромили, – констатирует аграрий. – В чем смысл 138-го указа? С помощью частного капитала помочь крестьянам. Но даже из моего опыта видно: райисполкомам это не нужно, мы для них бельмо на глазу. Истребили практически всех владельцев, которые приобрели колхозы, – почти никого из тех 200 человек не осталось. Кого как: даже за то, что не выполняли разнарядки из района, сколько посеять озимых или посадить картофеля. Да нафиг мне ваш картофель? .. Тем не менее, без частной собственности будущего сельское хозяйство не имеет, как бы кто этому ни противился».

За 8 лет работы в сельском хозяйстве результаты Михаила Шурима составили: 767 коров и телят, упоминание о которых осталась только в актах переписи; более 1000 свиней, пропавших в борьбе с африканской чумой; посевы и пастбища, экспроприированы в пользу других хозяйств; сельхозтехника за копейки пущена с молотка в оплату долгов; 3 миллиона необратимых долларов, вложенных в долги и инфраструктуру; 100 сельчан, вынуждены ездить на работу за десятки километров от дома.

Позиция Мядельского райисполкома

«Никакая производственная деятельность в хозяйстве сейчас не ведется, происходит процедура банкротства, – объясняет Свободе первый заместитель председателя Мядельского райисполкома Владимир Дытко. – А поскольку земля у нас государственная, пропадать не должна, она передана другому хозяйству и обрабатывается. Что касается собственности, мы предлагали господину Шуриму ее приобрести. Он отказался, такое его решение. Поэтому или что-то будет, или он окончательно все похоронит как владелец».

Перевод с белорусского belisrael. Оригинал

Опубликовано 06.10.2018  22:42

***

От редакции. Считам, что публикация достаточно важна для лучшего понимания во что превратилась Беларусь за почти 25 лет правления одного человека, а потому был сделан перевод, который потребовал немало времени. Поддержите сайт.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (20)

Чарговае лета мінула, а можа быць, цячэ, як вада ў ярок. Не ўсе за мітульгой падзей прыкмецілі, што пасада пасла Ізраіля ў Беларусі вакантная ўжо год, але мы-та прыкмецілі: яшчэ і таму, што вялікаразумная часовая павераная абяцала прыезд новага пасла ў ліпені або ў жніўні 2016 г. Праўда, гэтак яна абяцала ў красавіку, а 7 жніўня падчас пасяджэння «Каардынацыйнага савета» галоўнага (?) яўрэйскага саюза Беларусі на адпаведны запыт адказала іначай: «гэтае пытанне зараз вырашаецца ў ізраільскім урадзе». Маўляў, як толькі, так адразу; чым марудней, тым хутчэй, і ўвогуле, Рым Тэль-Авіў не ў адзін дзень будаваўся… «Школа Шагала».

На жаль, марнаслоўе характэрнае як для ізраільскіх чыноўнікаў & чыноўніц, так і для мясцовых «яўрэйскіх лідараў». Ну хто цягнуў за язык бізнэсоўца Макса Ю., калі ў сакавіку 2015 г. ён рэагаваў у пэйсбуку фэйсбуку Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання (ІРА) на мой артыкул пра Левіна & левіншчыну? Адзін з маіх тэзісаў тычыўся герантакратыі ў яўрэйскіх арганізацыях, выціскання моладзі на трэцеразрадныя ролі. Па сутнасці запярэчыць нічога не знайшлося, але ж Ю. запэўніваў: «у 2016 годзе ў большасці [яўрэйскіх] груп адбудзецца натуральная змена пакаленняў…» Нешта не відаць. Напэўна, прыйдзецца камусьці за астатнія 4 месяцы забяспечыць «натуральную змену» ўласнымі сіламі, а ў адваротным выпадку… ці дазволена будзе лічыць лімуднага піяршчыка пустабрэхам?

Aviv2016

Маладыя яўрэйскія інтэлектуалы з «Каардынацыйнага савета», 07.08.2016. Фота з aviv.by.

Дарэчы, калегі з ІРА пякуць напалмам, да штыху прыраўнаўшы пяро. Чаго варты іхні допіс ад 30.08.2016 пра падарожжа 500 рабінаў з Расіі ў Беларусь, які пачынаецца з перафразаванай дзіцячай песенькі:

Ехали раввины темным лесом

За каким-то интересом

Интер, интер, интерес

Из ЦК КПСС…

Далей расказ пра інцыдэнт 22.08.2016 у перакладзе на беларускую гучыць прыкладна так:

