From Israel to Australia. About Jews and everything else / מישראל לאוסטרליה. על היהודים ועל כל דבר אחר / От Израиля до Австралии. О евреях и обо всем на свете / Ад Iзраiля да Аўстралii. Аб яўрэях i ўсiм на свеце / Від Ізраїлю до Австралії. Про євреїв і все на світі
Шалом, навагодняга ўсім аліўе і кашэрнага алею «Шалом»! Сёння, даруйце, зноў пра Ігара Марзалюка (тутака 28.12.2021 было пра яго). Што паробіш, калі гэты член-карэспандэнт Акадэміі навук, «старшыня Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы, член Савета Палаты прадстаўнікоў», etc., etc. ізноў вылез са сваёй агрэсіўнай рэкламай «праекта Канстытуцыі» (а калі ўлічваць, што Ігар уваходзіць у «канстытуцыйную камісію», то і з самарэкламай). Учора, 30 снежня, яго пасланне было адрасавана беларускамоўным, у прыватнасці, незалежнікам і аматарам творчасці МаксімаБагдановіча…
Рэдкае слова «браначка» – менавіта з верша Багдановіча, ды ўжыў яго дохтур навук так бязглуздзенька, што аж смешна ў роце. Значыць яно – «паланянка, палонніца».
Выходзіць «…гэта тая краiна-палонніца, якую мы ўсе разам будуем». Прагаворка паводле Фрэйда? 😉 Цікава, што рэдактар «СБ» Дзмітрый Жук у 1992 годзе скончыў філалагічны факультэтБДУ па спецыяльнасці «выкладчык беларускай і рускай моў і літаратуры». У 1992—1993 гадах, як сведчыць вікіпедыя, «працаваў выкладчыкам беларускай мовы і літаратуры ў школе-гімназіі ў Мінску». Апрыёры, мусіў быў ведаць, што за «браначка»…
Дапраўды, калі праект будзе прыняты, ён можа завесці краіну, куды Макар цялят не ганяў. Цяпер арт. 18 Канстытуцыі гаворыць: «Рэспубліка Беларусь ставіць на мэце зрабіць сваю тэрыторыю бяз’ядзернай зонай, а дзяржаву — нейтральнай», што, у прынцыпе, разумна. Прапанавана ж замяніць гэты сказ на «Рэспубліка Беларусь выключае ваенную агрэсію са сваёй тэрыторыі ў адносінах да іншых дзяржаў», г. зн. адкрываецца брама для ядзернай ды іншай «абарончай» зброі. Знакам тым, рызыка ўцягвання Сінявокай у міжнародныя канфлікты значна ўзрастае… Агрэсіі мо і не будзе, але можа быць такая «самаабарона», што не застанецца каменя на камені 🙁
Падазрона выглядае і сказ, уведзены ў арт. 54 праекта: «Праяўленне патрыятызму, захаванне гістарычнай памяці аб гераічным мінулым беларускага народа з’яўляюцца абавязкам кожнага грамадзяніна Рэспублікі Беларусь». У лепшым разе гэта добрыя намеры, каторымі вядома куды вымашчана дарога (патрыётам і захавальнікам гістарычнай памяці няможна стаць «па загадзе», нават калі загад набыў форму Канстытуцыі). У горшым… размовамі пра патрыятызм прыкрыюць выцягванне грошай з бюджэтаў, дый непасрэдна з кішэняў грамадзян (хто не вывесіў сцяг перад сваёй цырульняй або аптэкай, той не выканаў абавязак?).
Што характэрна, не паспеў адбыцца «рэферэндум», як паводле пастановы ўрада №773 ад 29.12.2021 утварылася групоўка «прафесійных патрыётаў» – «Рэспубліканскі міжведамасны каардынацыйны савет па патрыятычным выхаванні насельніцтва Рэспублікі Беларусь». Не абышлося без тых самых Марзалюка і Жука, да якіх далучаны яшчэ пяць дзясяткаў «асобаў рознай пробы»… Сярод іх нямала «сілавікоў» ды ідэолагаў, у тым ліку яскрава прарасійскіх – ім і даручана пад эгідай міністэрства адукацыі РБ у бліжэйшыя чатыры гады «умацоўвацьнезалежную беларускую дзяржаву, забяспечваць далейшую кансалідацыю беларускага грамадства», што само па сабе забаўна (ну, было б забаўна, калі б не наганяла сум). Зрэшты, я не здзіўлены, і той, хто прачытае гэты вераснёўскі фельетончык, не будзе здзіўлены таксама.
Даволі падрабязна праблематычнасць чарговай дзяржаўнай праграмы, арыентаванай гэтым разам на «прадстаўнікоўусіх пластоў беларускага грамадства і ўзроставых групнасельніцтва Рэспублікі Беларусь», распісаў Ігар Лянкевіч з сайта reform.by. Хіба дадам, што савет на 50 чалавек сам па сабе недзеяздольны, гэта давёў у сваіх «законах» яшчэ стары Сірыл Паркінсан. Але часу і грошай сваёй мітуснёй здольны зжэрці багата.
