Tag Archives: Григорий Иоффе

Ещё немного околоеврейского…

Шалом. Cейчас будет что-то вроде продолжения летнего триптиха «Еврейское и рядом» (см. раз, два, три).

Напомню, в июне с. г. произошла «смена караула» в здешней «главной еврейской организации», aka СБЕООО. Я обещал не критиковать новое руководство в первые 100 дней его работы, но минуло уже 150 с гаком… Нет, жесточайшей критики всё равно не будет: главное, пожалуй, что работают «Хэсэды», которые облегчают жизнь пожилым. Сохраниться в Беларуси-2021 – уже какое-никакое, а достижение.

Курьёзно (этот факт я припоминал в 2020 г., но не грех и вдругорядь сослаться), что перепись населения РБ осенью 2019 г. показала феноменальный прирост евреев по сравнению с 2009 г.! Вообще-то население сократилось (с 9,5 млн до 9,41 млн человек) – нас же, евреев Беларуси, официально было 12926, а стало 13705! Это ж-ж-ж… неспроста, теперь мы сможем претендовать на захват мира оч-ч-чень многое. Правда, перепись явно выполнялась «левой ногой». Среди евреев Белстат насчитал 10269 мужчин и только 3436 женщин (c. 16 сборника) – вы можете поверить в реальность такого распределения?!

Между тем по-прежнему «тормозит» официальный интернет-ресурс организации, призванной представлять все эти тысячи…

Крайняя новость на сайте в декабре 2021 г. относится к 03.08.2021

Как и весной, убого непритязательно выглядит газета СБЕОOО «Авив», пережёвывающая статьи русскоязычной википедии, но практически игнорирующая важные события даже у себя под носом.

Из этого издания очень трудно понять, чем живёт Минский еврейский общинный дом, а уж о таких мероприятиях, как выставка художника Меера Аксельрода в центре Минска-2021 или второй «белорусско-еврейский фестиваль», инфу и подавно придётся искать в иных источниках.

Открытие выставки 09.09.2021 в Купаловском музее я частично заснял…

Содержательная лекция Андрея Дубинина о Меере Аксельроде и его брате Зелике, знаменитом поэте

Пишут, месяц назад прошла «встреча Координационного Совета СБЕООО в формате online на платформе zoom», собравшая более 40 человек – на ней была озвучена «стратегия развития». Однако до сих пор неясно, как О. Рогатников, моложавый (род. 31.07.1975) и, априори, энергичный руководитель СБЕООО намерен решать назревшие-перезревшие вопросы, вроде увековечения памяти о Хоральной синагоге на – или «в» – здании театра им. Горького по ул. Володарского.

Распоряжение 1998 г., не выполненное и 23 года спустя (см. дополнительное чтение 2014 г.)

Более трёх лет ждёт своей очереди доска, напоминающая о журнале «Штерн» (допчтение: тексты 2017 и 2020 гг.)

Впрочем, именно при г-не Рогатникове у «Ямы» появились заметные знаки с фамилиями Праведников народов мира – торжественное открытие сиих памятных таблиц состоялось 29.11.2021.

Фото Тамары Хамицевич, отсюда

Tак что не всё потеряно. Может быть сейчас, в преддверии «референдума», и не следует путаться под ногами у местных чиновников с какими-то шильдами… а может, как раз открылось «окно возможностей». В любом случае, заигрываниe с «правильными евреями» – часть госполитики.

Вот на пропагандном канале ОНТ 12.11.2021 прокручивали репортаж о выходцах с Ближнего Востока, массово собравшихся на белорусско-польской границе. Сравнивали курдов с… хасидами, которые в 2020 г. штурмовали белорусско-украинскую границу, дабы попасть в Умань (сравнение охотно поддержал Григорий А., называющий себя «главным раввином»). Баяли о том, что хасидам – «старикам, женщинам с детьми» – власти Украины перекрыли проход «без предупреждения».

Мы-то здесь отчасти привыкли к наглому вранью, а читатели belisrael не привыкли (во всяком случае, не все). Поэтому уточню, что «хасидский штурм» имел место в середине сентября 2020 г., украинское же правительство запретило въезд иностранцам ввиду эпидемии COVID-19 ещё 27 августа (на период с 29 августа по 28 сентября 2020 г.). Достаточно ли было двух недель для того, чтобы информация дошла до хасидов? В век интернета, по-моему, более чем…

Но проблема даже не в этом, а в утилизации отдельных евреев (и групп евреев) для укрепления власти. Раньше официоз толкал вперёд Авигдора Эскина и Григория Иоффе – теперь место этих ребят заняли более забористые Яков Кедми & Вадим Рабинович. Я. К. позиционируют как политолога, Рабиновича – как авторитетного украинского политика. Видимо, Эскин с Иоффе поднадоели – а может, им самим надоело «лизать». Ну, вот как это назвать иначе (sb.by, 24.10.2021)?

Депутат Верховной рады Украины призвал не обращать внимания на украинскую власть и констатировал, что украинский народ с огромным уважением относится к Беларуси и Главе белорусского государства. «Если вы приедете к нам, вы тут же захотите назад. То, что сегодня творится у этой зеленой власти, знаете, этому нет ответа ни в здоровой плоскости, нигде. Я понимаю, что всегда со стороны кажется, что, может быть, там лучше, но, поверьте мне, это не тот случай. Я очень объективно оцениваю ситуацию», – заявил Вадим Рабинович.

На минутку, к и. о. главы cоседнего ударства (разумеется, речь о папе Коли) в сентябре 2021 г. негативно относились около 59% граждан Украины, позитивно – 34%. Годом ранее «с огромным уважением» к нему относились где-то 45%, но опять же, далеко не весь украинский народ.

Хотят ли назад белорусы, в т.ч. и белорусские евреи, уехавшие/бежавшие в Украину? По-разному бывает. Сайт «Немецкой волны» заблокирован в РБ с конца октября с.г., но у меня нет оснований не доверять сведениям из августовского материала Ольги Журавлёвой: «С августа 2020-го по июль 2021 года временный вид на жительство Украине] оформили 3042 гражданина [Беларуси], еще 487 человек получили разрешение на постоянное жительство». Поразительно, даже «зелёной власти» не испугались! 😉

Но вернусь к местным делам – хочется немного побалакать о культурке. Вышеупомянутый «белорусско-еврейский фестиваль» нагрянул в конце ноября – начале декабря с. г. Чуть ли не главным его событием стала презентация классической сатиры Менделе Мойхер-Сфорима «Путешествие Вениамина Третьего» в переводе с иврита (точнее, с древнееврейского) на белорусский.

Вышли «Падарожжы Беньяміна ІІІ» на 216-ти страницах. Постарались центр белорусско-еврейского культурного наследия, издательство «Логвинов» и, конечно, переводчик Павел Костюкевич, а также иллюстратор Митя Писляк.

Возможно, как отставной библиотекарь, как человек, приложивший руку к публикации отрывков перевода на belisrael (ещё в лохматом 2019-м), я пристрастен и преувеличиваю значимость события – ну, кто в наши дни читает классиков 120-летней давности? Но вы послушайте беседу с причастными, особенно с Алесем Астраухом

Тогда уж сами решите, заказывать ли новое издание посредством lohvinau.by (кажись, его можно приобрести и в минской «Академкниге»). Тираж невелик.

Между прочим, пытался я в ноябре с. г. установить контакты с организаторами фестиваля – налаженная связь позволила бы осветить чудо-проекты, собирающие по 50-90 просмотров на ютубе, чуть подробнее.

Увы… похоже, этой «горе» Магомет не нужен хронически. Без претензий: вашему (не)покорному слуге активностей хватало и хватает. Инициаторы «(Не)расстралянай паэзіі», «еврейского» номера журнала «ПрайдзіСвет», «Штетлфеста» не то что шли навстречу, а сами любезно делали первый шаг. И мне-таки было что поведать миру о Мойше Кульбаке, Авроме Рейзене, Изи Харике.

Лингвист Сергей Запрудский тоже уважил в своей рецензии («Журнал Белорусского государственного университета. Филология». 2021;2)

***

В этом месяце ушли из жизни двое, каждый из которых по-своему влиял на белорусское еврейство. Журналисту Геннадию Кеснеру было всего 50 лет: когда-то он работал на радиостанциях «Беларуская маладзёжная» и «Радио 101,2» (по сообщению БАЖ, один из первопроходцев независимой радиожурналистики в Беларуси»), затем был корреспондентом той самой «Немецкой волны», газеты «Новы час»…

Приведу отрывок из материала Кеснера о трагедии и героизме Минского гетто («НЧ», 23.10.2018, пер. с бел.):

23 октября 1943 года окончательно было уничтожено Минское гетто одно из крупнейших в Европе. 75-й годовщине трагедии был посвящён Международный форум, прошедший во вторник в Минском Международном образовательном центре (ММОЦ) имени бывшего президента Германии Йоханнеса Рау.

Мероприятие, устроенное ММОЦ совместно с Дортмундским Международным образовательным центром, Союзом белорусских еврейских общественных объединений и общин, Исторической мастерской имени Леонида Левина при поддержке Евангелической церкви Вестфалии, называлась «75 лет трагедии и героизма Минского гетто: прoблемы и перспективы сохранения памяти о Холокосте в Беларуси». Немного осталось сегодня тех, кто пережил те жуткие дни, тем не менее, они нашли силы придти на форум и уже своим присутствием засвидетельствовали, что эта тема не должна быть забыта и для потомков, чтобы тот ужас не повторился больше никогда.

В Минском гетто погибло более 100000 евреев. И не только белорусских. Сюда нацисты свозили тысячи евреев из самой Германии, а также из Чехословакии, Австрии, Польши, других ран. На территории Беларуси, по оценкам экспертов, за время Второй мировой войны погибло 90% еврейского населения. Из общего количества погибших жителей Беларуси за время той войны это почти каждый третий (всего было уничтожено около 800000 человек еврейской национальности из почти 3 миллионов погибших жителей нашей страны).

