Tag Archives: Михаил Горбачёв

Пачакайма, затрымаймася… (В. Р.)

Дзень добры! Загаловак вы, зразумела, не маглі не пазнаць 🙂 – гэта каліва пераробленая назва аўтабіяграфічнай аповесці Алены Васілевіч «Пачакай, затрымайся…», дзе пра перадваеннае жыццё беларускіх студэнтак (і студэнтаў). У снежні 2022 г. Алене Сямёнаўне споўнілася б 100 гадоў, але год таму, 08.08.2021, яна пайшла ў лепшы свет. Іранічна глядзяцца радкі з яе твора 1960-x гадоў:

На грудзях у мяне апрача значкоў ГСО і ПВХО яшчэ прыколаты значок МОПРа. Кожны месяц плачу я (і мне наклейваюць маркі) пяць капеек у фонд міжнароднай арганізацыі дапамогі рэвалюцыянерам. Мае ўзносы памагаюць гуртавацца міжнароднаму рэвалюцыйнаму руху. Недалёкі той час — кожны ў гэтым перакананы — калі міжнародны пралетарыят з’яднае свае шэрагі і пераможа сваіх уладароў-капіталістаў. Гэтак, як перамог пралетарыят у нашай краіне…

ГСО – «Гатовы да санітарнай абароны», ПВХО – «Гатовы да паветранай хімічнай абароны», МОПР – «Міжнародная арганізацыя дапамогі рэвалюцыянерам», бальшавіцкі аналаг «Чырвонага крыжа» (забаўна, што дагэтуль у Беларусі захаваліся вуліцы імя МОПРа – у Бабруйску, Брэсце…). Сумаваць савецкай моладзі ў канцы 1930-х – пачатку 1940-х адпаведныя органы яўна не дазвалялі.

А. Васілевіч і яе аповесць у перакладзе на рускую. Фота з адкрытых крыніц

Гэтым хуткаплынным летам і я не спаў у шапку. Сярод іншага, разважаў над наступным:

– ці з’яўляецца культура «гульнёй з нулявой сумай», а ў прыватнасці, варта арганізатарам імпрэзаў кшталту «Прадмова» адштурхоўваць удзельнікаў з Расіі або не варта (спойлер: не);

– адкуль растуць ногі ў прапагандных замалотаў пра «укранацызм» і нехарошую Літву, пра «шкодныя» грамадскія суполкі, якія да 2020 г. плённа працавалі ў Беларусі;

– спрыяюць рэпрэсіі папулярнасці «незалежнай беларускай культуры», альбо не надта;

– чаму рэалізацыя многіх будаўнічых праектаў (у Мінску і не ў Мінску) пакідае жадаць лепшага;

– як «дзяржаўныя людзі» РБ становяцца хадзячымі анекдотамі;

– наколькі ў тутэйшым урадзе пашырана «дзедаўшчына/бабаўшчына»;

– якія мэты крымінальнага пераследу ўдзельнікаў «беспарадкаў», што мелі месца два гады таму (дарэчы, у жніўні 2022 г. колькасць палітзняволеных у РБ перавысіла 1300);

– ці прыдатны прынцып «калектыўнай адказнасці» для кіравання сучаснымі жыхарамі Беларусі;

– што можна адказаць на наступ шэрасці ў літаратуры, навуцы, еtc.;

– куды прыйшла «шахматная супольнасць краіны» пасля адмовы ўрада РБ (лета 2020 г.) ад сусветнай шахалімпіяды.

На мой одум, усе тэмы заслугоўвалі ўвагі (крыху яшчэ і спяваў :)) Зваротная сувязь жа заставалася… хай сабе ранейшай. І шэрасць надалей крочыць па галовах краіне з «хітамі» кшталту «За агранома», выпрошваючы сабе прэміі ды медалькі, ствараючы інфармацыйны шум.

«Служыў Гаўрыла аграномам…»; «Хвароба гэта здароўе»

Заўтра яшчэ і «вясёлы» навучальны год пачнецца – з уніформай і жэстачайшай дысцыплінай, але без «нацменскіх» моў у праграме навучання. Малюнак… не помню, адкуль скапіяваў. Магчыма, з kasparov.ru

Цягам летніх месяцаў стаміўся ад усяго пералічанага. Таму, а таксама з іншых прычын, перадаю слова сваім карэспандэнтам.

Першы па ліку, але не па значнасці – чытач «НН», фізік, які даслаў мне ўрыўкі са свайго праекта перабудовы грамадства (шалом, Міхал Сяргеіч Гарбачоў, памерлы 30.08.2022), дадаўшы: «Трымаюся ананімнасці, бо жыву пад дыктатурай. Ваша ацэнка “бягучага моманту” блізкая да маёй. Як стары бэнээфавец, я не займаю пазіцыю назіральніка, а падтрымліваю ўсіх і ўсё, што працуе супраць дыктатуры ў межах сваіх магчымасцей. Сёння лёс Беларусі вырашаецца пад Лісічанскам і Херсонам. Вельмі шкада Васіля Парфянкова, з якім быў трошкі знаёмы».

Ідэі пана, які схаваўся пад псеўданімам shyn2010, заснаваныя на «Агульнай Тэорыі Сістэм». Урыўкі:

Чалавек – гэта біялагічны камп’ютар. Вядомыя усім камп’ютары сёння вырабляюцца на базе крышталяў крэмнія, а чалавек створаны ў асноўным на малекулах вады… Светапогляд па сваіх функцыях можна параўнаць з аперацыйнай сістэмай камп’ютара.

Свабода выкарыстання чалавекам біясферы мусіць быць абмежаваная, як і свабода размнажэння людзей (за 70 гадоў – 1945–2015 гг. – насельніцтва Зямлі павялічылася ў 3 разы).

Свабода выкарыстання сродкаў і метадаў пры канкурэнцыі людзей і краін таксама не можа быць бязмежнай, інакш узнікае рызыка глабальнага самагубства.

Варыянт стратэгіі, які б забяспечыў будучыню нашчадкам, — утварэнне пасёлкаў са шчыльнасцю да 2000 чалавек на кв. км, што дазваляе эканоміць на інфраструктуры, пры гэтым не вітаецца жыццё ў «тэрмітніках» — высокіх шматкватэрных дамах, жалезабетонных «бараках». Ад 30% да 50% плошчы кожнай краіны варта пакідаць у «дзікім стане», незабудаванай, незасеянай, закансерваванай для нашчадкаў.

Этнасаў на Зямлі некалькі тысяч, але дзяржаў толькі каля 200, таму большасць з іх шматэтнічныя, як Расейская Федэрацыя, дзе жыве больш 100 этнасаў. Прыкладам эфектыўнай дапамогі дыяспары развіццю сваіх нацыянальных дзяржаў ёсць дзейнасць жыдоўскай і кітайскай дыяспар. Кожная нацыя мае свае нацыянальныя інтарэсы, фармулёўка і ажыццяўленне якіх з’яўляецца галоўнай задачай эліты.

Да адкрытых ідэалогій, здольных да развіцця, можна аднесці лібералізм, нацыяналізм, сацыялізм (заходні) і, як ні дзіўна, кансерватызм. Апошні, у маім вызначэнні, базуецца на хрысціянскіх і дэмакратычных каштоўнасцях і ўлічвае негатыўныя вынікі гістарычных эксперыментаў, хаця часта тэрмін «кансерватызм» выкарыстоўваецца ў іншых значэннях. Рэлігіі варта разглядаць як ідэалогіі.

I сваеасаблівае рэзюмэ: «Калі чалавецтва не мае здольнасці развязваць глабальныя праблемы, тады Апакаліпсіс».

Усё гэта даволі цікава, тут я працытую «сябе любімага», узору 2017 г.: «Грамадства дагэтуль жыве збольшага “ад авансу да палучкі” або “ад пенсіі да пенсіі”, і важна, каб яно хоць калі-некалі зазірала за далягляд. Cапраўды, жыхары краіны заслугоўваюць лепшай долі; нават утапічныя праекты, якія падштурхоўваюць да роздумаў, памысныя ў гэтым плане». Але не магу сказаць, што рэцэпты лепшага жыцця ад shyn2010 мяне пераканалі… дый сам аўтар агаворваецца, што камп’ютар, у адрозненне ад чалавека, не валодае ні эмоцыямі, ні мараллю, ні падсвядомасцю. Тым не менш запрашаю чытачоў да дыскусіі.

Шашыст Віталь Аніська не імкнецца перарабіць увесь свет, а рупліва даследуе мінуўшчыну… і карысці ад гэтага, па-мойму, болей. Колькі дзён таму ён выявіў дакументы, датычныя навучання Ізі Харыка (на пачатку 1920-х – паэта яшчэ мала вядомага) у Беларускім дзяржаўным універсітэце.

Крыніца: НАРБ, ф. 205, воп. 1, спр. 943, 946, 95

Каментарый В. Аніські, 30.08.2022: «Заліковая картка студэнта медыцынскага факультэта БДУ Іцкі-Лейбы Давідавіча Харыка і частка спісу студэнтаў на 1921/22 акадэмічны год. Калі правільна разабраў, адрас Харыка – вул. Нова-Раманаўская, 33–2. Прозвішча Харыка яшчэ некалькі разоў сустракаецца ў дакументах медфака. 17 лютага 1922 года загадам ваеннага камісара факультэта яму быў прадастаўлены шасцідзённы водпуск для паездкі ў Зембін па сямейных абставінах. 4 сакавіка 1922 года 55 студэнтам трэба было прыйсці ў канцылярыю ваенкамата факультэта для праверкі адносінаў да воінскай павіннасці. Харык не прыйшоў; яго прозвішча разам з 30 іншымі фігуруе ў паўторным загадзе, выдадзеным пазней у сакавіку, з патрабаваннем наведаць ваенкамат ужо пад пагрозай прызнання дэзерцірам у выпадку няяўкі». Удакладненне краязнаўца Вадзіма Зелянкова: «Нова-Раманаўская потым была пераназваная ў Рэспубліканскую, а цяпер гэта, зважаючы на нумар дома, Кальварыйская». Апошняе спрэчна, бо Кальварыйская была і 100 гадоў таму, асобна ад Нова-Раманаўскай (гл. верхні радок у другім дакуменце). Хутчэй за ўсё, кватараваў Харык недзе ў раёне Юбілейнай плошчы.