Духам, а дзе-нідзе і літарай, «Праграма патрыятычнага выхавання насельніцтва Рэспублікі Беларусь на 2022 – 2025 гады» вельмі нагадвае парадыйны творКазьмы Пруткова «Праект: аб увядзенні адзінадумства ў Расіі» (1859). Апошні быццам бы да «Года народнага адзінства» быў напісаны… што чарговы раз пацвярджае скочванне сучаснага беларускага палітыкуму ў архаіку.
Прыступ.Навучыць публіку. Заганарылася. Маладосць; навукі; няспеласць!.. Бздура!.. Перакананні. Непавага да меркавання старэйшых. Безуладдзе. «Уласнае» меркаванне!.. Ды ці можа быць уласнае меркаванне ў людзей, не ўдастоеных даверу начальства?! Адкуль яно возьмецца? Чым абгрунтаванае? Калі б пісьменнікі ведалі што-небудзь, іх паклікалі б служыць. Хто не служыць, той няварты, значыць, і слухаць яго няма чаго. З гэтага боку яшчэ ніхто не падрываў аўтарытэт у нашых пісьменнікаў: я – першы. (Націснуць на тое, што я – першы. Гэта можа дапамагчы кар’еры. Далей развіць тое самае, але ў іншых выразах, мацней і падрабязней.)
Трактат. Відавочная шкода адрозненняў у поглядах і перакананнях. Шкода ад нязгоды ў меркаваннях…
К. Пруткоў. Малюнак Л. Жамчужнікава
Гэта класіка, а шматстаронкавую праграму цытаваць больш не стану, хто захоча, знойдзе й параўнае самастойна. От, хіба яшчэ адно пытаннечка да рэдактара «СБ»: вольнае абыходжанне з чужымі крыніцамі (месцамі – проста перапісванне іх) спалучаецца з патрыятызмам або не? 😉
Напрыклад,пра«барда»Ю.Лазу можна пачытаць «аўтарскі» матэрыял на sb.by 24.12.2021…
Аналаг 2019 г.на папсовым расійскім сайце.Sapientisat
Бадай, хопіць пра сумнае – свята на носе. Спецыяльна для сапраўдных патрыётаў хочацца паказаць фота зімовай Беларусі, якімі ласкава падзялілася мінчанка ВольгаБабкова…
Здагадайцеся, дзе што знята. З надыходзячым, родны край і добры люд!
Каго-каго, а мяне мінулы год не зусім адпусціў. Усё ж 11 дзён пасля бою гадзінніка – салідны тэрмін, каб падцягнуць «хвасты», прааналізаваць недааналізаванае… і кінуць пагляд у будучыя месяцы (на пяцігодкі цяпер планаваць-прагназаваць даволі рызыкоўна).
Па-першае, стараўся ўносіць разнастайнасць у зносіны з патэнцыйнай аўдыторыяй: напрыклад, апрача тэкставых публікаваў і гукавыя файлы. За апошнія 3 месяцы выклаў іх на Youtube куды болей, чым за папярэднія 15.
Прыклад «слайд-шоў» (зрабіце, як я, зрабіце лепей…)
Па-другое, 2020-ы многім чарговы раз паказаў, наколькі можна давяраць «калектыўнаму Рыгорычу» – дакладней, наколькі яму няможна давяраць – нават у сферах, дзе гэты квазікадаўр мусіў бы арыентавацца лепей, чым у «айфонах-плафонах» ды лабірынтах юрыспрудэнцыі. Гаваркі прыклад – на сайце promise.by:
У лістападзе 2017 г. намеснік прэм’ер-міністра Уладзімір Сямашка ў эфіры перадачы «Контуры» (АНТ) заявіў, што вытворчасць кардону на базе філіяла «Добрушская папяровая фабрыка “Герой працы”» будзе запушчана ў 2018 годзе. Ён жа ў сакавіку 2018 г. у эфіры тэлеканала «Беларусь 1» пацвердзіў, што завод кардону ў філіяле Добрушскай папяровай фабрыкі запрацуе да канца 2018 года.
Нагадаю (ну, раптам хто прапусціў) – 2018 год быў у Беларусі даволі спакойны. Ні пандэміі, ні падрыхтоўкі да прэзідэнцкіх «выбараў»… адзінае, прэм’ер-міністр змяніўся. Але хіба гэта перашкода для доўгайграючых праектаў? Не выключаю, што ў нас – так (пры Сяргею Румасу ўрад узяў на сябе абавязак правесці Сусветную шахматную алімпіяду, пры Раману Галоўчанку – адмовіўся, «растаптаўшы» ўрачыста падпісаны кантракт з ФІДЭ). Па стане на кастрычнік 2019 г. у абсталяванне завода было ўкладзена 265 мільёнаў USD, але справа рухалася марудна– спатрэбіўся візіт у Добруш тагачаснага старшыні Камітэта дзяржкантролю Леаніда Анфімава.
У пачатку лютага 2020 г. з «кардоннай праблемай» паспрабаваў даць рады «шэф» Анфімава і Румаса: «К канцу года фабрыка выйдзе на работу ў нармальным рэжыме. Мы цалкам запусцім вытворчасць, адладзім, створым сістэму кіравання і пачнем працаваць…» У старых карпусах Добрушскай папяровай фабрыкі планавалі арганізаваць вытворчасць упакоўкі з новага кардону. «Мы ўмеем гэта рабіць, у нас ёсць у друкарнях кампетэнцыі, – заўважыў кіраўнік дзяржавы. – Да канца года мы гэта пачнем рабіць ужо тут, на старых плошчах».