Г. Кеснер, М. Финберг. Фото из открытых источников

О Михаиле Финберге, умершем на 75-м году, говорить труднее… С одной стороны — работяга, «человек-оркестр», культуртрегер и, наверное, талант, прославивший как минимум Мозырь (где в 1947 г. родился, а в 2005 г. был удостоен звания почётного гражданина города; аналогичное звание в 2006 г. получил в Несвиже, в 2012-м — в целой Минской области). С другой — не выходит из головы его агитация осенью 2004 г. за «правильный ответ» на референдуме, законсервировавшем страну. «Кто за Лукашенко, тот за Беларусь!», всё вот это. Неудивительно — в своём государственном оркестре Михаил Яковлевич был «маленьким Лукашенко». И даже в 2020-м «почётный полешук» не прозрел, ибо не хотел прозревать.

Вспоминается ещё курьёз 2002 г. В январе я начал выпускать малотиражную газету «Анахну кан» / «Мы тут» (лист формата А3, с обеих сторон заполненный новостями, шуточками на белорусском и идише, призывами к единству), и поначалу бесплатно рассылал её в конвертах видным «лицам еврейской национальности». Кто-то благодарил, кто-то игнорировал… Но лишь маэстро Финберг через адвоката (!) потребовал, чтобы ему газету больше не присылали.

И я не удивился, узнав, что перед погребением 13.12.2021 М. Финберга «отпевали» в православной церкви.

Вольф Рубинчик, г. Минск

14.12.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 14.12.2021  22:21

Канец канікул на тутэйшы лад

От ужо дапраўды «цоеўскі» месяц… Увага да Віктара Цоя (1962–1990) і яго песень як бы пацвярджае думку Данііла Хармса (1905–1942) пра тое, што нябожчыкі – так сабе народ: «Их зря называют покойники, они скорее беспокойники».

Плакат у Мінску, 30.08.2020

22 мая 2020 г. Сяргей Чэрачань вырашыў быў утылізаваць славутую песню Цоя:

Атрымалася не надта (мажліва, «Чэ» забыўся, у якім годзе не стала В. Цоя; а мо нешта ведае пра яго зямное жыццё ў 1990–2000 гг., тады чаму не падзяліўся? :)). Але палітык-пачатковец не закінуў свае спробы і зрабіў «Хачу перамен» гімнам сваёй кампаніі. Прынамсі так яна ў пачатку жніўня прэзентавалася на яго афіцыйным сайце cherechen.by – цяпер ужо не…

Дыджэяў Галанава & Сакалоўскага, якія ўключалі «Перамен!» ля мінскага кінатэатра «Кіеў» 06.08.2020, здаецца, такі выціснулі з краіны – больш за тыдзень яны знаходзяцца ў Літве. Аднак гэта не замінае жыхарам квартальчыка, што мяжуе з нашай Каштанаўкай (гмахі па вул. Чарвякова, 62, Смаргоўскі тракт, 1 і 3), рупліва аднаўляць мурал, прысвечаны смеламу ўчынку. Першы раз выява з’явілася ў раёне 17 жніўня і была знішчана на ранку 19-га. Другі раз – 22-га, пратрымалася да 27-га. Зноў убачыў яе на ранку 30.08.2020, i сцяг над будкай пакуль што лунае.

Фота 31.08.2020; гэта не першы жарт з разбуральнікаў

Як дасціпна пазначыла «Хартыя», лік цяпер 3:2 на карысць жыхароў квартала. Я паставіў бы на канчатковую перамогу Смаргоўкі ў гэтым «матчы», які інтрыгуе болей, чым усе будучыя заявы «Каардынацыйнай рады».

Тым часам прэм’еру кінафільма «Цой» (рэжысёр – Аляксей Учыцель), якая планавалася на 27 жніўня, а потым на 3 верасня г. г., перанеслі на нявызначаны тэрмін. Добра, што хоць «Канец канікул» Сяргея Лысенкі застаецца з намі…

https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=oj5ITBQMYxc

Фільм здымаўся ў Кіеве-1986. Цешыць, што сёлета кіеўскія дэпутаты надалі статус батанічнага помніка дрэву, якое шматкроць трапляла ў кадр і сталася культавым для фанатаў гурта «Кіно».

Кіеўская вярба і мінскі каштан

Меў бы паўнамоцтвы – надаў бы ахоўны статус конскаму каштану, што перад «караткевіцкім» пад’ездам па вул. В. Харужай, 48. Дрэву каля 50 год (каштаны жывуць па 200-300), і Уладзімір Караткевіч калі не адпачываў у яго цені, то як мінімум глядзеў на саджанец з балкона. Няйначай гэтае дрэва натхняла пісьменніка ў час працы над аповесцю «Лісце каштанаў» (1972)!

Вынікі палітычных баталій падводзіць пакуль што рана, але я – незалежна ад расійскай пралукашэнскай прапаганды, якую выкрываў Максім Кац тыдзень таму – схіляюся да думкі, што адміністрацыя РБ у цэлым адбіла пратэстныя хвалі. З другога боку, большасць нездаволеных нарэшце пачала ўсведамляць, што яна – большасць, і пасля «работы над памылкамі» будзе здольная рэальна змяніць хаду гісторыі.

Гэтым разам поспехі не былі развітыя, сярод іншага, праз недасведчанасць лідараў. Так, у пратэстаў былі і павінны быць кіраўнікі; формула «кожны сам сабе лідар» працуе толькі да пары, да часу. Асобныя эпізоды паказалі, што сіла пратэстоўцаў недаацэньвалася (у тым жа Кіеўскім скверы 6 жніўня можна было дасягнуць большага), а некаторыя – што яна пераацэньвалася.

Адным з пабочных вынікаў пераацэнкі сіл была ўтапічнасць мэтаў. Як ужо адзначалася, «агульнага страйку» з 11 жніўня не выйшла.

Улёткі, зафіксаваныя 10.08.2020 (вул. Чарвякова) і 18.08.2020 (вул. Ракаўская)

Няясна, адкуль «обер-аналітык» Пётр Р. 25 жніўня ўзяў звесткі пра спробу супраціву «з боку тысячы дзяржаўных прадпрыемстваў, каб такім чынам паўплываць, каб у Беларусі вярнуць вяршэнства закона». Намаганні супрацоўнікаў пары дзясяткаў буйных прадпрыемстваў (можа, мелася на ўвазе, што супрацоўнікаў былі «тысячы»?) прагнаць «вялікага боса» выглядалі эфектна, але чыноўнікам пакрысе ўдалося здушыць іх – дзе ўгаворамі, дзе кропкавымі рэпрэсіямі… Старшыню страйкавага камітэта на «Гродна Азоце» Юрыя Рававога, не раўнуючы тых дыджэяў, выціснулі за мяжу; яго калегу з Мінскага трактарнага завода Сяргея Дылеўскага ў той жа дзень (24.08.2020) кінулі за краты на 10 сутак… Мінуў тыдзень, але дабіцца яго вызвалення таварышы не здолелі.

Улады паказалі, што членства ў «Каардынацыйнай радзе», і нават у яе прэзідыуме, не бароніць ад пераследу… 🙁 Уразіла і сама Рада, якая ціха ператварылася з органа «па забеспячэнні трансферу ўлады» (мэту абвясціла Святлана Ціханоўская 14 жніўня, і гэта гучала цягам некалькі дзён) у орган для «арганізацыі працэсу пераадолення палітычнага крызісу» – гэткае грувасткае і цьмянае мэтавызначэнне з’явілася на сайце КР у апошняй дэкадзе жніўня.

Зразумела, што члены КР меліся падстрахавацца, асабліва пасля ўзбуджэння «вялацякучай» крымінальнай справы 20 жніўня… Аднак змена цэтліка сведчыць і пра тое, што дарэчны момант для змены ўлады пасля 9 жніўня быў, аб’ектыўна кажучы, упушчаны. Меў рацыю былы часовы павераны Беларусі ў Швейцарыі Павел Мацукевіч:

Трэба было б засяродзіцца на рабоце з працоўнымі калектывамі буйных дзяржпрадпрыемстваў. Мы бачым, што нават на [вулічныя] акцыі з удзелам соцень тысяч чалавек улады не рэагуюць. Але варта было супрацоўнікам МТЗ выказаць пазіцыю, як Качанава паспяшалася заявіць, што голас рабочых пачуты.

Дык чаму не рухаць пратэстны рух у гэтым кірунку? Тым, хто прэтэндуе на лідарства, варта было б наладзіць «поўны» кантакт з рабочымі буйных прадпрыемстваў і ўнікнуць у іх праблемы ды страхі, якія перашкаджаюць страйку. Каб людзі не баяліся звальненняў, каб мелі гарантыі не дэклараваныя, а рэальныя – каб дэклараваная дапамога пачала паступаць.

П. Мацукевіч сышоў з дзяржслужбы ў гэтым жніўні. Фота адсюль

Са школьнай праграмы памятаю, што ледзь не галоўнай прычынай паразы рэвалюцыі 1905 г. у Расіі быў брак дамоўленасці паміж рабочымі і сялянамі. У Беларусі, выглядае, гісторыя паўтараецца ў выглядзе фарсу – «белыя каўнерыкі» і самазанятыя, што складаюць рухаючую сілу нашай «рэвалюцыі», не дамовіліся як след з «сінімі каўнерыкамі»… Мажліва, усё яшчэ наперадзе, але прызнайма, што за апошні тыдзень рэакцыянеры скарысталі з памылак «прагрэсіўных колаў» і адваявалі сабе нямала прасторы.