Я дык і не ведаў, што малады Ізі (Ісак Давідавіч) Харык меў двайное імя Іцка-Лейб і жыў на Нова-Раманаўскай – мяркую, у Мінску-2022 да архіўнай знаходкі ніхто не ведаў. Зрэшты, у біяграфіі паэта, нягледзячы на ягоную «культавасць», увогуле хапае «белых плямаў»; не адмаўлялася тое ні ў маёй лекцыі-2017, ні на «Штэтлфэсце»-2021.

***

Пакуль што ў Беларусі афіцыйна існуе 15 палітычных партый. Новыя не рэгіструюцца дзесяцігоддзямі, дый многія старыя, як абяцаюць чыноўнікі, вось-вось пойдуць «пад нож». Сярод кандыдатаў на ліквідацыю – «нелаяльныя» сацыял-дэмакраты, aka БСДП пад кіраўніцтвам 40-гадовага магістра палітычных навук Ігара Барысава. Далёкая ад мяне гэтая партыя; разам з тым, улічваючы ўсе акалічнасці, вырашыў перадрукаваць заяву ейнага ЦК «Аб захаванні і пашырэнні ўжытку дзяржаўнай беларускай мовы» ад 25.07.2022. Раптам улады спалохаюцца – і самі пяройдуць на беларускую, і школкі перавядуць? 🙂

Зыходзячы з таго, што беларуская мова з’яўляецца дзяржаўнай мовай, а таксама беларуская мова (вусная і пісьмовая) адносіцца да нематэрыяльнай культурнай каштоўнасці нашай дзяржавы, а таксама ўяўляе сабою каштоўнасць для ўсяго чалавецтва, то яна павінна быць захаваная як частка культуры чалавецтва.

ЦК БСДП пастанаўляе:

1) Развіццё, выкарыстанне, удасканаленне і шырокае распаўсюджванне беларускай мовы з’яўляецца прадметам клопату БСДП.

2) Партыя выступае за прыняццё новага закона аб мовах у Рэспубліцы Беларусь, які забяспечыць юрыдычныя і эканамічныя падставы для пашырэння і развіцця беларускай мовы і створыць умовы ўкаранення яе ва ўсіх дзяржаўных і недзяржаўных сферах і за межамі Беларусі.

3) БСДП прапануе стварыць міжведамасную навуковую ўстанову, якая б займалася захаваннем чысціні беларускай мовы, аховы яе ад засмечвання іншамоўнымі словамі і сінтаксічнымі канструкцыямі, пошукам беларускіх сінонімаў іншамоўным словам.

4) Партыя выступае за штогадовыя парламенцкія слуханні па пытаннях аб стане беларускай мовы і перспектывах яе развіцця.

5) Рэгіянальныя структуры партыі праводзяць работу дзеля адкрыцця ў сваіх рэгіёнах беларускамоўных дзіцячых садкоў, школ і гімназій.

Пакуль партыйцы тужыліся, нараджаючы & публікуючы гэткі магутны дакумент, даўні аўтар belisrael д-р Уладзіслаў Гарбацкі вандраваў па Літве. Яго здымкі:

Старыя могілкі ў Мусніках (Муснінкай), чэрвень 2022 г.

Сінагога і могілкі ў Жыжмарах (Жыжмарай), жнівень 2022 г.

Мястэчкі Муснінкай і Жыжмарай знаходзяцца недалёка ад Вільнюса, як ехаць у бок Балтыйскага мора.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.08.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 31.08.2022  23:38

Ненастоящая независимость: выжить в стране, где царит страх

Валентин Жданко

06 сентября 2021 г., 15:36

Этот страх словно бы разлит в воздухе, которым дышат сегодня белорусы. Он чувствуется чуть ли не в каждом разговоре — и со знакомым, и с малознакомым, и с совсем незнакомым человеком. Казалось бы, ещё вчера достаточно раскрепощённые и свободные люди очень быстро замкнулись, отгородились и практически замолчали. Вот на улице Минска репортёр с микрофоном пытается разговорить случайных прохожих. Ещё год назад это вовсе не было проблемой. Сегодня же, услышав «политический» вопрос (даже безобидный), почти каждый закрывает рот руками и панически отталкивает от себя микрофон.

***

Иначе и быть не может в стране, где можно сесть в тюрьму за неосторожно сказанное слово, за комментарий, оставленный в соцсетях, за «не тот» лайк под чьим-то постом. Этот страх порабощает, разъединяет, сковывает, отчуждает даже когда-то близких людей. Как с этим жить и как выжить?

Мы получили ненастоящую независимость и ненастоящую свободу

В эти дни, недели и месяцы исполняется 30 лет со времени многих значительных событий, происходивших в 1991 году на территории бывшего Советского Союза. После провала ГКЧП бывшие советские республики одна за другой провозглашали независимость. Развалилась некогда всемогущая КПСС. Практически все советские газеты мгновенно стали антисоветскими. Стало возможным говорить то, что думаешь, выбирать собственную власть, свободно выезжать за границу.

***

Это был эмоциональный и чрезвычайно волнующий момент в истории. Практически все восточноевропейские страны бывшего «социалистического лагеря» и бывшие советские республики переживали огромный национальный подъём — это было видно даже на расстоянии, ощущалось через экран телевизора. Сотни тысяч людей на улицах и площадях… Марши и «цепи солидарности» длиною в тысячу километров. Национальные флаги на каждом здании, в руках сотен тысяч людей. Народы, десятилетиями жившие в неволе, освобождались от страха и приветствовали наступление свободы. В Беларуси было иначе. Можно тешить себя иллюзиями и приукрашивать собственные воспоминания, но если трезво и бесстрастно попытаться взглянуть в лицо собственному прошлому, то перед глазами появится иное. Белорусы в большинстве молчали. И наблюдали за происходившим вокруг с недоверием и тревогой.

Помню, днем 19 и 20 августа 1991 года я много ходил по малолюдному центру Минска — проспекту Скорины, площади Ленина… Никаких митингов и пикетов, только людей заметно меньше обычного. До чиновников было не дозвониться — все вдруг оказались или в отпуске, или заболевшими.

Благодаря cвоему журналистскому удостоверению я зашёл в Дом правительства, в Верховный Совет. Там тоже было малолюдно и тихо. На лестнице попытался остановить вопросом про ГКЧП куда-то спешившего депутата Дмитрия Булахова… Он на ходу и очень осторожно ответил: «Надо думать… Не всё так однозначно… Комментарии будут позже». Потом, вечером и в последующие дни, когда стало известно, что Ельцин победил, что не будет арестов и чрезвычайного положения, на площади собиралось по нескольку сотен человек… Но всё это не шло ни в какое сравнение с тем, что происходило в те дни в Москве, Киеве, Вильнюсе, Тбилиси…

***

Дотошный и пунктуальный Сергей Наумчик, мой друг и коллега, как самый изощрённый летописец белорусской действительности начала и середины 90-х, несомненно, до мелочей описал чуть ли не каждый час и минуту тех дней. У меня нет ни малейшего сомнения в протокольной точности им написанного. Но если говорить о моих собственных впечатлениях очевидца и свидетеля того, что происходило тогда в Беларуси, то не покидает чувство, что Беларусь и белорусы просто молча плыли в общем потоке туда, куда его несло. Для подавляющего большинства тех сограждан, среди которых я жил и которых помню, это не стало моментом единения и общего счастья, которым могло и должно было быть, если бы эти люди ценили свободу и независимость, стремились к ним и боролись за них.

У нас на улицах не было сотен тысяч человек. Не было торжественных спусков старого флага и подъёма нового. Не было ощущения историчности происходившего. Как будто история делала крутой поворот где-то там, далеко, у соседей, а не у нас.

***

Те поющие, «бархатные» революции в соседних странах, были по сути ненасильственными и бескровными, оказались светлым и счастливым моментом для наций. Они людей объединили и закалили…

И даже противостояние с некогда грозными спецслужбами было там чаще всего немного опереточным, бутафорским, как бы ненастоящим. Милиционеры сложили свои щиты и дубинки, ещё вчера всесильные партийные бонзы прятались на дачах и в санаториях, власть сама падала спелым яблоком в руки толпы, опьянённой свободой. Практически все соседи Беларуси благополучно выскользнули из железных объятий империи в то ненадолго приоткрытое окно возможностей, открывшееся благодаря ослабшей хватке Москвы…

Мы всего этого не пережили. Не оценили. Не отстояли на площадях и в «цепях солидарности», взявшись за руки; не отпраздновали, не ощутили всей глубины и эпохальности великого момента освобождения от страха и несвободы. И взамен получили ненастоящую независимость и ненастоящую свободу. Всё вернулось спустя тридцать лет в ещё более страшных гротескных формах. То, что для других историческая судьба свела в несколько счастливых дней, для нас она растянула на долгие десятилетия, которые завершаются драмой массовых политических репрессий и тотального страха в обществе.

***

В ожидании, что за тобой придут люди в чёрном

Этот страх cловно бы выполз из потаенных уголков сознания, вернулся из полузабытых семейных воспоминаний. Это даже не наш страх, а продолжение ужасов, пережитых нашими родителями и дедами. Ведь для нас, рожденных в советской несвободе 50—70-х годов, ежедневного страха сталинской эпохи уже, по сути, не было. Вскормленные за железным занавесом, мы не знали другой жизни. Правила советской действительности воспринимались как норма. Советскому журналисту образца 1970—80-х годов не пришло бы в голову высмеивать выборы в Верховный Совет, на которых в бюллетене мог быть только один кандидат, назначавшийся сверху и побеждавший с результатом 99 процентов. Были темы, о которых не принято было писать: все это знали и воспринимали как данность. Обыватель, зачастую недовольный реалиями тяжёлой повседневной жизни, не додумался бы выйти на площадь с плакатом. Это было вне правил советской действительности. С раннего возраста нас приучали считать это нормой. Мы действительно не знали другой жизни.

