Tag Archives: фильм «Хрусталь»

Ещё одно «крайнее» ГШ-соревнование

Не двадцать, а целых двадцать пять лет спустя!

Вольф Рубинчик. Хочу кое-что уточнить насчёт гексашахматных событий 1990-х годов, довольно подробно освещённых в начале июля с. г. Под рейтинг-листом (минский сборник – или журнал – «От А до L», 1995 г.) упоминается такое соревнование, как «Первый Кубок РБ», а ты о нём и не вспомнил…

Юрий Тепер. Об этом турнире я просто забыл, и хорошо, что ты подсказал. Это был единственный турнир, который игрался по олимпийской системе; он стартовал ровно 25 лет назад, в июле 1994 г., а закончился в сентябре. Согласились выступить 8 человек – С. Корчицкий, А. Касперович, А. Павлович, Ю. Бакулин, Ю. Краснопеева, В. Чайчиц, Ю. Мишуров и я. Жеребьёвка дала следующие пары участников: 1) Касперович – Корчицкий; 2) Тепер – Чайчиц; 3) Павлович – Мишуров; 4) Бакулин – Краснопеева. В матчах надлежало сыграть по 4 партии с контролем 1,5 часа на партию каждому участнику. По дальнейшей сетке победитель первой пары должен был играть с победителем третьей… Соответственно, второй полуфинал составляли победители матчей Тепер – Чайчиц и Краснопеева – Бакулин. О месте и времени игры участники должны были договариваться между собой, никто в эти дела не вмешивался.

В. Р. Порядок разыгрывания микроматчей напоминает соревнования на первенство мира по шахматам в 1960-80-х годах…

Ю. Т. Да, но там все вопросы координировала ФИДЕ – место встречи игроков, призовой фонд. Иногда это удавалось лучше, иногда хуже (история с Фишером в 1975 г. и др.), но в целом система работала. У нас же призового фонда не было, а играли в основном по квартирам. Итак, мне выпало встретиться с Виктором Чайчицем.

В. Р. В прежних рассказах о ГШ cей игрок до сих пор не фигурировал. Кто он и откуда?

Ю. Т. Виктора я знал с 1983 года, с момента образования ГШ-клуба ещё при руководстве Валерия Буяка. Выступал Чайчиц редко. Помню три турнира с его участием: Минск-1984 (на квартире у Вячеслава Яненко), международный турнир 1989 года и последний советский турнир «Пагоня», в ноябре 1991 г. В выездных соревнованиях по ГШ он не участвовал.

Для меня В. Чайчиц являлся очень неудобным соперником. Я проиграл ему в турнирах 1984 и 1991 гг., свёл вничью в 1989 г. Игрок весьма упорный; теорию не изучал, играл самостоятельно, в основном «от обороны». Практически не допускал зевков.

По обычным шахматам он был кандидат в мастера. Имел проблемы со зрением и выступал по линии общества слепых. В 1996 г. команда белорусского общества слепых (или слабовидящих, не знаю, как оно тогда называлось точно) ездила на чемпионат мира в Бразилию и заняла 3-е место. Тренером слабовидящих был Абрам Ройзман, в состав команды входил Юрий Бучков. Виктор много играл в обычные шахматы по переписке. Был спортсменом широкого профиля – выступал в системе общества слепых по разным видам спорта. Рассказывал, что ездил в Одессу на велосипеде.

В. Р. Да, интересная личность. Как же сложился матч с В. Чайчицем?

Ю. Т. Ещё до начала случилась неприятная история. Договорились мы начать матч у него на квартире в один из дней после обеда. В это время у нас дома планировался ремонт, с утра привезли 5-6 мешков цемента. Надо было поднять их на 4-й этаж. Потолки в доме на ул. Короля были высокие, подниматься приходилось без лифта. Мешки таскал я один. Сделал несколько «ходок» и упал из-за сильного головокружения. Разбил голову до крови, мама вызвала скорую. Я позвонил Чайчицу: его не было дома, но жена сказала, что передаст ему… Меня отвезли во 2-ю больницу и наложили швы. Вечером я перезвонил Виктору, он посочувствовал, и мы договорились о переносе матча на 2 недели.

В. Р. Задержав тем самым других участников?

Ю. Т. Нет, мы с Виктором уже успели сыграть, а матч «Бакулин – Краснопеева» так и не начался. Да он вообще не состоялся. Юля жаловалась, что Бакулин всё время откладывает начало. Павлович попросил меня позвонить Бакулину, по-дружески с ним поговорить и выяснить причину задержки. Поручение я выполнил; мой тёзка сослался на свои семейные проблемы и заявил, что играть пока не может, отказывается от борьбы. Просил, чтобы это не повлияло на его рейтинг (8-й в СНГ). Его просьбу выполнили.

Сейчас вернусь к матчу с Чайчицем.

В. Р. К началу игры ты оклемался?

Ю. Т. Более-менее. Стал выходить из дома, голова уже снова варила. Соперник мой в ГШ давно не играл (с 1991 года) и к матчу подошёл в плохой форме. Тем не менее первая партия прошла в упорной борьбе, со взаимными шансами. В конце концов удача оказалась на моей стороне… Видимо, этот проигрыш сильно повлиял на Виктора, а может быть, он вообще не настроен был играть. На следующий день он что-то крупное зевнул в дебюте (кажется, ферзя за слона) и сразу сдался. Третью партию мы играли в тот же день – чувствовалось, что мой соперник хочет быстрее закончить игру, хотя он и боролся в полную силу. Не помню как, но я победил, обеспечив себе победу в матче. Никакой радости от счёта 3:0 я не испытывал.

Виктор попросил позвонить кому-то из организаторов, чтобы 4-я партия не игралась. Я позвонил Павловичу, формальному председателю нашей ГШ-федерации, он сказал, что надо играть (они с Мишуровым играли 4 партии, но там счёт был 2:1 в пользу Павловича, в 4-й партии он тоже выиграл). Я объяснил, что у нас ситуация другая, победитель определился… Тогда Павлович связался с Корчицким, который, несмотря на свой 18-летний возраст, реально всё решал, и Сергей позволил не играть последнюю партию. Это было последнее выступление Чайчица в ГШ.

В. Р. Итак, в полуфинал вышли Краснопеева, Павлович, Тепер. А как завершился матч Корчицкого с Касперовичем?

Ю. Т. Будущий чемпион СНГ и Европы выиграл 4:0, но борьба во всех партиях была довольно упорной. В полуфинале Павлович играть с Корчицким под каким-то предлогом отказался. Мы с Юлей договорились играть в РДШШ на К. Маркса, 10. В то время можно было играть там бесплатно, если принести с собой инвентарь.

В. Р. О Мишурове несколько слов, пожалуйста.

Ю. Т. Ещё один мой тёзка – ученик Александра Павловича, выступал в минских турнирах, играл в атакующем стиле… Отдельные партии ему удавались хорошо, в частности, победил сильного польского шахматиста Вольдемара Селигу в Минске (1990).

В. Р. А теперь – о твоей сопернице в полуфинале.

Ю. Т. Приведу стихи Андрея Касперовича (он создал рифмованные портреты большинства участников Кубка РБ, но помню только этот):

Она к перу небезучастна,

Ей книга бизнеса подвластна.

И хоть в семье забот немало,

Играть еще сильнее стала.

В. Р. Какой бизнес, что за перо?