Яны рабіны, у іх з’езд, яны едуць у Беларусь з Расіі, не паклапаціўшыся пра наяўнасць беларускай візы для тых, каму гэта трэба. І пры выездзе з Расіі ў Беларусь расійскія ўлады не выпускаюць іх у Лёзна, што для любавіцкага хасіда на другім месцы пасля Сцяны плачу. Ну, у прынцыпе, правільна робяць, што не выпускаюць, таму што Беларусь хаця і сяброўская краіна для Расіі, але ўсё ж суверэнная краіна і адсутнасць візы ў замежных грамадзян не дае магчымасць легальна перасекчы мяжу. У паветры ствараецца нейкае напружанне… І тут адбылася падзея, якая на першы погляд не вельмі ўпісваецца ў свядомасць тых, хто прызвычаіўся ўсё беларускае паддаваць абструкцыі. Прыехаў Упаўнаважаны па справах рэлігій і нацыянальнасцей Леанід Гуляка, прывёз вітанне ад Прэзідэнта Лукашэнкі, рабінаў пусцілі ў Беларусь. Магчыма, паслядоўнасць была іншай, але факт не мяняецца. Напружанне было знята, рабіны трапілі, куды ім трэба было, а Беларусь адным махам атрымала «сто ачкоў на барабане і прыз»…

Вось ён, таленавіты піяр! І першага прэзідэнта Беларусі ўспомнілі, і яго нукера (які, праўда, прыклаў руку да знішчэння мінскай сінагогі на Дзімітрава, 3 у 2001 г., але хто тое помніць?) з вялікай літары пазначылі, і перадачу з Лёням Якубовічам ненавязліва прыплялі… Заадно заявіўшы сябе апанентамі тых, хто «прызвычаіўся ўсё беларускае паддаваць абструкцыі», а сала беларускае жарэ, а бабруйскім алеем «Шалом» мінскі фалафель залівае. Вось хто заслугоўвае суперпрызу – пазачарговага прыёму ў старшыні гарвыканкама і чарговай абяцанкі пазначыць месца, дзе была Халодная сінагога, ды аднавіць яўрэйскія могілкі!

Такой бяды, што той жа аўтар (тыя ж аффтары?), пішучы пра канферэнцыю ІРА 28 жніўня, на каліва сказілі прозвішча новага галоўнага рабіна: ім стаў ураджэнец Мардэхай Райхінштэйн, а ў фэйсбуку было «Ранхінштэйн». ПраМблема ў тым, што памылачку адразу падхапіў – і не выправіў – «партызанскі» сайт. Між іншым, партызаны такія партызаны, што, у адрозненне ад рэлігійнага партала, забыліся нават пра тое, што гал. рабіна мае яшчэ зацвярдзіць дзяржаўны ўпаўнаважаны… Хаця, здавалася б, някепская нагода патроліць урад, які соваецца ва ўсе дзіркі.

Апошнім часам неяк панура ўсё з журналістыкай у нашым краі. Будаўніца «Брамы» Ларыса Фінкельштэйн змясціла ў сябе звышэмацыйны допіс пра «бандытызм і езуіцтва» медыкаў, з якімі ўступіла ў жорсткую спрэчку праз… нявыкліканы ў паліклініцы ліфт. «Новы час» і «Салідарнасць» некрытычна перадрукавалі фэйсбучны крык душы: даць слова другому боку ў рэдакцый глуздоў не хапіла… Безумоўна, лекары, педагогі (а таксама жэсаўцы, паштары…) – зручная мішэнь для крытыкі яшчэ з савецкай эры. Дапяць, што гэтыя катэгорыі адлюстроўваюць стан грамадства і не могуць скокнуць «вышэй галавы», дадзена не ўсім.

Не здзівілі мяне і крокі аднаго з вядучых аўтараў «НЧ», які, насуперак нашаму прагнозу з папярэдняй серыі «Катлет і мух», даказваў, што ў «палату № 6» ніхто з апазіцыянерчыкаў не патрапіць. На словах «незалежны журналіст» быў гатовы пайсці ў заклад, а ў адказ на канкрэтную прапанову «саскочыў»: хіба спалохаўся, што прайграе пляшку спіртнога або акарыну 🙂

Насамрэч баязліўцаў-перастрахоўшчыкаў замнога ў Беларусі, і не заўсёды яны тояцца ў дзяржаўных установах. Наадварот, часам супрацоўнікі гэтых устаноў аказваюцца смялейшымі за «вольных стралкоў». Так, трэнер СДЮШАР-7 г. Брэста нярэдка змяшчае ў сябе на сайце спасылкі на шахматныя матэрыялы belisrael.info (дарэчы, сёлета праекту «Брэсцкія шахматы» грукнула 10 гадоў), вядучы бібліятэкар і загадчык кафедры дзяржаўнага педуніверсітэта не адмаўляюцца ад супрацы з намі. А магілёўскаму гросмайстру К., які «сам сабе гаспадар» і зарабляе пераважна гульнёй на сярэдняй рукі замежных турнірах (яшчэ піша кнігі, агляды etc.), нават згадкі ізраільска-беларускага сайта здаюцца крамолаю: мы ў яго вачах амаль гэткія ж страшныя, як «Хартыя»… Праігнаруем яго блог, дзе трапляюцца кур’ёзныя шахматныя (і каляшахматныя) назіранні, але ў той жа час пануе тупая цэнзура.