Сярод яўных абмылаў – выказванне «старэйшыны» Каардынацыйнай рады аб тым, што Пуцін мае весці перамовы з Лукашэнкам, каб той пайшоў на саступкі. Сумнеўную ідэю наконт адклікання дэпутатаў мясцовых саветаў і палаты прадстаўнікоў (які сэнс марнаваць высілкі выбаршчыкаў, пакуль не адпраўлены ў адстаўку цяперашні Цэнтрвыбаркам?) раскрытыкаваў і П. Мацукевіч. Апошняя па ліку, але не па значнасці, памылка – заява 25.08.2020 пра тое, што статус цяперашняга беларускага ўрада спрэчны; маўляў, пасля выбараў не адбылося інаўгурацыі, «аднак ужо 19 жніўня прэзідэнт прызначыў новы ўрад». Гэтая «крытычная» прамова ў выкананні Марыі К. фактычна значыла згоду з перамогай Лукашэнкі, названага «прэзідэнтам»; тое, што Рада не абвергла заяву сваёй спікеркі, навявае сум…

Уладны «наезд» на недзяржаўныя СМІ, у прыватнасці, на «Комсомольскую правду», спярша маскіраваўся пад паломку друкарскага абсталявання, з-за якой газета 18.08.2020 быццам бы не дайшла да чытачоў. Ну, чыста гісторыя з невыданнем «Чукокалы», апісаная ўнучкай Карнея Чукоўскага Аленай (і Уладзімірам Вайновічам у «Іванькіядзе») – «у друкарні абвалілася столь». Хоць бы праз паўстагоддзя штось новае прыдумалі!

Неўзабаве, пасля некалькіх нявыхадаў «КП», а таксама «Народнай волі», «Cвободных новостей» і «БелГазеты», паводзіны «Беларускага дома друку» – «флагмана паліграфічнай прамысловасці Беларусі» – зусім праясніліся. Для даведкі, генеральным дырэктарам прадпрыемства, якое ўзяло на сябе цэнзарскія функцыі ды запусціла «дурачку», у канцы жніўня 2020 г. быў Раман Сцяпанавіч Алейнік. Ці давераць яму кіраўніцтва хаця б капіравальным апаратам пасля «змены дэкарацый»?

«КП» і «Народная воля» знайшлі выдаўца ў Маскве, але прадпрыемства «Белсаюздрук» (гендыр – Ігар Віктаравіч Дудзіч) адмовілася браць тыраж у продаж. У Мінску я сам на мінулым тыдні сутыкнуўся з адсутнасцю патрэбных газет у кіёсках. Друкаваная прэса і так ледзь ліпіць у Беларусі, а тут яшчэ спецаперацыя, выканаўцамі якой сталіся «галоўная друкарня» і «галоўныя распаўсюднікі» (далучылася «Белпошта»). Замоўцаў, вядома, трэба шукаць у «Чырвоным доме» па вул. К. Маркса, 38; многае пра новы «наезд» на СМІ, які ўключае і блакіроўку сайтаў naviny.by ды nn.by, маглі б расказаць таксама чыноўнікі міністэрства інфармацыі на чале з Луцкім.

У выніку пазапланавай праверкі, з якой дзяржкантроль прыйшоў у рэдакцыю «Камсамолкі» 26 жніўня, газета праз колькі дзён была вымушана змяніць рэдактара… Суцяшае хіба тое, што «крамольныя» нумары (з расповедамі пра жудкія наступствы першага «паслявыбарнага» тыдня) у электронным выглядзе можна знайсці тутака. Ды не ўсім зручна чытаць з камп’ютара.

Часам проста дзівуешся, колькі ж дрэні сабралося ў Сінявокай за апошнія 25 год. Крыўдна, што гэтая дрэнь, хоць яна і ў меншасці, адкрыта плюе ў вочы большасці, практыкуючы прынцып «сваім – усё, чужым – закон» (прычым закон тут бачыцца не як шматбаковы рэгулятар грамадскіх адносін, а як прылада для пакарання).

У нечым разумею «галоўнага палітыка» – ён прынамсі чалавек паслядоўны, і ад самага пачатку дэманстраваў, што мэтазгоднасць для яго вышэйшая за крымінальны кодэкс (збіццё трактарыста ў 1989 г. як бы намякала). Але нязменна шакіруюць «галоўныя юрысты» – стойкія абаронцы ладу, пры якім зневажаецца сама сутнасць права. Гаворка перадусім пра старшыню Цэнтрвыбаркама, генеральнага пракурора, старшыню Канстытуцыйнага суда і старшыню Вярхоўнага суда.

Даўно не маю ні ілюзій, ні павагі да «мадам Ярмо» і генпракурора, які заплюшчваў вочы на дзеянні садыстаў з МУС (але 20 жніўня кінуўся з крымінальнай справай на толькі што створаную каардынацыйную раду, якая нібыта выношвала «захоп дзяржаўнай улады і шкоду нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь»). А што ж двое вопытных суддзяў, якія дасягнулі ўзросту, калі час ужо думаць пра вечнае?..

Пётр Міклашэвіч не пасаромеўся заявіць 25.08.2020, што стварэнне каардынацыйнай рады «неканстытуцыйна», бо «Канстытуцыя не прадугледжвае магчымасці стварэння грамадскіх органаў і арганізацый, правамоцных пераглядаць вынікі прэзідэнцкіх выбараў». Паводле гэтай жа логікі «неканстытуцыйна» хварэць на COVID-19, купляць газеты ў кіёсках і назіраць за захадам сонца – усяго гэтага Канстытуцыя «не прадугледжвае». Харош і «Інтэрфакс» з загалоўкам: «КС Белоруссии признал совет оппозиции неконституционным» – у двух радках мінімум тры памылкі (ну, па-першае, тут меркаванне старшыні суда, а не судовае рашэнне…).

Некаторыя пасля 14 жніўня (дзень абвяшчэння «канчатковых вынікаў выбараў») спадзяваліся яшчэ на Вярхоўны суд і на яго старшыню Валянціна Сукалу – ох, наіўнасць… Суддзі Вярхоўнага суда, прызначаныя Лукашэнкам, разгледзелі скаргі экс-кандыдатаў у прэзідэнты на дзеянні Цэнтральнай выбарчай камісіі, склад якой прызначыў той жа Лукашэнка… Рашэнні суддзяў, прынятыя 25.08.2020, зводзяцца да таго, што, раз ЦВК не лічыць выбары неадбытымі, яны адбытыя. Як у тым анекдоце: «Падсудны, прызнаяце сябе вінаватым? – Нэт! – Што ж, на нэт і суда нэт… Aпраўданы». Затое 31 жніўня Сукала пахваліўся: «Судовая сістэма выконвае тыя канстытуцыйныя абавязкі, якія на яе ўскладзены».

Сістэма настолькі дэградавала, што я не здзіўлюся, калі ў новым варыянце Канстытуцыі будзе сказана: «Забараняецца абскарджваць у судзе рашэнні, прынятыя органамі, што падпарадкоўваюцца Прэзідэнту» (мо ўставяць «Горача Любімаму»). Яшчэ прасцей было б суздром ліквідаваць суды, перадаўшы іх функцыі Лукашэнку ды пешкам з яго «вертыкалі». Тады першы прэзідэнт мог бы адчуць сябе не толькі аўтаматчыкам, як у канцы жніўня 2020 г., але і царом Саламонам. Праўда, яшчэ пытанне, ці ведае гэты нябога, ад якога паціху адплывае ўжо і амерыканскі прыхільнік Грыша Іофе26 гадоў ва ўладзе – мнагавата ў любым выпадку»), хто такі Саламон…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.08.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 31.08.2020  20:42

«Аналитический шум» o COVID-19

На прошлой неделе много было разговоров о социальных последствиях пандемии COVID-19 в Беларуси (при том, что подводить итоги вроде как рано: количество заболевших продолжало расти, «очаги возгорания» в Витебске, Докшицах, Минске, Орше, Осиповичах и т. д. ещё далеко не ликвидированы…). Столичный культуролог Максим Жбанков 14.04.2020 иронизировал на сайте Белорусской ассоциации журналистов:

Вирус — тоже товар. Сегодня пандемия в топах… Идет охота на говорящие головы. Закономерно пресса пытает политиков: им по статусу положено вещать. Правда, сказать нечего. Ясно, почему цепляют врачей: им есть что сказать. Да только начальство не велит. Понятен интерес к близким несчастных жертв: приват всегда в цене.

Но самое забавное начинается, когда (как в новом проекте «Радыё Свабода») на медиасцену эпохи вируса тянут «известных беларуских интеллектуалов». Поскольку после каждого слова этой фразы можно смело ставить знак вопроса.

Да, вокруг коронавирусной напасти немало лишнего шума, но даже из него при желании можно выловить какие-то небесполезные сигналы. Понаблюдал, к примеру, за обсуждением статьи Евгения Прейгермана, директора Совета по международным отношениям «Минский диалог». Ниже, «для истории» – полный текст этой статьи, опубликованной на сайте «Нашай Нівы» (тоже 14 апреля):

Среди белорусских и зарубежных ученых встречается мнение, что в 1991 году независимость буквально свалилась на Беларусь, хотя большая часть общества и элиты не были к ней подготовлены. В течение трех десятилетий этот тезис вызывал крупные академические и политические споры. Действительно, учитывая многочисленные героические страницы белорусской истории, обидно слышать рассуждения о случайном характере государственности. Но ближайшие годы могут поставить точку в этих дискуссиях.

Беларусь накануне самого серьезного испытания своей государственности. И в это время мы имеем возможность доказать самим себе и всем вокруг, что почти 30 лет независимости не были случайными.

Мы уже вошли сразу в три кризиса, которые, судя по всему, ощутимо изменят весь мир.

Даже по отдельности каждый из них несет для Беларуси огромные вызовы. А вместе они вытолкнут страну в беспрецедентную турбулентность.

Во-первых, коронавирусный кризис. В ближайшие недели мы столкнемся с экспоненциальным ростом числа инфицированных и, к большому сожалению, со всё более страшными показателями смертности. По мере ухудшения ситуации будет нарастать давление на всю систему госуправления и повышаться эмоциональная и политическая напряженность в обществе.

Это чрезвычайно опасная ситуация для любой страны. К тому же в Беларуси мы уже имеем крайне печальный опыт того, что может произойти, когда градус эмоциональной напряженности достигает «красной зоны». Можно вспомнить хотя бы декабрь 2010 года. На сей раз такой уровень нам почти обеспечен.