***

Конечно, опыт предыдущих поколений существовал и пересказывался из уст в уста. Бабушка, а потом мама, до конца своих дней вспоминали, как в 1940 году кто-то из сельсоветчиков пригрозил вывезти их семью «к белым медведям» — за то, что дед служил в польской армии, что имели свою кузницу. Угрозы не были пустыми: за окнами в сторону местечка ежедневно проезжали телеги с семьями ссыльных. И все знали: те люди исчезали бесследно. Бабушка и пятеро маленьких детей уже даже завязали самое необходимое в узелки и жили в ожидании худшего. Каждый день они становились на колени перед иконами и молились. С ужасом воспринимали каждый неожиданный стук в дверь. И так многие месяцы. Жить с таким страхом явно было невыносимо. Но куда было деваться — с маленькими детьми, от своего земельного надела, который кормил; от родственников, которые помогали выжить без взятого на войну и пропавшего хозяина.

Эти рассказы в моём детстве я постоянно слышал от бабушки и мамы — та угроза, без сомнения, стала для них одним из самых ужасных жизненных переживаний. Но в детском воображении это воспринималось скорее как седая старина, оставшаяся в истории, которая не может случиться со мной сейчас, в наше новое время, когда ночами уже не приезжали воронки и не забирали бесследно людей. Это был как бы чужой страх, оставшийся в истории, в чужой жизни. Но настал день, когда люди в чёрном постучали и в мои двери.

***

Как зловеще и драматично сегодня звучат строки Осипа Мандельштама, написанные 90 лет назад:

Я на лестнице чёрной живу, и в висок

Ударяет мне вырванный с мясом звонок,

И всю ночь напролёт жду гостей дорогих,

Шевеля кандалами цепочек дверных.

Сегодня кажется невероятным, но это стихотворение (хотя и подправленное) звучало в Советском Союзе в форме песни, исполненной Пугачевой ещё в конце 70-х — в то время, когда вроде бы свирепствовала советская цензура. Тогда это воспринималось, наверне, как фронда, а не как отсылка к реалиям не очень светлой, но уже и не кровавой брежневской действительности, в которой Сталина и политические репрессии не принято было вспоминать.

***

В сегодняшней Беларуси эти строки звучат и воспринимаются совсем иначе. Именно они — первое, что мне пришло в голову, когда 16 июля этого года я увидел вырванный «с мясом» звонок и двери минского офиса «Радыё Свабода» — места работы моего и моих коллег. Образы, казавшиеся давно исчезнувшими, вторглись в нашу повседневную жизнь в своем изначальном, приземлённом, неметафорическом смысле. (Интересно, имя Мандельштама из университетского курса русской литературы ещё не вычеркнуто? И сколько суток ареста получит студент, который посмеет процитировать такие, например, строки Мандельштама?

Как подкову, куёт за указом указ —

Кому в пах, кому в лоб, кому в бровь, кому в глаз.

Что ни казнь у него — то малина

И широкая грудь осетина.)

Страх — последнее, что скрепляет этот режим и не даёт ему развалиться.

«Не бойтесь!», — призывал когда-то в конце 1970-х годов своих угнетённых коммунистическим режимом соотечественников великий сын польского народа, Папа Иоанн Павел II. Этот призыв прозвучал в очень мрачное для поляков время, когда почти не было надежды на победу правды и справедливости, когда коммунистические режимы на всей территории от Балтики до Балкан выглядели незыблемыми и монолитными. И прошло более десяти лет, прежде чем там произошли изменения.

Точно так же сегодняшняя тьма, опустившаяся на Беларусь и сковавшая общество страхом и отчаянием, дает очень мало надежды на скорые перемены.

***

Нет сомнений в том, что он — знающий всё лучше всех, — заковав руки в наручники и подгоняя полицейской дубинкой, будет силой тянуть 9-миллионный народ в те 70-е годы, которые, вероятно, кажутся ему благословенными, комфортными и счастливыми. Где все единодушно «голосовали» за действующую власть. Где нет газет и телепередач, позволяющих себе усомниться в безгрешности и вечности режима… Где по телевидению каждый выпуск новостей — о гениальности вождя, его беспрестанных успехах и достижениях, а также о загнивании Запада и «муках» тех, кто там живет..

Вполне допускаю, что он сам искренне верит в то, что в этом и есть гармония сосуществования человека и государства, и всё это — благо для общества. А неблагодарное население просто не хочет этого понимать. И единственный способ сделать этих неразумных людей счастливыми — тотальный всепроникающий страх… Без страха людей в такую систему не затащить. Он хорошо запомнил: Горбачёв освободил людей от страха — и вся советская авторитарная система без этого стержня мгновенно развалилась. Страх сковывает волю, парализует способность сопротивляться и позволяет тащить безвольное существо куда угодно. И тогда можно железным кулаком загнать людей назад в «счастливое» советское прошлое — такое, каким он его помнит и по которому ностальгирует.

Источник

Перевод с белорусского: belisrael.info

От ред. belisrael. Суждения автора спорны, и мы будем рады, если наши читатели, особенно принимавшие активное участие в событиях конца 1980-х — начала 1990-х гг., выскажутся об атмосфере тех памятных лет. Страх, действительно густо присутствующий в жизни современной Беларуси, к счастью, не мешает многим её жителям общаться с нами. Надеемся, не будет мешать и дальше.

Опубликовано 08.09.2021  13:12

«У ботах гумовых ідзе сакавік…»

Ізноў палітбложак – ні галавы, ні ножак. А хто абяцаў, што я буду маўчаць? 🙂

Здзейснілася! Філосафка Таццяна Шчытцова распрацавала курс «Беларуская рэвалюцыя. Пачатак». Прапануе задумацца над пытаннем: «Якія структурныя перадумовы вызначаюць ключавыя рысы і ўнікальнасць Беларускай рэвалюцыі?» У сямі тэмах – многа мудрых слоў, напрыклад: «Структурныя фактары грамадзянскай консалідацыі: кантынгенцыя, гегемонія, антаганізм». Што, на жаль, не адмяняе відавочнай з’явы: спярша заяўляецца, што пачалася «рэвалюцыя» («падзеі ў Беларусі пасля абвяшчэння вынікаў выбараў набылі рэвалюцыйны размах»), потым пад гэтую спрэчную тэзу падганяюцца факты…

Т. Шчытцова

У снежні 2020 г. тлумачыў, чаму падзеі апошніх месяцаў – НЕ рэвалюцыя (магчыма, найбольш адэкватны тэрмін – «хваляванні»). У студзені падкінуў яшчэ парачку аргументаў – усё як гарохам аб сцяну. ОК, палітык, якому 2 сакавіка споўнілася 90, у 1987-м таксама верыў сам і іншых пераконваў, што «рэвалюцыя працягваецца». Напэўна, большасці з нас некалі хацелася апынуцца ў 1917-м і паказаць продкам, «як трэба» – адсюль цяга да гучных слоў у сумным 2021-м, годзе, што кідаецца на плечы, бы той ваўкадаў мандэльштамаўскі.

Многае робіцца ясней, калі даведацца, што д-р Шчытцова ўваходзіць у «Каардынацыйную раду» пры Святлане Ціханоўскай (пашыраны склад). З месяц таму была прынята заява «з нагоды Усебеларускага народнага сходу», у тым ліку і ад імя шаноўнай лектаркі: «Мы, 56 прадстаўнікоў асноўнага складу і 5534 удзельнікаў і ўдзельніц пашыранага складу КР, супраць маналога і прадстаўлення сходу лаяльных уладам дэлегатаў як народнага». Я таксама зусім не фанат УНС, але ці была сярод пяці з паловай тысяч удзельнікаў КР згода з тым, што праўладную імпрэзу трэба раздраконьваць ажно ў цэлай заяве – сумняюся. Дый што прапаноўвалася як альтэрнатыва? «Заміж удзелу ў фіктыўным працэсе рэгіструйцеся на платформе народных прадстаўнікоў “СХОД” і абмяркоўвайце лёс Беларусі з абранымі большасцю беларусаў дэлегатамі».

Віртуальны «Сход» я згадваў на пачатку лютага. У прынцыпе, дадатковая платформа, дзе выказваюцца актывісты, не шкодзіць, але выдаваць яе за нешта супер-пупер легітымнае?.. Планавалася, што «народныя прадстаўнікі» будуць вылучацца ад 328 участкаў па ўсёй краіне; вылучыліся толькі ад 151. Агулам за іх прагаласавала 89335 чалавек – калі гэта «большасць беларусаў», то я султан Брунэя.

Між іншага, рэкламуючы (піярачы?) «Сход», КР секанула па суку, на якім сядзела. На галоўнай старонцы ейнага сайта сказана: «Каардынацыйная Рада з’яўляецца адзіным прадстаўнічым органам беларускага грамадства». Як з адзінкавасцю не выйшла і спатрэбілася «памнажэнне сутнасцей», то прасцей, пэўна, было самараспусціцца…

Яшчэ заява з разраду «калі рэчаіснасць не падпарадкоўваецца нашым схемам, тым горай для рэчаіснасці». Святлана Алексіевіч павіншавала Міхаіла Гарбачова з днём народзінаў (няма пярэчанняў) і дадала: «колькі б новых пакаленняў ні прыйшло і з чым бы яны ні прыйшлі, Вы для ўсіх будзеце галоўным чалавекам ХХ стагоддзя» (тут ужо намячаецца лёгкая нязгода). Мо-такі не варта прамаўляць за ўсе пакаленні? У гэтым стагоддзі я згадваў Міхаіла Сяргеевіча разоў 10 – нават не кожны год. Маладзейшым увогуле трэба доўга тлумачыць, у чым заслугі генеральнага сакратара ЦК КПСС 1985-1991 гг.

Стаўлюся да Гарбачова неадназначна. У час «перабудовы» мне было 8-14 гадоў, што, натуральна, пазбаўляла многіх клопатаў. Але цяпер, праз 30 год, не магу не разумець, што былы палітвязень Аляксандр Падрабінек шмат у чым меў рацыю, выкрываючы міф пра Гарбачова як «рэфарматара, міратворца і аўтара дэмакратычных пераўтварэнняў». Напэўна, «Горбі» сапраўды найчасцей кіраваўся добрымі намерамі, аднак ляпіў памылку за памылкай, і некаторыя з іх каштавалі жыццяў.

