(Перевод на русский под оригиналом на белорусском)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (18)

Бульварна-кулінарны серыял жахаў «Катлеты & мухі» працягвае сваю падрыўную дзейнасць! Амаль год мы грузім шырокае кола абмежаваных людзей (палітыкаў, чыноўнікаў, «маральных аўтарытэтаў»…) сваімі заўвагамі і кпінамі – у спадзеве, што камусьці гэта дапаможа разгарнуцца, а потым згарнуцца. Каэфіцыент карыснага дзеяння невысокі, але расце, расце… Нас з Толем Карпавым ужо цытуе цэлы Намеснік Галоўнай Рэдактаркі газеты «Новы час»! Праўда, без спасылкі на belisrael.info – можа, усё наперадзе?

У разгар лета, натуральна, няма ахвоты абмяркоўваць сур’ёзныя тэмы. То спёка, то брутальныя залевы з навальніцамі… Але як ад гэтых тэм адбіцца, калі наша любімая персанажка (персанажыха?) зноў адзначылася, цяпер у Брукліне:

«Карнікі, якія працавалі на тэрыторыі Беларусі, яны былі ўсе з Украіны… Не толькі ў Літве, Латвіі знішчылі яўрэяў яшчэ да таго, як паспелі прыйсці немцы, – і на Украіне… І вы ведаеце, што рабіла Польшча з яўрэямі… Ксяндзы прама пропаведзі чыталі “Забі яўрэя”».

От жа слова «працавалі» тут дарэчнае-дарэчнае, і што ўсе былі з Украіны – ідыёцтва а-ля Кісялёў-Лукашэнка-Эскін… Ды тое фігня параўнальна з далейшым трэшам пра Польшчу, які расчараваў шматлікіх прыхільнікаў Святланы Алексіевіч. Як і гэтае інтэрв’ю, дзе на пытанне «Ці не маглі б вы падаць канкрэтныя прыклады? Якія ксяндзы і дзе так казалі?» адказ быў такі: «[Ян Томаш] Грос даводзіць, што ксяндзы [у Польшчы 1940-х гг.] не стрымвалі крывавых нападаў [на яўрэяў]». Што, бадай, у большасці выпадкаў – праўда, але пасля пустой балбатні пра ксяндзоўскае «Забі яўрэя» не стане гэтая праўда ўспрымацца з вуснаў лаўрэаткі…

Пра Міхаіла Батвінніка (а потым пра Гары Каспарава, да якога яшчэ звярнуся ў гэтай серыі) казалі: «Ён чэмпіён свету па шахматах, а думае, што чэмпіён свету і па ўсяму астатняму!» Так, на жаль, і ў выпадку з С. Алексіевіч: «дзяжурная па літаратуры» ўпарта, несамавіта лезе ва «ўсё астатняе». І папярэджвалі ж яе добразычліва настроеныя таварышы летась: асцярожней трэба з прамовамі на тэмы палітыкі і гісторыі, аднак… «Чым далей у лес – тым болей партызан».

Гарачы пратэст медыяэксперта Ляксея Лявончыка зразумець можна, і шмат у чым з ім я згодзен: трэба перастаць ляпіць ярлыкі (гэта ўвогуле аксіёма…), не варта «фармаваць знешнепалітычную дактрыну на падставе падзей 70-гадовай даўніны» (праўда, Алексіевіч і не заклікае фармаваць), пажадана «адпусціць вайну»… Разам з тым аўтара кінула ў іншую крайнасць: адмаўляючы калектыўную віну асобных народаў, ён дагаварыўся да таго, што «ў той вайне ўсе забівалі ўсіх». Выходзіць, дурныя былі немцы другой паловы ХХ ст., што каяліся за генацыд… Калі ўсе – забойцы, ва ўсіх рукі ў крыві, то і вінаватыя ўсе, а значыць, не вінаваты ніхто. Гэткі іншапланетна-адстаронены падыход да Другой сусветнай вайны і генацыду практыкуецца даўно; напрыклад, у ЗША і Германіі. Ён пашыраецца, у прыватнасці, праз працы д-ра Тымаці Снайдэра. Некаторыя з яго кніг перакладаліся на беларускую, і сам д-р Снайдэр выступаў у Мінску шэсць год таму (я быў прамоўцам на «яўрэйскай секцыі» Міжнароднага кангрэса беларусістаў з яго ўдзелам). Годны адлуп яго канцэпцыі зрабіў Даніэль Лазар: ні дадаць, ні адняць. Хібы ж снайдэравай метадалогіі, перанятай у Ізраілі асобнымі гісторыкамі, паказаныя тутака. Зрэшты, яго метады збольшага вядомы з савецкай эпохі: «Калі факты не ўпісваюцца ў канцэпцыю – тым горш для фактаў»…