Тут аптымізм яшчэ больш хадульны, чым у гісторыі з пялетным заводзікам у Мазыры (чыноўнікі абяцалі яго к чэрвеню, адкрыты быў у верасні 2020 г.)… Першы намеснік прэм’ер-міністра Мікалай Снапкоў у ліпені таксама казырыўся («да канца года»), але ў кастрычніку 2020 г. «проста» намеснік прэм’ер-міністра Юрый Назараў распавёў, што першы мелаваны кардон на новым заводзе па вытворчасці мелаваных і немелаваных відаў кардону ў Добрушы плануецца атрымаць у I квартале 2021 года. На ніжэйшым узроўні – шчэ больш рэалізму: у навагоднім віншаванні (30.12.2020) Аляксандр Каляда, гендырэктар ААТ, якое кіруе Добрушскай папяровай фабрыкай, паведаміў, што запуск завода па вытворчасці кардону мае адбыцца ў 2021 годзе, не ўдакладняючы квартал… Дзіва што народ рагоча з выказванняў самі-скеміце-каго пра тое, што дзякуючы «таннай» беларускай электрычнасці можна «кляпаць» крыптавалюту: «Біткойны-та мы накляпаем. Але куды складваць? Упаковачнага кардону няма…». – «Будзем пакуль што складваць на грунт» (06.01.2021).
https://www.youtube.com/watch?v=FwDb0ThDxgA
Лірычная гераіня мінскай спявачкі Марыны Шугавай тры гады таму выпрошвала ў партнёра «адзін біткойн» – яна штосьці ведала 🙂
Ну і, вядома ж, усё лепшае – дзецям… Вестка ад 13.09.2018: «Нацыянальны дзіцячы навукова-тэхналагічны парк плануецца адкрыць к 2020 году ў Мінску. Пра гэта, адказваючы на пытанне карэспандэнта БЕЛТА, паведаміла галоўная спецыялістка ўпраўлення сацыяльнай, выхаваўчай і ідэалагічнай работы галоўнага ўпраўлення выхаваўчай работы і моладзевай палітыкі Міністэрства адукацыі Таццяна Драпакова». У красавіку 2019 г. А. Лукашэнка падпісаў указ № 145 «Пра стварэнне ўстановы адукацыі “Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк”» (ужо не да 2020 г., а да 01.01.2021).
Надоечы мінадукацыі зрабіла хітры крок: загадам ад 21.12.2020 пераменавала Рэспубліканскі цэнтр інавацыйнай і тэхнічнай творчасці, які вёў радавод ад Цэнтральнай дзіцячай тэхнічнай станцыі 1929 г., у «Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк» – не падкапацца! 🙂 Што ж паробіш, калі месяц таму высветлілася: з навамодным праектам, які спісваўся з адукацыйнага цэнтра «Сірыус» (Сочы, РФ), чарговы аблом… І вось ужо 06.01.2021 А. Лукашэнка выдае ўказ аб тым, што да 2022 г. працягваюцца тэрміны фінансавання будаўніцтва вучэбна-лабараторнага корпуса дзіцячага тэхнапарка… Таксама з 2020-га на 2022 год перанесены тэрміны будаўніцтва школы ды інтэрната пры тэхнапарку. Якая лёгкая справа, гэтае дзяржаўнае кіраванне – трэба проста час ад часу падпраўляць лічбы! 😉
Уявім сабе заапарк. Дырэктар вырашыў купіць буйвала і растрындзеў на ўвесь свет, што за год пабудуе адмысловы «прасунуты» вальер. Праз паўтара года вальер у дырэктара не гатовы і блізка, тады намеснік дырэктара цягне шыльду «буйвал» і прыбівае яе да клеткі са слонікам. Міма праходзіць Казьма Пруткоў і скрушна ўздыхае: «Калі на клетцы слана прачытаеш надпіс “буйвал”, не вер вачам сваім». За ім крочыць мізантроп-пачатковец (магчыма, я, а магчыма, ты) і развівае думку ў адзіна слушным сэнсе: «Калі на клетцы слана прачытаеш надпіс “буйвал”, пасадзі ў клетку таго, хто зрабіў гэты надпіс, і яго начальніка таксама».
Разлічваць на ўзлёт эканомікі пры апісаных вышэй раскладах не выпадае, і Беларусь выціскаецца на задворкі ў сістэме міжнароднага падзелу працы. Тым болей што выдаткі на даследаванні і развіццё – груба кажучы, «на навуку» – па-ранейшаму не дасягаюць нават 1% ВУП… Біў у званы гадоў з чатырох таму (напрыклад, тут), дый не я адзін, але хто слухаў?
