Цікавасць да спадчыны яўрэйскіх паэтаў Беларусі відочна расце: здымаюцца фільмы, пішуцца песні на іх творы, ладзяцца экскурсіі па месцах, звязаных з іх жыццём. Адкрыліся адпаведныя старонкі ў фэйсбуку. Па шматлікіх просьбах працоўных і беспрацоўных пачынаем друкаваць вершы Ізі Харыка ў перакладах з ідыша. Пераклады ўзятыя з дзвюхмоўнай кнігі «In benkshaft nokh a mentshn / Туга па чалавеку» (Мінск: Шах-плюс, 2008), што была ўкладзена адным з нашых сталых аўтараў. Калі нехта пажадае і здолее падрыхтаваць новыя – з радасцю надрукуем.

* * * * *

Маё юнацтва (Majn jugnt)

Маленства маё не хадзіла ў шаўках,

Не песцілася пад ласкавай рукой:

У беднай хаціне,

Ў мясціне глухой

Мой пачынаўся шлях.

 

Бывала, падлетак – як моцны дубок,

З вачамі, як зоры яснай начы, –

Глядзеў я, як бацька за малаток

Браўся,

Працу сваю кленучы…

 

Спружыніцца цела спляценнямі вен,

Працуе няспынна яго рука,

І голас лятункаў пад стук малатка,

Як птушка, кідаецца паміж сцен.

 

Здалёку, з вышыняў, як выспелы боб,

Рассеяныя зоры глядзяць на мяне,

І падае песня, як быццам у сне,

На жаркія шчокі, на скроні, на лоб…

 

І раптам прыходзіць той песні канец.

І стомлены бацька кладзе малаток.

І папраўляе шавец каганец,

Глядзіць у мой бок і шэпча: «Сынок…»

 

На славу цяпер я узрос і ўзмужнеў,

Бацькоўская сіла ў сэрцы маім.

І родны, ў маленстве пачуты напеў

Нясу я сягоння ў кожны свой гімн.

Люты, 1924

(пераклад Кастуся Кірэенкі)

 

Дом у Зембіне на Барысаўшчыне, дзе нарадзіўся Ізі Харык. Дом быў разбураны ў канцы 2001 г. Фота Вольфа Рубінчыка (верасень 1997 г.)

* * * (“S’iz jedern gegebn ful un fil…”)

Не трацьце сябе ў паняверцы,

Ні сілы, ні веры на шчасце.

Здаецца, не зможаш памерці,

Калі маеш добрае сэрца

Для вылету з вокнамі насцеж.

 

Я радасць сваю параўнаю

Хіба што з крыніцай бруістай.

Не дам яе выветрыць маю,

Закідаць асенняму лісту.

 

Яе не ўтаптаць у траву.

Разбіце мне лепш галаву,

Чым вокны у сэрцы агністым.

 

Маёй сівізны халады

Спыніць мяне будуць не ў стане.

Прайду праз жыццё маладым!

Ты чуеш, зямля, маладым,

Пакуль маё сэрца не стане!

1925

(пераклад Уладзіміра Паўлава)

Малады Ізі Харык (справа) са сваім сябрам

* * * (“Fundanen shraj ikh azh tsum tsentn dor…”)

Адсюль крычу я сэрцам і душою

Наступнага далёкім жыхарам:

Хай сённяшняе нашае, зямное

Жыццё-быццё не здасца цудам вам.

 

Далёка там, у прышласці шчаслівай,

Шукаць для нас не ўздумайце акрас,

Не аздабляйце лірыкай гуллівай,

Легендамі не карануйце нас!

 

Не карануйце нашыя галовы

Карункамі, сатканымі з святла…

Мы тут былі, мы тут жылі сурова,

І праўда нас суровая вяла.

 

Мы першыя цагліны закладалі,

І кожны ў мур цаглінай лёг жывой…

Мы ўсе да болю ў сэрцы смуткавалі

Аб пары крыл мяцежных за спіной.

 

Праз пыл руін мы крочылі калонай,

З’яднаныя ў адзіную сям’ю…

І суджана яшчэ адно было нам –

Пакінуць з песняй гэтую зямлю.

 

Таму і шлю без смутку, без тугі я

Ад нас, ад акрываўленых, наказ…

Адсюль крычу я ў заўтра:

– Дарагія,

Крылатыя, не карануйце нас!

Кастрычнік, 1925

(пераклад Аркадзя Куляшова)

 

* * * (“Ojb aza tsajt vet nokh vet-es-iz zajn…”)

Век настане такі:

ўсім на зайдрасць вякам,

А ні я, а ні ты – будуць іншыя там…

 

Мне ўсё роўна:

ён знойдзе, мой сын, альбо не –

Акрываўлены камень у чыстай сцяне.

 

Мы жылі у нянавісці, у барацьбе.

Ой ты, шчасце маё, я не варты цябе.

 

Ноч за ноччу мінае, дні ідуць чарадой.

Калі што застанецца, дык наш непакой.

 

Калі што застанецца, дык вецер, які

Нас узносіў у будучыя вякі.

1925

(пераклад Рыгора Бярозкіна)

 

* * * (“Der vald iz hojkh, un brojgezdik, un alt…”)

Мы валім лес, вясёлыя сябры,

Пілуем дрэвы і на плашкі колем.

І што разгневан намі бор стары –

Аб гэтым мы не думаем ніколі.

 

Мы валім лес, і наша праца ў нас –

Як бохан добра спечанага хлеба.

Не можам мы бяздумна бавіць час,

Бо ў росквіце стварыць жыццё нам трэба.

 

Мы валім лес і чуем дужасць рук,

Штодня мацней, штодня гучней іх сіла.

Падняў тапор – і гойкнуў цвёрды сук,

І дуб ляціць, як скошаны асілак.

 

Падняў тапор – і крыкнуў нема бор,

Дубовы крык, сасновы крык і гоман…

А нам – усё шырэй, шырэй прастор,

А мы – як быццам і не чуем стомы.

Студзень, 1926

(пераклад Кастуся Кірэенкі)

 

Чэрвеньская ноч (“A roze nakht. A roze juni-nakht…”)

Смугою ноч ахутала сяло,

Салодкую расу п’е з ружы дзікай.

Здаецца, сонца так і не зайшло,

А толькі стала невідзімкай.

 

Яно вось тут, над самай галавой,

Вісіць і дыхае нясцерпнай спёкай.

Я ж толькі-толькі што з тугой-журбой

Яго праводзіў у паход далёкі.

 

За небасхіл – сам бачыў! – паплыло,

Падняўшы капялюш на развітанне.

…Гадаю, гледзячы на соннае сяло:

Ці гэта вечар, ці мо ўжо світанне?

1926

(пераклад Хведара Жычкі)

 

На начлезе (“Vejtikdik, likhtik un roz…”)

К небу ў тумане плывуць

Сінія сонныя далі.

Коні не топчуць траву,

Збіліся ў гурт, задрамалі.

 

Мы ля начлежных кастроў

Сцішыліся шчасліва

І ўжо не скачам ізноў

Праз іх агонь зіхатлівы.

 

Коней на луг адвялі,

Скінулі мулкія путы.

Моўчкі ляжым на зямлі.

Цягнуцца доўга мінуты.

 

Дыхае ў плечы мне конь

Цёплай даверлівай пысай.

Чэзне і гасне агонь,

Тлее ў кастры нашым прысак.

 

З добрым гнядком, як сябры,

Мы засынаем на ўзгорку.

Сонца над намі ўгары

Тушыць апошнюю зорку.

1927

(пераклад Генадзя Бураўкіна)

Апублiкавана 14.08.2017  23:12