Ёсць прымаўка: «чым вышэй залазіць малпа, тым лепей відаць яе зад». Грубавата, аднак слушна. У Беларусі, дарма што не без выняткаў, дзейнічае правіла: чым вышэй статус «дзяржаўнай асобы», чым больш рэсурсаў яна падбірае пад сябе, тым менш у ёй павагі да «простых грамадзян» і схільнасці да «нестандартных» учынкаў. Цытаваў тут адказ намесніцы міністра сувязі… Не склалася і з Рагачоўскім райвыканкамам. У лістападзе 2015 г. намеснік старшыні падтрымаў маю прапанову, ды нават пайшоў далей: абяцаў разам з дэлегацыяй «общественного объединения “Союз белорусский писателей“» (так!) запрасіць у горад на ХХІІІ Дзень беларускага пісьменства і Вашага пакорлівага слугу… Ці трэба казаць, што ў верасні 2016 г. у Рагачове (акурат як 10 год таму ў Паставах) не было дэлегацыі Саюза беларускіх пісьменнікаў, а запрашэння з райвыканкама я так і не дачакаўся?

Дасць Б-г, калі-небудзь з’езджу ў горад Гервасія Вылівахі без узгаднення з чыноўнікамі. Хочацца верыць, што Дзень пісьменства 4 верасня запомніцца рагачоўцам надоўга – не толькі тлумам і галёканнем. У Шчучыне год таму аналагічнае свята мела нямала дадатных рысаў; з іншага боку, чытаць і выбіраць сабе чытво я прызвычаіўся задоўга да заснавання «Дня пісьменства»/«Дамоў кнігі»… Дый прэміі, якія прысуджаюцца чыноўнікамі і афіцыёзным «Саюзам пісьменнікаў Беларусі» без уліку інтарэсаў найстарэйшай творчай суполкі Беларусі, не дужа мяне цікавяць.

Летась райвыканкамаўцы планавалі «при наличии финансовых средств» устаноўку да свята «ротонды и скульптуры Гервасия Выливахи на памятнике архитектуры – Замковой горе г. Рогачева». Фінансавых сродкаў, відавочна, хапіла толькі на Дом кнігі імя Караткевіча. Арганізатары пералічылі юбілеі ўсіх, каго маглі – Бядулі, Крапівы, Багдановіча, Мележа, Шамякіна – а 120-годдзе Майсея Кульбака забылі. Не ўзгадалі ў інтэрнэт-спісе між ураджэнцаў рагачоўскай зямлі выдатнага паэта Самуіла Галкіна, хоць у горадзе здаўна ёсць яго вуліца. Але ж якое беларуска-яўрэйскае сэрца не ўзрадуецца ад весткі пра ўрачыстае наданне імя мастака Анатоля (Танхума) Каплана дзіцячай школе мастацтваў (ідэя абмяркоўвалася на сайце «раёнкі» з вясны 2015 г.), ад таго, што ў Рагачове з 2011 г. праводзяцца Капланаўскія чытанні?

Паколькі ў Рагачоў я не завітваў, то і здымкаў з імпрэзы не прапаную (перадрукоўваць з іншых крыніц сумотна). Паглядзіце-ка лепей, шаноўныя, як балявалі ў іншым горадзе Гомельшчыне – у Калінкавічах. Узровень прыкладна той самы… Абразкі з VIII фестывалю гумару «Аўцюкі» (ліпень 2016 г.) прыслаў пастаянны аўтар belisrael.info Уладзімір Лякін.

20-1 20-3

Асаблівага сэнсу ладзіць фэсты гумару ў Беларусі, па-мойму, няма: жыццё і так смешнае да слёз. Тым, хто яшчэ не верыць, раю паглядзець перадвыбарныя ролікі на БТ Уладзіміра Падгола («Містэр Шалом» кампаніі-2016; мабыць, Артура Клінава абчытаўся) і Дзмітрыя Кучука («Містэр Адгазнік»). Шкада, што не бярэ ўдзелу ў парламенцкіх выбарах Юрый Шульган: на шляху да халяўнай вады ў парку 60-годдзя Акцябра ён паведаміў нам, што ўзмоцнена рыхтуецца да прэзідэнцкіх. Каго не цікавяць баталіі кандыдатаў, няхай уважліва пазнаёміцца са справаздачай бешанковіцкай газеты пра «29 адважных даследчыкаў» (не раўнуючы, 26 бакінскіх камісараў), якія ледзь не згубіліся сярод магільных камянёў. Феерычны таксама пасаж «Зары» пра «незвычайныя» імёны тутэйшых яўрэяў: Роза, Якаў, Іосіф…

Крыху – папраўдзе, самую крыху – насмяшыла Жэня Ч., дачка «нармалізаванага» беларускага медыямагната, якая атабарылася ў Ізраілі. 4 верасня г. г. яна зарэгістравала ўласны бізнэс і на пытанне, чым будзе займацца, горда заявіла: «зліваць у экстазе дзве краіны, якія я люблю: Беларусь і Ізраіль». Калі на любові зарабляюць грошы, гэта завецца?.. Праўда, крыху пазней удакладніла: «вязу групы ІТ-прадпрымальнікаў з Беларусі ў Ізраіль».