Во-вторых, экономический кризис. В нынешнем положении тотальной неопределенности с определенностью можно говорить, пожалуй, лишь об одном: последствия глобальной рецессии будут болезненными для всех.

Сравнения со временами Великой депрессии, которые уже уверенно делают многие экономисты, звучат ужасно. Понятно, что некоторые страны смогут пройти этот период с меньшими экономическими потерями. Но так же понятно, что Беларуси среди них не будет. А если власти совершат серьезные ошибки, то всё для нас вообще может закончиться трагедией. Тем более что рецессия происходит на фоне технологической революции, из-за чего социальная и экономическая цена ошибки только увеличивается.

В-третьих, кризис системы международных отношений.

Этот кризис очевиден уже не первый год, и сама по себе трансформация системы международных отношений, к которой он ведет, не является чрезвычайной проблемой. По крайней мере, если государство в состоянии проводить разумную внешнюю политику. Но ведь уже очевидно, что пандемия и рецессия ощутимо ускоряют геополитическое время. Это значит, что теперь трансформация будет происходить гораздо быстрее и, соответственно, может оказаться более опасной. Особенно для таких небольших стран, как Беларусь. Потому что не только перестают работать международные договоренности и институты, но и быстро теряются бывшие ориентиры того, «что такое хорошо, а что такое плохо».

Хотя, в отличие от времен холодной войны, мы не будем находиться в эпицентре геополитического противостояния великих держав, который сейчас переместился в Азиатско-Тихоокеанский регион. И это потенциально открывает перед нами дополнительные возможности. Но воспользоваться ими мы сможем только в том случае, если выдержим давление двух других кризисов.

Так сможем ли мы выдержать и тем самым доказать, что белорусская государственность неслучайна?

Кризисы — коварные враги. Ведь победить их можно только тогда, когда победишь худшее и самое слабое в самом себе. Кризисы, по крайней мере такие глубокие, как сейчас, обязательно в каждом государстве и каждом обществе найдут самые серьезные уязвимости и концентрированно по ним ударят. По какой же уязвимости они в первую очередь будут бить в нас?

Ответ кажется очевидным — по общественно-политическому расколу.

По той самой проблеме «Менска и Минска», которая присутствует с первого дня белорусской государственности. И если в относительно спокойные времена эта проблема остается в более менее латентном состоянии, то во время кризисов она неизбежно выходит на первый план и так или иначе охватывает всё большое количество населения. В результате Беларусь сама себя подрывает изнутри, вместо того чтобы концентрировать все свои небольшие ресурсы ради преодоления кризисов. Страна становится еще более легкой добычей не только для абстрактных кризисов, но и для тех конкретных групп интересов внутри и за пределами, которые работают против белорусской государственности.

Понятно, что диагностировать этот вызов куда проще, чем найти на него эффективный ответ.

После трех десятилетий политической разобщенности и противостояния взаимное неприятие стало основой мироощущения многих по обе стороны внутриполитических баррикад. Они физически живут в одной Беларуси, а ментально — в совершенно разных.

И почти никогда между собой не пересекаются, но абсолютно уверены, что все их проблемы исключительно из-за тех, «других». Тем более что каждая сторона регулярно дает друг другу основания убеждаться в своих предвзятостях. Как власти, так и оппозиция отмечаются странными заявлениями и поступками. Как государственные, так и оппозиционные СМИ иногда публикуют просто-таки безумные и даже пакостные материалы.

Но всё же, слава богу, наша ситуация несравнима со многими другими странами, которые, например, пережили гражданские войны. И поэтому даже самые простые меры могли бы нам помочь.

Для начала было бы хорошо понять, что большинству политически неактивного общества внутреннее противостояние просто не понятно и потому не интересно. Те среди «баррикадников», кто надеется, что кризис втянет в противостояние и остальных, конечно, правы. Но ведь они как будто не понимают, что далеко не все втянутся именно на их сторону. Поэтому единственным прогнозируемым результатом будет ослабление страны, как это уже случалось. А надеяться на победу одной из сторон в условиях тройного кризиса — это как играть в русскую рулетку, где неминуемой жертвой, опять-таки, будет Беларусь.

Следует наконец-то политически повзрослеть. Одно из определений того, что значит быть взрослым, звучит так: делать то, что в твоих интересах даже тогда, когда именно этого хотят твои родители. Все эти годы многие явно важные для страны решения не принимались лишь потому, что то ли власти, то ли оппозиция считали, что они совпадали с интересами оппонентов. Кризисы — хороший повод понять, что интересы независимой Беларуси всё же важнее.

Наконец, иногда достаточно просто терпимости и сдержанности в поведении и высказываниях. Это не значит, что не нужно ставить друг перед другом неприятных и трудных вопросов или высказывать собственные мнение, которые наверняка не понравится другой стороне. Но ведь согласитесь, что делать это можно по-разному. Можно, как было до сих пор. А можно — с хотя бы минимальным уважением и пониманием, что другая сторона — это тоже Беларусь.

Если мы не осилим даже этих простых вещей, то мы с большой вероятностью провалим предстоящее испытание белорусской государственности. Тогда последствия могут быть самыми трагическими. И это не политический лозунг, а аналитический вывод, который является одновременно плохой и хорошей новостью.

Плохой, потому что многие в обществе уже очень далеко зашли в ненависти к внутренним оппонентам. А хорошей — потому что история знает множество примеров, когда именно во времена подобных исторических вызовов страны доказывали свое право на государственность.

* * *

«Комментаторы из народа» не поверили г-ну Прейгерману. Типичные отклики: «О, лукашисты уже Прейгермана выслали нас пугать. Мы эти басни слышали за 30 лет уже 20 раз. “Все мы в одной лодке”, “надо потерпеть”, “не время раскачивать лодку”. А под эти басни Беларусь опустилась на дно Европы. Сейчас одни задыхаются от пневмоний, а кто-то пьёт молочко от козочек и словоблудит. Пусть уходит!» (Василь, 14.04.2020 / 22:00). «Тьфу. Отбеливатель режима. Оказывается, это не самоизбранный брутально учинил расправу над демонстрацией 19 декабря, а просто “общий эмоциональный накал вошёл в красную зону”… Читать противно. Но я себя заставил дочитать. Выводы: никакого коронавирусного кризиса нет, есть упрямое нежелание кумира Прейгермана вводить жёсткий карантин. И именно он упустил время и каждый последующий день промедления будет стоить очень дорого. Что касается экономического кризиса, то в первую очередь он коснется стран, живущих туризмом… Мы также не зависим от трудовых мигрантов на сельхозработах, как богатые страны Европы. Так что как раз у нас не всё так должно быть плохо. А если кое-кто довел экономику до ручки, то нечего прикрываться мировым кризисом, не прокатит. Ну и, конечно, призыв сплотиться всем нам перед этими вызовами, что следует понимать так: патриоты должны вновь сплотиться вокруг своего вождя в условиях, когда с востока могут начать его “мочить”. Эээ, нет уж. Я не намерен этого делать. Если возникнет очередной виток “братских разборок”, я возьму попкорн и с интересом буду наблюдать. Для меня твой кумир, неуважаемый Прейгерман, едва не бОльшее зло, чем злобный карлик с востока. Тот по крайней мере трактором своих граждан не лечит и на парад не зовёт!!!!» (Александр, 14.04.2020 / 22:10).

Мне далековато до директорства в каких бы то ни было советах, но к аналитике некоторое отношение имел… Так вот, вряд ли следует искать параллели между событиями конца 2010 г. и тем, что происходит сейчас. Исходные данные в двух случаях разные: разгон многотысячной, но всё же ограниченной по масштабам демонстрации «за честные выборы», и экзистенциальная угроза, понятная миллионам (и в последние недели каждодневно переживаемая ими).

«Коронавирусный кризис» вовсе не обязательно ударит по «общественно-политическому расколу» (т. е. усилит его; впрочем, см. ниже о сомнениях, есть ли такой раскол в РБ). Уже сейчас можно видеть, что сторонники «Менска и Минска», БНР и БССР, etc. ситуативно объединяются вокруг реальных дел – прежде всего при сборе средств для медиков и медучреждений. Экономический кризис, «сдувание» ВВП? Но и в соседних странах будет примерно то же самое (и ни у кого не останется сил на захват соседей… :)) Стало быть, вывод о возможной утрате белорусской государственности базируется на шатких посылках и, мягко говоря, поспешен.

Как-то уже замечал, что метафора «баррикад» в современной Беларуси редко бывает плодотворной. Простите, небольшая самоцитата из текста годовой давности: «По-моему, не стоит много говорить о «расколе» в Синеокой, даром что многие [О. Манаев и др.] говорят, видимо, пытаясь заработать себе дополнительные баллы. Диагноз на «Немецкой волне» 23.03.2019 неправильно был поставлен: «стороны белорусского общества» не действуют на «уничтожение» друг друга, а большей частью томятся в своих информационных пузырях и не слышат, не желают слышать альтернативных идей. Если коротко: в трясине нет раскола, для которого нужны более-менее очерченные позиции сторон, а «исчезновение общих смыслов и ценностей, объединяющих людей в общество и нацию» называется иначе (например, аномией). Вместе с тем не преувеличивал бы масштабов и закоснелости упомянутой аномии. Независимость сама по себе задаёт рамки для совместной экономической деятельности, а последняя объективно подкрепляет общие интересы её участников».

* * *

Если Е. Прейгерман хотя бы играет в неангажированность (а может, и не играет – в пояснении к своему тексту назвал его «криком души»; правда, «крик» вышел слишком уж обтекаемый, отредактированный), то «профессор» – точнее, преподаватель провинциального американского университета Григорий Иоффе – даже не скрывает, что ему нравится А. Лукашенко и то, как в Беларуси борются с коронавирусом. Забавный получился у Г. Иоффе диалог с журналистом «РС» В. Цыганковым (перевод с бел.):

— Вы специалист по Лукашенко, встречались с ним, писали книгу о Беларуси. Могли ли вы предсказать, как он поведёт себя в этом кризисе, в отношении к эпидемии?