Ю. Т. Юля Гельфонд (с февраля 1990 г. – Краснопеева) окончила мехмат БГУ в середине 1980-х. Играла в обычные шахматы против нашей пединститутской команды в Кубке города 1982–83 гг. У нашей участницы, Гелены Лещевской, было явно лучше, но Лена напутала и проиграла. Вскоре Юля cтала игроком основного состава БГУ и выполнила норму кандидата в мастера. С ГШ её познакомил Владимир Некрасов, в то время (до «эпохи Леонида Левита») тренировавший команду БГУ. Первое выступление в ГШ-турнире (Минск, ноябрь 1985 г.) особого успеха Юле не принесло, и до 1989 г. она в ГШ практически не играла. Ситуация изменилась, когда начали проводиться международные турниры и появилась возможность выезжать за границу. Она лучше других местных гексашахматисток выступила в минском международном турнире 1989 г. (5 из 9) и получила право сыграть в «ТОП-16», соревновании, которое проводил Марек Мацьковяк близ Познани (Польша) в сентябре 1989 г. Правда, там Юля сыграла не блестяще, но в то время она являлась одним из ведущих ГШ-игроков СССР, участвовала во многих турнирах. Замуж вышла в начале 1990 г., познакомившись с мужем по переписке (он из Оренбурга, шахматистом не был). Сына родила в 1992 г., в 1995-м – дочку. Во время нашего матча говорила мне, что беременна.

Бизнес у неё был семейный, взяли с мужем в аренду киоск. Особой выгоды это не принесло…

В. Р. Действительно, в 1990-х киоски, где продавали всякую мелочёвку, стояли в Минске на каждом шагу, что можно увидеть и в фильме «Хрусталь». Уже в середине 1990-х конкуренция была очень велика. В первые годы правления Лукашенко их не трогали; считается, что уличные киоски извёл предгорисполкома Павлов (после «президентских выборов» 2001 г.).

Ю. Т. Спасибо за историческую справку, но я хотел бы вернуться к гексашахматам и Ю. Краснопеевой. До матча 1994 г. я с ней сражался успешно, дважды победил в темпо-турнире того же года и был уверен, что у меня хорошие шансы. Что касается «пера» – Юля писала рассказы, один из них был опубликован в журнале «Салон» на белорусском языке. Помню, принёс ей русско-белорусский словарь, и она свой рассказ переводила. В 1996 г. развелась с мужем (фамилию его оставила), а в 1998 г. с родителями и детьми переехала в Германию, где живёт и поныне. До сих пор, кажется, играет в обычные шахматы.

Несколько примеров из Кубка-1994. Проанализируйте, кто может!..

Матч с Юлей сложился для меня неудачно. Я выиграл 1-ю партию, проиграл 2-ю и 3-ю, взял реванш в 4-й… Играли мы по 2 партии в день. Ввиду равенства (2:2) провели 2 дополнительные партии по 10 минут, и она выиграла 1,5:0,5. В статье из журнала «От А до L» справедливо говорилось, что это был самый упорный матч.

В последний раз мы встретились с Краснопеевой в отборочном турнире к чемпионату Европы (Минск, 1998). Я победил, но в таблице она стала чуть выше.

В. Р. А финал Кубка-1994 выиграл, конечно, Корчицкий – лидер по рейтингу?

Калинин, май 1990 г. – через пару месяцев город снова станет Тверью… В переднем ряду стоят гордые минчане (слева направо): Александр Павлович, Андрей Батуро, Сергей Корчицкий, Юлия Гельфонд. Ю. Тепер притаился в 3-м ряду справа (в кепке).

Ю. Т. Да, Юля уступила в трёх партиях. Вообще говоря, мы были разочарованы форматом Кубка и больше такой эксперимент не повторяли. Формат был бы хорош в случае примерного равенства участников, а когда Корчицкий превосходил всех «на голову» или две, то вышла отчасти лотерея. Не попади на старте А. Касперович на С. Корчицкого, он мог бы побороться за выход в финал, а так сразу выбыл. Не красили турнир и отказы от игры.

В. Р. Ну, если бы на кону стояли «реальные бабки», никто бы, думаю, не отказывался… А ты сильно огорчился, что проиграл Юле в полуфинале?

Ю. Т. Было дело, Юле даже пришлось меня успокаивать. «Ты что, хотел победить Корчицкого?» – «Нет, но рассчитывал занять 2-е место».

В. Р. Что же, благодарю за интересный рассказ.

Опубликовано 21.07.2019  21:54

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (118)

Шалом! Пазіраючы ўва двор на пышную квецень, не хочацца зноў «пырскаць жоўцю» разважаць пра перыпетыі грамадска-палітычных працэсаў… Але, відаць, трэба. Ну, чаго харошага – пазіцыі Ізраіля ў рэйтынгу эканамічнай магутнасці зніжаюцца, а кнэсэт прымае закон пра самароспуск праз няпоўных два месяцы пасля парламенцкіх выбараў 9 красавіка. 17.04.2019 я пісаў: «Бібі (Нетаньягу) заваліў-такі Бені (Ганца)», ды перамога выявілася Піравай. Шматвопытны прэм’ер-міністр за паўтара месяцы не здолеў сфармаваць кааліцыю з «жукоў і жаб», хоць раней з гэтым больш-менш спраўляўся. На жаль ці на шчасце, Нетаньягава эпоха мінае, і мала каго здзівіць, калі ў выніку восеньскіх (пера)выбараў прэзідэнт Ізраіля даручыць фармаваць урад каму іншаму…

У апошнія гады палітыкі «прасунутых» дзяржаў увогуле неяк развучыліся дамаўляцца. Здавалася б, век дыялога, мяккай улады, і ў распараджэнні высокіх чыноў знаходзяцца велізарныя аб’ёмы інфарматараў ды цэлае ко(д)ла канфліктолагаў, аднак… у ЗША адміністрацыя Трампа заўзята і без вялікіх дасягненняў бадаецца з Кангрэсам, у Францыі Макрон аніяк не дамовіцца з «жоўтымі жылетамі» (вынікі выбараў у Еўрапарламент, дзе першае месца заняла партыя Ле Пэн, паказалі, што попыт на простыя рашэнні самааднаўляецца), у Вялікабрытаніі Тарэза Мэй не вытрымала вочнай стаўкі перамоў з Еўрасаюзам наконт умоваў «Брэксіту» ды ціску з боку апазіцыі і сышла ў адстаўку, не адбыўшы на пасадзе і трох гадкоў. Што казаць пра Украіну, дзе пухне канфлікт паміж новывыбраным «слугой народу» і старавыбранымі дэпутатамі Рады.

Папраўдзе, Беларусь на фоне ўсяго гэтага кагосьці можа прывабіць як «востраў спакою» (альтэрнатыва «востраву Свабоды», які даўно страціў вабнасць). Прынамсі дыпламаты і афіліяваныя з імі прапагандысты апошнія пяць год накіроўваюць грамадскую думку на Захадзе менавіта ў гэтае рэчышча. Якім коштам даецца «спакой»? Каб задумацца над гэтым пытаннем, трэба пажыць у Сінявокай, хаця б некалькі месяцаў пабыць у скуры 90% звычайных жыхароў, чый штомесячны даход не дацягвае да 400$… Ясна, у 99% замежнікаў няма ні магчымасці такой, ні жадання – лягчэй канстатаваць прагрэс у тых ці іншых сферах, тым болей што тутэйшыя спікеры навучыліся прызнаваць «асобныя недахопы».

Зусім свежы прыклад – начальніца Цэнтрвыбаркама, «птушка паднявольная», ужо прызнаюшчая следам за сваім гаспадаром, што Канстытуцыя ў РБ далёкая ад дасканаласці, што варта было б выбіраць, а не прызначаць старшыняў сельскіх органаў улады, знізіць парог для кандыдатаў на выбарах прэзідэнта (не 100 тыс. подпісаў, а 1% ад колькасці выбаршчыкаў), і г. д. Дзе ж ты, заслужаная юрыстка, была 20 гадоў? Але, трэба меркаваць, гэткія «размовы на карысць бедных» няблага прадаюцца на знешнім рынку.

