Tag Archives: Михаил Гаспаров

Что такое травля (по Е. Шульман)

М. Наки: 21 час и почти 4 минуты в Москве. И сегодня вторник [24.10.2017], значит, вы слушаете и смотрите программу «Статус» с Екатериной Шульман. Она, конечно же, в студии. Здравствуйте!

Е. Шульман: Добрый вечер!

М. Наки: И веду ее я, Майкл Наки… И перед тем, как мы перейдем к нашей первой рубрике, Екатерина скажет нам пару слов.

Е. Шульман: Да, дорогие слушатели и зрители, те, кто смотрит нас по предоставленным возможностям трансляции, вы видите, что здесь, на той доске, на которой мы обычно с вами пишем с вами всякие наши учебные материалы, рисуем всякие пояснительные картинки, написаны слова поддержки Татьяне Фельгенгауэр. Мы все о ней, конечно, думаем. Тут написано: «Таня, мы с тобой»… Я очень надеюсь, что мы услышим ее голос здесь, и что еще мы в эфире с ней встретимся.

То, что произошло, связано с тем, о чем бы мне хотелось поговорить в нашей с вами первой рубрике «Не новости, но события»… Вот о чем мне бы хотелось поговорить. Как в связи с тем, что случилось, так и в связи с целым рядом других событий, которые, казалось бы, между собой не связаны, но которые сходятся в этой некой общей точке такого социального явления, как травля. То слово, которое нам часто приходится слышать и в медиа, и в социальных сетях.

Такой популярный нынче термин, которым люди очень активно кидаются друг в друга. Он активно употреблялся в связи с тем, что произошло или не произошло с докторской диссертацией министра культуры, который – тоже к вопросу о перечне новостей и событий – на прошлой неделе сохранил с большим трудом эту самую свою степень…

М. Наки: Несмотря на оголтелую травлю со стороны «Эха Москвы», «Диссернета» и экспертного совета ВАК.

Е. Шульман: И в особенности профильной экспертной комиссии ВАКа. Президиум ВАК решил, что он расходится во мнении со своей собственной экспертной комиссией. Еще раз напомню о том, что мы говорили в одном из прошлых эфиров, экспертная комиссия – это, собственно, часть ВАКа это то, из чего он состоит. Их там больше 40 по научным профилям. Вот, соответственно, профильная комиссия по истории рекомендовала докторскую эту степень считать недействительной, но президиум с этим не согласился.

Этот же термин возникал в контексте того, что сейчас происходит в Америке вокруг Харви Вайнштейна и вообще, вокруг этих вот голливудских разоблачений всяческого сексуального харассмента. Это же говорилось относительно того, что происходит вокруг «Эха Москвы» и, как считается, приводит к тем результатам, которые, собственно, мы с вами и видим.

Что тут, мне кажется, важно понимать и что мало кто понимает. В этой же самой студии, по-моему, в разговоре с вашим главным редактором я говорила о том, что постсоветский человек вышел в свободную жизнь после падения его, так сказать, уютного тоталитарного мира с отрицательными социальными навыками. Что такое отрицательные социальные навыки?

Вот эта тоталитарная среда, эта специфическая социальность, в которой советский человек жил и выжил, и от которой он избавился после того, как вся эти жизнь переменилась, она характеризовалась, с одной стороны, насильственной коллективностью, то есть люди жили очень сильно вместе: в учебных коллективах, трудовых коллективах, в коммунальных квартирах, в рамках партии многомиллионной, профсоюзного движения. Это была коллективность принудительная. Ее нельзя было избегнуть. Ты не мог по собственно воле из этой коммуналки убежать.

Одновременно там выросли люди – и тут я совпадаю, хотя мало в чем совпадаю, с их концепцией определения советского человека, которым оперирует «Левада-Центр» — оттуда вышли люди, чрезвычайно атомизированные, индивидуалисты, не доверяющие никому, с очень большим запасом этой внутренней, иногда выражаемой, иногда невыражаемой агрессией. Поскольку выживать в этой среде, где человек, по сути, был одинок и оставался наедине с репрессивным государственным аппаратом, было, в общем, трудно.

Навыки этого выживания – это и есть отрицательные социальные навыки, подобные тем, которыми обладают детдомовцы или заключенные, люди проведшие в тюрьме много лет.

Сами себя они считают, понятно, самураями и практически берсерками, и с презрением смотрят на нежных и уязвимых жителей свободного мира, считая, что они им дадут сто очков вперед, поскольку они такое видали и через такое прошли, что вам и не снилось.

Тем не менее, здоровых социальных навыков – навыков кооперации, навыков договороспособности, навыков совместного действия – у них на самом деле нет. Вот эта аналогия с детдомовцем, она, в общем, такая, достаточно валидная, то есть он знает много всяких вещей нехороших, которые человеку знать не надо. Но при этом, как пожарить яичницу, откуда берутся деньги, как люди живут семьями, он не знает. Узнавать ему это чрезвычайно трудно.