Выглядае, Ізраіль – параўнальна з Беларуссю – цэніць новае разоў у восем вышэй… А можа, нашым галоўным ноў-гаў (know-how) будуць абеды з жывым сабачкам на стале? Раскруцім гэта як самы бяспечны і pet-friendly спосаб харчавання, прадамо патэнт элітным рэстаранам свету? 😉
Дзівяцца ўжо і вадзіцелі-дальнабойшчыкі, як актыўна з Беларусі вывозяцца сыравіна і палуфабрыкаты, а потым у злёгку апрацаваным выглядзе вяртаюцца ў выглядзе тавараў з высокай дададзенай вартасцю. Ці ператварыўся наш край канчаткова ў калонію, можна спрачацца, але пашыранасць каланіяльнага мыслення тут і цяпер відавочная. Толькі адныя шукаюць метраполію ў Маскве, іншыя – у Вашынгтоне, а нехта – у Варшаве і Берліне.
«Найцішэйшая ніва» з «самым пакорлівым» насельніцтвам прыцягвала і прыцягвае да сябе розных авантурнікаў, як пралукашэнскіх, так і «анты» (у час місіі арыентацыя можа мяняцца). Некаторыя з іх нават лічаць сябе журналістамі, беларусістамі, палітолагамі… але хопіць пра гэта. Калі «зубрызм» нешта значыць, яго неад’емнай часткай павінны быць антыкаланіяльны дух, беларусацэнтрычнасць – плюс, напэўна, адмова ад паходаў у інфармацыйнае залюстроўе. Адной з праяў «інфавайны» стаўся адкрыты ліст ад імя жыхароў сталічнага раёна да кіраўніка міжнароднай федэрацыі хакею Фазеля з патрабаваннем не праводзіць улетку 2021 г. чэмпіянат свету па хакеі ў Мінску. Чытаў – і паціскаў плячыма:
Кожны вечар, пачынаючы з дня выбараў прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, у Цэнтральным раёне, як і ў іншых раёнах горада Мінска, адбываюцца затрыманні мірных жыхароў супрацоўнікамі спецпадраздзяленняў са зброяй у масках… У кожным двары Цэнтральнага раёна дзяжурыць АМАП са зброяй.
Апошнюю заяву дзясяткам тысяч жыхароў раёна лёгка абвергнуць, выйшаўшы ўва двор або на балкон. У кварталах вакол бульвара Шаўчэнкі, дзе бываю штодня, бачыў АМАПаўцаў двойчы: 06.08.2020 (у час масавага збору каля кінатэатра «Кіеў») і 15.11.2020 на «плошчы Перамен». Ведаю, што разганялі яны людзей на «Арлоўцы» і ў Лебядзіным, разам з тым у большасці двароў Цэнтральнага раёна АМАП не толькі не дзяжурыць, а ўвогуле не з’яўляўся. Тым не менш гратэскны – на мяжы правакацыі! – зварот «сумленных людзей» надрукавалі «Трыбуна», «Беларускі партызан», «Белсат»… Чым горай, тым лепей?
Пішучы гэтыя радкі, яшчэ не ведаю пра вынікі сустрэчы Лукашэнкі з Рэнэ Фазэлем (11.01.2021). Дапускаю, што пры пэўных умовах чэмпіянат свету па хакеі ўлетку 2021 г. мог бы прынесці больш карысці краіне і люду паспалітаму, чым кіруючай групоўцы.
Сапраўды, перад чэмпіянатам у Мінску-2014 спецслужбы наладзілі паляванне на «непрыяцеляў рэжыму» і многіх адправілі «на суткі» (што не зашкодзіла, напрыклад, Барысу Тасману знайсці ў падрыхтоўцы да міжнароднай імпрэзы мноства плюсаў). Але зараз, калі Украіна адышла ў цень, а да Беларусі прыкута ўвага буйных гульцоў, тутэйшы «правадыр», верагодна, устрымаўся б ад эскалацыі канфлікту… Мо і выпусціў бы некаторых палітвязняў дзеля «спартовага свята».
* * *
Абмяняліся мы з Пятром Рэзванавым колькімі рэплікамі наконт падзеяў лета-восені 2020 г., «рэвалюцыя» ў Беларусі была ці не. Пётр спярша, 09.01.2021, прапанаваў (магчыма, з нагоды 116-годдзя піцерскай «Крывавай нядзелі») «кінуць баяцца слова “рэвалюцыя”». Але потым згадзіўся, што ў нас адбылося штось іншае… Другі даўні аўтар belisrael, Анатоль Сідарэвіч, прызнаў (08.01.2021), што палітычнай рэвалюцыі яшчэ няма, але сцвярджае, што «ідэалагічная», «рэвалюцыя свядомасці» такі надышла.
Разважаючы пра змены ў калектыўнай свядомасці пры ненадзейных або недаступных у Беларусі сацыялагічных доследах, мы ступаем на тэрыторыю метафізікі… Тое, што зрухі летась адбыліся, бясспрэчна, аднак наколькі яны: а) масавыя, б) незваротныя? А. Сідарэвіч лічыць, што і масавыя, і незваротныя, аргументуючы так: «Новыя інфармацыйныя тэхналогіі не дазволяць вярнуць грамадства ў ранейшы стан. Спажывальнікаў тэлевізійнай прадукцыі застаецца ўсе менш і менш. Людзей прымушалі і працягваюць яшчэ прымушаць выпісваць “Советскую Белоруссию”. Але колькі з іх яе чытае — вялікае пытанне».
