Tag Archives: Еврейская автономная область

Биробиджан глазами блогера / Birobidzhan as seen by a blogger

ZAVODFOTO.RU

Город Биробиджан – это столица Еврейской автономной области. Между прочим, единственной автономной области в России. Добраться сюда, скорее всего, сможет далеко не каждый, от Москвы он находится более чем в 8 300 км и поездом будет сильно долго, собственного аэропорта в городе тоже нет, ближайший за 200 км в Хабаровске, куда я и прилетел. Я давно мечтал здесь побывать, и вот судьба мне дала шанс. Поэтому сегодня я и предлагаю вместе со мной прогуляться по этому городу.

Своё название город получил по национальному образованию Биро-Биджан: так называли пространство между реками (от эвенк. бира – река + биджан, биджен – постоянное стойбище), которое было предназначено для заселения евреями с 1928 года.

2. Железнодорожный вокзал Биробиджана. Строили вокзал в основном заключенные. Его строительство было закончено в 1935 году. Между прочим, это было первое каменное здание в городе.

Памятник первым переселенцам Биробиджана. Он установлен на привокзальной площади города, в память о его необычной истории. Всё дело в том, что в 30-ых годах прошлого века властью в эти места были выселены десятки тысяч советских евреев, кроме того, сюда стали съезжаться люди еврейской национальности и из других стран: США и Аргентины, стран Европы и Израиля. В 1928 году на станцию рабочего поселка Тихонькая (раньше Биробиджан назывался именно так) прибыли первые переселенцы. Именно им и посвящена эта скульптурная композиция. Скульптура выполнена по проекту биробиджанского художника Владислава Абрамовича Цапа. Она изображает простую деревянную повозку, впряженную в лошадь, на которой с одним мешком вещей и самоваром едет семья. Они двигаются на новые, необжитые места в надежде на лучшую жизнь. Жители города называют памятник по-разному: некоторые зовут скульптуру памятником неизвестному таксисту, другие – памятником искателям счастья.

3.

В отличие от большинства других российских городов, Биробиджан не является древним поселением. История города начинается с 1912 года, когда Правительством было принято решение о заселении территорий вдоль железнодорожной полосы Амурской железной дороги. Первоначально была открыта станция Тихонькая, получившая своё название по существовавшей на этом месте заимке – Сопка Тихонького. В результате при станции был основан посёлок, который в 1928 году был преобразован в рабочий посёлок Тихонькая-Станция. Решение советского правительства избрать станцию Тихонькую для еврейского заселения определялось множеством факторов, основным было намерение укрепить границы советского Дальнего Востока ввиду близости Японии и возможного вторжения китайцев. Заселение данного региона стало особенно важным для СССР после советско-китайского конфликта 1929 года и оккупации японцами в 1931 году Маньчжурии. Кроме этого в конце 1920-х и начале 1930-х гг. правительство СССР пыталось улучшить отношения с Западом, и Биробиджанский проект мог повлиять на еврейское и проеврейское общественное мнение в Европе и Америке. Включение евреев в проект заселения Дальнего Востока имело также целью получение финансовой помощи от богатых евреев, живших за рубежом. Хотя первоначально для трудящихся евреев рассматривался вариант направить их в Крым или в Поволжье.

4. Город особой высотностью не блещет, в основном тут стоят вот такие пятиэтажки. А чем дальше к окраинам – тем этажей ещё меньше.