Іншая прадстаўніца Лукашэнкі нават «не пагрэбавала» выступіць перад цыганамі з чымсьці накшталт прабачэння за эксцэсы, дапушчаныя органамі МУС, – 23 мая спецыяльна прыехала ў Магілёў… Нехта пісаў, што Наталля Качанава не датычная да МУС, таму яе дэмарш быў недарэчны. Але ж галава адміністрацыі прэзідэнта таксама ўваходзіць ва ўрад і валодае там вагой не меншай, чым любы міністр, таму фармальна ўсё ў рамках нормы. Іншая рэч, як стыкуюцца, мякка кажучы, памылкі Ігара Шуневіча пасля (сама)забойства яго падначаленага з далейшым знаходжаннем Шуневіча на пасадзе міністра, пры тым, што гэтыя «касякі» – толькі вяршыня айсбергу… Пажывем-пабачым: калі ў бліжэйшыя тры месяцы І. Ш. пойдзе ў адстаўку, то, мажліва, прабачэнні ў Магілёве «ад імя прэзідэнта і ўраду» насамрэч былі не без шчырасці.

У бліжэйшы месяц нас чакаюць – замест еўрапейскіх заробкаў і еўрапейскага права – Другія Еўрапейскія гульні ў Мінску. Ірына Халіп дасціпна адзначыла, што іх талісман дужа нагадвае карцінку-мем «упораты ліс» (аптымісты ж даводзяць, што лісяня Лёсік прыйшло з казкі Сент-Экзюперы пра маленькага прынца). Вызваленне студэнцкіх інтэрнатаў ад студэнтаў у чаканні спартоўцаў і гасцей спарадзіла жарт пра Выселясіка…

Упораты ліс (2-і злева) гуляе з Леніным; Выселясік у Мінску-2019

Усё гэта, бадай, не настолькі б турбавала, калі б грамадства зарабіла на гульнях важкую капейчыну… Дык яшчэ ў лютым прэм’ер-міністр Беларусі канстатаваў, што сур’ёзных замежных спонсараў прыцягнуць не атрымалася.

Цяжар правядзення «мерапрыемства» – коштам у дзясяткі мільёнаў долараў – падае на беларускі бізнэс, у якога і так клопатаў хапае. Ці выдаткі, у рэшце рэшт, канвертуюцца ў «станоўчы імідж Беларусі»? Адказаць не так проста; асабіста я не ўпэўнены. Гістарычны досвед падказвае, што Алімпіяда ў СССР-1980 не дужа дапамагла брэжнеўска-андропаўскай уладзе, дый Сочы-2014 адно на кароткі час адцягнулі ўвагу ад злоўжыванняў расійскага кіраўніцтва.

Няблага, што кожнай краіне-удзельніцы гульняў арганізатары прысвяцілі ролік-вітанне. Але ж собіла ім наступіць на тыя ж граблі, што і Нацыянальнаму агенцтву па турызме ў 2017 г… Тады НАТ дало свайму роліку загаловак «Звыш за чаканні» (пасля маіх – і не толькі маіх – кпінаў летась памянялі на «Звыш спадзяванняў»). Дырэкцыя ж Еўрагульняў накасячыла з вітаннем на іўрыце, напісаўшы яго слушнымі літарамі, аднак злева направа. Атрымаўся «ПрЮвет волку»: «Лэарсі молаш» 🙂 Да таго ж карта Ізраіля была паказана без Галанскіх вышыняў, што выклікала пратэст міністаркі культуры і спорту Міры Рэгеў… Праўда, бракаваная замануха неўзабаве знікла з афіцыйнай старонкі гульняў.

Скрын з «інтэлектуальнага» сайта «Наше мнение», публікацыя 21.05.2019. І папярэджваў жа іх, і не раз...

Што ўзяць з Бел. федэрацыі шахмат, якая на афіцыйным сайце мянуе срэбнага прызёра чэмпіянату Беларусі 1924 г. «Дуз-Хотимировский» (меўся на ўвазе Дуз-Хацімірскі), а шахматыста, які ў 1932 г. падзяліў 2-3-е месцы з Антонам Касперскім, – «Подольский» (ідзецца пра палачаніна Рыгора Падольнага)…Добра, што хоць даўмеліся прымеркаваць чэмпіянаты Беларусі, якія цяпер ідуць, да стагадовых юбілеяў Ісака Баляслаўскага ды Кіры Зварыкінай.

Адносна дробныя памылкі зліпаюцца ў камяк, і ён цягне ўніз рэпутацыю краю, адразу паказваючы на тое, якое месца ў сістэме займаюць «інтэлектуалы» (падказка для тых, хто не дапяў – так сабе месца). А некаторыя «інтэлі» дадаюць куродыму сваімі неразумнымі заявамі.

Вось Віктар М., пісьменнік і д-р навук, «лідар думак». Летась я менаваў яго дылетантам у гісторыі і паліталогіі – магу паўтарыць, дадаўшы, што і ў літаратуразнаўстве М. плавае. Пачытаў ён Міхася Герчыка (1932–2008), ды так захапіўся, што назваў аўтара «забытым геніем». Дзе многа пафасу, там зазвычай няма месца для ісціны, хіба не?

Кнігі М. Герчыка суправаджалі мяне ўсё дзяцінства – і ўдома, і ў бібліятэках (школьнай, піянерлагерных), так што з яго творчасцю худа-бедна знаёмы. У верасні 2002 г. пазнаёміўся з М. Г. і асабіста – у час з’езду Саюза пісьменнікаў ён падпісаў прынесены мною зварот.

Далей у ацэнках – нічога асабістага, хоць і непрыемна здзівіў мяне М. Герчык у 2003 г., калі публікаваўся ў часопісе «Неман» (прыпамінаю, у «Мы яшчэ тут!» я пашкадаваў пажылога пісьменніка, маўляў, цяжкае жыццё падштурхнула яго ў бок гэткага адыёзнага выдання). Вось агульнае ўражанне – бойкі літаратар застаўся ў сваім часе, дзе кніжныя піянеры, пільнуючыся традыцый, закладзеных яшчэ Аркадзем Гайдарам, выкрываюць злых дарослых. Пры дапамозе правільных дарослых змагаюцца з сектантамі («Вецер ірве павуцінне»), спекулянтамі на жывёльным рынку («Аповесць пра залатую рыбку»), еtc. – дружба, у рэшце рэшт, перамагае ўсё. Ад графаманства Герчыкава проза далёкая, але называць яе геніяльнай?! У пяшчотным веку мне больш падабаліся, да прыкладу, творы Уладзіслава Крапівіна, а з «буржуйскіх» – Астрыд Ліндгрэн, дый цяпер не цягне перачытваць падсавецкага Міхася Навумавіча Герчыка, няхай насамрэч ён выявіўся Майсеем Беньямінавічам…

Аўтабіяграфічныя «Непрыдуманыя гісторыі» (2003-2005) Герчыка пра вайну і паваенны час – дыхтоўнае чытво з беларуска-яўрэйскім смехам скрозь слёзы, з багаццем трапных назіранняў, аднак і ў іх мнагавата журналісцкага скорапісу… Напрыклад, гаворка пра 1950-я гг.: «пазней з’явіўся часопісік “Саветыш Геймланд”, каб заткнуць рот замежжу, якое ўсё гучней папракала Савецкі Саюз у антысемітызме, але чытаць яго ўжо не было каму». У пачатку 1960-х наклад выдання сягаў 25 тыс. экз., дый на рубяжы 1960-70-х не быў мізэрным нават па тагачасных мерках (10 тыс.). Нямала жывых людзей – ані прапагандыстаў – цікавіліся часопісам, нягледзячы на яго ідэалагічныя забабоны, і дзякуючы «СГ» вучыліся чытаць на ідышы.