Усё ж за рэнамэ амерыканскага гісторыка не так крыўдна, як за рэпутацыю тутэйшай пісьменніцы, якую прэзідэнт Расійскага яўрэйскага кангрэса 13.07.2016 міла назваў «публіцыстам» (ну, ён-та «на сваёй хвалі», яму і пра культ ва Ўкраіне «Сямёна Бандэры» (!) дазволена паразважаць – такое во прафесійнае «Рэха Масквы»). У адпаведнасці з паводзінамі лаўрэаткі будуць трактаваць нелукашэнкаўскую Беларусь, дый ужо трактуюць. Дзіва што нават апалагеты з «БелГазеты» паціху адграбаюць ад Святланы Аляксандраўны…

Зараз хочацца расказаць пра нешта добрае і светлае. У летнія месяцы на мяне абрынуўся зоркапад: пяцёра аўтараў па ўласнай ініцыятыве падпісалі мне свае кнігі. Дзякуй ім, хаця помню словы Міхася Шавыркіна (1947-2016, вечная яму памяць), калі ўлетку 2007 г. мерыўся падарыць яму сваю першую кніжку: «Надыходзіць дзень, калі кнігі выціскаюць цябе з кватэры…».

М. Шуканаў жыве ў Жлобіне, Д. Шульман, як спадарства ведае, у Эйлаце, Зм. Дзядзенка – у Мінску, І. Бердзічэўскі і Г. Піліеў – у Маскве. Не сумняюся, што кожная з кніг заслугоўвае асобнага аналізу, аднак зараз не маю магчымасці яго зрабіць, таму абмяжуюся сціслым аглядам.

Зборнік журналіста і краязнаўцы М. Шуканава – «духоўна-асветнае выданне» (126 с., 100 экз.), выйшаў ён пад эгідай праваслаўнага сабора, таму не дзіўна, што ладная частка матэрыялу – нарысы пра святароў і іншых дзеячаў царквы. Іх жыццяпісы – карыснае чытво, але мяне больш зацікавілі нарысы пра літаратараў. З імі (С. Грахоўскі, Хв. Жычка, І. Ласкоў, В. Рагаўцоў) аўтар перапісваўся, а з некаторымі і сустракаўся. Адразу прачытаў я і артыкул пра самабытнага шахматыста Георгія Ішу – айсора, ураджэнца Ірана (!), які стаў чэмпіёнам Жлобіна ў 1947 г. і захоўваў тытул да смерці ў 1968 г.: «быў ад Бога таленавітым», «сапраўдны настаўнік не толькі ў шахматах, але і ў жыцці».

Пра кнігу Д. Шульмана (292 с., 150 экз.) чытачы belisrael.info ведаюць ужо амаль месяц. Скажу шчыра: апавяданні не для ўсіх. Да мовы аўтара (часам недастаткова адшліфаванай) могуць быць прэтэнзіі, тым не менш чытаюцца яго гісторыі даволі лёгка, а сюжэты ён выбірае рэдкія для беларускай літаратуры. Чаго вартая аповесць з ідышнай назвай «Амол із гевэн а майсэ» («Была аднойчы гісторыя»), дзе ўсё круціцца вакол яўрэйскага бардэля… У «Вікулі» – падрабязнае апісанне дэфларацыі, не раз у кнізе мільгаюць сцэны аральнага сэксу. Няхітры рэпартаж пра ЗША і Канаду ў канцы кнігі («Амерыка – гэта не монстр. Гэта лад жыцця») крыху дысануе…