Багата мільганула такіх, хто спрабаваў абстрагавацца ад палітычных рэалій і ўхапіць свой кавалак на беларускім рынку… Не дужа «пакаціла» ні ў Эліэзера Фішмана (ці выпадкова пасля апрацоўкі Мінска ён апынуўся на грані банкруцтва?), ні ў Леві Леваева, ні нават у беларускага рэзідэнта Міхаіла Шурыма з ізраільскімі партнёрамі. Можа, спярша правілы гульні ў РБ варта было зрабіць больш празрыстымі і стабільнымі?.. Ну, з такім магутным-тылам, як мама-«культОролог» (хіба аналаг «проффесора»?), у дзяўчыны ўсё мае атрымацца, прынамсі шчыра ёй гэтага зычу.

Усміхнуў і маскоўскі публіцыст Алесь Ч., які хоча быць большым беларусам, чым мясцовыя (што, зрэшты, характэрна для эмігрантаў – аўтараў «Радыё С.»), і падказвае ўладам: «Зьдзіўляюся, як беларускі МЗС і беларускія ідэолягі не выкарыстоўваюць габрэйскі фактар чыста з прагматычных меркаваньняў: гэта ж сапраўды калясальны, гіганцкі патэнцыял для турызма і ўвогуле для разьвіцьця сувязяў з Ізраілям, ЗША, Брытаніяй. Нашчадкаў беларускіх габрэяў – дзясяткі ці сотні тысячаў, сярод іх вельмі шмат багатых і ўплывовых людзей». У 2016 годзе! Пасля безлічы афіцыйных прамоў на тэму «Беларусь – радзіма яўрэйскіх сланоў мастакоў і партызан», пасля місіі лорда Бела, які ў 2000-х «адмываў» Беларусь ад антысемітызму, і шматлікіх заляцанняў высокіх чыноўнікаў да Софы, Эвіка, Фаіны, Грышы Іофе ды іншых інтарэсантаў! Выглядае, мінспорту на пачатку 2016 г. ўзяло экс-дырэктарку ІРА начальніцай беларускага агенцтва па турызму іменна ў спадзеве, што яна прывязе ў «сінявокую» яшчэ болей нашых супляменнікаў. Меркаваў даведацца пра поспехі Веранікі Д. за паўгода з сайта ўзначаленай ёю канторы, ды стаміўся чакаць, пакуль паадкрываюцца яго старонкі…

Яшчэ не заведзены атамны Молах пад Астраўцом ужо забірае людзей (дырэкцыя будоўлі АЭС праз дзень, 27.08.2016, пацвердзіла згубу рабочага). І што-што, а гэта саўсім не смешна.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

05.09.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 19 (15.08.2016). Перадвыбарны перыяд. «Хто пасля Лукашэнкі?» Кампанія А. Лагвінца 2016 г. Успамін пра 2004 г., калі «адмінрэсурс» працаваў на карысць І. Аляксанавай. Выкрыцці П. Спірына ў 2012 г. І. Аліневіч пра А. Дзмітрыева. Прагнозы адносна шансаў А. Дзмітрыева, Т. Караткевіч, А. Трусава. Інцыдэнт на АЭС і кампанія «зялёных». Павольная беларусізацыя. Вывучэнне творчасці Ф. Гюлена беларускімі «інтэлектуаламі». Неадназначнае стаўленне да праспекта С. Бандэры ў Кіеве, крытыка з боку яўрэйскіх суполак. «Грамадская рэабілітацыя» нацысцкіх калабарантаў у Беларусі.

№ 18 (17.07.2016). Трэш ад С. Алексіевіч. Развагі пра адносіны палякаў і яўрэяў у вайну. «Адстаронены» падыход да ахвяр (Т. Снайдэр і інш.). Рэакцыя прэзідэнта Расійскага яўрэйскага кангрэса. Кніжныя падарункі з аўтографамі (М. Шуканаў, Д. Шульман, Зм. Дзядзенка, І. Бердзічэўскі, Г. Піліеў). Кароткі агляд рамана «Малінавы пелікан» Ул. Вайновіча. Палітычная кар’ера Г. Каспарава і яго недальнабачная пазіцыя пры адкліканні прэміі Гавела, прысуджанай П. Паўленскаму.

№ 17 (27.06.2016). Выступ С. Ландвер на «Усебеларускім сходзе». Яе скандальнасць. Думкі пра суполку, якой яна кіравала. Фільм «Гуд бай, бацька», эвалюцыя «першай беларускай газеты». Закон аб абароне дзяцей, «лалітыка». Бязглуздасць празмерных абмежаванняў у мастацтве. Атмасфера ў Беларусі і «перабудовачныя» фільмы. Канец брэжнеўскага кіравання вачыма А. Рыбіна. Наіўная «вера ў Захад» А. Лагвінца. Добрыя навіны (выстава «яўрэйскіх лялек» В. Гайшун і г. д.), кароткі ўспамін пра Д. Сімановіча. «Шагалаўскае» шоў на АНТ. Індульгенцыі ад кнігароў.