Я б не перабольшваў ролю інфармацыйных тэхналогій у разняволенні грамадства; ёсць важкія падставы меркаваць, што запрыгоньваюць яны яшчэ мацней… Большасць тых, хто выпісваў «СБ», не чыталі яе і 10 год таму, але ж і на бок «светлых сіл» не пераходзілі (заплаціць за непатрэбшчыну – істотны ўдар па годнасці; гэта здаўна ўсвядомілі ідэолагі, таму і прасоўвалі «абсурдную» падпіску на «кантраляваныя выданні»).
Зрухі ў свядомасці не маюць значэння, калі не падмацоўваюцца ўчынкамі, няхай дробнымі. Дык і закарцела мне праверыць, як змяніўся наклад двух прапагандных газет – «СБ. Беларусь сегодня» (мэтавая група – «усе-ўсе-ўсе») і «Знамени юности» (мэтавая група – моладзь, перадусім актывісты БРСМ) – у пачатку 2021 г., параўнальна з першымі нумарамі 2020 і 2019 гг.
Газета / Год
2019
2020
2021
«СБ»
400094
355491
319650
«ЗЮ»
44907
50994
47892
Калі «СБ» стабільна губляе наклад, то пра «ЗЮ» гэтага не скажаш. Паводле маіх адчуванняў, маркерам кардынальных (дапраўды «рэвалюцыйных») зрухаў было б зніжэнне тыражоў абодвух выданняў у 2021 г. на 50%, г. зн. напалову. Ну, а падзенне на 10%, у прынцыпе, можна вытлумачыць наступам інтэрнэт-эпохі…
Адпачніце ад нудных лічбаў – зацаніце снежную Вільню, убачаную д-рам Гарбацкім.
Вольф Рубінчык, г. Мінск
wrubinchyk[at]gmail.com
11.01.2021
От ред. belisrael
Хоккейный чемпионат в Минске, наверняка, будет пробойкотирован большинством стран, как бы не хотел его провести лукашенковский друг, “уходящая натура” Фазель, как его назвал один российский спортивный журналист. Если б не пришедшая пандемия, то в Швейцарии состоялся бы чепионат мира 2020, после чего чиновник от спорта заканчивал свою карьеру. А так он остался на еще один год, и очень хочет поиметь дивиденды от щедрого диктатора. Ну а показанное накануне часовое “интервью” российской пропагандистке Наиле Аскер-Заде, когда она еще и облачившись в форму вышла на лед, появившись в кадре, где был замечен также предфедерации Дмитрий Басков, особо ставший известным после убийства карателями в гражданском во дворе своего дома художника Романа Бондаренко, но умудрилась не задать ни одного принципиально вопроса, дало понять, что Лу страшно хочет этот чемпионат, хоть и сказал, сидя в любимой аммуниции за бортиком: “а мы не паримся, будет так будет, нет так нет”. Но сейчас не та ситуация, как в 2014, чтоб прокатило.
Опубликовано 12.01.2021 00:21
***
Водгук
Як заўсёды, з цікавасцю прачытаў чарговы матэрыял Вольфа Рубінчыка.
Як ні дзіўна, пачну з абароны «персанальнага» Рыгорыча ад «калектыўнага». Спярша — амаль інсайдэрская інфармацыя пра вытворчасць кардону. Выдавалі мы метадычку пра плесневыя грыбы, і аўтар(-ка) казала, што на згаданай [Добрушскай] фабрыцы планаваўся нейкі не той тэхналагічны працэс, на выхадзе якога атрымліваўся б шкодны для здароўя кардон. Пры гэтым яна нават паведаміла, што асабіста Рыгорыч пры свядомасці, яго сапраўды можна пераканаць.
Нягледзячы на «праколы» (кшталту даўно згаданага тым жа Рубінчыкам, з-за чаго пры дзеючай Канстытуцыі ў нас легітымнага Прэзідэнта быць не можа па азначэнні!), працытую выснову, якую зрабіў у 2016 г.: «У чым неацэнная карысць ад Рыгорыча, — пры ім у прававыя акты сталі больш-менш аператыўна (хоць і не заўсёды) уносіцца змяненні і дапаўненні».
Зноў паўтару старую прэтэнзію пра тое, што параўноўваць дзве краіны — замала. Калі даць веры гэтай табліцы (яна, праўда, толькі пра долю ВУП у адукацыі, і, на жаль, у дадзеных вельмі розныя даты), Сінявокая пакуль што ў пачатку другой трэці…
Наконт пераказу нашай дыскусіі 2021 г., што расцягнулася на два пасты, зраблю тры заўвагі: па-першае, «у нас» не «адбылося», а адбываецца «штось іншае» за рэвалюцыю; па-другое, гэтае «штось іншае» ў маім (цяперашнім) разуменні мае пэўную аналогію: «банкетныя кампаніі (што французскія 1848, што расійскія 1904)»; ну, і па-трэцяе, гэтая аналогія добра адпавядае «дробнабуржуазнай рэвалюцыі» ((с) Рыгорыч).