Так вот, когда тот самый постсоветский человек вышел в мир, где государство больше за ним не приглядывало, он, глядя на мир свободных людей, он обнаружил там, по несчастью, некоторое количество практик, которые показались ему подозрительно знакомыми. По историческому совпадению этот самый свободный мир к тому моменту интегрировал в себя и ассимилировал довольно большое количество левой риторики и левых ценностей: ценностей равенства, ценностей, собственно говоря, толерантности, ценностей публичности и публичного обсуждения. Поэтому постсоветские люди чрезвычайно любят употреблять термины типа «партсобрание», или «комсомольское собрание».

М. Наки: «Донос» еще очень любят.

Е. Шульман: Еще есть вот это страшно токсичное слово «донос» и «стукач». Понятно, что это главный, так сказать, грех с точки зрения советского и постсоветского человека, поскольку он всё время мыслит в этих терминах «заключенные против администрации» и «детдомовцы против директора детдома», в которых, конечно, любое сотрудничество – это вот зашквар и позор. Отсюда повышенное, болезненное внимание к тому, с кем можно рядом садиться, с кем нельзя, кому руку подавать, кому не подавать.

При этом засада заключается в том, что за пределами тюрьмы и детдома существует и институт репутации, и существует разделение на партии, идеологические страты, которые друг к другу могут как-то не очень хорошо относиться. И, действительно, одни дружатся с одними, а другие дружатся с другими. Всё это существует.

Но для того, чтобы не считать любое осуждение чего-то плохого «партхозактивом», «партсобранием» и, соответственно, «травлей», нужно помнить некоторые полезные и базовые вещи.

Значит, смотрите: что такое с технической точки зрения травля? Какая публичная, массовая кампания может считаться таковой? Для того, чтобы травля была травлей, необходимо два условия. Первое – это замкнутое пространство, откуда жертва не может уйти. То есть общежитие, опять же тюрьма, школа, детский дом…

И второе: наличие у травящих силового ресурса, либо апелляции к нему. То есть, например, Пастернак мог не присутствовать на собрании, которое его осуждало. Но наличие такого собрания и публикация соответствующей статьи в «Правде» означала для него совершенно реальные последствия.

М. Наки: То есть прямо влияла на его жизнь.

Е. Шульман: Прямо влияла на его жизнь, да. Поскольку те, кто там говорили, говорили от имени властей. Поэтому, держа в голове эти просты, на самом деле, ориентиры, мы с вами всегда поймем, что если женщины собираются и рассказывают, что их кто-то обижал, даже если это было 20 лет назад и плохо обращался, — это не травля. Если режиссер снял странный сериал, и ему много-много людей пишут, что он снял какую-то ерунду, — это не травля. Для того, чтобы была травля, нужен силовой ресурс и вот это самое замкнутое пространство.

Из этого не следует, что писать про людей гадости в социальных сетях – это хорошо и правильно.

М. Наки: Не оправдываем ни в коем случае.

Е. Шульман: Много вещей не являются травлей, но при этом являются плохими вещими и могут привести к плохим последствиям. Человек может быть настолько чувствительным, что он и без наличия какого бы то ни было силового ресурса может психически поломаться и даже дойти до суицида в результате того, что он прочитал что-то про себя плохое в СМИ или где-то там еще.

Тем не менее, эта демаркация важна для того, чтобы возлагать ответственность там, где она должна быть возложена. Если вы государственное СМИ и говорите от имени государства, если вы воспринимаетесь и не без резона как голос власти, то вас слышат не только представители власти, но вас слышат все зрители именно на этой волне.

Почему говорят, что федеральные каналы, называя кого-то врагами народа, науськивают на них, в том числе, молодых «ватных» людей, которые начинают воспринимать себя как борцов за чистоту родной страны и чего-то в этом роде? Почему? Почему эти люди так себя воспринимают? Почему нельзя сказать, «да мы не в ответе за всех этих сумасшедших»? В ответе. Сумасшедшие-то они сумасшедшие, но, как было сказано про одну советскую писательницу, «сумасшедшая в свою пользу». Сумасшедшие – все в свою пользу. У них есть своя специфическая рациональность.

Люди, слыша про то, что рупор власти называет кого-то плохим человеком, врагом и отщепенцем, предполагают, что: а) им дано некое указание действовать соответствующим образом, и б) их действия будут одобрены и не будут наказаны. Есть у них резон так думать? Да конечно, есть. Великое множество людей, проводивших те или иные акции против тех, на кого власть указала как на нехороших людей, врагов и предателей, никакого наказания не понесли. За последнее время создалось достаточно обоснованное представление о том, что всякая такого рода деятельность не очень дорого обойдется.