— Я тут никаких прогнозов не имел. Но теперь я думаю, что его политика значительно более осмысленная, чем политика в многих иных странах.

Типичный «whataboutism» 🙁 … «Спец по Лукашенко» сделал и «прогноз» в традиционном духе «кто, если не он»: «В рамках нынешних реалий, того, кто мог бы потенциально играть роль нового лидера, я пока не вижу, что это реалистично в ближайшее время. Лукашенко попрежнему находится в хорошем физическом состоянии, и степень консолидации политической элиты вокруг него высокая». Ну, Г. Иоффе в ноябре (!) 2016 г. предсказывал и победу Хиллари Клинтон, рассуждая о Трампе: «На одном попрании политической корректности выборы не выиграешь». В общем, классный аналитик, любитель пофедутить 🙂

«Три мудреца в одном тазу»: М. Жбанков, Е. Прейгерман, Г. Иоффе

Напомню о двух интересных высказываниях Гришиного любимца (нет, не о тракторах, хоккее или козочках). Вот 12.03.2020 ситуация с коронавирусом COVID-19 обсуждалась на встрече А. Лукашенко с министром здравоохранения РБ. А. Л.: «Я понимаю, что нам удалось спокойно пройти этот период…» А 31.03.2020 во время рабочей встречи с председателем «Совета республики»: «Мы сейчас (это мои ощущения, исходя из цифрового анализа заболеваемости) находимся на пике. Я уже молю Бога, чтобы до Пасхи этот пик ушел вниз». К Пасхе – очевидно, имелось в виду 19 апреля с. г. – число заразившихся в РБ по сравнению с концом марта выросло настолько (по официальным данным, в 30 с чем-то раз), что минздрав начал отправлять «нетяжёлых» больных на домашнее лечение…

В белорусском политикуме, похоже, таки открывается «окно возможностей» – вот только те ли, кто надо, в него пролезут?

Подготовил В. Рубинчик,

Минск-город-герой, 18.04.2020

Опубликовано 19.04.2020  00:56

От редактора belisrael.

Делайте как наша читательница и авторша интересных материалов и проектов из Борисова Наталия Голова (Anna Avota)

Добавлено 19.04.2020  10:13

Інцярэсны комікс да 1 красавіка

Па мнагачысленных просьбах нашых чытацелей прэдлагаем субцитры на русском языцэ.

ОДИН ДЕНЬ ИЗ ЖИЗНИ ПИОНЕРА САШИ Л.

196… год. В пионерском лагере «Белоруссия» день начинался с линейки.

– Барановский? Петров? Щукин?..

– Тут! Здеся!

– Гончар? Нету? Захаренко? Нет? Завадский? Шо, тоже нет?! Дежурный по отряду после линейки ко мне!!!

– Пионер Лукашенко, где Гончар, где Захаренко, где Завадский?

– Не знаю, может, пошли в деревню в клуб на танцы… (Когда вырасту, сделаю так, чтобы этих козлов никто никогда не нашел!)

– А порцию Лукашенки съем, он не заметит.

– А что это ты тут делаешь, а?

– Какая вшивая блоха съела мою пайку?

– Это Леонов.

(Когда я вырасту, Леонов заплатит мне за съеденные котлеты…)

Голодный Саша пришел к местному куркулю Богданкевичу.

– Одолжи рупь до родительского дня.

– Деньги дам, но за это ты должен испачкать пастой двери комнаты Совета дружины.

– А что это ты тут делаешь, а?

– Канай отсюда, толстая морда.

(Когда вырасту, сделаю так, чтобы Богданкевич жил на одну зарплату.)

– Стоять, колхозан!

Юный сынок партократа Виталик Вечерко любил поиздеваться над белорусскоязычными сельскими мальчиками.

– А ну скажи, как по-белорусски будет «ребята».

– Рабяты.

– Вот где сяло, вот где бульба!

(Когда вырасту, сделаю так, чтобы все разговаривали по-рюсски, тогда никто не будет насмехаться надо мной.)

– А что это вы тут делаете?

– А это Шура Лукашенко вам дверную ручку вымазал…

– Ко мне его, живо!

– Пионер Лукашенко! Срочно явитесь на заседание Совета дружины!

– Честное пионерское, я больше не буду.

– Завтра будешь полоть линейку вместо обеда!

(Когда вырасту, нахер разгоню все эти Советы.)

Возле корпуса его ждал гроза всех малышей, пионер Щукин из старшего отряда.

– Стоять, урод! Гони монету! У меня, Лукашенко, брат матрос, дядя матрос и сам я матросом буду. Я шуток не понимаю.

(Вырасту, Щукину таких пенделей наваляю…)

– Давай скорее мажь, пока паста не остыла!

– Ну и лох!

(Когда вырасту, за всё отомщу.)

До дня мести оставалось 35 лет…

Бліц-каментарый палітолага (прынцыпова па-беларуску):

Дзіўна глядзець на публікацыю 2002 года; наўрад ці зараз хоць адна афіцыйна зарэгістраваная ў Беларусі газета наважыцца апублікаваць падобны комікс. Нават на восьмы год кіравання ягонага персанажа сатыра яшчэ неяк талеравалася.

Праўда, акурат у 2002–2003 гг. на грамадства, як сказаў бы Мартэм’ян Мікіціч Руцін, быў надзеты наморднік: лукашэнкаўцы змянілі кіраўніцтва федэрацыі прафсаюзаў, пасадзіўшы туды «свайго чалавечка» (няйначай адпомсцілі Уладзіміру Ганчарыку за ўдзел у прэзідэнцкіх выбарах 2001 г.), стварылі БРСМ, нарэшце, навязалі «дзяржаўную ідэалогію» і пашырылі сферу ўжывання кароткатэрміновых кантрактаў для работнікаў усіх узроўняў. Пасля гэтага – ці ў выніку гэтага – лёс газеты «Навінкі», чыё 20-годдзе нядаўна адзначала ўсё прагрэсіўнае чалавецтва, аказаўся (не)зайздросны: увесну 2003 г. яе-такі прыдушылі.

Што да помсты як палітычнага фактару, то яе сапраўды няможна недаацэньваць. Так, існуе версія, што Гітлер «адыгрываўся» на яўрэях за рэальныя або ўяўныя крыўды пачатку ХХ ст., зазнаныя ім падчас мадзення ў Вене. Ну і… «усе мы родам з дзяцінства, гора тым, хто забыўся пра гэта», як пяялася ў песеньцы, што жэстачайшэ «раскручвалася» на Беларускім тэлебачанні ў 1990-я гады.

«На жаль, у сталыя гады аднаўляецца найчасцей тое, што ты ў дзяцінстве, у юнацтве бачыў, і тое, што ў цябе закалацілі», – канстатавала Ірына Прохарава, рэдактарка «Нового литературного обозрения». Вось гэты савецкі мультфільм 1960 года «Жалезныя сябры»…

…як бы намякае на тое, адкуль узяўся выраз «жалезныя браты» (Рыгоравіч, 2017) у дачыненні да кітайцаў 🙂 Дзе ты, географ Грыша Ёфэ? Задай свайму «станоўчаму персанажу» пытанні пра яго любімыя мультфільмы – напрацуеш на чарговую кнігу 🙂 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

01.04.2018

PS. Бонус-трэкі ад “УльтраВожыка”:

“Ідэалогія”

“Кагда я стану прэзідзентам” 

***

От редактора. Хоть сегодня и  1 апреля, но вынужден всерьез напомнить о еще одном важном

Апублiкавана / Опубликовано 01.04.2018  13:31

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (27)

Апошнія тыдні ў Беларусі прайшлі пад знакам сінема. Абсурдны закон пра абавязковую маркіроўку прадукцыі («6+», «12+» і г. д.), дарма што не ўступіў яшчэ ў сілу, выклікае істэрыкі ў затуканых супрацоўніц сферы адукацыі. Асобныя з іх спалохаліся бацькоўскага (чынавенскага?) гневу і сарвалі паказ стужкі «14+» сваім выхаванцам-пяцікласнікам – а заадно і пабочным гледачам – у мінскім кінатэатры «Піянер». Скандальчык з «цэрберамі» выбухнуў 11.11.2016.

Аўтарытэтны рэжысёр Андрэй Кудзіненка, альманах якога фактычна забаранілі на «Бульбамуві» і на «круцейшым» мінкультаўскім кінафэсце «Лістапад» (у інтэрнэце круціцца дакумент, датычны адной з навел альманаха – «Яечня па-беларуску» – падпісаны цэнзаркамі, доктаркай навук Фральцовай і нейкай Гурынай), выказаўся пра Беларусь як пра «дысцыплінарны санаторый». Праўда, ён ці то забыўся, ці то наўмысна не згадаў, адкуль узяты выраз. «Дысцыплінарны санаторый» завецца кніга Эдуарда Лімонава пачатку 1990-х – «самая чорная кніга стагоддзя», якую я прачытаў надоечы. Трэба прызнаць, што «Эдзічка» сказаў нямала трапнага, і некаторыя ягоныя думкі дапамагаюць, між іншага, зразумець, чаму выбары ў ЗША і Беларусі адбываліся так, як адбываліся. Наўскідку:

Каб яны не забыліся, што жывуць у найлепшым з грамадстваў, уціхаміраным масам дэманструюць з вялікім задавальненнем дыстрафічных афрыканскіх дзяцей, аблепленых мухамі. Або шкілеты Аўшвіца… Мараль гэтых дэманстрацый такая: марна спрабаваць наладзіць нейкае іншае грамадства. Паглядзіце, да чаго прыводзяць спробы. Што нарабіў марксізм у Эфіопіі і гітлераўскі фашызм… І напалоханыя масы сядзяць ціха. Тыя, хто ўзбуджаецца, вымушана падаўляюцца ў санаторыі – і гэта надзвычай небяспечна для яго.