№ 16 (24.06.2016). «Усебеларускі народны сход», падабенства ў бачанні народу А. Лукашэнкам і С. Алексіевіч. Думкі Ю. Хашчавацкага, С. Ландвер. Цяганіна з выплатай пенсій выхадцам з Беларусі ў Ізраілі. Спробы М. Салодкінай і С. Ландвер дамовіцца з М. Шчоткінай (2007, 2012 гг.). Спрэчныя выказванні пра «сялянскасць» беларусаў, «інтэлігентнасць» яўрэяў. Гісторыя М. Шурыма, які страціў кароў. Водгукі на 15-ы выпуск «Катлет і мух». Канферэнцыя «пра яўрэяў» у БДУ (2008 г.). Помнік Э. Севелe ў Бабруйску. Дыскрэдытацыя ўрада Гройсмана міністрам Авакавым.

№ 15 (12.06.2016). Стан іудаікі ў несвабоднай краіне. Назіранне Бенькі пра паступовыя абмежаванні ў Беларусі. Сумнеў у тым, што дзяржава дапаможа развіваць іудаіку. «Афіцыйная» беларуская навука і фестываль нацыянальных культур у Гродне. Гіпатэтычныя крокі да выхаду з крызісу: сацыялагічнае даследаванне, заснаванне Цэнтра ідыша ў Пінску або Бабруйску, «Інстытут беларускай іудаікі». Замежныя інстытуцыі. Бюракратычны адказ на прапанову выпусціць канверт з выявай М. Кульбака.

№ 14 (20.05.2016). 25 гадоў беларускай дзяржаўнасці. Пастка будучай дэнамінацыі. Магчымыя пагрозы для незалежнасці. Расчараванне ў Захадзе, грубыя нападкі Ш. на ЕГУ. Глупствы ад зволеных з ЕГУ выкладчыкаў. Рэальнае месца тэмы Халакосту ў Беларусі. Антыканстытуцыйная ліквідацыя Вышэйшага гаспадарчага суда. Выпадкі, калі суддзі ў 2016 г. касавалі рашэнні выканаўчай улады. «Сэканд-хэндная» газета «Авив». Меркаванне пра парламенцкія выбары.

№ 13 (10.05.2016). Матэрыял Ю. Чарняўскай пра яўрэяў у СССР як падстава для вывадаў пра стан грамадства. Слабыя месцы гэтага артыкула і партала «прагрэсіўнага іудаізму». Малапісьменны дапаможнік для беларускіх студэнтаў «Гісторыя Беларусі. Ад старажытных часоў – па 2008 год». Думкі Дз. Сляповіча пра «моду на яўрэйства» ў Беларусі. Юдафобія ў колах «патрыётаў». «Цяжкасці перакладу» (дакументацыя АЭС, нарыс Бядулі). Алей Шалом з Бабруйска. Гастролі ізраільскага гурта «Арава» ў Мінску, Сабантуй у Рышон Ле-Цыёне.

№ 12 (24.04.2016). «Вясна юбілеяў»: Натан Воранаў, Майсей Кульбак, Змітрок Бядуля. Погляд Алеся Бузіны на Тараса Шаўчэнку. Апартунізм Бядулі і Кульбака ў 1930-х гг. Падарожжа Этгара Керэта ў Мінск-2016. Меркаванне пра агенцтва па турызму і Барыса Луцэнку. Праект па вывучэнні гісторыі савецкіх яўрэяў. «Такі Песах» і «Лімуд» у Мінску. «Экстрэмізм» у кнігах Зянона Пазняка і яго рэальныя памылкі. Зварот пра Курапаты ў пасольства Ізраіля.

№ 11 (03.04.2016). Рашэнне прэм’ер-міністра Ізраіля захаваць пасольства ў Беларусі. Лёс «ідышкайт». Выхад і прэзентацыя рамана П. Касцюкевіча «План Бабарозы». Кніга афіцыёзных філосафаў «Беларусь: культурно-цивилизационный выбор». Успамін пра наведванне Інстытута філасофіі і прапановы дырэктара. Гастролі «Серебряной свадьбы» ў Маскве. Разборкі вакол недзяржаўнай літпрэміі «Дэбют». Яўрэі і гумар.

№ 10 (26.02.2016). Візіт у Мінск ізраільскага паэта Ёнатана Барга. Уражанні ад выставы «Час і творчасць Льва Бакста», ад экспазіцыі Нацыянальнага мастацкага музея ўвогуле. Некалькі слоў пра Майсея Кульбака. «Шарыкаўскія» выказванні дзяржаўных службоўцаў. Гісторыя з маечкай «Holocoste» на Нямізе, саматужная канспіралогія асобных публіцыстаў. Рэальныя праблемы яўрэйскага жыцця – у Ракаўскім прадмесці і не толькі.