Мы с вами, часто говоря об избирательном поведении, например, или о протестных действиях, апеллируем понятиями стоимости протеста и голосования. Вот создается впечатление, что такого рода борьба с врагами, она не очень дорого вам обойдется. Еще раз повторю, это впечатление абсолютно обоснованное, ничего безумного в этом нет. То, что потом кто-то слишком перестарается и не поймет, что одно дело – кидаться зеленкой типа тебе ничего за это не будет, а с ножиком бегать – уже тебе что-то будет, — это уже вопросы, скажем, индивидуального восприятия.

Но на те СМИ, которые, еще раз повторю, являются и воспринимаются в качестве голоса власть предержащих, ложится в связи с этим особая ответственность, которой нет у отдельных людей в Фейсбуке или у оппозиционных СМИ, или у критиков, которые ругают сериал. Они не голос власти. И все умные и безумные отлично, очень хорошо это понимают.

Опять же из этого не следует, что мы должны писать про кого-то гадости. Не пишите. У вас кроме тех социальных конструкций, о которых я говорю, есть еще ваши индивидуальные: совесть, вкус, чувство меры и так далее. Еще раз повторю, есть много зла на белом свете…

М. Наки: Институт репутации.

Е. Шульман: Институт репутации, в том числе, вашей собственной. Как сказано у Гаспарова, честь – это мысль, что о нас подумают наши предки, а совесть – это мысль, что о нас подумают наши дети. Вот подумайте, призовите на помощь свою совесть, она вам укажет, что надо делать, а чего делать, на самом деле, не надо. Но еще раз повторю: дефиниции важны для того, чтобы этими словами не кидались куда ни попадя.

Еще чем опасна эта самая отрицательная социальность и те уроки, которая она дает людям ее воспринявшим поневоле – это то, что она очень сильно ограничивает их всякую активность и деятельность. Конечный вывод изо всей этой боязни – стать доносчиком, участвовать в травле. Вообще, если все говорят, то я не буду это говорить, и даже, наоборот, скажу поперек, потому что я не хочу быть со всеми, я гордый буревестник. Всё это в конечном счёте приводит к бездеятельности, гражданской пассивности. Всё это не очень хорошая вещь.

Если у вас есть мнение, высказывайте его. Не надо при этом никого оскорблять, обсуждать наружность, национальность, половую ориентацию. Это неважно. Но если вам кажется, что что-то неправильно, плохо, безнравственно и дурно устроено, говорите об этом, вы имеете на это право. Даже если 10 тысяч человек сказали то же самое, вы будете 10 тысяч первым, тем не менее, это ваше мнение и оно имеет право быть высказанным.

Если в вашей школе физрук пристает к девочкам, говорите об этом. Вы не будете стукачом, доносчиком, предателем родной, любимой школы, натравившим на нее чего-нибудь там такое. Приходится очень часто слышать эти прекрасные рассуждения и споры: А вот в полицию, вообще, можно ходить? Там же плохие люди, наверное, работают? Вот как?

М. Наки: Заявление писать.

Е. Шульман: Не зашквар ли это?

М. Наки: Отправлять фотографии припаркованной машины неправильно.

Е. Шульман: Это тоже «стукачество» всё.

М. Наки: Тоже всё в логике доноса.

Е. Шульман: Еще раз повторю: трудно тут постсоветскому человеку. Всем нам тяжело. Я помню, когда я приехала в Канаду учиться и увидела там эти плакатики, которые украшают жилые районы – на них были нарисованы домики, на домиках глазики и написано: «Район защищен – соседи смотрят».

М. Наки: У них даже дружины есть во многих странах – соседи, которые ходят и тоже патрулируют, отслеживают.

Е. Шульман: Видите, как нам тяжело. Для нас это всё – дружинник с повязкой из фильма «Операция «Ы». И, конечно, в таком участвовать и вообще как-то это одобрять, это как-то стыдно-стыдно, ужас-ужас. И при этом в первом мире живут в этих реалиях, у них от этого преступность снижается, и совершенно никакого стукачества и доносительства не появляется.

Поэтому имейте в виду: преступление – это преступление, насилие – это насилие. На самом деле, у всякого, — как говорил Кант — есть звездное небо над нами и нравственный закон, который внутри нас у всех существует. Поэтому не становитесь на сторону насильника, становитесь лучше на сторону жертвы.

Тем не менее, имейте в виду, что не всякое осуждение коллективное и массовое, в том числе, заканчивающееся для осуждаемого потерей репутации и даже рабочего места, есть плохое дело. Иногда и довольно часто это справедливое возмездие и восстановление справедливости. Иногда эта самая коллективная кампания – это единственное орудие слабых, которые по отдельности, сами по себе не в состоянии никак найти никакой справедливости и никакой управы.

М. Наки: Что мы, кстати, видели после этого скандала с Харви Вайнштейном. По всему миру очень много людей, которые раньше боялись что-то сказать, начали говорить. То есть это имеет такой лавинообразный эффект.