В апреле 1928 года сюда начинают прибывать первые переселенцы, всего в течение года прибыло 856 человек. Однако, в связи с тяжёлыми бытовыми условиями и из-за тяжёлого климата этот процесс протекал неравномерно. В первые годы прибыло сравнительно большое число евреев-поселенцев, однако более половины поселенцев, прибывших в 1928-33 гг., покинули область. Всего за первые шесть лет колонизации прибыло 19 635 евреев, а уехало 11 450, то есть осталось только 8 185 человек. Постановлением Президиума ВЦИК от 10 октября 1931 года селение Тихонькое было отнесено к категории рабочих посёлков и ему присвоено наименование Биро-Биджан. А 2 марта 1937 года согласно постановлению Президиума ВЦИК, Рабочий посёлок Биробиджан получает статус города. Во второй половине 1930-х гг. построены общественные здания: Дом Советов, педагогическое училище, библиотека, Дворец культуры, т.е. постепенно Биробиджан и визуально начинает походить на город. В конце 30-х годов население Биробиджана значительно выросло после прибытия 1 400 евреев, проживавших в других странах. В частности, это были граждане Аргентины, Соединённых Штатов и Палестины. Сегодня в городе проживает 74,1 тысячи человек.

5. Здесь работает Правительство Еврейской Автономной области.

6. Памятник Владимиру Ленину есть практически в каждом нашем городе, Биробиджан тоже не стал исключением. Он стоит на одноименной площади. Торжественное открытие этого памятника состоялось 7 октября 1978 года.

7. Здание мэрии

В этом здании располагается Биробиджанская еврейская религиозная община “Фрейд”. Она была создана в июле 1997 года. В ноябре 2000 года был открыт общинный центр, в котором расположились зал для молитв, библиотека, компьютерный класс, а также благотворительная служба, занимающаяся сбором помощи для малообеспеченных жителей области. При религиозной общине действует Биробиджанский еврейский народный университет – единственный в своем роде на Дальнем Востоке. Это учебное заведение помогает сохранить традиционную национальную культуру евреев.

8.

9. У синагоги стоит вот такой Хасид с огромным рогом (шофаром).

10. Осенью 2004 года здесь же была открыта и синагога.

11. Памятник “Нашим землякам – ветеранам локальных войн и военных конфликтов”.

12. Указатели улиц в Биробиджане подписаны на двух языках: русском и идиш.

Памятник Дружбы в Биробиджане. Он установлен в сквере на одноименной площади неподалеку от городской мэрии и открыт 14 сентября 2002 года. Памятник символизирует давнюю дружбу, уважение и сотрудничество Еврейской автономной области и Китайской Народной Республики, а также теплые отношения Биробиджана и его города-побратима в Китае – Хэгана. Монумент был спроектирован и сооружен с помощью скульпторов и дизайнеров из Китая, материалы также были использованы китайские. Памятник представляет собой высокий каменный монумент в виде двух протянутых вверх рук, которые держат в ладонях позолоченный металлический шар. Шар обвивают траектории ракет, украшенные золотыми звездами.

13.

Биробиджанский Благовещенский кафедральный собор, который был возведен в 2003-2005 году и освящен 21 сентября 2005 года. До этого биробиджанский приход ютился в здании бывшего народного суда. Позднее, с 1999 по 2005 года кафедральным собором был храм Святителя Николая в Биробиджане.

14.

15. Биробиджанская областная филармония и Театральная площадь города.

16. Здание филармонии было построено в 1984 году. Концертный зал филармонии рассчитан на 674 зрительских места.

17. Скульптура “Скрипач” на театральной площади. Она здесь установлена в 2004 году. Кстати, у него постоянно воруют смычок и поэтому его выдают ему только по праздникам, а потом снова отбирают :).

18.

19. Местная набережная и река Бира, на которой и расположен город Биробиджан.

Река Бира, являющаяся левым притоком реки Амур, образована слиянием двух рек – Сутары и Кульдура, которые стекают с Сутарского хребта и хребта Малый Хинган. Общая длина реки составляет около 261 километра, площадь бассейна составляет более 9,5 тысяч квадратных километров. Кроме Биробиджана на реке Бира стоят ещё несколько десятков различных сел и городов. В основном поселения располагаются по левому берегу реки.

20.

21. Памятник неизвестному художнику, рисующему невидимую картину, невидимой кистью. Кисть тоже стыбрили, как и смычок у скрипача.