Васіль Стус (1938–1985) і Анатоль Марчанка (1938–1986), якія памерлі ў зняволенні ўжо «за гарбачоўскім часам»

Змітру Дзядзенку ў жніўні 1991 г. было 19, ён належаў да руху БНФ – і разам з настаўніцай Галінай Сініцынай выступіў супраць ГКЧП на пікеце ў Оршы. «За Гарбачова?» – спытаўся я. Зміцер удакладніў:

Ні тады, ні пазней я ні за якога канкрэтнага палітыка не ўпісваўся і не ўпісваюся. Прынцыпы дэмакратыі, свабоды слова, свабоды думкі — важнейшыя за канкрэтную асобу. Гарбачоў узору 1991-га — гэта асоба, якая страціла аўтарытэт як у вачах партакратаў, так і дэмакратаў (Тбілісі, Баку, Вільня, Рыга — гэта тое, што на той час было свежым). Да таго ж, Гарбачоў тады праштурхоўваў «Нова-Агарова», якое было відазмененым Савецкім Саюзам… Але без яго (як ні круці!) камуністы маглі яшчэ дастаткова доўга пратрымацца. Відавочна, што дэмантаж «сацлагера» ён не планаваў, але запусціў працэсы, якія далей ужо дзейнічалі без яго і насуперак ягоным жаданням.

Заўважу – Гарбачоў, атрымаўшы Нобелеўскую прэмію міру 1990 г., заклаў непамысную традыцыю… Пасля яго «героямі» у вачах сусветнага бамонду ўсё часцей лічыліся кіраўнікі, якія зрабілі крок-два ў бок «мірнага суіснавання» (як быццам рабіць такія крокі не ўваходзіць у абавязкі прэзідэнтаў і прэм’ер-міністраў). У выніку прэмія фатальна абясцэнілася – пазней яе сталі прысуджаць нават «авансам», як тое здарылася з Баракам Абамай у 2009 г.

Не ведаю, ці сэнсоўна вылучаць «галоўнага чалавека» ХХ стагоддзя, але калі яго вылучаць, то, вядома, Андрэй Сахараў (1921–1989; лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру за 1975 г.) на дзесяць галоў вышэйшы за Міхала Сяргеіча… Былі памылкі і ў Сахарава, ды ён адказваў за сябе сам, не прыкрываўся ЦК, Палітбюро, «прэзідэнцкім» і «дзяржаўным» саветам. І быў гатовы сядзець за праўду, а не толькі стаяць.

Баюся, «галоўны чалавек стагоддзя» Гарбачоў – з той жа оперы, што і галоўны апякун дзяцей-беспрытульнікаў Фелікс Дзяржынскі. Зрэшты, ад нашай лаўрэаткі можна было чакаць нечага падобнага: яна і Аляксандра Лукашэнку год таму трактавала як «моцнага лідара», адзінага з палітыкаў, хто ў Беларусі здольны супраціўляцца «Маскве». Дальбог, мудрыя людзі падказалі ў жніўні 2020 г. уключыць яе ў прэзідыум «Каардынацыйнай рады» – іх мудрасць з кішэняў вывальваецца…

Абгаварылі мы з панам Дзядзенкам і навіну пра адлучэнне колькіх прыватных часопісаў ад урадавай сістэмы распаўсюду (часопісы – частка «холдынгу» «Наша Ніва»). Успомнілася гісторыя, як у канцы 2006 г. кіраўніцтва «НН» выціснула з офісу на Залатой Горцы распаўсюдніка беларускай літаратуры Алеся Яўдаху, а потым падначаленых, якія пратэставалі супраць гэткага рашэння… Акурат Зміцер пра тыя эпізоды ў 2006 г. і пісаў – на мой одум, праўдзіва. «Праца над памылкамі праведзеная не была, бо самі памылкі за памылкі не прызнаныя», – канстатаваў аўтар у 2021 г.

Выснова: некаторыя бумерангі лётаюць 14 год, а ўрэшце вяртаюцца. Ніяк не радуюць паводзіны міністэрства інфармацыі ды яго ўстаноў, якія перашкаджаюць чытаць на паперы «Камсамолку», «Свободные новости плюс», «Народную волю», «Новы час»… Разам з тым з 2007 г. я фільтрую заклікі да салідарнасці, што перыядычна чуюцца з боку «прафесійных беларусаў» (да «прафесійных яўрэяў» астыў раней), і іншым раю.

Тое, што крамы пад цэтлікам symbal.by «канчаткова спынілі працу на нявызначаны тэрмін», таксама навявае сум. Але Паўлу Белавусу (гаспадару прадпрыемства) будзе ўрок: у 2018 г. ён быў адным з тых, каторыя саступілі «грамадскай думцы» і прадстаўнікам улады, згадзіўшыся на канцэрт да 100-годдзя БНР замест шэсця. Тры гады таму большасць суполак у аргкамітэце пастанавіла, што варта праводзіць перадусім шэсце, але хтось палічыў, што можна мяняць правілы ў працэсе гульні, і пайшоў на сепаратныя перамовы з Мінгарвыканкамам… А чыноўнікі – яны такія: даеш палец, прагнуць руку адкусіць. Ну во, у 2020–2021 гг. «пакусалі» мяккіх беларусізатараў, для якіх бізнэс быў важнейшы за прынцыпы… і нават за разлік на пару гадоў хадоў уперад.

Чым думалі ў амерыканскім Дзярждэпартаменце, калі прысуджалі «Міжнародную жаночую прэмію за адвагу» Марыі Калеснікавай (даме, якую паўгода таму тутэйшыя ўлады кінулі за краты), цяжка сказаць. У турэмным ларку Марыя прэмію ўсё адно не атаварыць, а сувязь з дзярждэпам, няхай гіпатэтычная, можа пашкодзіць абвінавачанай па справе аб «захопе ўлады». Чаму было не пачакаць, пакуль Марыя вызваліцца, і тады ўжо ўзнагароджваць?

Скажаце, прэмія – нагода, каб пашырыць веды пра палітвязня ў свеце… Але ж пра нашых смелых жанчын летась і так даведаліся, хто мог і жадаў. Я хацеў бы верыць, што, напрыклад, прэмія імя Сахарава (яе лаўрэаткай у канцы 2020 г., сярод іншых, стала Калеснікава) наблізіла вызваленне палітвязняў, ды на сёння гэта невідавочна. Алесь Бяляцкі, шэф праваабарончага цэнтра «Вясна», у канцы 2020 г. таксама дастаў «кавалак» той прэміі Еўрапарламента, што не зашкодзіла адміністрацыі РБ завесці супраць «вясноўцаў» шэраг крымінальных спраў (апошняя – колькі дзён таму). У кітайскіх таварышаў, чый досвед пераймаюць тутэйшыя, Лю Сяабо, лаўрэат Нобелеўскай 2010 г., так і не ўбачыў заслужанай прэміі – застаўся ў турме і памёр у 2017 г. Быў яму 61 год.

Рэзюмэ? Яго не будзе. Хіба ўстаўлю свае пару капеек наконт «дня народнага адзінства», які можа быць усталяваны ў Сінявокай. Ідэолагі прапануюць выбіраць паміж 17 верасня і 14 лістапада – абедзве даты адсылаюць да ўз’яднання Беларусі ў 1939 годзе. Першую дату помняць больш, яна зафіксаваная і ў назовах вуліц (Шчучын…). Але падзеі той даўняй восені не прывялі да народнай еднасці… І цяпер «вызваленчы паход» 1939 г. Чырвонай Арміі людзі трактуюць па-рознаму, пагатоў жывых сведкаў ужо амаль не засталося.

І 25 сакавіка, і 1 студзеня (як дзень абвяшчэння беларускай савецкай рэспублікі ў 1919 г.) выклікаюць замнога дыскусій. Калі «дзень адзінства» і патрэбны, то лепей бы з’яднаць яго з Днём Канстытуцыі (15 сакавіка). Лукашысты і антылукашысты згадзіліся б з тым, што прыняцце Канстытуцыі 1994 г. было паваротным актам у сучаснай гісторыі краіны. Другім паводле «вагі» днём з’яўляецца 25 жніўня 1991 г., калі Вярхоўны Савет БССР у час надзвычайнай сесіі, скліканай не без удзелу дэпутата Лукашэнкі, надаў Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР ад 27.07.1990 статус канстытуцыйнага закона. Гэта адкрыла шлях да незалежнасці Беларусі, а ён пэўны час задавальняў і камуністаў (тагачасную парламенцкую большасць), і антыкамуністаў.

Выйшла кніга мінскага гісторыка Аляксея Шалахоўскага – зборнік яго газетных публікацый за 2005-2020 гг., у т. л., напрыклад, пра прэзентацыю «габрэйскага нумару» часопіса «ПрайдзіСвет» у 2018 г. Асобныя нататкі з рэфрэнам «Было вельмі цікава» могуць выглядаць састарэлымі, але, узятыя разам, яны ствараюць сваеасаблівы летапіс культурнага жыцця… Зборнік «Сцежкамі гісторыка» (Мінск: «Ковчег», 2021; 215 с., 99 экз.) мае быць прэзентаваны 10.03.2021 у галоўнай сядзібе Таварыства беларускай мовы, з 18.00. Уваход вольны – то ўваходзьце.

PS. Загаловак – словы з песні Сяргея Верамейчыка, aka W. Ramejka–Zaleski. «Усіх у Залессі віншуе яна, ўсімі жаданая пані-вясна»…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

08.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 08.03.2021  13:13

З водгукаў

Выдаваць «Сход» за нешта «супер-пупер легітымнае» (ужо) няма сэнсу (сам яго ў свой час назваў «дзіўнай ініцыятывай»). Быў бы ён масавым — стаў бы легітымным. Але, вядома, яшчэ адзін калі і не правал, то ня-поспех…

На момант стварэння КР яна была «адзіным прадстаўнічым органам беларускага грамадства»; калі б «Сход» атрымаўся, — быў бы яшчэ адзін (абодва, праўда, неканстытуцыйныя). Але пры чым тут «памнажэнне сутнасцей»: хто сказаў, што «прадстаўнічы орган» мусіць быць адзін?..

Наконт адносін да Гарбачова… Сказанае Аляксандрам Падрабінекам нагадвае сказанае раней Уладзімірам Букоўскім («Маскоўскі працэс»), Навадворскай (шмат дзе), Зямцовым (у кнігах пра перабудову і Гарбачова) і г. д. У іх – прынцыповае адрозненне ад «шасцідзясятнікаў», вяршыняй ідэалу якіх быў «сацыялізм з чалавечым тварам» (магчымы і іншыя прычыны для «цёплага» стаўлення да Гарбачова).

А пра Дзяржынскага, напрыклад, добра адзываўся Н. Валянцінаў: шматгранным чалавекам быў Фелікс Эдмундавіч!..