Е. Шульман: И более того, я думаю, что – возвращаясь к нашим пенатам, — история с докторской диссертацией нашего министра культуры тоже будет иметь чрезвычайно благотворные последствия для научного сообщества. Во-первых, она побудила дискуссию, в которой все считают своим долгом высказаться.

Во-вторых, я считаю, что после этого мода на диссертации среди чиновников постепенно будет сходить на нет. Он свою степень сохранил. Тем не менее, много ли будет желающих получать в подарок степень и подвергаться риску? Да, потом она у тебя останется. Что называется, убежал, в чем был. Тоже мне достижение! Это не победа, это очень большой убыток для чиновника такого уровня.

Поэтому те, кто эту кампанию «травли» проводили, большие молодцы и, надеюсь, они еще с кем-нибудь это сделают.

Читать полностью здесь

Смотреть и слушать

Опубликовано 26.10.2017  20:39

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (30)

Напярэдадні ўрачыстага адкрыцця ў Мінску новага інтэлектуальнага клуба (запіс у яго пакуль не вядзецца, але рэгістрацыю дакляруюць распачаць у бліжэйшыя дні) раскідаю па маніторы жменьку згадак пра «далёкае-далёкае» мінулае.

У 1990-х гадах Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт не раз наведвалі з публічнымі лекцыямі асобы… ну, калі не сусветнага, то кантынентальнага маштабу. У старым будынку на праспекце Скарыны (ля Дома афіцэраў) акадэмік Міхаіл Гаспараў прачытаў нават не адну, а дзве лекцыі пра рускую паэзію – прыпамінаю, што светлай памяці Гаспараў аналізаваў вершы ХІХ ст. з фармальнага боку. Гэта было ў 1997 ці 1998-м, а ў 1996-м там жа выступаў дарадца прэм’ер-міністра Францыі Гі Сарман, з ім можна было і падыскутаваць… Сарман падпісаў мне сваю кнігу «La solution libérale», перакладзеную на рускую ў пачатку 1990-х (выйшла ў Маскве-1992). На падзею адгукнуўся, у прыватнасці, «Вечерний Минск».

sorman sorman2

Агулам шанцавала на сустрэчы з аўтарытэтнымі французамі. Адзін з іх, дырэктар інстытута палітычных даследаванняў у Страсбургу (Рэно Дарандо; цяпер выкладае ў Парыжы), ацэньваў маю дыпломную працу… Найбольш запомніўся Дамінік Кала – аўтар падручніка «Палітычная сацыялогія». Чытаў ён свае лекцыі студэнтам франка-беларускага факультэта ЕГУ – нас было чалавек 10 – але, па вялікім рахунку, быў даступны для ўсіх. Журналістка «БДГ» пыталася ў мяне, ці мог бы я перакласці некалькі пытанняў для гэтага прафесара (пазней, здаецца, вырашыла праблему сама).

dorandeu2013 colas2009

Р. Дарандо і Д. Кала. Фота з адкрытых крыніц.

Усё гэта адбывалася ўжо ў лукашэнкаўскі час. Могуць запярэчыць, што тады, у канцы ХХ ст., «правадыр» яшчэ не падгроб пад сябе ўсё і ўсіх, таму заходнія інтэлектуалы не баяліся прыязджаць, дый ЕГУ быў важнай «кропкай прыцягнення». У пэўнай ступені яно так – тым не менш «зоркі» актыўна гойсалі да нас і ў ХХІ ст. Чамусьці «Еўрарадыё» не прыгадала, што «абсалютна легендарны» французска-швейцарскі славіст Жорж Ніва, якога зараз нібыта мерацца запрасіць адным з першых, ужо наведваў Мінск у 2002 г. Тады ён даў змястоўнае інтэрв’ю газеце «Белорусский рынок» (некалі эканамічныя выданні не шкадавалі плошчы на развагі пра Пастарнака і Салжаніцына)… Ніва яшчэ казаў: «Вельмі цікавы новы празаік Андрэй Дзмітрыеў». Накаркаў 🙂

Шмат разоў бываў у «сінявокай» брытанскі прафесар, даследчык беларускай літаратуры Арнольд Макмілін. У маі 2010 г. завітаў ён на «яўрэйскую секцыю» кангрэса міжнароднай асацыяцыі беларусістаў (на вул. Прытыцкага)… і пад псеўданімам «Макмілер» трапіў у гумарыстычна-фантастычнае апавяданне Паўла Касцюкевіча «Вайна з дзьмухаўцамі». Ізраілец Этгар Керэт – таксама той яшчэ знаны інтэлектуал, хоць і без навуковых ступеняў – сёлета выступаў у галерэі «Ў», лінгвістычным універсітэце і Нацыянальнай бібліятэцы. Па лініі Ізраільскага цэнтра некалі прыязджалі Фелікс Кандэль, Ігар Губерман, Міхаіл Хейфец – ніхто з іх не расчараваў публіку. Ну і г. д.