Cамае моцнае з усяго прачытанага – кніга «Гісторыі ў прыцемках» (148 с., 250 экз.) ад кандыдата ў члены Саюза беларускіх пісьменнікаў, былога супрацоўніка «Нашай Нівы»… Як былы аўтар гэтай газеты, магу засведчыць: пра яе «норавы» Зм. Дзядзенка піша з веданнем справы. Але не для гэтага, вядома, выпусціў ён зборнік містычна-гістарычных дэтэктываў («Яйкі птушкі Рух», «Голем з Малой Мар’ямпольскай», «Вуаерыст») – усё гэта «очень и очень», варта ўнікнуць. Зміцер працягвае лінію (свайго земляка-аршанца) Уладзіміра Караткевіча, а яшчэ адчувальныя ў яго ўплывы Умберта Эка і Хорхе Луіса Борхеса. Жудкаваты кактэйль.

«Играйте 1…Кс6!» (248 с., тыр. невядомы) – кніга пра ўніверсальны адказ за чорных… І. Бердзічэўскі аналізуе партыі кваліфікаваных шахматыстаў, у тым ліку гросмайстраў (ён і сам «грос»), даказвае, што ферзевага каня можна высоўваць на першым ходзе, што гэта поўнавартасная дэбютная сістэма… Не ўсе доказы падаліся мне пераканаўчымі, і я даўно аддаю перавагу «вольным шахматам», аднак з сімпатыяй стаўлюся да «нетрывіяльных» пачаткаў кшталту 1.b4 і 1.g4, таму далёка хаваць кнігу не стану.

Ну і «Русский детектив» (656 с., 300 экз., у супервокладцы). Гэта праца даследчыка, даведкавае выданне, якое мае бясспрэчную каштоўнасць для бібліёграфаў і фанатаў жанру. Зрэшты, і такім прафанам, як я, ёсць за што зачапіцца вокам: аўтар-укладальнік мяркуе, што «ніякі жанравы сінтэз (пры спробе «скрыжаваць» дэтэктыў з фантастыкай) не магчымы, таму што ў сілу сваёй спецыфікі жанр фантастыкі «паглынае» любы іншы жанр».

Пачытаў я ў сеціве і нашумелы раман Уладзіміра Вайновіча «Малінавы пелікан» (2016). Калі коратка – займальна, ды не шэдэўр. Бывае ў пісьменнікаў спакуса ісці шляхам найменшага супраціву, і Вайновіч, якому за 80, ёй паддаўся. Фантасмагорыя пра ўладу ў Расіі, сталіцу гэтай няшчаснай краіны, жыхароў сталіцы і прысталічча не тое каб зусім не ўдалася, але замнога ў ёй прыёмаў з рамана 30-гадовай даўніны «Масква-2042» (які, у сваю чаргу, наследаваў аповесці 1924 г. «Ленінград» аўтарства «рускага Свіфта» – падзабытага цяпер Міхаіла Козырава). Мяркуйце самі: у «Маскве-2042» Ул. Вайновіч выводзіць крывадушніка-славянафіла Карнавалава, у «Пелікане» – Сямігудзілава. У рамане 1980-х гадоў высмейваюцца спецслужбоўцы, якія самі не ведаюць, каму служаць, расійскай уладзе ці ЦРУ, і ў рамане 2010-х гг. таксама. Нарэшце, у абодвух творах аўтар дэкларуе свае намеры паправіць жыццё сатырай; праўда, ў 1986 г. тое гучала куды больш пераканаўча… У новым опусе хапае «недаператраўленай» публіцыстыкі – ну хто б спрачаўся, пры пэўных умовах яна здатная мабілізаваць масы на подзвігі… Аднак студэнтка-філалагіня ў водгуку на раман пісьменніка-ветэрана слушна згадала выказванне Барыса Эйхенбаўма: «Надзённасць добрая тады, калі яе трэба вышукаць, прыдумаць, а не тады, калі яна з кожнай вадасцёкавай трубы струіць… Тады не трэба ніякага рамана чытаць – дастаткова прайсціся па Неўскім праспекце».