Пётр Рэзванаў, г. Мінск (08.03.2021)

* * *

Чытала спачатку ўважліва, а потым пайшла па дыяганалі. Аўтару вельмі хочацца пра ўсё паспрачацца: столькі тэмак накідаў )))

Як тэкст так сабе, але з гэтага атрымалася б пара-тройка працяглых і вельмі цікавых жывых гутарак – вось іх бы паглядзела-паслухала.

Кацярына Барысенка (fb, 08.03.2021)

А. Подрабинек vs. М. Горбачёв

Моя лента в Фейсбуке полна слащавых и приторно-восторженных поздравлений Михаилу Горбачеву с его 90-летием. Читать это тошно и грустно, потому что становится понятно, какой выбор сделают даже, казалось бы, трезвомыслящие люди, доведись им снова оказаться перед таким же выбором, как в перестройку. Один либеральный публицист в качестве поздравления даже разместил на один день кроваво-красный советский флаг на обложке своей страницы в Фейсбуке. Добровольно, заметьте, разместил, по зову сердца.

А. Подрабинек

Вот что я думаю о Горбачеве. Это глава из неопубликованной пока моей книги «Третья жизнь» ‒ воспоминаниях о днях грандиозных перемен и неиспользованных возможностей.

Михаил Горбачев

В нашей истории властвуют мифы. Мы живем ими, наслаждаемся ими и не слишком хотим знать правду. Один из таких мифов – о Горбачеве, как реформаторе, миротворце и авторе демократических преобразований. А он просто едва поспевал за событиями. Уже трещала по швам советская экономика, а он всё еще говорил о преимуществах социализма и прочил стране ускорение реформ. Уже открыто распространялся самиздат, а он бубнил о гласности, как новой примете социалистического общежития. Уже разваливался под напором национально-освободительных движений Советский Союз, а он всё мечтал о сохранении империи и посылал танки на усмирение гражданских протестов в союзных республиках. Он затыкал Сахарову рот на Съезде народных депутатов и, струсив избираться всенародным голосованием, стал президентом СССР, избранным на Съезде Советов. Он упирался как только мог любым подвижкам в сторону демократии, но, будучи опытным аппаратчиком, никогда не шел до конца, чтобы не потерять власть. Он вовремя отступал и принимал изменения, как данность.

Без сомнения, у него был первоклассный аппаратный нюх и чудная интуиция. Он благополучно пересидел в Форосе ГКЧП, чтобы потом прийти на победу – неважно чью. Он бы и дальше мог оставаться на коне, если бы широту маневра не сковывало партийное сознание. Коммунистическая биография не позволила ему ни порвать с КПСС, ни содействовать распаду советской империи. Он до последнего спасал советскую власть, но когда понял, что спасти ее уже невозможно, успешно спас свою собственную репутацию.

Оказалось, что идти в фарватере политических событий в личном плане очень выгодно. Ни жертв, ни риска и легко выбирать правильное направление. Он увидел, к чему клонится дело, и разумно не стал препятствовать неизбежному, как безумный Чаушеску или недальновидный Милошевич. За это ему многие сейчас и благодарны: от лакейского «он дал нам свободу» до признательного «он не дал случиться гражданской войне». Стоит ли быть благодарным тирану за то, что он не растерзал всех подданных? Это дело личное. У нас принято кланяться в пояс. По этому поводу есть замечательная советская притча про человека на Красной площади, увидевшего, как Сталин во время демонстрации берет на руки девочку и целует ее. Восторженно глядя на вождя, демонстрант молитвенно шепчет: «А ведь мог бы и бритвой по глазам!»

Похожим образом вел себя и Запад. Европа благодарит его за разрушение Берлинской стены. Я смотрел эти замечательные кадры. Горбачева там не было. Стену разрушала берлинская молодежь. Горбачев принял это как данность и не стал посылать танки. И, без сомнения, он поступил правильно, как и должен был поступить на его месте любой здравомыслящий политик. Так это и есть тот героизм, за который его любит Запад? «Стокгольмский синдром» западной цивилизации!

Коммунизм рухнул не благодаря Горбачеву и даже не вопреки ему – он был слишком незначительной фигурой, несмотря на свои, казалось бы, большие возможности. Тирания дряхлела, разваливалась и была обречена. Горбачев ничего не мог с этим сделать. Он всеми силами пытался спасти социализм – безрезультатно. Он пробовал склеить осколки расползающейся империи – у него не получилось. Он посылал танки в непокорные города, но потерпел фиаско. Оно обошлось в сотни человеческих жизней. После этого он стал корчить из себя оскорбленную невинность, а холопская российская интеллигенция начала славословить ему, не имея ни сил, ни желания отказаться от многовековой лакейской привычки целовать барину ручку. Та самая советская образованщина, которая и хотела бы свободы, да боялась к ней прикоснуться; которой мечталось говорить во весь голос, но страх позволял им лишь шептаться на кухнях; которая грезила о честности и достоинстве, но не хотела ради этого пожертвовать даже толикой благополучия – эта трусливая советская поросль 60-х так прониклась к Горбачеву благодарностью за то, что он позволил им ничем не рисковать, что они до сих пор поют ему дифирамбы и превозносят его как своего кумира.

Большинство у нас в стране и на Западе испытывают к Михаилу Горбачеву чувство великой благодарности за то, что он не залил страну кровью. Популярен тезис о том, что на совести каждого руководителя страны есть подобные грехи, это как бы общая беда. Да разве? На нашем европейском континенте правительства каких стран, кроме социалистических и фашистских, подавляли гражданские протесты танками? Нет, это не общечеловеческая беда, это характерный признак тоталитарных режимов.

Напомню для тех, кто не знает или не помнит. Речь идет о трагических эпизодах последних лет СССР, когда против мирного населения использовалась армия. О подавлении народных протестов в апреле 1989 года в Тбилиси и штурме Баку советскими войсками в январе 1990 года. Об использовании армии против гражданского населения в 1990 году в Душанбе и в 1991 году в Вильнюсе и Риге. Жертвами армейского и милицейского насилия стали тогда гражданские лица. В Тбилиси погибло 19 человек и 250 было ранено; в Баку – около ста погибших и более тысячи раненых; в Душанбе – 25 убитых и 565 раненых, в Вильнюсе – 15 убитых и 600 раненых, в Риге – пятеро погибших. За всеми этими операциями Советской армии, МВД и КГБ СССР стоял генеральный секретарь ЦК КПСС и президент СССР Михаил Горбачев. Он был Верховным главнокомандующим и первым лицом уже дышащего на ладан, но всё еще опасного тоталитарного государства. Кто, как не он, должен был бы в первую очередь ответить за эти преступления советского режима?

Напомню и о тех политзаключенных, которые погибли во времена правления Горбачева. Украинскому поэту и политзэку Василю Стусу было 47 лет, когда в сентябре 1985 года он погиб в карцере 36-й пермской политзоны. Российскому писателю и диссиденту Анатолию Марченко было 48 лет. Он умер в декабре 1986 года после многомесячной голодовки в Чистопольской политической тюрьме. Кровь этих людей на руках Горбачева. У него было сто возможностей освободить их, и они остались бы живы; он не воспользовался ни одной из них. О тех, кто безвинно погиб в лагерях, когда Горбачев карабкался вверх по партийной лестнице и был членом ЦК и Политбюро (тоже, кстати, не последние должности в государстве) я уж напоминать не буду.

Без сомнения, Горбачева следовало бы судить. На суде ему, может быть, зачлись бы его заслуги – мог перестрелять всех, а перестрелял только некоторых. Зачлись бы награды – Нобелевская премия мира и многочисленные ордена и звания. Хорошие адвокаты нашли бы смягчающие обстоятельства. Возможно, суд даже оправдал бы его, решив, что это действительно «тот парень, который не стрелял». Но это вряд ли – слишком много доказательств вины. А возможно, гуманный суд ограничился бы наказанием, не связанным с лишением свободы. Неважно. Важно, чтобы человек, управлявший в свое время страной, ответил за массовые убийства своих сограждан. Какие бы заслуги, реальные или мнимые, у него ни имелись. Но мы живем в странном мире, где мифы важнее правды, а преступники, при всей очевидности совершенного, получают общественное признание и холопскую любовь государственных подданных.

Александр Подрабинек

Источник (04.03.2021)

Иные мнения о М. С. Горбачёве

Исполнилось 90 лет со дня рождения первого и последнего президента СССР Михаила Горбачева. Его личность и деятельность вызывают споры, иногда — весьма ожесточенные. Далеко не все согласны с тезисом «он дал людям свободу». Тем не менее, даже самые резкие критики Михаила Сергеевича Горбачева признают: в отличие от нынешней генерации авторитарных правителей он не держался за власть.

Кирилл Лятс:

«Сегодня день рождения у одного из величайших людей нашей страны, да и всего мира — 90 лет Михаилу Горбачеву. Каждый год в этот день я снова и снова повторяю слова благодарности за то, что сделал этот человек. Я был счастлив в эпоху Перестройки, Гласности и Ускорения. Еще в 10-м классе я уже мечтал создать кооператив (создал на втором курсе)…»

Егор Седов:

«Основное качество вчерашнего юбиляра — его “черно-белость”, любимо-ненавистность.

Причем разговор о Горбачеве характеризует не столько самого Горби, сколько говорящего: за что он его любит? За что ненавидит? И всё сразу становится ясным. Лакмус такой.

Ненавистность: Вильнюс, саперные лопатки в Тбилиси, слишком медленный вывод войск из Афгана, разгоны митингов, антиалкогольная кампания (печально, что эта история вообще никого ничему не научила…). Было такое? Да.

И это — одна позиция.

И вторая: этот предатель (ставленник мировой закулисы) развалил СССР. (Что, кстати, совершеннейшая неправда: развалили СССР обстоятельства.)

И это — вторая позиция. И в одном, и во втором случае всё понятно. С говорящими — не с эпохой и не с самим Горбачевым.

Однако и восторженные посты многих блогеров меня радуют. Понятна их основная причина: они были юны тогда, а тут еще такая движуха началась! А это значит, что общественное отношение к 90-м очень-очень скоро резко поменяется — с “лихих” на примерно “благословенные”.

А Михаилу Сергеевичу желаю жить да здравствовать».