kandel

Аўтограф Ф. Кандэля на кнізе «Люди мимоезжие. Слово за слово»

Раз ужо памочніца С. Алексіевіч Юлія Ч. пералічвае прозвішчы кандыдатаў на выступленні ў новым клубе, дазволю сабе выказацца наконт кандыдатур і я (чыста як патэнцыйны слухач :)) Рэжысёр Сакураў, палітыкіня Хакамада, псіхалінгвістка Чарнігаўская, актрыса Ахеджакава, літаратуразнавец Ніва, пісьменніца Забужка… Няма сумневаў, што ўсе яны паважаныя людзі, але няможна не заўважыць у гэтым шэрагу элемент сумбуру. Пажадана, каб мелася канцэпцыя адбору, іначай будуць хадзіць не на лекцыі, а на саму Алексіевіч. Найперш аматарцы Герцэна і Дастаеўскага варта запрашаць або калег-літаратараў, або, умоўна кажучы, экс-дысідэнтаў – прынамсі тых, хто меў вопыт выжывання ў цяжкіх умовах і мог бы ім падзяліцца (напрыклад, вышэйзгаданыя Губерман, Кандэль, Хейфец так ці іначай дапасоўвалі, а пад канец 2002 г. выступаў у Абшчынным доме на вул. Веры Харужай, 28 і весялун Эдуард Кузняцоў, у 1970-м асуджаны да смяротнай кары…)

Калі ж пільна трэба запрашаць адмыслоўцаў з розных сфер, то не зашкодзіла б час ад часу даваць слова беларускім даследчыкам – у першую чаргу тым, каго выціснулі з універсітэтаў і навуковых устаноў па палітычных матывах (асобы прывет былому куратару Гродзенскага ўніверсітэта Сямёну Шапіру). Бальшыня з іх, наколькі ведаю, неяк адаптавалася, атрымала трыбуны і крыніцы даходаў у Літве або Польшчы, «маргіналамі» не з’яўляецца. Ды запросіны ў Мінск і ганарарчык наўрад ці калі будуць лішнімі.

Маралька. Не варта прыбядняцца, як гісторык Аляксей Братачкін, і абагульняць: «Крайне цяжка пераканаць каго-небудзь прыехаць сюды, з нашымі рэсурсамі і з адсутнасцю ў гасцей асабістай цікавасці да Беларусі… Беларусь дрэнна ўключаная ў інтэлектуальныя міжнародныя сеткі». Грошы і асабістая сувязь гасцей з краінай вырашаюць многае, аднак не ўсё, далёка не. Рыхтуйце глебу – штосьці вырасце.

Хітрымудрыя актывісты адной сямейна-клоўнскай палітычнай (?) партыі – той самай, што ў 2014 г. прапаноўвала назваць вуліцу ў Мінску імем тав. Левіна – глебу для сябе якраз рыхтуюць. Днямі закінулі ў СМІ ініцыятыўку: праз рэферэндум павялічыць тэрмін паўнамоцтваў прэзідэнта з 5 да 7 гадоў, а дэпутацікаў – з 4 да 5 гадоў. («Францыя, мы ўжо набліжаемся да цябе…» – праўда, там якраз на пачатку ХХІ ст. зменшылі прэзідэнцкі тэрмін з 7 да 5 гадоў :))

Новы рэферэндум праводзіць трэба, хто б спрачаўся, але першае пытанне ў ім павінна быць наконт будоўлі АЭС пад Астраўцом (замарозіць або не), другое – наконт судовай сістэмы. Нагадаю, што ў 2013 г. в. а. цара «імем рэвалюцыі» скасаваў гаспадарчыя суды, прадугледжаныя Канстытуцыяй, ды ўліў іх у агульныя. Да таго было паабяцана сфармаваць у Беларусі «суд прысяжных» – гл. перадвыбарную праграму гр-на Лукашэнкі А. Р. 2010 г. Не прайшло і пяці гадоў, як названы грамадзянін паабяцаў «падумаць» над пытаннем і прызнаўся, што не памятае сваёй абяцанкі… Можа, няхай бы крайняе слова сказаў-такі народ? Між іншага, цешу сябе спадзевам, што народ на рэферэндуме, нарэшце, адкіне прапановы-абяцанкі-цацанкі галоўнага чыноўніка, і той мужна падасць у адстаўку, як зрабіў Шарль дэ Голь у 1969 г., калі большасць французаў адкінула яго рэформы. І хто б мог падумаць? Францыя не развалілася, хаця так многа было ў яе гісторыі звязана з імпэтным генералам!