Змест першых серый гл. у № 10 🙂

Ад рэдакцыі. Мы не заўсёды згодныя з суб’ектыўнымі ацэнкамі нашых аўтараў, у тым ліку і В. Рубінчыка.

Апублiкавана 6.09.2016 0:10

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (16)

Спякотны чэрвень… Юбілейная, пятая тусоўка «чэсных» дэлегатаў у Мінску. Учора ў метро гэтак навязліва гукалі праз рэпрадуктар: «Сёння адбываецца адзін з найважнейшых форумаў у жыцці нашай краіны…» Ніякі ён не найважнейшы, зразумела: арганізатары ўсё пастанавілі заранёў. Да жыхароў Беларусі ў чарговы раз залезлі ў кішэню; ну, кладучы руку на сэрца, выдаткі адносна невялікія (усё ж не зацягнулася імпрэза, і дарылі дэлегатам не «Мерседэсы», не трактары, а «ўсяго толькі» самсунгаўскія планшэты). У параўнанні з грашыма, выкінутымі на геапалітычныя праекты – дружбу з Венесуэлай, будоўлю АЭС – капейкі, можна сказаць.

Галоўны аратар па-фрэйдаўску прагаварыўся, якое месца адводзіць народу: «І запомніце простую народную ісціну: “Не сена ідзе да каровы, а карова да сена”. І трэба навучыць наш народ рухацца туды, дзе ёсць працоўнае месца». Зрэшты, амаль гэтак сама бачыць сваіх любімых бедненькіх беларусікаў Святлана Алексіевіч: па Мінску, аказваецца, ходзіць нейкае безаблічнае «агульнае народнае цела». Магчыма, у наступны раз адзін проста будзе казаць пра «быдла» («У Заходняй Беларусі пад Польшчай нацыянальна-моўныя правы беларусаў тапталіся, іх таксама абзывалі і выстаўлялі быдлам і хамамі», адзначаў лінгвіст Віталь Станішэўскі), а другая пра «біямасу»: кепскія прыклады заразлівыя.

Ах, у Беларусі невысокая аддача ад працы і не расце ўжо тры гады, таму ўсім трэба «распрануцца і працаваць»!.. Кінарэжысёр Юрый Хашчавацкі – не дужа мне сімпатычны, бо сам у многім адстаў ад жыцця – трапна заўважыў пра Лукашэнку: «спыніўся, захрас у той матрыцы, якую стварыў для сябе». Дзіва што: чалавек 22 гады кіруе, даўно пераседзеў на пасадзе кіраўніка дзяржавы Брэжнева (той толькі 18 год пратрымаўся), а многія памятаюць, ува што ператварыўся Леанід Ільіч пад канец 1970-х – пачатак 1980-х гг…

Я б мо і не стаў згадваць шоў у цэнтры Мінска, калі б не «ізраільскі аспект». Прыехала Софа Ландвер, якая ўсё ж не ком з гары, а міністарка абсорбцыі Ізраіля (у каторы раз?), старшынька ізраільска-беларускага камітэта па эканамічнай супрацы і г. д. І пачалося! «Усебеларускі народны сход – гэта вельмі значнае мерапрыемства для краіны, дзе абмяркоўваюцца планы на бліжэйшую пяцігодку і падводзяцца вынікі папярэдніх гадоў. Прыкметны той факт, што сход склікаецца раз на пяць гадоў і будучыня краіны вызначаецца сапраўды ўсенародна». Адразу відаць, што 30 год, пражытых у СССР (1949-1979), наклалі на Софіну свядомасць невыдаляльны адбітак: мабыць, дагэтуль тужыць па пяцігодках і камунізме, што меўся быць пабудаваны праз год пасля яе ад’езду… І ясная рэч, візіцёрка лепей за мільёны грамадзян Беларусі, недатычных да сходу, ведае, што такое «ўсенароднасць»…

У справаздачы 24.06.2016 для ізраільскіх чытачоў С. Л. як бы намякае, што не зусім верыць у сваю прапаганду (ціпа займалася дыпламатыяй і паскарала алію беларускіх яўрэяў :)). На трыбуну сходу яе не пусцілі, але «ў час сустрэчы з міністрам сацабароны і працы Марыянай Шчоткінай я ўзняла, натуральна, пытанне аб вяртанні пенсій ізраільцянам, былым грамадзянам Беларусі. На жаль, пытанне гэтае вырашаецца значна больш марудна, чым нам бы хацелася. Галоўнай прычынай з’яўляецца эканамічны спад у краіне, Беларусь знаходзіцца ў няпростай сітуацыі. Але разуменне і жаданне беларускага боку вырашыць гэтую праблему існуе».