Он же:

«Ненавистники Горбачева иногда потрясают.

Вот один охранительский ТГ-канал:

“Мы обязаны официально чествовать юбиляра, пока он жив, и мемориально отметить после кончины.

Потому что он — законный глава Российского государства, один из равных в тысячелетней череде эпох и правителей. Никто не вправе изъять его из пантеона, где есть Иван Великий и Николай II, Сталин и Керенский, Путин и Хрущёв. По должности, без всяких фанаберий.

Он и так страшно наказан…”

Ну, и понятно, что они дальше погнали. Но каковы! Должность — это всё! Преклоните колени перед Ее Величеством Должностью, перед верхушкой имперского айсберга, даже если вам люто ненавистен носитель должности!

Вот эти лоялистские роботы нам противостоят. Но такой лоялизм заканчивается коррозией и полной непригодностью, так что шансы у нас очень неплохие.

Вот они и подтвердили: кто говорит про Горби, говорит не о нем, а о себе.

Да, кстати, никаким “главой Российского государства” Горбачев, разумеется, не был. По причине несуществования до 1991 года независимого российского государства».

Александр Скобов:

«Михаил Сергеевич Горбачев для меня — это человек, который сначала лично распорядился прекратить возбуждение новых уголовных дел по политическим статьям, а затем пробил через Политбюро решение об освобождении политзаключенных. И мне плевать, чем он это мотивировал и в каких формулировках. Блаженны освободившие узников.

Я не думаю, что у него был какой-то план. Я не думаю, что он понимал, что он делает и что происходит. Мне кажется, он искренне любил советскую империю и хотел ее улучшить, соединив несоединимое: империю и свободу. Он честно пытался сохранить империю. Вплоть до крови. До первой крови. Как только проливалась первая кровь, он отступал. У него была аллергия на кровь. Он не стал спасать свою любимую империю ценой большой крови. И не стал цепляться за личную власть. Он был один, который не стрелял.

Спасибо Вам, Михаил Сергеевич, и с днем рождения!»

Тимур Ханов:

«Горбачева сегодня свободно облаивают те, кому он дал свободу».

Шарж с kasparov.ru

Виталий Иванищев:

«Михаил Сергеевич Горбачев сегодня в больнице, и больших празднеств не планируется. В свои 90 он обогнал Керенского и стал самым долгоживущим правителем России. А долгоживущие — это хорошо, это даже лучше, чем долгоправящие.

Михал Сергеич сделал немало ошибок, но всегда умел их признавать. Но, главное, удалось не допустить так называемого “Югославского” сценария. Горбачев безусловный миротворец.

Давайте уж до 120!»

Источник (03.03.2021)

Опубликовано 06.03.2021  23:36

В. Рубінчык. Безназоўнае

Нават да маёй ізаляванай званіцы даходзяць звесткі, што так званая генпракуратура, якая два з паловай месяцы валаводзіць са справай Рамана Бандарэнкі, займела намер прызнаць бел-чырвона-белы сцяг «экстрэмісцкім». Г. зн. пакінуць «у законе» адзін чырвона-зялёны.

Не праміну зацытаваць свой тэксцік чатырохмесячнай даўніны:

З павагай стаўлюся да абодвух варыянтаў сімволікі, але бел-чырвона-белы сцяг з’явіўся раней на 30 з плюсам гадоў і болей грэе душу… Пад ім у снежні 1917 г. прайшоў Усебеларускі з’езд, без якога не было б сучаснай Беларусі. Дый цяжка запярэчыць аўтарытэтным навукоўцам канца ХХ ст. (гл. у артыкуле Аляксандра Кур’яновіча пастанову Вучонага савета Інстытута гісторыі Акадэміі навук, прынятую 12.09.1991) наконт таго, што «герб і сцяг БССР, зацверджаныя ў 1951 г., не адлюстроўваюць шматвяковую гераічную гісторыю і нацыянальныя колеры беларускага народа».

Наўрад ці на 44-м годзе жыцця змяню сваю пазіцыю праз высілкі нейкіх там гора-пракурораў і «дэпутатаў».

На мінулым тыдні палітаглядальнік Арцём Шрайбман таксама выказаўся пра два віды сцягоў:

Забарона БЧБ і прызнанне яго экстрэмісцкім — важны крок да далейшай сакралізацыі сцяга. Ён пачынаў 2020 год як сімвал нацыянальна-дэмакратычнай праслойкі грамадства — 15-20% ад сілы. Завяршаў ён гэты год як сімвал шырокага грамадзянскага пратэсту без прывязкі да сваёй гісторыі. Чырвона-зялёны сцяг заўсёды меў большую падтрымку, чым беларуская ўлада, і дакладна мог яе перажыць. Цяпер грамадству прапануюць падзяліцца. Сядзець побач з чырвона-зялёным сцягам цяпер праява палітычнай пазіцыі…

Такая палітызацыя сімвала і яго прывязка да канкрэтнай пазіцыі — шлях да таго, што сыход улады будзе азначаць сыход і яе атрыбутаў разам з ёй. Чырвона-зялёны сцяг меў шанцы не стаць такім атрыбутам, але зараз сапраўды стане.

Забараняючы БЧБ, улада гарантуе, што ён будзе дзяржаўным, паколькі гэта цяпер не субкультура.

На мой густ, развагі трохі павярхоўныя і паспешлівыя – відаць, даецца ў знакі вопыт вядзення тутбаеўскай рубрыкі «Разжёвано» – але ў цэлым карэктныя. Тым часам на Арцёма накінуліся «правільныя нацыяналісты» – на першы погляд, за слоўца «субкультура», а на другі?..

Аляксандр Краўцэвіч (фб, 30.01.2021). Палітычны аналітык Шрайбман назваў бела-чырвона-белы сцяг да 2020 «субкультурай». Вось за што не люблю гэткага гладкапісара – не грамадзянін, не патрыёт, цынік.

Віталь Станішэўскі. Метады ў ТУТ.бая такія. Часціца «не» падсвядомасцю не ўспрымаецца, ён мусіць ведаць, на семінарах гэтаму вучаць. Так што так, абазваў субкультурай… Да таго, як Шрайбман напісаў, што наш сцяг – больш не субкультура, хто ўласна так лічыў? Ён мог бы напісаць і так: БЧБ – больш не сцяг людажэраў. Ці там: БЧБ – больш не фішка інстаграмных пустышак. Разумееце, Шрайбман штучна закінуў думку, нібыта нехта так лічыў у мінулым.

Севярын Квяткоўскі. Чалавек абраў шлях працы на РФ. І звяртаецца да РФаўцаў.

Уладзімір Хільмановіч. Я адзін раз прачытаў гэтага «аналітыка» і больш ні разу не ўзьнікла жаданьне яго чытаць.

Анхела Эспіноса. БЧБ сьцяг і ёсьць дзяржаўным сьцягам РБ. Ці хтосьці далей лічыць рэферэндумы гэтага пацука легітымнымі?

А. Э. Руіс (фота з lit-bel.org)

Адразу адкажу беларускамоўнай паэтцы з Іспаніі, ганаровай сяброўцы «майго» творчага саюза. Хоць непасрэдна я не ўдзельнічаў у рэферэндуме 1995 г. – ён ладзіўся за месяц да таго, як мне споўнілася 18 – дастаткова ведаю пра ігнараванне законаў у час яго падрыхтоўкі… Тым не менш парушэнні юрыдычных норм – і аналагічныя праз паўтара года – не абудзілі шырокія народныя масы; апошнія прынялі як непераадольную сілу і новы-стары сцяг, і Канстытуцыю ўзору 1996 г. Дэ-факта дзяржаўным сцягам стаў чырвона-зялёны, і з ім падчас навуковай канферэнцыі ў Магілёве (май 2014 г.) не грэбаваў фоткацца нават Алег Трусаў, «дэпутат Незалежнасці», удзельнік галадоўкі супраць рэферэндуму 1995 г… Калі я злёгку пакпіў з той «фотасесіі», спадар Алег аджартаваўся прыкладна так: «Абы не з расійскім трыкалорам».

Сумна, але праўда: прыхільнікі бел-чырвона-белага штандара і адпачатнага тэксту Канстытуцыі (гэта розныя катэгорыі, але шмат у чым пераплеценыя) пасля 1995–96 гг. апынуліся ў меншасці ды наступныя 20 з чымсьці гадоў на самай справе ўяўлялі з сябе нешта накшталт «субкультуры». Са сцягам выходзілі на дэманстрацыі тутэйшыя дысідэнты, шмат гадоў ён вісеў над уваходам у сядзібу БНФ па вул. Варвашэні, 8, мо і над іншымі падобнымі сядзібамі… але кола яго прыхільнікаў да 2020 г. расло марудна. Нават у кастрычніку канцы верасня 2020 г., паводле даследавання брытанскага «Chatham House», на пытанне «Якія з наступных дзяржаўных сімвалаў найдаражэйшыя Вам?» перавагу бел-чырвона-беламу сцягу і «Пагоні» аддалі 38,2%. Гэта нямала, але ніяк не адпавядае ўяўленням пра пераважную большасць; да таго ж 42,2% выбралі ўсё-такі афіцыйную сімволіку (c. 25 справаздачы). Так, пасля жнівеньскіх падзей.

Пра тое, што Канстытуцыю ўзору 1994 г. вярнуць аўтаматычна не ўдасца, дый наўрад ці гэтае вяртанне было б аб’ектыўна мэтазгодным, я разважаў не аднойчы. Новыя довады – і, на маю думку, даволі грунтоўныя – выставіў Міхась Пліска.

З тымі, хто нападае на асобу Шрайбмана (argumentum ad hominem), не бачу неабходнасці сур’ёзна спрачацца. Ну, можа, і я «працую на РФ» – стасаваўся нейкі час з маскоўскім выдавецтвам (прыватным, але хто ведае?), ездзіў з жонкай у Піцер, Пскоў, Смаленск…

Трохі расчараваў мовазнавец-бізнэсовец Віталь – «выкрывальнік маніпуляцый», які проціставіў апошнім тэзіс, варты Оруэла: «“не” значыць “так”» (ды іншы довад ад абсурднага, звядзенне меншасці да людажэраў…). А калісьці я спасылаўся на В. С. 🙁

Некаторым крытыкам Арцёма, як заўважыў, не спадабалася, што чалавек з яўрэйскім прозвішчам увогуле ўзяўся разважаць пра палітыку ў Беларусі. Нічога новага, адзначаў гэткую рэакцыю чатыры гады таму; з другога боку, цягам «рэвалюцыі свядомасці» некаторыя «інтэлектуалы» маглі б і паразумнець… Бязглуздыя нападкі – чарговы доказ таго, што ў 2020 г. рэвалюцыі не адбылося, а «неверагодная салідарнасць» апанентаў рэжыму была залішне міфалагізаваная.