Пра матч на першынство свету Карлсен – Каракін, што адбываецца ў Нью-Ёрку з 11 лістапада. Абодва гульцы, народжаныя ў 1990 г., «машынападобныя»; поспех расійца тлумачыцца, сярод іншага, тым, што ён навучыўся «сушыць» пазіцыі лаўчэй за нарвежца… «Класічныя» шахматы хутчэй жывыя, чым наадварот, або, як дасціпна выказаўся народны каментатар з chessbomb.com, «If chess is dead, where is the body?» («Калі шахматы мёртвыя, то дзе ж труп?»). Аднак цягам матчу, які пачаўся з сямі (!) нічыіх, чуліся заклікі пераходзіць на фішэрэндам. Я б аддаў перавагу шахматам-5039, і ўсё ж за прыгожую канцоўку 8-й партыі, дзе чорныя фігуры дамінавалі на дошцы, гатовы многае дараваць… Эстэтычную асалоду атрымаў, бадай як ад «Балеро» Марыса Равеля. Няйначай у гонар гэтай перамогі магілёўскія прадпрымальнікі назвалі сваю прэмію, якую ўручаць 26.11.2016, «Неверагодны ферзь» 🙂 Паглядзеўшы на энтузіязм у рунэце, я не здзіўлюся, калі ў рускай мове з’явіцца новы сэнс у слова «закaрякать» – замучыць суперніка на роўным месцы… «Адказка» ад Карлсена ў 10-й партыі была куды менш відовішчная.

13 год таму я атрымаў па электроннай пошце артыкул М. Ковыцева (гэтае прозвішча мне нічога не казала), прысвечаны Сяргею Каракіну: «Шахматный Робертино Лоретти». Аўтар прапаноўваў апублікаваць артыкул у часопісе, аднак, параіўшыся з членам рэдкалегіі «Шахмат-плюс» Паўлам Макевічам, я вырашыў гэтага не рабіць, бо гутарка падалася мне занадта «газетнай» і далёкай ад беларускай праблематыкі. Трохі пазней тутэйшыя аматары ўсё адно даведаліся пра таленты юнага жыхара Украіны – інтэрв’ю падабраў часопіс «Шахматы» (гл. № 1, 2004). Ці шкадую пра «незабітага мядзведзя»? Не, не шкадую. Ці асуджаю пераезд Каракіна ў Расію 8 год таму і яго прапуцінскія погляды? Да гэтага я абыякавы, бо аддзяляю мух ад катлет. Пісаў пра тамтэйшых ігракоў, бываў «на ўсходзе», але жыву ў краіне, якая ўжо 25 год незалежная. На жаль, глебы пад нагамі так і не адчулі многія ўраджэнцы СССР, а сярод іх – і наша нобелеўская лаўрэатка. Іначай не падпісвала б зварот 18.11.2016 ад імя «расійскіх пісьменнікаў і журналістаў»…

А тут якраз і навіна культуркі падваліла. 8 снежня 2016 г. у мінскім клубе «Мулен Руж» плануецца рэдкі ў нашых краях спектакль-камедыя «Паліто з Бабруйска». Хачу спадзявацца, што не зусім папса, што выйдзе кранальна. Рэклама, па-мойму, вартая таго, каб прывесці яе цалкам – прама-такі бітлоўскі «бенефіс містэра Кайта»:

Упершыню ў Мінску! Адраджэнне жанру вадэвілю!!! Шмат гумару і песень па матывах яўрэйскага фальклору. А вы ведалі, што ўпершыню яўрэі з’явіліся на тэрыторыі сучаснай Беларусі яшчэ ў часы вялікага Княства Літоўскага? Не? А што ім асаблівыя граматы з прывілеямі ахвяраваў вялікі князь Вітаўт? Таксама міма? Дык запомніце і іншым перадайце, што толькі ў Бабруйску да рэвалюцыі 72 працэнты насельніцтва складалі яўрэі! Так, і па часці гумару адэсіты ў бабруйчан «падлогі мылі». Мяркуйце самі: гораду Адэсе 200 з чымсьці гадоў, а яўрэйскай абшчыне Бабруйска 500. І хто не ведае за анекдот пра паліто: «Сустракаюцца на «Сацыялцы» два яўрэі. – Абрам, дзе ты шыў такое паліто? – У Парыжы. – А гэта далёка ад Бабруйска? – 2000 кіламетраў. – Слухай, такая глухмень, а шыюць прыстойна!»

Шмат іншых анекдотаў, рэальных смешных гісторый з жыцця бабруйскіх яўрэяў і папулярныя музычныя кампазіцыі 30-х – 50-х гадоў мінулага стагоддзя вы зможаце пачуць у выкананні лепшых артыстаў і кіно! Смяяцца і спяваць дазваляецца!!!

У пастаноўцы занятыя: Ігар Пятроў, Таццяна Ружаўская, Бэла Шпінер, Сяргей Навіцкі, Жора Волчак, Наталля Якаўлева, Маша Возба, Ягор Найдовіч, Таццяна Жданава і інш.