Бяда многіх расійскіх (i беларускіх…) дэмакратаў – ім фатальна не стае глыбіні, і яны, бы тыя «strangers in the night», блукаюць у прыцемках. Гары Каспараў не вынятак, на жаль. Калі 10 год таму ён стрымгалоў кінуўся ў расійскую палітыку, многія спадзяваліся, што з другой спробы (першая была ў 1990-х) у яго нешта-такі атрымаецца. Прэс-канферэнцыі, рухі і мітынгі з удзелам Г. К. у канцы 2000-х ішлі цугам, і… на гросмайстра імклівым дамкратам падалі паражэнне за паражэннем. Псіхалагічна гэта цяжка было перанесці. У 2013 г. ён з’ехаў за мяжу, расчараваўшы паплечнікаў і пакінуўшы ў паветры пытанне: як быць тым, хто не можа з’ехаць?

Не ўсе ведаюць (я да апошняга часу не ведаў), што Г. Каспараў, апрача ўсяго, яшчэ і прэзідэнт Фонда правоў чалавека. На сваім сайце 11.07.2016 ён патлумачыў, чаму гэты Фонд адклікаў прэмію імя Гавела, прысуджаную ў маі 2016 г. расійскаму мастаку-перформеру Пятру Паўленскаму за такія вясёлыя фокусы, як падпал дзвярэй ФСБ у Маскве etc. Аказваецца, пасля весткі аб прысуджэнні і ўручэння статуэткі мастак i яго прадстаўніца выказаліся ў падтрымку «прыморскіх партызан», а «партызаны» (асуджаныя судом РФ на доўгія тэрміны зняволення як бандыты) не грэбавалі насіллем. Таму, маўляў, камітэт быў вымушаны забраць прэмію ў Паўленскага: яна прысуджаецца толькі тым, хто выступае за негвалтоўныя перамены.

«Антыпаўленскае» рашэнне Фонда, апраўданае вялікім шахматыстам, парушае прынцып юрыспрудэнцыі («пастанова зваротнай сілы не мае»). Чымсьці яно нагадвае сёлетняе рашэнне журы прэміі «Дэбют» – па-мойму, ганебнае (гл. тут). Дый па сутнасці, як вынікае з артыкула, да якога прычапіўся Гары Кімавіч, П. Паўленскі сам не збіраўся паўтараць крокі далёкаўсходніх «Робін Гудаў» («іх учынак быў жэстам адчаю») і наўпроста не заклікаў іншых аднаўляць атакі на паліцыю, дарма што не асудзіў напады 2010 г. Яго падтрымка «інсургентаў» – хутчэй маральная, сітуацыйная (у тым жа ключы сам Г. К. у 2000-х падтрымліваў Эдуарда Лімонава)… Грошы ж мастак планаваў выдаткаваць не на куплю зброі дзеля штурму «зоны», а на юрыдычную падтрымку зняволеных. Нават ФСБ не палічыла яго выказванні экстрэмісцкімі – «праваабаронцы» выявіліся большымі каталікамі, чым Папа…

Ясна, зараз Г. К. Каспараву лепей было б не смяшыць народ і адмовіцца ад адказных пасад або ад грамадска-палітычнай дзейнасці ўвогуле, засяродзіцца на тым, што ён умее… Але ж многія асобы чапляюцца за заслугі 25-гадовай даўніны, не жадаючы заўважаць, што час перамяніўся. Выглядае, беларускім «змагарам з Лукашэнкам» названая поза ўласціва не меней за Г. К., калі не болей.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.07.2016

wrubinchyk@gmail.com

 

Апублiкавана 17 лiпеня 2016  19:39

***

Бульварно-кулинарный сериал ужасов «Котлеты & мухи» продолжает свою подрывную деятельность! Почти год мы грузим широкий круг ограниченных людей (политиков, чиновников, «моральных авторитетов»…) своими замечаниями и насмешками – в надежде, что кому-то это поможет развернуться, а потом свернуться. Коэффициент полезного действия невысок, но растёт, растёт… Нас с Толей Карповым уже цитирует целый Заместитель Главной Редакторки газеты «Новы Час»! Правда, без ссылки на belisrael.info –  может, всё впереди?