Яшчэ адзін невялікі, але важкі доказ – становішча недзяржаўных газет. «Комсомольская правда в Белоруссии» яшчэ год таму па серадах выходзіла накладам 165-180 тыс. асобнікаў. Пасля летніх і восеньскіх мітрэнгаў наклад «таўстушкі» сягае 36600 (№ за 21.01.2021). Так, газету выкінулі з друку ў Беларусі, з кіёскаў і з падпіснога каталога «Белпошты», аднак яна прадаецца ў буйных крамах і… не выклікае ажыятажу, нягледзячы на бясспрэчныя заслугі рэдакцыі перад «вольным словам». Там, дзе я набываю «КП» (гіпермаркет у Цэнтральным раёне Мінска, побач з «Плошчай Перамен»), у серады яшчэ ляжаць купы нераспрададзеных газет за мінулы чацвер 🙁

Да канца студзеня 2021 г. «Новы час» пашыраўся не толькі па падпісцы, а і праз «Белдрук» (цяпер прадпрыемства мінінфармацыі «спахапілася» ды прыбрала няўрадавую газету з продажу). Ізноў, не казаў бы пра шалёны попыт і шквал грамадскай салідарнасці з выданнем: наклад 4200 асобнікаў (№ за 22.01.2021) пры цане 56 капеек як бы намякае. Праўда, год таму – 24.01.2020 – наклад сягаў толькі 2000 ас. Але чаму яму было не вырасці ў 5-7 разоў – напрыклад, за кошт 25 тыс. чытачоў друкаванай версіі «Народнай волі», якая не выдаецца з сярэдзіны лістапада 2020 г.? Далёка не ўсё вырушылі ў сеціва…

Каб не забыцца, скажу тутака дзякуй тым, хто ў студзені 2021 г. самахоць стварыў «мае» старонкі ў беларускамоўнай вікіпедыі: як «клясычнай», так і «наркамаўскай». Гэтыя стваральнікі – Руслан Равяка і Уладзіслаў Чаховіч. «Чытайце, зайздросціце…» (С) Вікі-праектам(і) ніколі не захапляўся, але тут ужо такая справа: калі эсбэшны М-к «супраць», то я – «за» 🙂

Тут мінскі жыллёвы комплекс «Магістр» абклаўся жоўтымі зоркамі з лічбамі «6.2» (пад гэтым кодам «Магістр» пазначаны ў спісе раёнаў, якія, паводле гарадскіх уладаў, вымагаюць узмоцненага патрулявання міліцыі)…

Так сабе ідэя – што з патруляваннем, што з шасцікутнымі зоркамі. Пры ўсёй жорсткасці рэжыму, ён не дасягнуў узроўню татальнай гітлераўскай лютасці… Можа быць, выявы пакліканы прыцягнуць увагу да тутэйшага аўтарытарызму? То пра яго і так усе, хто хацеў, даведаліся за апошнія паўгода. Альбо аўтары «перформанса» хацелі прысароміць чыноўнікаў? Дык я не ўпэўнены, што апошнiя ведаюць пра злавесны сэнс жоўтых зорак, а калі ведаюць – хутчэй за ўсё, проста паціснуць плячыма. Што да жыхароў раёна, іх такая «творчасць», імаверна, толькі дэмаралізуе. У мінчан хапае нагодаў, каб адчуваць сябе прыніжанымі, нашто выдумляць новыя?

Сумняюся я і ў тым, што дапаможа паспалітым беларусам вестка пра вылучэнне Святланы Ціханоўскай у патэнцыйныя лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру 2021 г. (вылучыў, нібыта, прэзідэнт Літвы…) Замежныя прэміі зазвычай не дадаюць палітыкам аўтарытэту ва ўнутраных справах – успамінаюцца казусы Міхаіла Гарбачова ды Шымона Пераса… Калі казаць пра беларусаў, то неўзабаве па прысуджэнні яму прэміі Еўрапарламента (2006) Аляксандр Мілінкевіч «садзьмуўся»… Напрошваецца выснова: добрая рэпутацыя ва ўласным горадзе/раёне/краіне, магчыма, важнейшая, чым сусветнае прызнанне. Не шкода мне прэмій, але, так ці іначай, грамадска-палітычным дзеячам – а Святлана ўсё ж імкнецца быць палітыкіняй – варта абапірацца перадусім на сваіх землякоў.

Сяння споўнілася 75 год «Краснакуцкаму» – Уладзіміру Майсеевічу Ліўшыцу, які публікуецца ўжо з паўстагоддзя. За гэты час ён усебакова апяяў Горкі Магілёўскай вобласці і Ноф а-Галіль у Ізраілі (дзе жыве з 2007 г.). Пазнаёміўся з ім я ў Мінску, на «яўрэйскай» навуковай канферэнцыі 1996 г. – потым абменьваліся лістамі на розныя тэмы… Прывяду жартаўлівы вершык, які друкаваўся ў беларуска-яўрэйскім бюлетэні «Мы яшчэ тут!» на 60-годдзе кандыдата філасофскіх навук, тады яшчэ дацэнта Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі:

Прыгоды Тараса на Горацкім Парнасе

Павел Саковіч

Тарас заўважыў вокам зоркім:

Хтось пад гарой вядзе раскопкі.

Вунь як стараецца – глядзі ты!

Мо талент свой ім тут зарыты?

Але калі так пойдзе дзела,

Гара каб раптам не асела.

А можа, трэба – для страхоўкі –

Пужнуць нахабу з дубальтоўкі?

Намер Тараса Зеўс спыняе:

– Яго ж любы сабака знае!

У Горках тых ва ўсякім разе,

Бо ўсё тут вывучыў, аблазіў,

І напісаў пра Горкі кніжку.

З ім варта выпіць па кілішку!

Пакліч сюды яго, Тарасе,

Хай адпачне лепш на Парнасе.

Ён будзе тут зусім не лішні:

Пісьменнік, навуковец, Ліўшыц.

У. М. Ліўшыц (злева) з магілёўскім літаратарам Міколам Яцковым. Фота: horki.info

Un avade, biz hundert un cvancik! Да 120!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

01.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 01.02.2021  21:21

* * *
.
Анхела Эспіноса (facebook, 03.02.2021). 
Адразу адкажу гэтаму прэтэнцыёзнаму аўтару (які цытаваў мяне без дазволу ані права на рэпліку і чамусьці здымак 2015 года запосьціў), што няважна, каго парушэньні ”абудзілі” ці ”не абудзілі”. Ад гэтага парушэньні не ператвараюцца ў закон. А наступным разам прасіце фота, я дам новае з асабістага архіву.
П. С. Вельмі цікава, дзе здымкі іншых каментатараў. Чаму толькі я.
.
Ад В. Р. (Мінск, 22.04.2021). Пардон, што рэагую са спазненнем. Дазволу на цытаванне рэплік з fb, наколькі ведаю, не патрабуецца. Паважаю думкі замежнікаў (і замежніц) пра бел. сітуацыю… Усё ж, як грамадзянін РБ, сталы жыхар яе сталіцы, нарэшце, як прэтэнцыёзны аўтар з дыпломам палітолага, дазволю сабе і далей самастойна вырашаць, што важна ў нашым кантэксце. Можна? 😉
PS. Чаму гэткі здымак? Не самаапраўданне, а тлумачэнне: ведаючы пра блізіню А. Э. да СБП (наконт інш. каментатараў не быў у курсе), натуральна было наведаць сайт гэтай творчай суполкі ды знайсці выяву тамака.

МЕСЯЦ БЕЗ ЯКОВА ГУТМАНА (3)

Немало времени Яков Бенционович Гутман (1945–2020) уделял эпистолярному творчеству – и до создания своей «Всемирной ассоциации белорусских евреев» (ВАБЕ) в 1993 г., и после. Не скажу, что его послания всегда имели успех – иной раз я посмеивался над ними – но этот деятель «хотя бы пытался».

Кстати, ВАБЕ имела кое-что общее с ныне создаваемым в Беларуси «Координационным советом». Формально она насчитывала не одну тысячу членов – в 1996 г. хитроумный Яков устроил массовое собрание на тему получения белорусскими евреями компенсаций от Германии, где распространял анкету, служившую и заявлением о вступлении в организацию… Тем не менее правом голоса обладал только «Совет директоров» (кстати, в этот руководящий орган ВАБЕ в конце 1990-х входил Юрий Хащеватский). В КС 2020 года «рулит» президиум…

В первой части упоминалось, что Гутман иронически говаривал о ВАБЕ: «Ассоциация – это я». Однако в 2003 г. редакция бюллетеня «Мы яшчэ тут!» получила текст поздравления, который и был опубликован в первом (майском) номере:

Уважаемые ветераны Великой Отечественной войны! Дорогие земляки!

От имени Всемирной ассоциации белорусских евреев (США) сердечно поздравляем вас с Днем Победы. Вы с честью выполнили свой долг: внесли решающий вклад в спасение народов мира от нацизма. Мы выражаем вам свое глубокое уважение и признательность.

Вместе с вами склоняем головы перед памятью тех, кто погиб, сражаясь с нацистами. Никогда не будут забыты евреи – безвинные жертвы гитлеровских оккупантов.

Мы желаем вам доброго здоровья, счастья и благополучия вашим семьям.

Яков Гутман, президент ВАБЕ;

Давид Старобинский, вице-президент;

Груня Клебанова, казначей;

Марина Славина, член Совета директоров.