У чаканні «рэальных смешных гісторый» пацешыла «вайна правак» на Магілёўскай, 32. Нагадаю, у чэрвені 2016 г. пад уплывам расійска-беларускай лалітыкі з’явіліся выявы дзяцей, адразу ж раскрытыкаваныя людзьмі з мастацкім густам; у кастрычніку дзецям нехта падмаляваў калючы дрот, але скора гарадскія ўлады аддалі загад яго замазаць, што і было выканана 23.11.2016. На наступны дзень нават выставілі ахову, ды як бы пасля восеньска-зімовай слаты фарбы не змыліся, і дрот не вылез на паверхню зноў 🙂 Пакуль жа наша сціплая фотка выглядае «гістарычнай» – нечакана выявілася, што альтэрнатыўная версія мурала дажывала ўвечары 22 лістапада апошнія гадзіны… Трапную заўвагу зрабіў чытач tut.by: «Cамы задаволены ў гэтай гісторыі – кранаўшчык. І адныя заплацілі за пад’ём, і другія, потым трэція». Я ўжо нават захацеў быць качагарам кранаўшчыком, але потым прыгадаў, што ў нашай краіне вежавыя краны часам захопліваюць тэрарысты нармальныя пацаны, якім недаплачваюць заробленыя грошы, і адмовіўся ад гэтай перспектыўнай ідэйкі…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

25.11.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый:

№ 29 (22.11.2016). Прызначэнне пасла Ізраіля ў Мінску. Місія МВФ у Беларусі, запазычанасць краіны, рэкамендацыі. Няпрошаныя парады «старшыні цэнтрвыбаркама» і прэс-сакратаркі міністэрства адукацыі. Пагрозы прадстаўніцы Мінгарвыканкама ў адрас ананімнага мастака, які зрабіў праўкі ў графіці ля вакзала. Забарона канцэрта гурта «Дзецюкі» галоўным ідэолагам Мінска. Новыя публікацыі пра братоў Бельскіх і Хатынь. Спектакль пра Другую сусветную ў Купалаўскім тэатры і цэнзура на «Хартыі-97». Памылкі на сайце мінадукацыі. Новы інтэлектуальны клуб, планы запрасіць Вольгу Седакову. Бязглуздыя развагі тутэйшых экспертаў пра Трампа і Ле Пэна.

№ 28 (18.11.2016). Прэс-канферэнцыя «галоўнага чыноўніка». Заява пра 90% вышэйшай адукацыі за кошт бюджэту, якая не адпавядае сапраўднасці. Успамін пра зборнік габраўскіх анекдотаў і «вясёлы цынізм» Л. Левіна. Развагі пра сярэднюю і мінімальную зарплату ў розных краінах. Казка пра Лукашэнку 1994 г. Смерць Меіра Дагана (сакавік 2016 г.). Бурчэнне беларускай наменклатуры і прапанова вылучыць у прэзідэнты С. Сідорскага, а ў прэм’ер-міністры – М. Кадырава. Крытыка. Артыкул пра «словы-паразіты» як адцягванне ўвагі ад рэальных праблем, згадка пра аналагічны эпізод у рамане Вайновіча пра Чонкіна. Табурэткавы гумар «афіцыйнай прадстаўніцы РФ» і меркаванне Дзмітрыя Быкава. Ацэнка матчу Карлсен – Каракін.

№ 27 (16.11.2016). Закон пра «ўзроставую» маркіроўку інфапрадукцыі, скандал у мінскім кінатэатры. Меркаванне А. Кудзіненкі пра цэнзуру ў кіно і развагі Э. Лімонава пра «дысцыплінарны санаторый». Прапанова перакласці на беларускую асобныя творы Лімонава. Юбілей «Нашай Нівы», артыкул І. Соркінай пра «НН» і яўрэяў у пачатку ХХ ст. Урывак з кнігі С. Дубаўца пра яго стасункі з яўрэем-п’яніцам у 1990-х. Асабістыя згадкі пра супрацу з рэдакцыяй «НН», пачынаючы з 2000 г. Прычыны цяперашняй абыякавасці да гэтага выдання. Кур’ёзная гісторыя, звязаная з амерыканскім прафесарам геаграфіі ў Мінску. Іншыя замежныя аматары стабільнасці, прапанова плаціць ім столькі ж, колькі плацяць тутэйшым.

№ 26 (11.11.2016). Перамога Трампа, беларускія карані яго зяця. Я. Гутман і Г. Каспараў пра Трампа, кнігі з яго ўдзелам, выдадзеныя ў Мінску. Як можа адбіцца яго перамога на «беларускіх справах». Псеўдаэксперты, якія прадказвалі перамогу Клінтан. «Інавацыйная Беларусь» Ю. Зісера і яе крытыка, параўнанне з «Еду ў Магадан» І. Аліневіча (на карысць апошняга). Няспраўджаны прагноз ад Зісера ў лістападзе 2015 г.