Опубликовано 01.11.2017  22:18

«(Не)расстраляная паэзія» і «Расстраляная літаратура»

Увосень 2017 года ў Мінску адзначаецца 80-годдзе «Чорнай ночы». Ужо нямала гаварылася пра тое, што ў 1937-м быў знішчаны цвет беларускай (і беларуска-яўрэйскай) інтэлігенцыі. Нашы аўтары бралі ўдзел у некаторых імпрэзах – і як выступоўцы, і як гледачы. Засяродзімся на праекце партала tuzinfm.by, які стартаваў фактычна 1 верасня, а прадоўжыцца як мінімум да 16.11.2017, і на вечарыне Саюза беларускіх пісьменнікаў, што адбылася ў галерэі TUT.by на праспекце Дзяржынскага (!). Учора, 30 кастрычніка 2017 г.

* * *

Праблема: беларускім паэтам Расстралянага Адраджэння пагражае поўнае забыццё: іх творы і твары сціраюцца з народнай памяці. Рашэнне: музычна-адукацыйны праект, прысвечаны памяці беларускіх дзеячоў культуры і навукі, якія былі расстраляныя ў ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937… Праект «(Не)расстраляная паэзія» плён паўгадавой працы больш чым 60 чалавек: музыкаў, даследчыкаў літаратуры, дызайнераў, саўндпрадзюсераў, рэжысёраў ды актораў. У прома-роліку Арцёма Лобача ў ролі «паэтаў маладой краіны» зняліся Павел Харланчук, Алена Гіранок і Андрэй Саўчанка. Таксама з’явілася 12 відэазваротаў удзельнікаў праектa з заклікам звярнуць увагу на паэтаў 1930-х гадоў.

Мы мусім памятаць імёны рэпрэсаваных паэтаў і захаваць іх творы, каб не знікнуць самім. Сэнс назвы праекту «(Не)расстраляная паэзія» – хоць аўтары і расстраляныя, іх творчую спадчыну ліквідаваць немагчыма. З дапамогай гэтага праекта мы аддаем даніну павагі паэтам і ўключаем іх творчасць у сучасны культурны кантэкст.

Кропка ў праекце «(Не)расстраляная паэзія» на прэзентацыі альбома, лекцыях і канцэрце не будзе пастаўлена. Прадзюсер праекта Сяргей Будкін кажа, што магчымы працяг. Што ды як будзе рабіцца далей, залежыць у тым ліку і ад падтрымкі слухачоў, якую можна выказаць да 17 лістапада праз Talaka.by.

(паводле www.talaka.org/projects/1936/overview & tuzinfm.by)

Спадзяюся на працяг

Праeкт «(Не)расстраляная паэзія» яшчэ не скончыўся (увогуле яго плануюць зрабіць бясконцым, і ўсе фэйсбук-старонкі расстраляных у 1937 годзе літаратараў абнаўляць), але альбом у сеціве ўжо ёсць, і нават завяршыўся канцэрт, таму, напэўна, можна сказаць пра яго некалькі слоў.

Перш за ўсё — добра, што ён не скончыўся. Спадзяюся, што неўзабаве з’явяцца «(Не)расстраляная паэзія-2», «(Не)расстраляная паэзія-3» і г. д., бо прадстаўленыя зараз 12 літаратараў — трошкі больш за палову ад расстраляных у ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года, а расстрэльвалі, як вядома, не толькі тады, і ўвогуле расстрэл — не адзіны спосаб гвалтоўнай смерці.

А пакуль што вымушаная неабходнасць абмежавацца некаторымі прозвішчамі міжволі выклікае пытанні аб крытэрыях адбору аўтараў тэкстаў.