Каб даведацца, колькі ў беларускага боку «разумення і жадання», успомнім: у чэрвені дакрызіснага 2007 г. у Беларусь прыязджала дэлегацыя Кнэсэта на чале з Марынай Салодкінай (1952-2013). Марына паведамляла: «асноўная мэта вiзiту iзраiльскай дэлегацыi вяртанне пенсiй выхадцам з Беларусiгэта для Iзраiля не фiнансавае пытанне, а пытанне гонару: людзям павiнны быць вернуты грошы, якiя яны зарабiлi. Добры прыклад у гэтым плане падае Расiя. Яна без усялякiх перагавораў вяртае пенсii ўсiм тым, хто пакiнуў яе тэрыторыю пасля 1992 года». Тая ж Ландвер сустракалася з той жа Шчоткінай у лютым 2012 г.: «Паводле ізраільскага боку, афіцыйны Мінск выказаў прынцыповую згоду выплачваць пенсіі выхадцам з Беларусі. Як і ў выпадку з Расіяй, ад ізраільцян патрабуецца прадаставіць цэлы шэраг звестак… Ландвер заявіла Шчоткінай, што праца над падрыхтоўкай адпаведных дакументаў будзе пачата адразу ж па яе вяртанні ў Ізраіль». Прынцыповая згода, такая прынцыповая…

Не маю сумневаў: Ландвер даўно зразумела, што яе (і папярэднікаў – ізраільцяне прасілі ўлады РБ выплачваць пенсіі задоўга да Салодкінай) водзяць за нос, але працэс для яе важнейшы за вынік, які нібыта «будзе дасягнуты ў бліжэйшай перспектыве». Ну і перападаюць, пэўна, нейкія крыхі з панскага стала: іначай трудна вытлумачыць хадульны аптымізм і паўтарэнне мантры «Калі ў суседніх краінах крызіс, то яго наступствы закрануць і Беларусь». Паказальна, што нават пасольства Ізраіля пасаромелася ў сябе (сайт, фэйсбук) асвятліць «лёсаносны» візіт міністаркі.

Што да вышэйшых чыноўнікаў РБ – яны з 1990-х гадоў прызвычаіліся ўдаваць з сябе дурнаватых. Магчыма, так ім лягчэй існаваць у гэтым складаным свеце; улічваючы тое, што сеанс «калектыўнай тупаватасці» доўжыцца трэці дзясятак гадоў, не такая дурная тая верхавіна, як часам хоча падавацца. Між тым вышэйзгаданая лаўрэатка ўключылася ў піяр-кампанію гаспадароў «Чырвонага дома»: «Калі б Лукашэнка ведаў, што такое Нобелеўская прэмія, я была б шчаслівая». Гы-гы, які ёлупень! Падвяла і «гістарычны» грунт: маўляў, Гітлер знішчыў яўрэяў, і цяпер беларусы – сялянскае насельніцтва, дзе ёсць толькі сялянскія веды… Глупства, канешне, але не адна яна так разважае. Небезвядомы «гаон» Андрэй Шуман пісаў улетку 2011 г.: «Парадак у Беларусі будзе магчымы толькі ў тым выпадку, калі ў нас адбудзецца змена палітычнага класа, калі нашай элітай зноў стануць яўрэі-гараджане, а не напорыстыя вясковыя хлопцы». У яго спыталіся – дзе ўзяць яўрэяў? «Запрасіць іх сюды з Манхэтэна і Брукліна назад»… Потым, праўда, патлумачыў: «“яўрэй” – метафара страчанага інтэлігента… Арыйскасць або яўрэйскасць не мае ніякага значэння. Увогуле этнічнае паходжанне вельмі ўскосна звязана з інтэлігентнасцю». Ну, дзякуй і за тое: па-мойму, ясна, што нешматлікім ужо яўрэям Беларусі не патрэбна ні юдафобія (якую, безумоўна, правакуюць развагі пра «элітнасць»), ні бязглуздая юдафілія, абапертая на міф пра нейкую нашу асаблівую інтэлігентнасць. Дайце жыць спакойна…

У бліжэйшы час, падобна, спакою не будзе нікому, ці амаль нікому – праз няздатнасць большай часткі кіраўнікоў (у тым ліку і яўрэйскага паходжання) да рацыянальных крокаў, не кажучы пра маральныя. Даволі павучальная гісторыя пра тое, як наіўны і шчыры (?) бізнэсмен-яўрэй, зарабіўшы мільёны долараў у Мінску, паверыў закліку і ў сярэдзіне 2000-х уклаў іх ва «ўздым сельскай гаспадаркі» пад кіраўніцтвам тав. Шапіры. «З 2012 года Шурым спрабуе вярнуць свае каровы», – бядуе фельетаніст і дадае: «Міхаіл Шурым – унікальны. Яго мама выкладала беларускую мову і ідыш у школе. І выхавала яго патрыётам Беларусі. Больш патрыятычнага для Беларусі чалавека я не сустракаў нават сярод членаў БНФ».