Да гонару Герчыка, «едучы з кірмашу», ён аб’ектыўна сябе ацэньваў: «Я ніколі не перабольшваў значэння сваёй творчасці – шараговы літаратар, якіх многа», «сваёй кнігай я міжволі ўнёс разлад у многія сем’і, яе выкарыстоўвалі не толькі для барацьбы з сектанцтвам, але і з рэлігіяй увогуле… Сёння я б не напісаў кнігу “Вецер ірве павуцінне” і, ва ўсялякім разе, не перавыдаў бы яе ні за якія грошы». Самакрытычна напісаў і пра тое, як у 1970 г. рэдагаваў «мёртвы» раман Кочатава: «канфармізму… ўва мне было куды больш, чым грамадзянскай мужнасці».

Запісаць напаўзабытага пісьменніка ў геніі – выгадная стратэгія, бо можна самасцвярдзіцца на фоне сваіх калег: зайздросьце, якую глыбу я адкапаў! Характэрная і выснова В. М., зробленая ім пасля чытання «Непрыдуманых гісторый»: «нічога ў гэтай краіне не змянілася. Цяпер усё роўна так, як было ў 1940-м, 1950-м, 1960-м. І, выглядае, гэтаксама ж будзе і ў 2040-м, і ў 2050-м». Няйначай дамарослы «Эклезіяст» натхніўся папулярным фільмам «Хрусталь», дзе гераіня – не ад вялікага розуму – кідае пра Беларусь падобныя словы («тут ніколі нічога не зменіцца!») Калі ж сур’ёзна, то ў параўнанні з 1940–50-мі гадамі ў нашых краях перамянілася амаль усё; ужо і 1970-80-я не руляць… І няма падставаў лічыць, што цяперашні лад праіснуе да 2030 г., а не тое што да 2040-х. Раней крыху  тлумачыў, чаму.

Не без самаедства выйшла і гутарка пра тутэйшых з яшчэ адным нібыта ліберальным аўтарам (дакладней, аўтаркай) – Вольгай Ш.: «Мы не выслухоўваем меркаванне іншага чалавека, не вучымся ўзаемадзейнічаць, а адразу ж абвінавачваем». Колькі я ўжо гэткага «інтэлектуальнага дыскурсу» наслухаўся! І той, хто кажа «мы», у думках-то аддзяляе сябе ад быдла агульнай масы, як быццам заўжды ёсць падставы… Неўзабаве інтэрв’юерка падкінула прыклад з жыцця беларускай школы: «Мае дзеці вучылі: “Мой валосік светла-русы, мама з татай беларусы”…», а доктарка Вольга адрэагавала: «Увогуле расісцкія інтэрпрэтацыі!» Што гэта, калі не галаслоўны закід(он)…

Прывяду без скажэнняў страфу верша, які належыць Леаніду Пранчаку: «Цік-так, ходзікі, / Мне чатары годзікі. / Чуб ільняны, светларусы, / Тата з мамай – беларусы». Можа, хто з чытачоў і захоча адшукаць тут расізм – дык шукайце без мяне. Дадам, што і ў астатніх строфах нічога пра непаўнавартасць чарнявых і/або небеларусаў не сказана.

Пакрыўджаныя чытачы пікетуюць рэзідэнцыю аффтара 🙂

Цытатнік

«Мудраванне, няхай нават самае вытанчанае, на тэму Халакоста, 11 верасня, ужо стамляе. Рэфлексіі на крыві трохі моташлівыя» (Дзмітрый Цёткін, 16.05.2019)

«Самая жорсткая жывёла – гэта час. Час – наша хвароба. Нараджаецца з намі і ахоплівае нас у маленстве, каб ніколі нас не пакінуць» (Эдуард Лімонаў, 23.05.2019)

«Сёння менавіта раз’яднанне сувязей (а не іх завязванне) з’яўляецца цэнтральным сацыяльным працэсам. Выхад з супольнасцей, драбленне груп… сёння стала не проста нормай, а асноўным рухавіком грамадскага развіцця». (Паліна Аронсан, 23.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

***

От редактора belisrael.info

Я бы не делал однозначные выводы, что “эпоха Нетаниягу закончилась”. Действительно, прежде всего он допустил ряд ошибок из-за “политической целесообразности” в его контактах с одним персонажем, представляющим, как тот считает, “русскую улицу”. Началось все это много лет назад. Кончилось же печально и впервые в истории страны привело к повторным парламентским выборам.  Сложно сказать к чему они, назначенные на 17 сентября, приведут, но когда в последние дни встречаю в фейсбуке знакомые фамилии моих земляков из Нацрат-Иллита, наверняка есть и не только оттуда (про др. я не говорю, поскольку вижу ряд откровенных интересантов, приближенных к “мессии”, не вылазящих месяцами из сети, начиная с прошлой предвыборной кампании, а также новых, посчитавших, что на этот раз уж получится переворот), с их мнением о том, что сами мы такие “образованные” и надо чуть ли не уничтожить этих “нахлебников, паразитов, дармоедов”, имея в виду ортодоксов, при том, что именно религиозные с начала последней волны алии конца 80-х – начала 90-х, оказывали приезжающим наибольшую помощь, да и сейчас продолжают, то становится не по себе. Натравливание одной группы людей на др. в угоду политическим амбициям того, кто за 20 лет нахождения в израильском парламенте зарекомендовал себя другом белорусского и российского хозяев, др. одиозных персонажей, может закончиться очень печально.

И здесь я не могу хотя бы коротко не остановиться на самой громкой афере, связанной с именем Гриши Лернера, пострадавшими в которой, прежде всего по вине этих самых предводителей израильских “русских”, стали около 3 тысяч русскоговорящих семей.

Еще в 2006 году на изучение того, как она могла случиться, потратил несколько мес., собрав огромный материал.

В 2005 Либерман  выпустил книгу с говорящим названием: «Ничего, кроме правды» в которой 196-я страница посвящена Лернеру, где продолжил защищать афериста: “Братание полиции со СМИ достигло апогея в искусственно раздутой истерии против Цви Бен-Ари (израильское имя Лернера, о котором некоторые узнали во время суда 1997 г. по предыдущей его афере, за что получил 8 лет, но благодаря непрекращающейся шумихе, поднятой в русскоязычных СМИ с подачи его близкой подруги Софы Ландвер, имевшей деловые контакты с жуликом, др. русскоязычных депутатов, общественных деятелей, кормившихся от него и их ходатайствам, тот, “умирающий” в тюрьме, вышел по УДО на 2 года раньше и вскоре все та же Софа начала обделывать с ним новые гешефты в компании «Пасифик петролеум ЛТД», принадлежащей Московской нефтяной компании, израильский филиал которой расположился на 33-м этаже башен “Азриэли” в Тель-Авиве, в которой она входила в состав Совета директоров, а Лернер стал консультантом, и его ежедневно на такси привозили из Ашкелона, где жил – belisrael)… Ответственно заявляю, что все эти обвинения были лишены каких-либо оснований”. Но циничность того, что Лернер смог провести еще одну гнуснейшую аферу, состоит в том, как ряд журналистов, начиная с осени 2004, когда тот заявил об открытии очень выгодного бизнеса, прежде всего для своих дважды соотечественников, в компании Роснефтегазинвест, прославляли жулика и упорно толкавшие в основном пожилых людей из числа наименее защищенных в объятия прожженного афериста, так и правоохранительная система, в дальнейшем обвинили самих потерпевших, некоторые из которых не выдержали абсолютного безразличия и покончили с собой. Многие, вложившие накопления, приобрели новые болезни и раньше времени ушли в мир иной, др. страдают и по сей день. Часть из них уговорили еще и своих детей также отнести деньги Лернеру. Произошедшее могу сравнить с аферой  Бернарда Мэдоффа.

Что касается названных выше политиканов, на глазах которых происходила драма, то они сделали вид, что никакого отношения не имеют, отмахиваясь от неприятных вопросов ивритоязычных журналистов, а также абсолютно игнорируя пытавшихся к ним обратиться за помощью людей, представлявших инициативную группу пострадавших.  