Мяркую, быў бы сэнс перакласці на беларускую не толькі «поўны збор твораў» набелянткі-філантропкі (дужа сумняюся, што ён будзе насамрэч поўны, што ў яго ўвойдуць кампілятыўна-апалагетычны артыкул пра Дзяржынскага 1977 г., раннія вершы…), а і колькі твораў Лімонава. З ім можна не згаджацца, але ён пісаў і піша са смакам. І слушна ацэньваў шансы Трампа, вось хаця б тут. Дый што хаваць, пры ўсёй рознасці маіх поглядаў з лімонаўскімі, я таксама люблю «вывальваць праўды так, як яны ёсць, а не займацца візантызмам…» Спадзяюся, чытачы «Катлет…» за 15 месяцаў звярнулі ўвагу.

У гэтым месяцы – нешта накшталт юбілею, 110 гадоў газеце «Наша Ніва». Вядома, яна не «першая» (да яе па-беларуску выдаваліся «Наша доля», «Мужыцкая праўда»…), але ў свой час нарабіла шуму-тлуму. Маю на ўвазе перадусім перыяд 1906-1915 гг.: многія з нумароў «гістарычнай» «НН» я чытаў, гэта і ў ХХІ стагоддзі памысна. Там друкаваліся ўсе «зоркі» беларускай літаратуры…

Кандыдатка гістарычных навук Іна Соркіна з Гродна падрыхтавала артыкул пра адносіны «НН» і яўрэяў. Варыянт на англійскай з’явіўся сёлета ў амбівалентным «яўрэйскім выпуску» навукова-забаўляльнага часопіса «Belarusian Review». Зараз да юбілею дамо колькі ўрыўкаў (дзякуй І. С. за тое, што прыслала белмоўную версію – не прыйшлося вазюкацца з адваротным перакладам).

ina_sorkina  dubavetz

На фота з be.wikipedia.org i lit-bel.org: І. Соркіна і С. Дубавец.

Працэсу фармавання нацыянальнай самаідэнтыфікацыі сярод беларусаў садзейнічала суседства з «іншымі» – габрэямі, якія былі супольнасцю з ярка выражанай нацыянальнай сутнасцю, з усведамленнем уласных інтарэсаў і мэтанакіраваным іх адстойваннем… уплыў габрэяў на развіццё беларускага нацыянальнага Адраджэння не выклікае сумнення.

На працягу ўсяго перыяду выхаду «Нашай Нівы» на яе старонках прысутнічалі матэрыялы, звязаныя са становішчам габрэяў, іх узаемаадносінамі з беларусамі. Аналітычныя публікацыі «Нашай Нівы», спецыяльна прысвечаныя габрэйскай тэме, – гэта чатыры вялікія артыкулы «Аб жыдох», «Абмежаванні ў законах для жыдоў», «Валасное земства і жыды», «”Нацыянальная” палітыка і гандаль», а таксама невялікі артыкул «Жыды і рэкрутчына». Усе гэтыя матэрыялы патрэбна разглядаць, як выступленні ў абарону габрэяў у перыяд узмацнення антысемітызму і ўзвядзення яго ў ранг афіцыйнай дзяржаўнай палітыкі.

З Радашковічаў Вілейскага павета карэспандэнт пад псеўданімам «Вецер» [у 1908 г.] паведаміў, што «на рынку нейкі чалавек заклікаў біць жыдоў, але Радашкоўскія мужыкі, не маючы на тое ніякага жадання, не падтрымалі. У нас, у Беларусі, пагромаў не было, як на Кіеўшчыне, у Кішынёве. Беларус лічыць жыда такім жа бедным чалавекам, як і ён сам, да таго ж і правоў жыд мае меньш за хрысціяніна».

Непрыемны эпізод, які негатыўна характарызуе адносіны хрысціянаў да іудзеяў адбыўся ў м. Краснае Вілейскага павета: «У мястэчку хрысціяне такія, што за іх сорамна. Каля Школы бралі шлюб маладыя жыды. Навокал сабралося шмат католікаў і праваслаўных, і пачалі яны здзеквацца з жыдоўскага шлюбу, перашкаджаць шумам чытаць рабіну малітвы. Кожны чалавек паважае сваю веру і хоча, каб яе паважалі іншыя… І чаму яны лічаць сябе хрысціянамі?» («Наша Ніва», № 17, 1908).

Як правіла, негатыўныя паведамленні, якія друкаваліся ў «Нашай Ніве», падсумоўваліся мараллю, г.зн. былі накіраваны на тое, каб «навучыць» паводзінам у адносінах з габрэямі і паказаць адэкватныя прыклады для пераймання. Газета не пазбягала апісання непрыемных эпізодаў у адносінах паміж хрысціянамі і іудзеямі, але пры гэтым старалася расстаўляць маральныя акцэнты…

Сёе-тое было ў маім жыцці звязана і з адноўленай «Нашай Нівай» (з 1991 г. дбаннем мазыраніна Сяргея Дубаўца яна выходзіла ў Вільні, потым – у Мінску). Бачыў я гэтую газету, калі вучыўся ў школе і ў ЕГУ, даволі рэдка, С. Дубаўца дык увогуле ніколі не сустракаў. Тое, што ён чалавек не без гумару, даказвае гісторыя, уключаная ім у кнігу «Як?» (2009):

У 1995 годзе, калі «Наша Ніва» пераяжджала ў Менск, нехта параіў мне знайсьці «круцяля», які б дапамог газэце разьвівацца. Газэта мелася з элітарнага месячніка ператварыцца ў папулярны тыднёвік. І таму быў патрэбны таленавіты прадусар-выдавец, які б, дзякуючы прыроднай інтуіцыі й сувязям, прывёў наша прадпрыемства да посьпеху. «Круцяля» я знайшоў. Патомны менскі габрэй узяўся за справу і… зьнік. Выйшла так, як часта выходзіць у Менску — стандартныя ўяўленьні не спрацоўваюць, а стэрэатыпы аказваюцца падманлівымі. Мой габрэй аказаўся запойным п’яніцам і адправіўся ў нірвану свайго менскага шчасьця. Спачатку, здавалася, ненадоўга, але выйшла — назаўжды.

У канцы 1999 г. даволі моцнае ўражанне пакінуў у мяне «жыдоўскі выпуск» «НН», а ў пачатку 2000 г. я ўпершыню выступіў у часопісе «Аrche» – з водгукам «Яўрэйскі погляд на “жыдоўскі нумар”». Артыкул, здаецца, трапіў у «струмень» – маладыя журналісты мелі патрэбу ў розгаласе і ў тым, каб паказаць фундатарам сваю прыязнасць да яўрэяў. У тым жа годзе дырэктар «Аrche» Андрэй Дынько зрабіўся фактычным гаспадаром «Нашай Нівы» і застаецца ім дагэтуль. Як ён тлумачыў мне пазней, «у “Нашай Ніве” ёсць грошы, у “Аrche” – свабода мыслення».

Мая супраца з «НН» прыпала на 2001-2007 гг. (у маі 2000 г. напісаў туды толькі некалькі радкоў – некралог па Соф’і Рохкінд) і выяўлялася ў актуальных заметках (нячаста), у кароткіх допісах на яўрэйскія тэмы. Яшчэ былі рубрыкі «Каіса» ды «Нашы шашкі», крыжаванкі, эпізадычна – агляды кніг і пераклады з англійскай. У 2006 г., калі газету выкінулі з дзяржаўнай сістэмы распаўсюду, пабываў і кур’ерам – развозіў па розных раёнах г. Мінска да 90 асобнікаў за дзень.

У першыя гады рэдактар час ад часу раіўся са мною, а ў 2001 г. нават прасіў помачы ў пошуку аўтараў… Прыпамінаю, падказаў яму карыкатурыста Яўгена Царкова (у «НН» фігураваў пад псеўданімамі «Яцар», «Зуеў»), які, аднак, скора з’ехаў з сям’ёй у ЗША. Калі Я. Ц. друкаваўся ў «НН», то не быў нездаволены.

За вышэйназваныя рубрыкі я адказваў у 2004-2007 гг.: удалося апублікаваць пад сотню матэрыялаў пра шахматы і шахматыстаў, каля двух тузінаў – пра шашыстаў. Не ўсё ішло гладка, але ў цэлым мае ініцыятывы прымаліся… Нейкі час «Каіса» была адзінай у краіне шахматнай рубрыкай, якая выходзіла рэгулярна – штотыдзень.

Цаню тое, што «Наша Ніва» пісала і пра мае «прыгоды»: сядзенне на Акрэсціна з маладафронтаўцамі (кастрычнік 2001 г.), змаганне за часопіс «Шахматы» (2003-2004 гг.). А допіс пра разбурэнне сінагогі на Дзімітрава, 3 у канцы 2001 г. адкаментаваў «сам» Зянон Пазняк. У 2002 г. «НН» адгукнулася на выхад пілотнага нумару незалежнай яўрэйскай газеты і колькі разоў брала матэрыялы з самвыдатаўскай «Анахну кан» (напрыклад, тут), а калі я вырашыў спыніць выхад «АК», А. Дынько ласкава прапанаваў прадоўжыць праект на старонках «НН». Але 14 год таму галоўным мне здавалася захаваць незалежнасць.

К сярэдзіне 2000-х я ў значнай ступені расчараваўся ў рэдакцыйнай палітыцы «НН». Газета выйграла ў аб’ёме, але прайграла ў якасці: усё менш было аналітыкі, усё больш занудства ды палітычна ангажаваных матэрыялаў. Прыкладна ў тую пару паступалі іншыя «спакуслівыя» прапановы: напрыклад, узяць на сябе міжнародны аддзел. Адмовіўся, і думаю, што меў рацыю.

afisha

Афіша 2005 г. – пакуль разам… Сеанс паабяцалі без майго ведама, давялося неяк выкручвацца.