Для агітацыі і прапаганды / штодзённага ўжытку «рэвалюцыя» больш карысная/зразумелая, чым «падзеі, якія некаторымі сваімі аспектамі нагадваюць “банкетныя кампаніі”»…
Хочацца, не хочацца, а шалом! Вось і юбілей Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь падкраўся – Вярхоўны Савет яе зацвердзіў 25 год таму. Старшыня Грыб М. І. падпісаў амбівалентны тэкст, дзе адпачатку ўсё ж не было такіх перлаў, як «У вьшадку», «сазеты», «Вярхоўны Савег», «Рэспубліісі Беларусь», «Кантродьная палата», «Каыстытуцыйны Суд» («дзякуй» за іх парталу pravo.by). У сакавіку 1994 г. не абы-якія паўнамоцтвы гарантаваліся будучаму прэзідэнту (баялі, праз сваіх міньёнаў пашчыраваў тагачасны прэм’ер-міністр Кебіч, які мерыўся заняць прэзідэнцкі фатэль), але ж ладны кавалак улады дэпутаты пакінулі сабе. Праз гэтую дваістасць потым як заіскрыла!..
Версія Канстытуцыі 1996 г., падрыхтаваная ў нетрах лукашэнкаўскай адміністрацыі, раскалола Вярхоўны Савет у простым і пераносным сэнсах. Другі раз Канстытуцыя мянялася дзеля «стабільнасці» канкрэтнай асобы, і той асобе ўвосень 2004 г. быццам бы дазволілі балатавацца на трэці ды наступныя тэрміны прэзідэнцтва. Кажу «быццам бы», таму што з юрыдычнага пункту гледжання рэферэндум 17.10.2004 выявіўся, мякка кажучы, сумнеўным мерапрыемствам – нават вікіпедыя пацвярджае.
Так ці іначай, народ не здолеў абараніць першую Канстытуцыю сваёй суверэннай дзяржавы ад ператварэння ў закладніцу абставінаў. Дзіва што: бальшыня жыхароў Беларусі за гэтыя 25 гадоў наўрад ці ўспамінала пра існаванне «асноўнага закона» часцей, як 25 разоў. Так, увосень 1996 г. ішлі бурныя дыскусіі вакол двух праектаў, вынесеных на рэферэндум, – ну і рытуальна СМІ кожны год нагадваюць, што 15 сакавіка – Дзень Канстытуцыі. Пазіцыю «люду паспалітага» даволі добра адлюстроўвае даўні казьма-пруткоўскі афарызм: «При виде исправной амуниции / Как презренны все конституции!» Багема ж магла працытаваць наступнае, блокаўскае: «Ты будешь доволен собой и женой, / Своей конституцией куцой, / А вот у поэта – всемирный запой, / И мало ему конституций!»
Зварот да паштовага начальства, прыпраўлены спасылкай на Канстытуцыю. Пасля гэтага ўлетку 2010 г. прыйшла нарміроўка, і аклады паштальёнаў 104-га аддзялення былі падвышаны ў сярэднім на 10%.
Двойчы Канстытуцыя перапісвалася па ініцыятыве А. Лукашэнкі. Цяпер ён загаманіў пра новую рэдакцыю, што мае быць прынята ў пачатку 2020-х гадоў… Нібыта Канстытуцыйны суд ужо над ёй працуе.
З улікам «модных» антыліберальных трэндаў (прэс-сакратарка Лукашэнкі лічыць, што дыктатура – «брэнд» Сінявокай, не баг, а фіча; акурат як у КНР, адкуль, відаць, вецер і дзьме) прагноз неспрыяльны… Мяркую, у новай версіі будзе знішчана ўсё прыстойнае, што яшчэ захавалася ў тэксце. Палітычным сілам, якія арыентуюцца на здаровыя глузды, варта быць напагатове. Але мала проста даць адлуп ініцыятыве з «Чырвонага дома».
Самі па сабе карэктывы тэксту дапраўды наспелі, не раз пісаўпра гэта. Важна перахапіць ініцыятыву – і «знізу» дабіцца ўдасканалення Канстытуцыі. Вядома, фундаментальныя артыкулы, асабліва тыя, дзе сказана пра паўнамоцтвы прэзідэнта, урада і парламента, дый пра няісны з 2013 г. Вышэйшы гаспадарчы суд, змяніць гэтак немажліва: значыць, трэба патрэніравацца на кошках на іншых раздзелах. Балазе трэці («Выбарчая сістэма. Рэферэндум»), пяты («Мясцовае кіраванне і самакіраванне»), шосты («Пракуратура. Камітэт дзяржаўнага кантролю»), сёмы («Фінансава-крэдытная сістэма Рэспублікі Беларусь»), тэарэтычна, паддаюцца ўдасканаленню і без рэферэндуму (гл. арт. 140).
Вось арт. 74, дзе гаворыцца пра рэспубліканскія рэферэндумы, гучыць так: «назначаюцца… па прапанове Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі, якая прымаецца на іх раздзельных пасяджэннях большасцю галасоў ад устаноўленага Канстытуцыяй складу (поўнага складу) кожнай з палат, або па прапанове не менш як 450 тысяч грамадзян, якія валодаюць выбарчым правам, у тым ліку не менш як 30 тысяч грамадзян ад кожнай з абласцей і горада Мінска». А чаму б не зменшыць колькасць подпісаў, патрэбных для арганізацыі рэферэндуму ў РБ? Каб замест 450 тысяч было напісана «300 тысяч», замест 30 тыс. – 20 тысяч. Зараз 450 тыс. аўтографаў сабраць амаль не рэальна, а вось зніжэнне бар’еру ў паўтара разы магло б і падштурхнуць мясцовыя палітычныя сілы да «працы з насельніцтвам»… Знізіць бар’ер варта яшчэ і таму, што жыхароў у Беларусі за 1996–2019 гг. значна паменела – бадай на 700 тысяч.