Опубликовано 31.05.2019  22:31

Водгук
 
Нічога падобнага на Афган (гэта я пра параўнанні Еўрагульняў з Алімпіядамі) у нас няма і, будзем спадзявацца, і нешта падобнае на Крым нас міне. А калі так, – то ёсць падставы для спадзяванняў! (П. Рэзванаў, г. Мінск)  02.06.2019  21:13

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (88)

Шалом бабіналетні! За гэтыя цёплыя дзянькі набралося думак; хочацца, як таму дзядзьку Юду ў кульбакаўскіх «Зельманцах», зайграць аб усім на свеце, і аб людзях, і аб курыцы…

Найперш – пра няспраўджаны(я) прагноз(ы). У мінулай серыі прадказваў, што мужчынская зборная РБ на сусветнай шахматнай Алімпіядзе зойме месца, блізкае да 14-га (г. зн. адпаведнае рэйтынгу). Не меў ілюзій адносна дзяржпадтрымкі шахматыстаў у Сінявокай, аднак пераацаніў якасць падрыхтоўкі, дый згуртаванасць нашай «эліты». Насамрэч гросмайстры падзялілі месцы з 25-га па 38-е, а дакладней, трапілі акурат у трыццатку. Някепскі вынік з улікам таго, што ў Батумі прыехалі амаль 200 каманд, але ж многія, нават шахблогеры, незалежныя ад тутэйшай федэрацыі, чакалі большага. Напрыклад, гросмайстар Cяргей Каспараў: «Хлопцы трапяць у дзясятку». Майстар ФІДЭ Уладзіслаў Каташук: «Прагнозы: мужчыны – 6-е месца, дамы – 5-е ў сваёй рэйтынгавай групе». Беларускі, дарэчы, не расчаравалі; «перавыканалі» каташукоўскі план, у апошнім туры вырваўшы перамогу ў ізраільцянак. Можна доўга разважаць пра тое, што і моцны пол даў бы рады, калі б у зборную запрасілі «дысідэнта» Сяргея Азарава, а не …, ды навошта пасля бойкі махаць кулакамі.

Меркаваў, што Мінск даб’ецца права на правядзенне шахалімпіяды 2022 г. – так і здарылася. Іншая рэч, ці так ужо патрэбная ў РБ тая алімпіяда, калі братання гасцей з мясцовымі аматарамі шахаў апошнім часам не бывае (у залы для гульні пускаюць толькі «сваіх», etc.). Апытанка наведвальнікаў буйнога спартыўнага сайта сведчыць пра тое, што «народ» скептычна пазірае на ператварэнне Мінска ў Нью-Васюкі; скептыкаў (50,4%, 1331 голас) амаль у 2 разы болей за тых, хто выбраў варыянт «Выдатна!» (26,9%, 709 галасоў). Ну, турбізнэс праз 4 гады заробіць сваю капейчыну, чыноўнікі & кіраўніцтва БФШ папіяраць сябе – мо і шараговым гульцам нешта перападзе. ¯\_(ツ)_/¯

А вось упартасць Расіі ў прасоўванні на пасаду прэзідэнта ФІДЭ свайго кандыдата я недаацаніў (04.10.2018 Аркадзь Дварковіч адолеў-такі Георгіуса Макропуласа з лікам 103:78). Сяргей Каракін не стаў чэмпіёнам свету, з «ПятроваБашыравым» аблажаліся, дык хоць тут узялі рэванш… 🙂

Як бы я ні ставіўся да кіраўніцтва РФ, трэба прызнаць, што ў суседняй краіне мядзведзі не блукаюць па вуліцах, а інтэлектуалам дагэтуль ёсць дзе выказацца (і дзе зарабіць – прынамсі ў буйных гарадах). Паяданне бліноў з лапаты і сумнавядомы «Баярышнік» цікавяць далёка не ўсіх. Таму, калі допіс пра калекцыю футраў з «турэмнымі татуіроўкамі», выпушчаную нейкімі расійскімі дызайнерамі, падаецца ў беларускім выданні пад загалоўкам «Іх норавы», гэта выглядае… кантраверсійна.

Фрыкаў і/або аматараў «блатной музыкі» хапае ва ўсіх краінах постсавецкай прасторы, у тым ліку ў РБ. Прыпісванне агульных балячак выключна суседзям – у лепшым выпадку, інфантыльнасць, у горшым – прапаганда. Якая таксама бывае інфантыльнай.

Некалі часцей даваў парады жыхарам Расіі, Украіны, Ізраіля, зараз – адно ў выключных выпадках. Тут бы самім пазбавіцца правінцыйнасці й хабёльства. Узяць «прасунуты» мінскі рэсурс, з якім у 2016–2017 гг. супрацоўнічаў ізраільска-беларускі сайт (гл. тут, тут…). На жаль, к лету 2018 г. «сіцідог» сапсаваўся; пачаў гнаць фуфло паражняк і захоўваць абразлівыя каменты пад матэрыяламі. Між тым у чэрвені рэдакцыя «прагнулася» перад важнай заходняй дамай і пацерла мноства каментаў з асцярожнай крытыкай на адрас В., начальніцы прадстаўніцтва Еўрасаюза ў Беларусі. Натуральна, цяпер іх не відаць, але паверце, нічога там страшнага не было.

Вас задавальняе такая селектыўная цэнзурка ў стылі пані Рамашэўскай? Мяне – не. Як і тупая «прамакееўская» шпілька ў новым тэлешоў Яўгена Перліна; маўляў, «пісьменніку-пачаткоўцу» Франсуа Аланду не спадабалася ў Мінску, а ў Напалеона было яшчэ больш прэтэнзій да Беларусі… Паслухаць можна тут на 37:34–38:34, але я б не раіў; беражыце вушы. Узровень Тарапунькі & Штэпселя ўзору 1970 года, і гэта не камплімент 😉

Агулам, паглядзеўшы сёлетнія фільмы «Лета» і «Хрусталь» (пераклад назвы намінанта ад Беларусі на «Оскара» як «Крышталь» лічу няўдалым хаця б таму, што ў такім разе ўзнікаюць асацыяцыі з аднайменным віна-гарэлачным заводам), неяк востра адчуў: няма новага пад Сонцам. І забываюцца падзеі мінуўшчыны – ужо і 1990-я, нягледзячы на прысвечаны ім пышны інтэрнэт-рэсурс, робяцца ў Беларусі легендай. Таму папрасіў чытачоў «Катлет…» узгадаць што-небудзь пра той час, асабліва пра 1992–93 гг., калі Рэспубліка Беларусь ужо была, а прэзідэнта ў ёй – surprise! – не існавала.

Слова Юрыю Тэперу (1958 г. нар.):

Некаторыя ганяць той час, а я стаўлюся да яго спакойна. Так, была інфляцыя, але і зарплаты раслі… Уклады ў ашчадкасах абясцэніліся, незразумела было, што рабіць з грашыма. Многія імкнуліся патраціць заробак адразу.

Цікава было глядзець тэлевізар – і расійскія, і беларускія каналы.

У Мінску па тэлефоне можна было званіць бясплатна, не было жэтонаў і картак.

У педінстытуце была добрая шахматная каманда. Якраз паступілі ўвосень 1993 г. Сяргей Карчыцкі, Сяргей Багдановіч, Наталля Папова, Алена Цатуран (яны ўцяклі з мамай з Баку), Валодя Нікіцінскі, Лена Шынкарэнка. Я б сказаў пра тую каманду, дый усю моладзь таго часу, словамі Маргарыты Алігер: «Поколенье взросших на свободе / в молодом отечестве своём». Была вясёлая абстаноўка, адсутнасць страху.

Нехта вырашыў, што мы не секцыя, а клуб (больш самастойнае ўтварэнне). Мы склалі статут на рускай мове, але рэктар не стаў чытаць, сказаў, што дзяржаўная мова ў нас беларуская. Прыйшлося думаць, як перакласці… Пераклалі «для птушачкі» – мо недзе ў архіве і захаваўся тэкст.