У канцы 2005 г. інтэлектуальныя рубрыкі былі закрыты (праз пару тыдняў адноўлены), а ў студзені 2007 г. я аказаўся лішнім у «дружным калектыве», які к таму часу ўжо раскалоўся па прынцыповых пытаннях. Увогуле кур’ёзна атрымалася: пасля таго, як «НН» ачоліў Андрэй Дынько, аўтар юдафільскіх тэкстаў, у газету паступова перасталі пісаць яўрэі: Сымон Глазштэйн, Ганна Штэйнман… Сышла і безліч іншых аўтараў. Як выявілася, розум і вынаходлівасць кіраўнікоў мелі адваротныя бакі: інтрыганства, празмерную (на мой одум) любоў да грошай.

Пару гадоў зусім не чытаў «НН». У 2009-2011 г., бывала, праглядаў раніцамі, калі рыхтаваўся ісці ў дастаўку, а потым зволіўся з пошты… З сярэдзіны 2010-х зноў пачытваю – трэба ж, працуючы над серыялам, быць у курсе. На жаль, «Наша Ніва» ператварылася ў нешта сярэдняе паміж «Звяздой» і «Комсомольской правдой». Адзін прыклад: цяперашнюю «НН» займае той факт, што экс-дэпутатка Віцебскага гарсавета Вольга Карач «пахуліганіла» – змяніла колер валасоў… Таму і стаўлюся да газеты 2016 г., па вялікім рахунку, абыякава: існуе – няхай сабе. Часам цытую, аднак я і шчучынскую «раёнку» цытую…

І свежы анекдот. Выкладчык геаграфіі Рыгор Іофе, які прэзентуе сябе як адзін з галоўных спецыялістаў па нашай краіне ў Амерыцы, упершыню прыехаў у Рэспубліку Беларусь больш чым на 10 дзён для выкладання ў БДУ. Атабарыўся ў студэнцкім інтэрнаце, і нарэшце да яго, аўтара «аб’ектыўных» кніг пра Лукашэнку, штосьці пачало даходзіць: «Я здзіўлены, наколькі тут нізкая аплата працы!» Думаю, трэба і іншых аматараў беларускай стабільнасці (некаторых мы згадвалі год таму; яшчэ адзін, імем Майк, выявіўся ўлетку, другі, з гандлёвай палаты «Ізраіль-Беларусь», толькі што) запускаць сюды для працы на аднолькавых умовах з «сярэднімі» грамадзянамі Беларусі… Іх (нас) зноў кормяць абяцанкамі пра зарплату «папіццот»; калі хто забыўся, ужо к канцу 2015 г. яна павінна была дасягнуць 1000$ у эквіваленце… Кур’ёзная дыяграма паказана тутака: ні разу ў 2016 г. сярэдні заробак па краіне – калі паказчык «у сярэднім» наагул мае сэнс – не дасягаў 400$.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

16.11.2016.

wrubinchyk[at]gmail.com

 

Апублiкавана 17.11.2016  06:46

 

***

ВОДГУК

Анатоль Сідарэвіч прачытаў публікацыю і задаўся пытаннем: «хто быў той “круцель”, які спіўся?». Прыпомніў: «І мне змоладу даводзілі, што сярод жыдоў п’яніц не бывае…». А яшчэ паважаны даследчык прыслаў нам гісторыю з жыцця:

На вуліцы 14 партызанаў на пачатку 1960-х жыло нямала габрэяў, у тым ліку, калі не памыляюся, і сям’я мастака Цэслера. Калі сайт наведваюць тыя, хто памятае 1960-я, ім будзе прыемна згадаць стары Слуцак.

Так здарылася, што я колькі год (мо шэсць) не быў у Слуцку. І вось недзе на пачатку 1980-х прыехаў у горад. З галоўнай вуліцы, якая і сёння носіць імя Леніна, іду да свайго дзядзькі, які жыве на Мінскай. Іду па вуліцы 14 партызанаў. Каб скараціць шлях, іду праз старыя гарадскія могілкі: спачатку праваслаўныя, потым каталіцкія, за імі (участак асвойвалі пазней, бо ў лагчыне) савецкія (і праваслаўныя, і каталікі разам), а ўжо за савецкімі – на грудку – справа запушчаныя кальвінскія, а злева – новыя іудзейскія (старыя закансервавалі, а потым, як і ў Пінску, забудавалі). Іду я і дзіўлюся: на магілах іудзеяў кветкі, стограмоўкі… У мяне вочы на лоб. Прыходжу ў дзядзькаў дом. Дома цётка, дзядзіна, старая і непахісная пратэстантка, якая Стары Запавет (Танах) ведала лепш за якога іудзея. Пытаюся: што гэта робіцца? На магілах іудзеяў стограмоўкі… Цётка з адчаем кажа: «А цяпер і жыды язычнікамі парабіліся». І ледзь не плача. Каго-каго, а габрэяў яна лічыла цвёрдымі ў веры, у адмаўленні паганства, у непакланенні кумірам (ідалам). А тут такое…

Стандартныя ўяўленні не спрацоўваюць.

Дабаўлена 21.11.2016  21:11

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (7)

2016 год хацелася б сустрэць без агрэсіі, якую жывіць падманлівая прапаганда з розных бакоў…

  1. Пра журналістку, пісьменніцу і музыканта

Cёлета, нарэшце, дайшлі ў мяне рукі да змястоўнай кнігі Валерыя Сойфера «Улада і навука». Яна пра Лысенку і лысенкаўшчыну ў біялогіі, але не толькі. Так, я даведаўся, кім была загадкавая Алена Мікуліна з яе брашурай «Спаборніцтва мас», падтрыманай у 1929 г. асабіста Сталіным. У брашуры, паводле прадмовы правадыра, змяшчаўся «просты і праўдзівы расказ» пра будні прадзільнай фабрыкі. Маладая журналістка, лагодна кажучы, прыхарошыла жыццё рабочых у духу сацрэалізму (хаця такога тэрміна тады яшчэ не было), яе пачалі крытыкаваць у друку, але Вісарыёныча гэта не засмуціла. Яго ліст у абарону кніжкі трапіў нават у збор твораў. Сойфер піша: «Сталін перакананы, што “крыху зманіўшы”, Мікуліна зрабіла правільна, і рэзюмуе, што яна стварыла кнігу, якая “прынясе рабочым вялікую карысць”, бо “…папулярызуе ідэю спаборніцтва і заражае чытача духам спаборніцтва”».

Казус Мікулінай грукнуў мне ў голаў пасля таго, як адгрымела нобелеўская мітульга ў сярэдзіне снежня 2015 г. Погляды С. Алексіевіч я крытыкаваў, напрыклад, тут і тут. Некаторыя чытачы ўжо задаюць пытанне: «Чаго ты прыкляпаўся да пісьменніцы – вунь нават лукашысты яе павіншавалі, і газета “Берега” таксама?» Але ж, на маю думку, прэмія ў ХХІ стагоддзі – гэта заўсёды выклік, а не безумоўны «нішцяк»; сёлета ж яна выдавала на (каля)палітычны праект. Аб’ектыўна, постаць «свайго» нобелеўскага лаўрэата не паяднала беларускае грамадства, таму варта паразважаць, якія чакаюцца вынікі.

Паўтаруся, Святлана Аляксандраўна, якую часам нават прымаюць за яўрэйку, можа быць ветлівай і сімпатычнай асобай, сябраваць з Юрыем Зісерам і рабіць рэверансы ў бок яўрэяў (апрача ўсяго, увосень 1993 г. яна падпісала «Зварот да народу Рэспублікі Беларусь», дзе разам з іншымі дзеячамі культуры паспачувала ахвярам нацысцкага генацыду; гл. «Авив» № 1 за 1994 г.). Аднак іншыя ейныя жэсты наводзілі на сумныя думкі… Так, расійцы выкрылі «фэйк» Алексіевіч у інтэрв’ю іспанскай газеце (лістапад 2015 г.). Дапраўды, ствараецца ўражанне ідэі фікс: чырвоныя чалавечкі праз папоў і казакаў прасоўваюць «праваслаўны халіфат» у Расіі… У чэрвені 2013 г. на колькі дзён прыязджаў у Смаленск, праз год – у Санкт-Пецярбург. Жылі мы з жонкай у гасцініцы і ў хостэлі, размаўлялі з расійцамі. Людзі як людзі, не святыя і не быдла; яны не спяшаліся ні ў турму, ні на вайну. Краіна як краіна, хіба што ў Піцеры на набярэжнай падпсаваў настрой бігборд «Крым наш!» (але псавала горад і ўсюдыісная рэклама сэкс-паслуг – на вадасцёчных трубах, на тратуары – які там «халіфат»?…). Мой даўні знаёмец Павел Севярынец лічыць, што Алексіевіч падстаўляе Расіі «светлае люстэрка», а я скажу так: мо і светлае, ды крывое…

Ухвала Сталіна, здаецца, не прынесла Мікулінай шчасця: на ўсё жыццё яна засталася пясняркай сацыялістычнага спаборніцтва, а ў 1990-х гадах засведчыла яго крах. Баюся, што і цырымонія ў Стакгольме была для Алексіевіч нечым збыткоўным. Яна не пажадала нават падпарадкавацца рэгламенту (адзенне, працягласць прамовы…), што істотна змяншае шансы на атрыманне прэмій Шведскай акадэміі іншымі выхадцамі з Беларусі ў бліжэйшыя n гадоў. Аднак, хоча таго С. А. або не, факт яе ўганаравання на сусветным узроўні будуць выкарыстоўваць для змены сітуацыі ў нашай краіне – загучаў ужо лозунг «Нобель супраць Шнобеля». Мала хто сумняваецца, што становішча трэба мяняць, і даўно, але ці не акажуцца лекі горшымі за хваробу? Ідэі «дэсаветызацыі» беларусаў, выціскання на задні план «чырвонага чалавека» спазніліся – калі не на 15, то на 10 гадоў дакладна (тут я тлумачыў, чаму). Змагацца з камуністычным прывідам на прасторах СНД у 2015 г. – усё адно, што лекаваць чалавека, хворага на дыябет, ад воспы, якой ён хварэў у мінулым стагоддзі, даводзячы яму, што ў «цывілізаваным свеце» трэба прыбраць воспіны з твару… Тым часам дыябет будзе прагрэсаваць, ды што паробіш, калі ў заходніх «лекараў» з 1980-х заляжаліся на складзе адпаведныя таблеткі?