В разгар лета, естественно, нет желания обсуждать серьёзные темы. То жара, то брутальные ливни с грозами… Но как от этих тем отбиться, когда наша любимая персонажка (персонажиха?) снова отметилась, на сей раз в Бруклине:

«Каратели, которые работали на территории Беларуси, они были все из Украины… Не только в Литве, Латвии уничтожили евреев еще до того, как успели придти немцы, но это было и на Украине… И вы знаете, что делала Польша с евреями… Ксендзы прямо проповеди произносили “Убей еврея”».

Вот уж слово «работали» здесь уместно-уместно, и что все были из Украины – идиотство а-ля Киселёв-Лукашенко-Эскин… Да то ещё фигня в сравнении с дальнейшим трэшем про Польшу, который разочаровал многих поклонников Светланы Алексиевич. Как и это интервью, где на вопрос «Не могли бы вы предоставить конкретные примеры? Какие ксендзы и где так говорили?» Ответ был таков:«[Ян Томаш] Гросс доказывает, что священники [в Польше 1940-х гг.] не сдерживали кровавых атак [на евреев]». Что, пожалуй, в большинстве случаев – правда, но после пустой болтовни о ксендзовских «Убей еврея» не станет эта правда восприниматься из уст лауреатки…

О Михаиле Ботвиннике (а потом о Гарри Каспарове, к которому еще вернусь в этой серии) говорили: «Он чемпион мира по шахматам, а думает, что чемпион мира и по всему остальному!» Увы, таков и случай С. Алексиевич: «дежурная по литературе» упорно, неистово лезет во «всё остальное». И предупреждали же её доброжелательно настроенные товарищи в прошлом году: осторожнее надо с речами на темы политики и истории, однако… «Чем дальше в лес – тем больше партизан».

Горячий протест медиаэксперта Ляксея Лявончика понять можно, и во многом я с ним согласен: нужно перестать клеить ярлыки (это вообще аксиома…), не стоит «формировать внешнеполитическую доктрину на основании событий 70-летней давности» (правда, Алексиевич и не призывает формировать), желательно «отпустить войну»… Вместе с тем автора бросило в другую крайность: отрицая коллективную вину отдельных народов, он договорился до того, что «в той войне все убивали всех». Выходит, глупые были немцы второй половины ХХ в., что каялись за геноцид… Если все – убийцы, у всех руки в крови, то и виноваты все, а значит, не виноват никто. Такой инопланетно-отстранённый подход ко Второй мировой войне и геноциду практикуется давно; например, в США и Германии. Он распространяется, в частности, через работы д-ра Тимоти Снайдера. Некоторые из его книг переводились на белорусский, и сам д-р Снайдер выступал в Минске шесть лет назад (я был дискутантом на «еврейской секции» Международного конгресса белорусистов с его участием). Достойный отпор его концепции дал Даниэль Лазар: ни добавить, ни отнять. Упущения же снайдеровой методологии, перенятой в Израиле отдельными историками, показаны здесь. Впрочем, его методы отчасти известны из советской эпохи: «Если факты не вписываются в концепцию – тем хуже для фактов»…

Все же за реноме американского историка не так обидно, как за репутацию здешней писательницы, которую президент Российского еврейского конгресса 13.07.2016 мило назвал «публицистом» (ну, он-то «на своей волне», ему и о культе в Украине «Семёна Бандеры» (!) разрешено поразмышлять – такое вот профессиональное «Эхо Москвы»). В соответствии с поведением лауреатки будут трактовать нелукашенковскую Беларусь, да и уже трактуют. Неудивительно, что даже апологеты из «БелГазеты» потихоньку отгребают от Светланы Александровны…

Теперь хочется рассказать о чем-то хорошем и светлом. В летние месяцы на меня обрушился звездопад: пятеро авторов по собственной инициативе подписали свои книги. Спасибо им, хотя помню слова Михася Шавыркина (1947-2016, вечная ему память), когда летом 2007 г. намеревался подарить ему свою первую книжку: «Наступает день, когда книги выдавливают тебя из квартиры…».