Ладзілася шмат турніраў у Палацы шахмат на К. Маркса, 10. Я ўзяў 6-е месца ў «народным турніры»; далі прыз 400 рублёў, а праязны білет каштаваў 380.

Казалі, што паўсюль быў рэкет, прадпрымальнікі баяліся нешта рабіць. Мо таму і выбралі Лукашэнку ў 1994 г. – народ спадзяваўся, што «бязмежжа» не будзе.

У 1993-м я пачаў весці заняткі па шахматах у яўрэйскіх класах школы № 132 (вёў 2 гады). З рэкетам не сутыкаўся.

Пётр Рэзванаў (1974 г. нар.):

У 1992 г. на факультэт прыкладной матэматыкі і інфарматыкі БДУ я ўжо год як паступіў, палітыкай яшчэ не цікавіўся. У галоўным корпусе БДУ быў адзін афіцыйны кніжны шапік і адзін неафіцыйны, у будынку хімфака – хутчэй, паўафіцыйны, з наменклатурай, блізкай да рэрыхаўскай бібліятэкі. Падобныя на хімфакаўскі шапікі (ці сталы) былі ў бібліятэцы імя Л. Талстога і ў інтэрнаце Інстытута культуры. Было каля БДУ яшчэ некалькі шапікаў: ва двары, уздоўж праходу, што міма ЗАГСа ідзе ад Ленінградскай да лесвіцы на праспект; адзін з іх кніжны). У квартале дзейнічаў кабельны канал «Семіраміс» з фільмамі з бліжэйшага відэапракату.

Жыццёвыя складанасці неяк мяне не чапалі: ці то дзякаваць таму бацькам, ці то таму, што познесавецкая прапаганда мяне пераканала: быць Дыягенам і жыць у бочцы – гэта крута!..

Рабіў для маці праграму, якая друкавала плацёжкі; яшчэ «банкаўскія цагліны» з «зайцоў» і нават «вавёрак» памятаю.

Зараз паўспамінаю сам (1977 г. нар.):

У пачатку 1992 г. маці на заводзе Арджанікідзэ скарацілі, яна доўгі час не працавала, але галодныя мы не сядзелі, бо айчым няблага зарабляў на мясакамбінаце і меў досыць «талонаў», без якіх мала што прадавалася ў крамах. Я ціхамірна вучыўся ў 9-м класе. У жніўні з маці на тыдзень ездзілі адпачываць у Літву (спыніліся ў Паланзе на кватэры, выбіраліся і ў Клайпеду). Межы заставаліся адкрытыя, літоўцы прымалі cавецкія рублі і даволі ахвотна размаўлялі па-руску. Тыя рублі хадзілі і ў Беларусі як паралельная валюта; «зайчыкі» з’явіліся ў канцы мая, і мы, школьнікі, з гонарам паказвалі адно аднаму новыя купюры.

У 1992–1993 гг. кнігарні, звычайныя і букіністычныя, поўніліся таннымі кнігамі – цэны на іх у параўнанні з 1990–1991 гг. не скокнулі, асабліва на перыферыі. Многа цікавага купіў у Барысаве, куды мы з маці на пару дзён ездзілі да родзічаў, у Шклове, куды мяне ўвосень 1992 г. узялі як трэнера каманды юных шахматыстаў, слабых на зрок… Апрача кніг, з паездак прывозіў плыткі; зрэшты, хапала іх тады і ў мінскіх музычных крамах. Нядорага ў той час каштавалі білеты ў тэатры; я перагледзеў амаль увесь рэпертуар «музкамедыі».

У Палацы дзяцей і моладзі, куды хадзіў «на шахматы» з 1988 г., паціху перапрадаваў тое, што знаходзіў у букіністычных, альбо мяняў на старыя манеты. Зарабляў на гэтым капейкі – вабіў сам працэс. Трэнеры глядзелі скрозь пальцы, а то і самі ўдзельнічалі. Праўда, балгарскі госць аднойчы (улетку 1992 г.) расхваляваўся, не атрымаўшы кнігу па «сваёй» цане, шпурнуў яе ў кут, а мяне абазваў, здаецца, барыгам… Тутэйшы «аўтарытэт» С. нечакана яго падтрымаў – з таго часу я згарнуў «бізнэс». Засталася толькі прыгожая купюра як напамін пра тыя гешэфты.

Цікавасць да палітыкі, моцная на рубяжы 19911992 гг., паступова згасала. Усё менш людзей выходзіла на вуліцы, і постаці зборшчыкаў подпісаў на вуліцах, гэтаксама як палкія прамовы дэпутатаў, ужо неяк не выклікалі даверу.

Трывала вера ў Захад, які нам дапаможа… Сярод таварышаў па школе і шахклубу многа было размоў пра паездкі за мяжу па лініі «дзяцей Чарнобыля», расповедаў пра замежныя дзівосы. Штогод у нашай школе № 79 раздавалі гуманітарную дапамогу – хіба ад немцаў. Аднойчы я нешта ўзяў, другі раз – не (гонар пераважыў).

У верасні 1993 г. пачаў вучыць іўрыт, неўзабаве стаў валанцёрам МОЕКа. І ў «Сахнуце», і ў МОЕКу шчэ адчуваўся энтузіязм ранейшых гадоў.

50-годдзе з дзён ліквідацыі мінскага гета (у кастрычніку 1993 г.) амаль не запомнілася. Прачытаў пра Дні памяці постфактум у газеце «Авив», якая тады прадавалася і ў кіёсках – з лета 1993 г. купляў яе ля Камароўкі. Агулам, набываў шмат газет – беларускіх і расійскіх. Давяраў ім, вядома, куды больш, чым цяпер 🙂 Версію пра перамогу дэмакратыі над чырвона-карычневымі ў кастрычніку збольшага прыняў, як і многія мае аднакласнікі. Праўда, наш ваенрук Генадзь досыць мудра спрачаўся з той версіяй – ды я і сам адчуваў, што ў Маскве нешта пайшло не так… Без радасці пазіраў у тэлевізар на кадры абстрэлу «Белага дома»; эйфарыі, як 21-22 жніўня 1991 г., не было і блізка.

Запрашаю чытачоў прадоўжыць «вечар успамінаў» 🙂 А я адсправаздачуся пра выправу ў Гродна, арганізаваную прадзюсерам Сяргеем Будкіным 7 кастрычніка г. г.

Першая прэзентацыя праекта «(Не)расстраляныя» па-за межамі Мінска прайшла не без шурпатасцей, але ў цэлым годна. Агучыў лекцыю пра Майсея Кульбака – па завядзёнцы, сёе-тое выкінуў, каліва дадаў.

Кіраўнік праекта С. Будкін і аўтар гэтых радкоў (здымкі адсюль)

Акцёрка і танцорка Яўгенія Рамановіч, адказная за «Дом46», павадзіла па пешаходнай вуліцы Савецкай. Узрадавала мяне, што дух выдатнага ідышнага паэта Лейба Найдуса (1890–1918) прысутны ў Гародні…

 

Вуліца Найдуса ў самым цэнтры горада (фота Я. Рамановіч); меню адной з рэстарацый.

 

Гаспадыня «Дома46»; танк ля царквы

* * *

Абяцаў падрыхтаваць да публікацыі на belisrael.info «Палестыну» Рыгора Кобеца, калі будзе 5 заявак. Іх паступіла ўсяго 3, ды што паробіш – не друкаваць жа палову паэмы?.. Let it be, неўзабаве перанабяру яе цалкам.