Насцярожвае мяне і тое, што на першы план «барацьбы з рэжымам» штурхаецца асоба, якая раней «спявала» зусім па-іншаму. Артыкул 1977 г. пра гераічнага Фелікса Эдмундавіча не згадваў толькі лянівы. Думаю, у англасаксонскім свеце любяць, калі грэшнік з «гома саветыкусаў» раскайваецца і становіцца на «верны шлях», але надта часта ў Беларусі гэта выглядала як прыстасаванства (выпадкі Станіслава Шушкевіча, Іосіфа Сярэдзіча, Паўла Якубовіча, Аляксандра Класкоўскага і многіх іншых). Феномен «прасвятлення» Святланы Алексіевіч здольны заахвоціць маладых людзей да апартунізму і прыняцця лукашэнкаўскай ідэалогіі, бо хто ім потым зашкодзіць «пакаяцца» і выйсці сухімі з вады?

Частка эліты ў Расіі таксама робіць добрую міну пры кепскай гульні, аднак апраўдваецца за колішнія «празаходнія», а не «прасавецкія» погляды, што выклікае шчымлівае пачуццё шкадобы. Вось Аляксей Рыбін, у канцы 1970-х – савецкі панк, потым адзін з заснавальнікаў гурта «Кино» (разам з Віктарам Цоем і Алегам Валінскім), пазней акцёр, сцэнарыст, прадзюсер… У кнізе «“Кино” с самого начала» (1991) паказаў шэрасць і дурноту жыцця ў Ленінградзе на пачатку 1980-х гадоў вачыма 20-гадовых юнакоў. Рыбінскага прыяцеля Піню ў 1981 г. збіла камсамольская дружына (да страты ім селязёнкі), самога «Рыбу» ў 1979 г. білі ў міліцыі за тое, што ён быў падобны да хіпі, «органы» надоўга саджалі за краты арганізатараў нефармальных канцэртаў… «Вясёлы» быў час. І што піша Рыбін у 2015 годзе:

У юнацтве я быў антысаветчыкам… І большасць маіх таварышаў – таксама. Мы смяяліся з Брэжнева, лаялі “савок”, лічылі, што ўмоўны “Захад” – гэта адзіная тэрыторыя, на якой можна жыць нармальнаму чалавеку… Высмейванне і грэбаванне ўсім, што адбывалася ў СССР, не перашкодзіла, аднак, мне скончыць школу, атрымаўшы вельмі рознастайныя веды – дзякуючы цудоўнай, як я цяпер разумею, школьнай праграме… Не перашкодзіла адпачываць шмат гадоў запар у піянерскім лагеры ў Вусць-Нарве і з бацькамі ў Крыме. Не перашкодзіла бясплатна адвучыцца ў двух інстытутах. Без праблем уладкоўвацца на працу і зарабляць па тых часах вельмі прыстойныя грошы… Не перашкодзіў мне “сацыялістычны рэжым” граць у “падпольным гурце” “Кіно”…

І далей у тым жа духу, на манер камсамольскага агітатара ці «вяртанца» з гнілой Еўропы ў прагрэсіўны СССР. Карацей, пакайцеся, празаходнія апазіцыянеры, вам скідка выйдзе. Летась я ліставаўся з «Рыбам», запрашаў яго ў Мінск: зараз мне гэта не так цікава.

 

  1. Пра выкарыстаных і выкарыстальнікаў

Дакладна не стану запрашаць у Беларусь «бліскучага палітолага» і «прафесійнага лабіста» Авігдора Эскіна, з якога так і прэ агітпроп. Прамовы Эскіна шмат у чым характэрныя для «вялікіх сяброў» нашай краіны: у канцы 2007 г. да мяне з Ізраіля звяртаўся чытач бюлетэня «Мы яшчэ тут!» ватык Ігаэль І., які даказваў, што я нічога не разумею ў беларускім жыцці, трэба цаніць тое, што робіць Лукашэнка і г. д. Дыялог скончыўся тым, што я параіў суразмоўцу стаць карэспандэнтам «Советской Белоруссии» ў Ізраілі. Пазней І. пераехаў у Беларусь, некаторы час служыў рабінам у Мінску, але і тут не дужа прыжыўся. Казалі, зараз жыве недзе пад Оршай, змагаецца з абортамі праз публікацыі ў інтэрнэце…

Бздура ад Эскіна пачынаецца з першых радкоў: «на Украіне адбываецца спроба гераізацыі нацысцкіх злачынцаў, такіх як Бандэра і Шухевіч, на ўзроўні прэзідэнцкага ўказа, на ўзроўні дзяржаўнага закона». Так, вядома, што пры Юшчанку (звыш 5 год таму) надавалася годнасць Героя Украіны двум названым персанажам, але ўказы прэзідэнта адразу былі аспрэчаны праз суд; з 2011 г. ні Сцяпан Бандэра, ні Раман Шухевіч афіцыйна не героі, і ў грамадстве яны не «агульнапрызнаныя».

Бандэраўцы, насуперак «публіцысту і грамадскаму дзеячу» (зрэшты, Эскін рэтранслюе міф, пашыраны ў расійскай медыясферы), не палілі беларускую Хатынь у сакавіку 1943 г. Нават у «Вікіпедыі» паказана, што расправа над вёскай была зроблена сіламі батальёна СС «Дырлевангер» (немцы і навалач з усёй Еўропы) і 118-га дапаможнага паліцэйскага батальёна, які часам завецца «украінскім», хоць трапляліся ў ім і рускія, і нават асецін ды армянін, а камандзірам быў Эрых Кёрнер. Яго намеснік – Рыгор Васюра, асуджаны ў СССР да смяротнай кары – паходзіў з цэнтральнай Украіны, да паліцыі служыў у Чырвонай Арміі, як і многія яго падначаленыя. Сярод шуцманаў былі і некаторыя прыхільнікі АУН, але не бандэраўскага, а мельнікаўскага крыла. Бандэра ў той час ужо сядзеў за кратамі, і ўплыву на падзеі ў нашым краі не мог мець, нават калі б хацеў.

Пры ўсёй адыёзнасці Шухевіча, які сапраўды лютаваў на тэрыторыі Беларусі ў 1942 г., сотні тысяч людзей яго 201-ы паліцэйскі батальён не знішчаў: не той размах. Называюцца 2000 партызан, забітых на Віцебшчыне, пад Лепелем… Ахвотным заглыбіцца ў тэму рэкамендую пачаць з артыкула Пэра Андэрса Рудлінга ў перакладзе на беларускую тут.

Гэта мінулае. А як «палітолаг» з музычнай адукацыяй бачыць сучаснасць? «Усё, што я ведаю пра вашу краіну – уменне захаваць чалавечыя адносіны, прыстойнасць». Яно б нічога, каб Эскін ідэалізаваў толькі побыт, хоць ён у нас не зусім такі (а дзе-нідзе – зусім не такі), але ж прапагандыст і дзяржаву расхвальвае: «Дастаткова сродкаў, каб жыць… гэта ўся сістэма ў вас так працуе». Як? «Старыя ў вас абаронены, ніхто не павінен стаяць і прадаваць мерзлую рыбу на рынку з пяці раніцы ці ля праезнай часткі, каб хоць неяк зарабіць».

У Кіеве і Чарнігаве, дзе, паводле Эскіна, «дзікі развал і раздрай», у 20142015 гг. за дзень я бачыў не больш асоб, якія корпаліся ў смеццевых баках, чым у «прыстойным» Мінску. Ля шматлікіх станцый метро і буйных крам у нас ладзяцца «хітрыя рынкі», дзе гандлююць у асноўным пенсіянеры: кветкамі, кансервамі, падазронага паходжання садавінай і гароднінай, той жа рыбай. Не ад харошага жыцця, відавочна: большасць пенсій не дацягвае ў эквіваленце і да 150 долараў. Канешне, хтосьці будзе цешыцца, што ва Украіне яшчэ менш…

«Асабіста мяне Беларусь цалкам задавальняе такая, як яна ёсць цяпер», – паблажліва кідае Эскін. Дзіва што! Калі б я прыехаў на пару дзён у Гандурас і спыніўся ў пяцізоркавым гатэлі, слухаў бы толькі праўрадавых гідаў і наглядзеўся б ролікаў кшталту «Гандурас – краіна для жыцця» ад тамтэйшага мінінфармацыі, то ён бы мяне таксама задавальняў.

«Як толькі вы рашыце актыўна прасоўваць свае інтарэсы ў Еўропе і Амерыцы, то, вядома ж, было б правільна выкарыстоўваць яўрэйскі фактар, то бок выхадцаў з Беларусі, якія сёння жывуць у Ізраілі», – кажа Эскін і недвухсэнсоўна намякае на сябе (у яго ж бабуля і дзядуля з Хоцімска!). Не, цяжка мне зразумець людзей, у т. л. яўрэяў, якія хочуць быць выкарыстанымі. Цікава, ці можна правесці паралель паміж Авігдорам Эскіным і рускамоўным прафесарам Рыгорам Іофе з Рэдфардскага ўніверсітэта ў ЗША («мая мама і бабуля нарадзіліся ў Мазыры, а дзядуля – у Петрыкаве»), які ў 2011 г. шмат гадзін размаўляў з Лукашэнкам, а потым выдаў пра яго даволі кампліментарную кнігу, «недаацэненую» чытачамі? Бачыцца, што такія людзі, як Эскін, Іофе, былы «галоўны рабін Беларусі» Бенянсон, старшыня беларускага зямляцтва ў Ізраілі Альшанскі – звенні аднаго ланцужка, якім выкарыстальнікі лупцуюць і нас (беларускіх яўрэяў, яўрэйскіх беларусаў…). Хто наступны?

Вольф Рубінчык,

г. Мінск, 22.12.2015

Апублiкавана 29.12.2015  02:35