№ 25 (06.11.2016). Напад на людзей з бензапілой у кастрычніку. Патрэба ў інстытуце псіхалогіі. Забойства ў Петрыкаўскім раёне, неабароненасць работнікаў пошты. Развагі пра затрымку з прызначэннем пасла Ізраіля ў Беларусі. Кніга пра цэнзуру ў СССР, выдадзеная ў Ізраілі. Крытычныя заўвагі. Як К. Чорны адгукаўся пра «галоўную цэнзарку БССР» Ф. Дадзіёмаву. Кніга Я. Шумскага пра саветызацыю Заходняй Беларусі, яе плюсы. Памылкі на шыльдах у публічных месцах. «Шучын» на мінскім вакзале.

№ 24 (19.10.2016). Мова нянавісці, яе крыніцы. Паводзіны А. Носіка і суд над нім. Падзеі вакол Э. Пальчыса. Развагі пра «віртуальнае змаганне». Абраза на адрас паэта Барадуліна, патрэба ў судовым пераследзе. Караткаватая памяць жыхароў Беларусі. Абсурдныя версіі мінулага ў РФ і ў ЮНЭСКА. Прысуджэнне Нобелеўскай прэміі Бобу Дылану і яго ўкраінскія (беларускія?) карані. Беларусізацыя культурных герояў. Дэ Голь у Шчучыне. Маляўнічыя запалкі ад «Барысаўдрэва».

№ 23 (07.10.2016). Спрэчкі вакол прамовы прэзідэнта Ізраіля ў Кіеве. Украінска-яўрэйскія адносіны вачыма Я. Сусленскага і З. Бен-Ар’е. Цытаты з Р. Рыўліна, палеміка з І. Зісельсам. Апаненты Рыўліна, іх несамавітасць. Разумнае меркаванне П. Зуб’юка. Кніга Л. Рэйна пра беларускіх калабарантаў, недахоп дыскусій вакол заяўленай у ёй тэмы. Пазіцыя А. Белага. Спектакль паводле вершаў М. Алейнікава «З жыцця насякомых» у Мінску.

№ 22 (27.09.2016). «Дзень яўрэйскай культуры» ў Мінску і спрэчкі вакол пляцоўкі. Як улады з дапамогай святаў адцягваюць увагу ад праблем. Як «старое» змагаецца з «новым». Шыльды з гістарычнымі назвамі вуліц у Мінску. Памыснасць згадкі пра вул. Яўрэйскую. Сітуацыя з «домам Варбурга» ў Брэсце. Успамін пра разбурэнне мінскай сінагогі на Дзімітрава, 3 у 2001 г. Баязлівасць «прафесійных яўрэяў» пры наяўнасці ў іх арганізатарскіх жылак. «Адмазка» намесніка міністра пра слабасць інфраструктуры. Стан беларускай сацыялогіі, развагі пра А. Манаева і Д. Ротмана. «Ліцвінскі клуб» як навука іншым.

№ 21 (14.09.2016). Прапанова больш актыўна выказвацца на сайце і не забываць пра палітыку. Пра дам, якія прабіліся ў палату прадстаўнікоў. Крытыка выказванняў А. Анісім, ацэнка вагі Г. Канапацкай. Уласныя назіранні за ходам выбараў. Будучыя выбары старшыні руху «За свабоду», тлумачэнне, чаму Ю. Губарэвіч – больш прымальная кандыдатура. Зварот да Беларускай асацыяцыі журналістаў – зрабіць ганаровымі сябрамі арганізацыі В. Купрэйчыка і Д. Ноя. Эсэ Галкоўскага пра «12 крэслаў» і «Залатое цяля», расчараванне ў аўтары праз яго антыяўрэйскія забабоны. Шахматны «ўсенавуч» у беларускіх школах, яго ценявыя бакі.

№ 20 (05.09.2016). Вакантнасць пасады ізраільскага пасла ў Беларусі. Герантакратыя ў «яўрэйскім руху» Беларусі, прагноз 2015 г., які не збываецца. Дасціпнае асвятленне візіту соцень рабінаў у Беларусь на старонцы ІРА ў фэйсбуку. Памылачка з прозвішчам галоўнага рабіна. Пра баязліўцаў-перастрахоўшчыкаў і тых, хто не баіцца. Нявыкананая абяцанка прадстаўніка Рагачоўскага райвыканкама. Вынікі «Дня беларускага пісьменства» ў Рагачове. Карцінкі з фестывалю «Аўцюкі». Смяхоты перадвыбарнай кампаніі. Пра немагчымасць займацца сур’ёзным бізнэсам, ігнаруючы палітыку. Кпіны з парады масквіча выкарыстоўваць «яўрэйскі фактар», адрасаванай уладам РБ. Чалавечыя ахвяры на будоўлі беларускай АЭС.

Змест ранейшых серый гл. у № 20 🙂

Ад рэдакцыі. Мы не заўсёды згодныя з суб’ектыўнымі ацэнкамі нашых аўтараў, у тым ліку і В. Рубінчыка.

Апублiкавана 25.11.2016  19:00