Паводле арт. 121, да выключнай кампетэнцыі мясцовых Саветаў дэпутатаў належыць назначэнне мясцовых рэферэндумаў. Я б дадаў пасля «назначэнне» – «і арганізацыя». Выбарны орган, якім з’яўляецца савет дэпутатаў, не павінен у такой справе, як выяўленне народнай волі, залежаць у арганізацыйных пытаннях ад «вертыкалі» з прызначэнцамі на чале (выканкам або мясцовая адміністрацыя).
У арт. 126 пра генпракурора чаму б не дапісаць: «Генеральны пракурор назначаецца з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную адукацыю». І, па аналогіі з членамі Канстытуцыйнага суда: «Гранічны ўзрост – 70 гадоў». І ў арт. 131: «Старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю назначаецца прэзідэнтам» дадаць: «…з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную або эканамічную адукацыю», зноў жа, пазначыўшы гранічны ўзрост (70). Сэнс правак – у тым, каб не прапускаць дылетантаў на ключавыя кантрольныя пасады, а таксама не рабіць з гэтых пасад сінекуры для пенсіянераў. Аналагічны даважак напрошваецца ў арт. 136, дзе гаворыцца пра Нацыянальны банк: «Члены праўлення Нацыянальнага банка прызначаюцца з ліку асоб, якія маюць вышэйшую эканамічную або фінансавую адукацыю і вопыт адпаведнай працы не меншы за 10 гадоў». Зразумела, так сабе абарона ад Чэ Гевараў і Пятроў Пятровічаў з інжынерна-будаўнічым бэкграўндам, аднак лепшая, чым нічога.
У арт. 135 ёсць куртатая норма: «Справаздачы аб выкананні рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў публікуюцца». Калі, дзе? Прапаную дапоўніць: «не пазней шасці месяцаў з дня заканчэння справаздачнага фінансавага года, у тым ліку на агульнадаступных электронных рэсурсах». Калі ўсе справаздачы будуць вывешвацца ў інтэрнэце – а не толькі друкавацца ў «раёнках» – гэта шмат каму дапаможа, напрыклад, даследчыкам, інвестарам. І мясцовыя ўлады, апрыёры, пачнуць абыходзіцца з бюджэтам больш адказна.
Такім чынам, можна было б удасканаліць 6 артыкулаў Канстытуцыі са 146. Усе прапановы ў плане прымальнасці адносяцца, падобна, да «шэрай зоны», г. зн. Лукашэнка і яго атачэнне (адміністрацыя, Нацыянальны цэнтр заканадаўства і прававых даследаванняў) па ўласнай ініцыятыве іх прасоўваць не будуць, але ж і блакіраваць важкіх падстаў няма. Таму нават праз такую «дрыгву», як цяперашні квазіпарламент (Нацыянальны сход), праўкі маглі б прайсці.
Што застаецца? Сабраць за іх 150 тыс. подпісаў грамадзян у адпаведнасці з арт. 138 Канстытуцыі. Наколькі гэта рэальна, пытанне складанае, але дапусцім, што ў Беларусі ёсць 10 дзеяздольных суполак «альтэрнатыўных сіл», і ў кожнай з іх – па 1000 «штыхоў»… Тады кожнаму актывісту досыць будзе сабраць 15 подпісаў – справа аднаго-двух дзён. Асабіста я, дарма што беспартыйны, гатовы размахнуцца на збор дваццаці, мо нават дваццаці пяці 🙂
«Дзвіжуху» я б назваў (умоўна) «За Канстытуцыю для народу». З аднаго боку, арганізатары паспрабавалі б хоць на каліва пашырыць народаўладдзе, з другога – спраўдзілі б уласныя сілы перад парламенцкімі і прэзідэнцкімі «выбарамі». Толькі рабіць усё трэба хутка, каб пралезці ў «акно магчымасцей» – паспець да восеньскай сесіі палаты прадстаўнікоў (змяненні і дапаўненні Канстытуцыі не праводзяцца ў апошнія шэсць месяцаў паўнамоцтваў палаты – арт. 138).