Н. Шуканов живёт в Жлобине, Д. Шульман, как многим известно, в Эйлате, Зм. Дяденко – в Минске, И. Бердичевский и Г. Пилиев – в Москве. Не сомневаюсь, что каждая из книг заслуживает отдельного анализа, однако сейчас не имею возможности его сделать, поэтому ограничусь кратким обзором.

Сборник журналиста и краеведа Н. Шуканова – «духовно-просветительное издание» (126 с., 100 экз.), Вышел он под эгидой православного собора, поэтому не удивительно, что изрядная часть материала – очерки о священниках и других деятелях церкви. Их жизнеописания – полезное чтение, но меня больше заинтересовали очерки о литераторах. С ними (С. Граховский, Хв. Жичко, И. Ласков, В. Роговцов) автор переписывался, а с некоторыми и встречался. Сразу прочитал я и статью о самобытном шахматисте Георгие Ишу – айсоре, уроженце Ирана (!), который стал чемпионом Жлобина в 1947 году и сохранял титул до смерти в 1968 г.: «был от Бога талантливым», «настоящий учитель не только в шахматах, но и в жизни».

О книге Д. Шульмана (292 с., 150 экз.) читатели belisrael.info знают уже почти месяц. Скажу откровенно: рассказы не для всех. К языку автора (иногда недостаточно отшлифованному) могут быть претензии, тем не менее читаются его истории довольно легко, а сюжеты он выбирает редкие для белорусской литературы. Чего стоит повесть с идишским названием «А мол из гевен а майсе» ( «Однажды была история»), где все вращается вокруг еврейского борделя… В «Викуле» – подробное описание дефлорации, не раз в книге мелькают сцены орального секса. Нехитрый репортаж о США и Канаде в конце книги ( «Америка – это не монстр. Это образ жизни») немного диссонирует…

Cамое сильное из всего прочитанного – книга «Истории в сумерках» (148 с., 250 экз.) от кандидата в члены Союза белорусских писателей, бывшего сотрудника «Нашай Нівы» … Как бывший автор этой газеты, могу засвидетельствовать: про ее «нравы» Зм. Дяденко пишет со знанием дела. Но не для этого, конечно, выпустил он сборник мистическо-исторических детективов ( «Яйца птицы Рух», «Голем с Малой Марьямпольской», «Вуайерист») – все это «очень и очень», следует вникнуть. Дмитрий продолжает линию (своего земляка-оршанца) Владимира Короткевича, а еще ощутимы влияния Умберто Эко и Хорхе Луиса Борхеса. Жутковатый коктейль.

«Играйте 1 … Кс6!» (248 с., тир. неизвестен) – книга об универсальном ответе за чёрных… И. Бердичевский анализирует партии квалифицированных шахматистов, в том числе гроссмейстеров (он и сам «гросс»), доказывает, что ферзевого коня можно выдвигать на первом ходу, что это самодостаточная дебютная система… Не все доказательства показались мне убедительными, и я давно предпочитаю «вольные шахматы», однако с симпатией отношусь к «нетривиальным» началам вроде 1.b4 и 1.g4, поэтому далеко прятать книгу не стану.

Ну и «Русский детектив» (656 с., 300 экз., в суперобложке). Это работа исследователя, справочное издание, которое имеет неоспоримое значение для библиографов и фанатов жанра. Впрочем, и таким профанам, как я, есть за что зацепиться глазом: автор-составитель полагает, что «никакой жанровый синтез (при попытке “скрестить” детектив с фантастикой) не возможен, поскольку в силу своей специфики жанр фантастики “поглощает” любой другой “прививаемый” ему жанр».