Ці значыць гэта, што патрыётам – або проста сумленным асобам – няможна выяўляць у краіне ніякай актыўнасці? Не, не значыць, але ж асцярогі неабходныя… Аркадзь Ізраілевіч з групы будаўнічых кампаній канстатаваў у часопісе «Бизнес-ревю» (сакавік 2016): «прынцыпы і стыль беларускай норматворчасці ў лепшы бок не мяняюцца». Прыблізна пра тое самае гаварылася ў папярэдняй серыі «Катлет & мух». На яе, між іншага, адгукнуўся не адзін мастак Андрэй Дубінін. Гісторык Анатоль Сідарэвіч піша: «Цікавы артыкул! Прытча пра цыбулю наводзіць на роздум, а падказка пра тое, як стаць мільянерам, выклікае смех, але не вясёлы. Пра ідыш проста выдатна». Праўда, знайшліся і чытачы, якім не да душы быў мой скепсіс у дачыненні да сучаснага БДУ. Мне нагадалі пра канферэнцыю «Беларуска-яўрэйскі дыялог у кантэксце сусветнай культуры», адбытую ў 2008 г. Аднак, па-мойму, факт яе правядзення не супярэчыць таму, што я спрабаваў давесці. Канферэнцыя не стала нечым звышістотным для навуковага свету і фактычна прайшла незаўважанай нават у Мінску. Характэрна і тое, што зборнік яе матэрыялаў выйшаў праз тры гады (у Магілёве-2014 паспелі надрукаваць у першы дзень). Усё ж ён варты прачытання і кароткага аналізу.

Многія выступоўцы не сказалі нічога новага ні пра беларусаў, ні пра яўрэяў, ні пра дыялог: той жа змагар з «амерыканізаваным глабалізмам» акадэмік Яўген Бабосаў, чый пленарны даклад ішоў, аднак, першым нумарам… Больш парадавала прафесарка Марына Мажэйка з паведамленнем пра філасофію Маймона (Хеймана; жыў у другой палове XVIII cт.) і прапановай: у «г. [п.] Мір можа быць адкрыта мемарыяльная дошка, прысвечаная нашаму земляку, знанаму прадстаўніку кантыянства – Саламону Маймону». Дошкі, здаецца, дагэтуль няма, але гэта ўжо не праблема навукоўцаў…

Няблага паказаў сябе і Віктар Пічукоў з Гомеля: яго тэкст «Сацыяльны вобраз яўрэя ў асяроддзі сельскіх немцаў БССР міжваеннага перыяду» быў заснаваны на архіўных дакументах і ўтрымліваў масу нечаканых паваротаў. Цікавыя падрабязнасці ёсць у артыкуле Станіслава Рудовіча «Стаўленне яўрэйскай грамадскасці Беларусі да абвяшчэння БНР (1918 г.)». Заслугоўвае ўвагі агляд Анатоля Кержнера з украінскай Вінніцы «Адраджэнне яўрэйскага жыцця ў краінах СНД: дасягненні і праблемы»: у ім, між іншага, паказана, з якімі цяжкасцямі сутыкнуліся вытворцы кашэрнага хлеба «Блюмінскі» ў беларускім Магілёве 10 год таму. А вось «Беларуска-яўрэйскі дыялог у позняй прозе Змітрака Бядулі» Паліны Лявонавай выглядае досыць павярхоўным – мо таму, што аўтарка, засяродзіўшыся на такіх творах Бядулі, як «Салавей», «Язэп Крушынскі», «У дрымучых лясах», забылася на аповесць «Набліжэнне» (і апавяданні кшталту «Свінарка Фрэйда»), а мо праз тое, што замнога было ў артыкуле банальнасцей.

Напэўна, час ад часу варта праводзіць такія канферэнцыі. І помнік Эфраіму Севеле ў Бабруйску (урачыстае адкрыццё плануецца правесці 1 ліпеня) патрэбен. Але заўсёды хочацца большага. Найлепшым помнікам для Севелы, мяркую, было б адраджэнне ў Беларусі мовы яго герояў з Інваліднай вуліцы, а менавіта ідыша. Прынамсі частковае.

І раз ужо ў пачатку загаварылася пра чыноўнікаў. Дзейнасць прэм’ер-міністра Уладзіміра Гройсмана ва Украіне мне цяжка ацэньваць, да таго ж не мінула яшчэ 100 дзён з яго прызначэння. Аднак адзін «мінус» ён ужо зарабіў: не выціснуў з ураду чалавека, які гэты ўрад яўна дыскрэдытуе. Маю на ўвазе «адказнага» за ўнутраныя справы… Вядома, што год таму Арсен Авакаў бадзёра адрапартаваў у фэйсбуку: «Забойства А. Бузіны раскрыта. Сёння раніцай [18 чэрвеня 2015 г.] злачынцы былі затрыманы». Насамрэч за злачынства – здзейсненае, нагадаю, у Кіеве ўдзень 16 красавіка 2015 г. – ніхто дагэтуль не асуджаны. Суд у 2016 г. не прадоўжыў арышт падазраваных, якіх «цэлы міністр» у парушэнне прэзумпцыі невінаватасці летась назваў злачынцамі. Недалёка заедзе ненька-Украіна з такімі службоўцамі…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

24.06.2016

wrubinchyk@gmail.com

Апублiкавана 25.06.2016    8:32