Ці здольныя ўмоўныя 10 суполак дамовіцца міжсобку, часова адкінуць рознагалоссі дзеля карыснай справы? Пажывем-пабачым, наступны месяц усё вырашыць – а што тут яшчэ скажаш…
Для разрадкі – навіна, якая звыш 24 гадзін красавалася на галоўнай старонцы папулярнага беларускага сайта:
Бедны Тэль-Авіў – і Зена, і «оправится»! Ды перажываў «белы горад» і не такое 😉
А цэнтр Мінска 8 сакавіка перажыў новы масавы жаночы набег забег «Beauty Run». Арганізатары & журналісты заяўлялі, што пабіты мінулагодні рэкорд (3-3,5 тыс. удзельніц; насамрэч у 2018 г. іх было пад 2000, фінішавалі 1519) – маўляў, імпрэза прыцягнула звыш 5 тыс. жанчын. Што на плошчы Незалежнасці бягух сабралося багата, няма cумневу; мо сёлета «планка» ў 3000 і была ўзятая… Тым не менш даруйце, федэрацыя лёгкай атлетыкі, tut.by ды іншыя; пяць тысяч удзельніц – гэта пакуль што wishful thinking. Нямала тых жанчын, якія папярэдне запісаліся ў масавы забег, фактычна не выйшлі на старт. Ну, у сяброўскім Кітаі прыпіскі робяцца на ўзроўні правінцый або нават краіны, ёсць каго імітаваць 🙂
Медаль (разам з ружай выдаваўся кожнай з фінішорак) быў традыцыйна харошы. Пацешыла таксама тое, што імпрэза натхніла Сяргея Варыводу на гумарны рэпартаж. Самаіронія – тое, чаго звычайна бракуе беларускім журналістам, а тэкст Варыводы ўсцяж на ёй трымаецца. Дарэчы, шкада яго тутбаеўскага калегу Арцёма Ш., вымушанага весці праект «Разжавана» з «тлумачэннямі» складаных тэм за 3 мінуты – сама назва праекта выклікае сумныя думкі 🙁
…Пакуль таптаўся па плошчы ў чаканні жонкі пасля «Прыгожага забегу», прыкмеціў шыльду з памылкай. Гэтых шыльдаў з «Minicipal» замест «Municipal» нават дзве – з «усходняга» і «заходняга» бакоў спуску ў гандлёвы цэнтр «Сталіца».
«Кампетэнтныя органы», выправіце? 🙂 Прэцэдэнты апошнім часам здараліся…
* * *
На жаль, вышэйзгаданая «галоўная прэс-сакратарка РБ», хоць і недалёка адышла ад Віскуна з оруэлаўскай «Фермы», у чымсьці мае рацыю, разважаючы аб тым, што ў свеце ёсць (або можа з’явіцца) попыт на дыктатуру. Узяць адно радыё, што вяшчае з суседняй краіны, дзе, кажуць, пасля 1989 г. усталявалася «кансалідаваная дэмакратыя», – яно не грэбуе нейтральна-пазітыўнай трактоўкай нацыста 1930–40-х гадоў. «У Вільні… быў адным з арганізатараў Беларускай нацыянал-сацыялістычнай партыі. Падчас Другой сусветнай вайны рэдагаваў у Менску “Беларускую газету”», – пішуць гэтак жа рахмана, як пра атрыманне «героем» пачатковай і сярэдняй адукацыі.
«Мода» на Казлоўшчыка (у «Новым часе» быў пра яго спачувальны артыкул яшчэ ў 2016 г.) рыфмуецца з прагай «парадку» і «моцнай рукі», што існуе не толькі сярод лукашэнкаўцаў. І справа не так у папулізме, як у скочванні ў палітычную архаіку.
«Вольфаў цытатнік»
«У журналістыцы скандалы – сігналы, якія спаборнічаюць за прыцягненне ўвагі чытачоў у моры інфармацыі. Людзі настолькі распешчаны моцнай інфармацыйнай плынню, што для стварэння рэзанансу неабходна даводзіць нейкія рэчы да абсурду» (Нэлі Гуціна, 1995)
«Прыхільнікі эканамічнай правіцы могуць ставіцца да багацця з рэлігійным піетэтам, але мы не абавязаны паважаць іхнія погляды ў гэткай жа ступені, як паважаем чужую рэлігію і веру» (Джонатан Чэйт, 2009)
«Людзі ненавідзяць сваіх герояў / Болей, чым любяць уласных дзяцей» (Фёдар Жывалеўскі, 201?)
«Хіба не даводзілася нам бачыць тысячу разоў, як выходзіць на трыбуну чыноўнік і пачынае скардзіцца нам на праблемы ў яго ведамстве або галіне? Як быццам мы самі пра гэтыя праблемы не ведаем! Як быццам мы павінны гэтыя праблемы вырашаць, а не ён» (Антон Арэхъ, 06.03.2019).
«Наш чалавек прызвычаіўся, што паміж словамі і справамі – бездань. Ён прызвычаены не словы слухаць, а між радкоў чытаць. Рэальная палітыка, у нашым разуменні, ад пабочных вачэй схавана, а тое, што гаворыцца на публіцы – толькі для маскіроўкі… Каб табе паверылі, аднаго або двух выступаў мала. Давер або недавер да цябе будзе назапашвацца доўга, паводле сукупнасці крокаў…» (Абас Галямаў, 10.03.2019)
Вольф Рубінчык, г. Мінск
11.03.2019
wrubinchyk[at]gmail.com
Апублiкавана 11.03.2019 22:11
Водгук
Перачытаў некалькі разоў. Вельмі цікавыя прапановы, асабліва па змяншэнні падпіснога бар’ера. Тут сапраўды трэба кожную кропку і коску прасоўваць, якая хоць трохі аблегчыць жыццё і далейшае змаганне.