Почитал я в интернете и нашумевший роман Владимира Войновича «Малиновый пеликан» (2016). Если коротко – чтиво увлекательное, но не шедевр. Бывает у писателей соблазн идти путём наименьшего сопротивления, и Войнович, которому за 80, ему поддался. Фантасмагория о власти в России, о столице этой несчастной страны, жителях столицы и Подмосковья не то чтобы совсем не удалась, но слишком уж много в ней приемов из романа 30-летней давности «Москва-2042» (который, в свою очередь, наследовал повести 1924 г. «Ленинград» авторства «русского Свифта» – подзабытого ныне Михаила Козырева). Судите сами: в «Москве-2042» В. Войнович выводит лицемера-славянофила Карнавалова, в «Пеликане» – Семигудилова. В романе 1980-х годов высмеиваются спецслужбы, которые сами не знают, кому служат, российской власти или ЦРУ, и в романе 2010-х гг. тоже. Наконец, в обоих произведениях автор декларирует свои намерения исправить жизнь сатирой; правда, в 1986 г. это звучало куда убедительнее… В новом опусе хватает «недопереваренной» публицистики – ну кто бы спорил, при определенных условиях она способна мобилизовать массы на подвиги… Однако студентка-филологиня в отзыве на роман писателя-ветерана резонно упомянула высказывание Бориса Эйхенбаума: «Злободневность хороша тогда, когда ее нужно выискать, придумать, а не тогда, когда она из каждой водосточной трубы целым потоком льётся. Тогда не надо никакого романа читать – достаточно пройтись по Невскому проспекту».

Беда многих российских (и белорусских…) демократов – им фатально не хватает глубины, и они, как те «strangers in the night», блуждают в потемках. Гарри Каспаров не исключение, к сожалению. Когда 10 лет назад он стремглав бросился в российскую политику, многие надеялись, что со второй попытки (первая была в 1990-х) у него что-то таки получится. Пресс-конференции, движения и митинги с участием Г. К. в конце 2000-х шли чередой, и… на гроссмейстера стремительным домкратом обрушивались поражение за поражением. Психологически это трудно было перенести. В 2013 году он уехал за границу, разочаровав соратников и оставив в воздухе вопрос: как быть тем, кто не может уехать?

Не все знают (я до последнего времени не знал), что Г. Каспаров, кроме всего прочего, ещё и президент Фонда прав человека. На своём сайте 11.07.2016 он объяснил, почему этот Фонд отозвал премию имени Гавела, присужденную в мае 2016 г. российскому художнику-перформеру Петру Павленскому за такие весёлые фокусы, как поджог дверей ФСБ в Москве etc. Оказывается, после известия о присуждении, после вручения статуэтки, художник и его представитель высказались в поддержку «приморских партизан», а «партизаны» (осужденные судом РФ на длительные сроки заключения как бандиты) не брезговали насилием. Поэтому, мол, комитет был вынужден забрать премию у Павленского: она присуждается только тем, кто выступает за ненасильственные перемены.

«Антипавленское» решение Фонда, оправданное великим шахматистом, нарушает принцип юриспруденции («постановление обратной силы не имеет»). Чем-то оно напоминает решение жюри премии «Дебют» в этом году – по-моему, позорное (см. здесь). Да и по сути, как следует из статьи, к которой привязался Гарри Кимович, П. Павленский сам не собирался повторять шаги дальневосточных «Робин Гудов» («их поступок был жестом отчаяния») и непосредственно не призывал других возобновлять атаки на полицию, хотя и не осудил нападения 2010 г. Его поддержка «инсургентов» – скорее моральная, ситуационная (в том же ключе сам Г. К. в 2000-х поддерживал Эдуарда Лимонова)… Деньги же художник планировал потратить не на закупку оружия для штурма «зоны», а на юридическую поддержку заключённых. Даже ФСБ не сочла его высказывания экстремистскими – «правозащитники» оказались большими католиками, чем Папа…

Ясно, сейчас Г. К. Каспарову лучше было бы не смешить народ и отказаться от ответственных должностей или от общественно-политической деятельности вообще, сосредоточиться на том, что он умеет… Но многие личности цепляются за заслуги 25-летней давности, не желая замечать, что эпоха сменилась. Похоже, белорусским «борцам с Лукашенко» указанная поза свойственна не меньше, чем Г. К., а то и больше.

Вольф Рубинчик, г. Минск

17.07.2016

wrubinchyk@gmail.com

Опубликовано 17 июля 19:39