«Вольфаў цытатнік»

«На любы пункт гледжання кожны мае права. Толькі з гэтага, на жаль, плаўна выцякае права на хлусню» (Марына Ляско)

«Агулам, паўсюль, дзе ёсць выбар з двух, трэба выбіраць трэцяе» (Дзмітрый Быкаў, 28.09.2018)

«Абслугоўваеш людзей творчых. Гэта зона практычнай канфлікталогіі, зона павышанай небяспекі… Там усе гатовыя ў любы момант узарвацца, і ўсе, наогул, перакананыя, што яны – цэнтр сусвету. І гэта правільна. Напэўна, некаторы эгацэнтрызм – гэта ўмова таленту, умова творчай прафесіі. Таму добры прадзюсер мусіць быць яшчэ ў нейкім сэнсе псіхатэрапеўтам» (Аляксей Малабродскі, 02.10.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.10.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.10.2018  19:38

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (87)

Шалом! І папярэджанне: гэта не самая змястоўная серыя, тут будзе больш маіх асабістых мух (а можа, тараканаў…), чым катлет. Не спалохаліся? Тады – наперад.

У нашу бліскучую эпоху многія займаюцца калі не рэканструкцыяй, то рэцыклізацыяй мінулага; усё б ім «асвоіць і ператравіць» (як зухаватым рэстаўратарам ашмянскай сінагогі). Адной з галоўных рэцыклізатарак была – і застаецца – Адзіная Нобелеўская, якая дасціпна назвала сваю кнігу 2013 г. «Час сэканд хэнд».

Я не тое каб супраць самога працэсу; падабаліся, напрыклад, перадачы Леаніда Парфёнава пра падзеі і цікавосткі таго ці іншага года савецкай улады. Але ж калі кніга С. А. пачынаецца з заявы «Мы узнали историю, которую от нас скрывали…», потым агаломшвае скажонымi cловамі Леніна («Повесить (непременно повесить, дабы народ видел) не меньше 1000 завзятых кулаков», 1918 – слушны варыянт гл. тут) і цытатай з Троцкага, які быццам бы адказаў у Маскве праф. Кузняцову («Вот когда я заставлю ваших матерей есть своих детей, тогда вы можете прийти и сказать: “Мы голодаем”», 1919), гэта крышачку не сведчыць пра павагу да мінуўшчыны & гістарыяграфіі. Не абяляю Троцкага; за масавы голад у Расіі 100 гадоў таму, за «харчовую дыктатуру» ён нясе адказнасць, як і ўся верхавіна бальшавікоў. Ды крыніца «яго» звышцынічных слоў больш чым ненадзейная: газета «Донские ведомости» № 268, 1919. Выдавалася ў горадзе Новачаркаску, падкантрольным белай гвардыі; ясна, ва ўмовах грамадзянскай вайны выданне служыла і прапагандным рупарам. Намёкі на канібалізм «таго боку» – нярэдкі прыём у контрпрапагандзе пачатку ХХ ст.

Зручным аб’ектам для маніпуляцыі зрабілася ў 2010-х памяць не толькі пра падзеі стогадовай даўніны, але і пра адносна блізкі гістарычны перыяд. Паказальны ў гэтым плане «фільм-сенсацыя» амерыканскай рэжысёркі беларускага паходжання Дар’і Жук, які сёлета мае намінавацца на «Оскара» ад нашай краіны. Гаворка, зразумела, пра «Хрусталь» (Crystal Swan), анансаваны так: «90-я гады. Беларусь. Час застою, працы няма». Ужо чым-чым, а «застоем» вірлівыя 1990-я гады не патыхалі.

Паглядзеў фільм 5 верасня ў суседнім кінатэатры «Аўрора», заплаціўшы 5 рублёў. Што сказаць на карысць аўтараў – знята жвава, дынамічненька… Вітальнасць кідаецца ў вочы. Першая палова («мінская») выглядае няблага; адчуваецца, што рэжысёрцы вядомае жыццё сталічнай багемы, што ў дэманстрацыю бар’ераў, з якімі сутыкнулася галоўная гераіня, укладзена шмат асабістага. Але прыгоды гераіні ў пасёлку Хрустальным – проста ўзлом мозга, хоць і прыпраўлены эстэцтвам ды жарцікамі-шмарцікамі.

Дэталі тыпу дываноў на сценах, соннага вахцёра ў правінцыйным гатэлі або савецкіх кніг у постсавецкай кватэры («Честь» лаўрэата Сталінскай прэміі Мядынскага сапраўды некалі тырчэла з усіх кутоў) перададзены праўдападобна, у цэлым жа мастацкі свет фільма не пераканаўчы… Назаву толькі асобныя нацяжкі.

Героі расплачваюцца ў Беларусі ці то расійскімі рублямі, ці то савецкімі, але дакладна не «зайчыкамі» – значыць, час дзеяння, хутчэй за ўсё, красавік 1993 года (чаму красавік? – у фінале поўнай версіі фільма, якую ў «Аўроры» не паказалі, гераіня праз акно аўтобуса глядзіць на «Чарнобыльскі шлях»). На дакуменце, які дастае Веля, увогуле мільгае 1992 год. Тады якім бокам рэйв-вечарына ў музеі Заіра Азгура? Скульптар памёр у 1995 г., музей быў створаны пазней… «Асучасніванне» ж у Беларусі падобных устаноў з савецкай сімволікай – увогуле тэндэнцыя ХХІ стагоддзя.

Дыпламаваная юрыстка з падвешаным языком і веданнем англійскай у першай палове 1990-х мела ў Мінску ўсе шансы знайсці добрую працу – «перавытворчасці» асоб з вышэйшай адукацыяй яшчэ не было, новыя фірмы раслі як грыбы, дый старым патрабаваліся спецыялісты… Але, дапусцім, яна «адкасіла» ад размеркавання і настолькі захапілася заходняй музыкай, што забыла, дзе ляжыць яе дыплом; так ці іначай, у першыя постсавецкія гады не прынята было, каб здаровая дзяўчына пасля ВНУ многа месяцаў «сядзела на шыі» ў маці. Абсурдныя і паводзіны дзяўчыны пасля згвалтавання ў пасёлку – нехта на яе месцы пайшоў бы ў міліцыю, нехта адпомсціў бы гвалтаўніку самастойна… Гераіня выбрала неверагодны, інфантыльны «трэці шлях», які не стыкуецца з яе характарам і ранейшымі паводзінамі.

Карацей, Беларусь пачатку 1990-х паказаная прыкладна з той жа доляй праўдзівасці, як Германія пачатку 1945 г. у «17 імгненнях вясны».

Што яшчэ дратуе? Фільм зроблены так, каб усім спадабацца. Лукашыстам – бо дэманструе «хаос» (нехлямяжыя гандлёвыя кропкі, выдача зарплаты прадукцыяй…), нароблены, як той казаў, «дзермакратамі». Апазіцыянерчыкам, зацыкленым на антыкамунізме – бо ёсць кадры, дзе спадчына СССР пададзена з іроніяй. Аматарам прыроды – бо ўключае ў сябе антыбраканьерскую рыторыку. Гараджанам – бо перыферыя малюецца амаль выключна як прастора дэградацыі. Вяскоўцам – таму што створаны вобраз мясцовага шэрыфа, строгага, але спагадлівага, дый паводзіны галоўнай гераіні як бы намякаюць, што «гарадскія» яшчэ горшыя. Ну і, вядома, экспертам на Захадзе мусіць спадабацца самаедства самакрытыка 38-гадовай рэжысёркі, якая да 16 год жыла тутака ды пазіцыянуе сябе як беларуска. Заходняму абывацелю таксама гарантаваныя моцныя эмоцыі ад сузірання those White Russians, у якіх «ніколі нічога не зменіцца» (С).