К слову, почти все 299 экз. того номера (куда вошло также поздравление от Льва Овсищера) были розданы на минской «Яме». «Мы яшчэ тут!» я издавал за свои деньги; иногда помогали с распечаткой приятели-шахматисты и Алесь Астраух. Забавно, что отставной редактор «Авива» Михаил Нордштейн в мае 2020 г. счёл нужным поведать своим читателям: «Рубинчик выпускал бюллетень “Мы яшчэ тут”, несколько выпусков которого финансировал Я. Гутман…». Пусть это, как и многое другое, останется на совести М. Н. (у кого он только не брал деньги на «свои» газеты – видимо, натягивает собственный опыт на мой «глобус») – не судиться же с 90-летним эмигрантом…

В конце 1989 г. Яков Гутман, будучи председателем минской иудейской общины, подготовил коллективную телеграмму Михаилу Горбачёву, чем гордился в интервью. Привожу фотокопию и текст: «Мы, представители еврейских организаций и общин СССР, протестуем против акта государственного вандализма – строительства магазина на территории старинного еврейского кладбища в городе Слониме Гродненской области. Обращение в ЦК КПБ не дало результата. Требуем прекратить акт вандализма, виновных наказать. Участники координационного совета (и тут КС! – В. Р.) – оргкомитета по подготовке съезда еврейских организаций и общин СССР…»

То ли телеграмма помогла, то ли что-то другое, но магазин на территории кладбища построен не был. В этом я убедился, когда вместе с Гутманом побывал в Слониме в конце мая 2003 г. (кстати, редкий случай, когда я позвал его в поездку – обычно он меня куда-то звал). Во время автобусной экскурсии, проведённой Антоном Астаповичем и Павлом Королёвым, мы объехали за день около десяти населённых пунктов Западной Беларуси, но в Слониме останавливались дольше всего. Даже успели зайти с Яковом к пожилой немке, жившей в центре города (увы, её характерную фамилию я запамятовал). В годы войны она спасала евреев. Помнится, Гутман предлагал помощь в оформлении титула «Праведницы народов мира»; фрау благодарила, но отказалась.

Предлагаю вниманию читателей belisrael ещё одну коллективную петицию, организованную Я. Гутманом (cтиль её старомоден, но тема важна, да и список подписантов интересен), а также статью Якова из «парламентской» газеты.

В. Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

* * *

Председателю Совета Министров Республики Беларусь

Всему миру известна трагическая судьба, выпавшая Беларуси в годы Второй мировой войны. Одной из самых чёрных страниц в истории человечества навсегда останется уничтожение на территории республики сотен тысяч евреев, [в том числе] из оккупированных нацистами стран Европы.

Мировая общественность с глубоким удовлетворением восприняла проведение в республике Дней памяти евреев, погибших в Беларуси. Тысячи евреев – уроженцев Беларуси живут в разных странах мира. Скорбь и память о погибших будет всегда в наших сердцах и в сердцах наших потомков. Мы знаем, что эти скорбь и память живы и в сердцах тех, с кем евреи веками жили рядом и живут поныне на белорусской земле.

Мы хотели бы видеть здесь, в Беларуси, особое скорбное место, где можно было бы почтить память безвинных жертв, похороненных во рвах, лесных урочищах, неизвестных братских могилах.

Настало время строительства мемориала погибшим, как это принято в цивилизованных государствах.

Первый заместитель председателя Верховного Совета Республики Беларусь г-н Кузнецов обсуждал эту проблему с председателем Всемирной ассоциации евреев Беларуси г-ном Гутманом и почётным председателем Союза евреев – инвалидов и ветеранов войн, партизан и подпольщиков, Героем Советского Союза г-ном Вайнрубом во время встречи, состоявшейся в 1993 г. Эта идея получила безусловное одобрение, но, к сожалению, никаких мер для её воплощения принято не было.

Создание мемориала будет логичным продолжением Вашего личного участия в церемонии, посвящённой благоустройству еврейского кладбища в г. Воложине осенью 1991 г., всемерной поддержки белорусским правительством проведения Дней памяти в октябре прошлого года.

Мы обращаемся к Вам с предложением о проведении правительством Республики Беларусь международного конкурса проектов на строительство мемориала евреям, погибшим во время Второй мировой войны.

Со своей стороны мы примем все необходимые меры для того, чтобы привлечь внимание и финансовые возможности разных организаций для участия в строительстве мемориала.

Считаем правильным приурочить подведение результатов международного конкурса и закладку мемориала к 50-летию Дня Победы.

Подписи: Н. Баран, председатель еврейской религиозной общины г. Минска; Бесер, раввин общины «Бней Исраэль», Нью-Йорк; Е. Вайнруб, почётный председатель Союза евреев – инвалидов и ветеранов войн, партизан и подпольщиков, Герой Советского Союза; Р. Горецкий, президент Объединения белорусов мира «Бацькаўшчына»; А. Грицкевич, доктор исторических наук, председатель Объединения белорусской шляхты; Л. Дранько-Майсюк, поэт; Н. Журавлёв, зам. председателя комиссии ВС РБ по делам ветеранов и инвалидов; С. Колтов, ветеран войны, Бостон (США); М. Кунявский, президент Белорусского союза предпринимателей и арендаторов; А. Лейзеров, профессор Белгосуниверситета, доктор юридических наук; Б. Луценко, художественный руководитель Русского театра; А. Мальдис, президент Международной ассоциации белорусистов; А. Михайлов, академик АН Республики Беларусь; Е. Новиков, председатель Белорусской лиги прав человека, народный депутат Республики Беларусь; С. Польский, доктор географических наук, профессор, зав. лаборатории этничной и конфессиональной географии Белгосуниверситета; Л. Радкевич, председатель Фрунзенского райисполкома г. Минска, народный депутат Республики Беларусь; М. Слемнёв, председатель комиссии ВС РБ по национальной политике и вопросам СНГ; Д. Скороход, ветеран войны, бывший узник Барановичского гетто, Тель-Авив (Израиль); Д. Файнштейн, раввин, руководитель иешивы «Мешифта Тиферес Иерушалаим», Нью-Йорк (США); М. Финберг, дирижёр оркестра; Х. Хатман, ветеран войны, Нью-Йорк (США); Е. Цумаров, председатель историко-мемориального фонда «Тростенец», народный депутат РБ; Ю. Хащеватский, кинорежиссёр, художественный руководитель телекомпании «Открытый канал»; И. Чигринов, народный писатель, председатель Белорусского фонда культуры; Т. Шапиро, ветеран войны, бывший узник Новогрудского гетто; Б. Школьников, руководитель творческой мастерской Союза архитекторов Республики Беларусь; Я. Гутман, председатель Всемирной ассоциации евреев Беларуси.

(газета «Звязда», 28.06.1994; перевод с белорусского)

Я. Гутман в январе 2004 г. – тогда он пикетировал администрацию Лукашенко

Когда закончится война?

50 лет назад закончились боевые действия Великой Отечественной войны, а Беларусь отпраздновала недавно 51-ю годовщину освобождения от фашистов. Полвека живёт в сердцах скорбь о тех, кто погиб на полях сражений, ушёл в вечность с дымом из труб крематориев, нашёл свой последний приют в братских могилах на территории республики. Жертвами фашистского геноцида стали и многие евреи…

В конце сороковых годов в Минске на печально известной «Яме» был установлен первый в СССР (точнее, один из первых – В. Р.) памятник с надписью на идиш: «Евреям – жертвам нацизма». Потом пришли, увы, другие времена, когда партийным вождям мерещились символы сионизма даже в белорусском орнаменте на занавесе в оперном театре…

В результате длительных, порой мучительных переговоров в кабинетах высокого начальства в феврале текущего года было получено письмо министра культуры и печати А. Бутевича, в котором сообщалось, что министерство совместно с заинтересованными организациями разработает условия открытого конкурса на проект памятника евреям – жертвам геноцида. Решение министерства встретило положительную реакцию представителей правительства, общественных организаций США. Начат сбор средств на строительство мемориала. Всемирная ассоциация евреев Беларуси считает, что должен быть построен мемориал евреям – жертвам нацистского геноцида и борцам Сопротивления. Речь идёт не только о комплексе сооружений на территории бывшего Минского гетто. Имеется в виду, что на каждой могиле, известной и неизвестной сегодня, будет установлен памятник, который станет служить напоминанием нынешнему и грядущим поколениям о том, что здесь похоронены люди, единственная вина которых заключалась в том, что они были евреями.

Ассоциация распространяет в США, Израиле, Канаде, других странах анкету, где мы просим назвать фамилии погибших, места их захоронения. Жители бывшего СССР могут получить такую анкету, направив конверт с маркой и своим адресом нашим представителям: 220002, г. Минск, ул. Кропоткина, д. 22, Всемирная ассоциация евреев Беларуси.

Деньги на сооружение мемориала приходят от тех людей, кто недавно выехал из Беларуси, и от тех, чьи предки в начале века приехали в США. Первый взнос сделал профессор Гленн Горелик. Гленн не говорит ни по-русски, ни по-белорусски, но знает, что его предки жили в конце прошлого века в Паричах, Жлобине, Щедрине. Ветераны войны Анна и Эйзер Гофунг из Нью-Джерси, Яков Мейтин из Нью-Йорка, Софья Львович и Яков Сагалович, как и сотни других людей, внесли свою лепту.

Поступают деньги и от тех, кто жил в других республиках и не имеет, как мы говорим, прямого отношения к Беларуси.

Архитекторы и скульпторы, проживающие в США и Израиле, проявили большой интерес к идее проведения международного конкурса. Только творческое соревнование такого уровня может выявить проект, достойный памяти 800 тысяч евреев разных стран, погибших на территории Беларуси.

С сожалением приходится констатировать, что обещание об объявлении конкурса, данное рядом высоких начальников, так и повисло в воздухе… За полгода, прошедшие после моего предыдущего приезда из Нью-Йорка в Беларусь, дело, как выясняется, не сдвинулось.

Война заканчивается тогда, когда похоронены последние жертвы. Сотни тысяч евреев Беларуси, Австрии, Германии, Чехословакии, других стран не похоронены, они зарыты в землю. Всемирная ассоциация евреев Беларуси надеется на всестороннюю поддержку проекта мемориала не только властями, но и общественными, религиозными организациями Беларуси.

Яков ГУТМАН, председатель Всемирной ассоциации евреев Беларуси, г. Минск

(«Народная газета», 19.07.1995)

 

От ред. belisrael

Не забывайте о важности поддержки активных авторов сайта, живущих в Беларуси

Опубликовано 27.08.2020  13:234

***

(Добавление 24.01.2021. Как и многие другие минчане, лишь сегодня узнал, что М. С. Нордштейн умер в Германии 10.08.2020. R.I.P., зла я ему не желал. – В. Р.)