«Хрусталь», як той Шалтай-Балтай, сядзіць на сцяне паміж мастацтвам і агітпропам; тым не менш ягоныя рэйтынгі перавышаюць 7 з 10 (я паставіў бы 5), дый паважаная мною Таццяна Заміроўская станоўча ацаніла кінатвор. Журналістка-літаратарка слушна заўважыла, што «адстароненасць, бадай, галоўная эмоцыя Хрусталя», адзначыла сярод плюсоў рэжысёркі свайго пакалення яе «заходнюю, глабальную адукацыю». Аднак з наступным ужо ніяк не магу згадзіцца: «Дар’я, у адрозненне ад нас, не расла на рускім кіно, і таму змагла зняць добры, дакладны і сумленны беларускі фільм». «Маленькая Вера», «Аварыя – дачка мянта», «Брат», «Стылягі», «Левіяфан» – не сумняюся, што мінімум тры з пяці гэтых фільмаў Д. Жук бачыла. Прынамсі адсылкі да «перабудовачнага» і постсавецкага расійскага кіно раз-пораз свіцяцца скрозь «Хрусталь».

Афішкі фільмаў «Хрусталь» і «Лета»

А вось яшчэ адзін сёлетні фільм з аналагічным рэйтынгам – «Лета» Кірыла Сярэбранікава. Час дзеяння – 1981–82 гг., месца дзеяння – ленінградскі рок-клуб і наваколле. Таксама, на першы погляд, маніпуляцыя гістарычнай памяццю, бо «ўсё было не так» (С) – і Цой на сябе не падобны, і лідар «Заапарка» Майк Навуменка… Але – чапляе. Просценькі трохкутнік, дзе Майк увасабляе мінулае (мо нездарма яго, 26-27-гадовага, грае 40-гадовы Рома Звер), Віктар – будучыню, а Майкава жонка Наталля, увасабленне жаноцкасці, разрываецца паміж імі, пакуль Віктара не бярэ ў палон Марыяна. Love story аздобленa выдатнай музыкай; так, ва ўмовах, калі мала што дазволена, «музыка – усё», музыка па-над усім. Героі жывуць і рухаюцца, нібы ў зачараваным сне, што, магчыма, нават лепей ілюструе час «застою», чым спробы кіраўніцтва рок-клуба цэнзураваць тэксты Цоя. Цэнзуру, як выяўляецца, лёгка абысці, і неўзабаве пільная цётачка сама «тапырыцца» ад гурта «Кіно».

У цэлым атрымаўся мілы, палётны аповед пра «барацьбу добрага з лепшым», дзе верыш і ў вылазку Віктара на дах тралейбуса, каб спыніць яго для Наталлі, і ў боль мужа, які, стоячы пад дажджом, залівае перажыванні партвейнам, і ва ўменне эксцэнтрычнага панка праходзіць праз сцяну… І ў старую з «кватэрніка» (Лія Ахеджакава), якая схіляецца перад творчасцю маладых.

Сюжэт някідкі, дый развіваецца даволі марудна – але без лішніх слоў і жэстаў, на «японскі» манер. Назіраць за падзеямі цікава, адчування «цягучай безнадзёгі» або кан’юнктурнасці (вобраз і мелодыі Цоя пасля жніўня 1990 г. «юзаюць» усе, каму хочацца) у мяне не засталося. Пэўна, мая ацэнка сягала б 8-9 балаў з 10. Чаму не 10? Заўсёды ёсць да чаго імкнуцца.

Рэзюмуючы: і «Хрусталь», і «Лета» – фантазіі пра мінулае. Аднак «Хрусталь» – злая казка, «Лета» – добрая. Якую б я выбраў для перагляду – пытанне рытарычнае.

Яшчэ гадоў 8-12 таму я «наступаў на горла ўласнай песні» і часам падтрымліваў тых, каго не варта было – з той простай прычыны, што «свае». З узростам маю ўсё менш спадзеваў на тое, што тутэйшыя «гарбатыя» выправяцца самі. Усё больш ахвоты ацэньваць творы (ды іншыя ўчынкі) па «гамбургскім рахунку».

Меркаваў у верасні паглядзець яшчэ адзін нашумелы мастацкі фільм «Заўтра» (Next Day), зняты беларускай Юліяй Шатун за вельмі сціплыя грошы, але высока ацэнены экспертамі на кінафестывалях. Паехаў у кінатэатр «Піянер» на адзін з сеансаў (17:10), дык у 17:05 у касе ўжо не было квіткоў… Ну, хоць парадаваўся за маладую рэжысёрку, што ейны твор выклікаў такі ажыятаж 🙂 Цікава, што першую караткаметражку Ю. Шатун зняла для фестывалю яўрэйскага кіно ў 2011 г., ледзь навучыўшыся трымаць у руках камеру… Дзяўчына заінтрыгавала, дый тэма распаўсюджвання рэкламы па паштовых скрынях, закранутая ў «Заўтра», не чужая мне. Дальбог, пры першай магчымасці ліквідую прабел у сваёй кінаадукацыі.

І пра яўрэяў: яны (мы) паўсюль 🙂 50 год таму быў Іосіф Кабзон, пясняр камсамольцаў-дабравольцаў (1937–2018, хай спіць спакойна), але быў і Грынберг, інжынер па тэхніцы бяспекі перасоўнай механізаванай калоны № 1 Галоўнага ўпраўлення энергетыкі і электрыфікацыі пры Саўміне БССР, які з нагоды ўварвання ў Чэхаславакію выказаўся так: «Прыдумалі Леніна і моляцца на яго, як на д’ябла. Лезем, куды не трэба, а самі як жывем?» Смелае выказванне прыведзена ў артыкуле беларускага гісторыка Аляксандра Кур’яновіча – чытайце тут.

А вось як даказваецца на tut.by тэзіс аб тым, што ўтрыманне бардэляў – прыбытковая справа: «У 1904 г. утрымальніцы дома цярпімасці ў Гродна, Сара і Рэйза Глаз, нават здолелі за кошт уласных сродкаў пабудаваць для бардэля новую двухпавярховую камяніцу» (Таццяна Вароніч, 21.08.2018)…

Дарэчы, пра шахматную алімпіяду ў Батумі і маючы адбыцца 03.10.2018 кангрэс ФІДЭ. Мой прагноз – мужчынская зборная Беларусі апынецца ў другой дзясятцы (каля 14-га месца), жаночая стане крыху ніжэй. Права на правядзенне алімпіяды 2022 г. Мінск даб’ецца – на (сама)рэкламу беларусы не скупіліся, i нават пацярпелы ад БФШ Уладзіслаў Каташук у верасні падтрымаў амбітны праект федэрацыі. На выбарах прэзідэнта ФІДЭ пераможа «Макро», бо Аркадзь Дварковіч позна ўступіў у гульню, а пуцінская прамоцыя хутчэй яму шкодзіць, чым дапамагае. Дый не захочуць многія з дэлегатаў «трэцяга свету», асабліва мусульманскага, падпарадкоўвацца яўрэю, няхай і расійскаму… Хочаце – спрачайцеся.

І без алімпіяды Мінск – даволі шахматны горад 🙂 Здымкі са Старажоўскай і Нямігі, 2017-2018 (справа – рэклама з вітрыны)

«Вольфаў цытатнік»

«Рана ў сваім жыцці я заўважыў, што ніводная падзея ніколі ў газетах карэктна не асвятляецца, але ў Іспаніі [у час грамадзянскай вайны] я ўпершыню ўбачыў, што газетныя справаздачы не маюць аніякага дачынення да фактаў. Калі б яны проста хлусілі, то захоўвалася б прынамсі нейкая сувязь з фактамі…» (Джордж Оруэл, «Азіраючыся на вайну ў Іспаніі», 1943)

«Каму трэба дапамагаць? Дапамагаць трэба тым, хто ўносіць у публічную прастору разнастайнасць. Калі максімальна сцісла сфармуляваць тое, што ведае наша палітычная навука, яна ведае наступнае: канкурэнцыя – гэта жыццё і развіццё, манаполія – гэта інсульт і смерць» (Кацярына Шульман, 25.09.2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

28.09.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 28.09.2018  17:09