Калі карыстацца крытэрыем вядомасці-знакамітасці (на канцэрце ўвесь час выказваліся спадзяванні, што гэтыя імёны стануць шырока вядомымі), то, напрыклад, пра Галубка ці Харыка ведаюць нават многія з тых, хто іх не чытаў. Кульбак стаў шырока вядомым (краязнаўцы ж пра яго, напэўна, заўсёды ведалі) дзякуючы нядаўнім перавыданням, а Зарэцкі даўно ўваходзіць у школьную праграму і яго чатырохтомнік час ад часу «ўсплывае» (і зноў хутка знікае) ў букіністычных крамах. Большасць астатніх прозвішчаў, сапраўды, вядомая ў лепшым выпадку дзякуючы кнігазбораўскаму тому «Расстраляная літаратура», а ў горшым – дзякуючы рознага кшталту мартыралогам. І якасць твораў таксама розная: некаторыя, магчыма, былі б забытыя, і калі б іхнія аўтары здолелі дажыць да старасці. Усё гэта, і шмат чаго іншага, не будзе мець значэння толькі тады, калі ўспомняць усіх, каго, «крещёных единым списком / Превратила их смерть в людей» (цытата з Аляксандра Галіча).

Калі ад спадзяванняў перайсці да сучаснасці, то праект быў неабходны не толькі ў якасці своеасаблівага tribute (з-за «круглай» даты было некалькі паралельных, у тым ліку і музычных мерапрыемстваў; быць на ўсіх аказалася фізічна немагчыма, і зноў прыйшлося карыстацца другараднымі крытэрыямі, між іншага і тым, ці адпавядаюць выступоўцы ўласнаму густу), але і як своеасаблівы агляд магчымасцей.

Бо што было цікавага ў музычным жыцці Сінявокай? — «Песнярок», «Народны альбом» (якому зусім нядаўна споўнілася 20 год!), «Я нарадзіўся тут» — і ўсё. Я для сябе нават «Местачковае кабарэ» Купалаўскага тэатра ўключыў у іх шэраг. За гэты час шмат хто з музыкаў з’ехаў у суседнія і далёкія краіны. Не ўсе новыя гурты і выканаўцы (і развіццё некаторых «мэтраў») мне падабаліся. Я вельмі непакоіўся: ці магчыма ў сённяшніх умовах дасягнуць ранейшай якасці?

Як высветлілася: магчыма. З-за таго, што стылёва альбом «(Не)расстраляная паэзія» вытрыманы значна больш за «Песнярок» і «Я нарадзіўся тут», ён у маім уласным рэйтынгу адразу пачаў змагацца з «Народным альбомам», але змаганне не зусім справядлівае: апошні, як вядома, — канцэптуальны, амаль што са скразной гісторыяй, а першы — амаль выпадковае аб’яднанне тэкстаў розных аўтараў. Але выканаўцы і гэтую «фору» звялі амаль на нішто!

Па-мойму, лепш за ўсё быў зроблены нумар Кацярыны Ваданосавай (на верш Алеся Дудара), найменш спадабаўся Вінсэнт (але ён якраз той выканаўца, якога я па-за межамі праектаў не слухаю). Расстаўляць астатніх паміж імі даволі цяжка… Песня на Ізі Харыка ў выкананні Святланы Бень, безумоўна, добрая, але гэта – яшчэ большы адыход ад «старой» «Серебряной Свадьбы» (у межах якой былі, напрыклад, песні на словы Брэхта). Пусцее важная «экалагічная ніша».

Пётр Рэзванаў, г. Мінск

На фота з brestnet.com – П. Рэзванаў (навуковы супрацоўнік, падарожнік, блогер)

* * *

На Дзяржынскага – пра ахвяр тэрору

Утульная зала паволі запаўнялася цікаўнымі, сярод якіх я прыкмячаў нямала знаёмых твараў… Аншлагу на ўчорашняй вечарыне «Расстраляная літаратура» не было, але чалавек пяцьдзясят прыйшлі. Сярод іх аказалася нямала слухачоў паважнага ўзросту, напрыклад, 80-цігадовы Ян Грыб, які праславіўся 25.03.2017 (тады яго спрабавалі затрымаць тры амапаўцы…)

Гурток арганізатараў. Злева направа: Усевалад Сцебурака, Алесь Пашкевіч, Барыс Пятровіч

Выступілі ўсе, пра каго гаварылася ў анонсе, а менавіта акадэмік Радзім Гарэцкі, Марат Гаравы, Анатоль Сідарэвіч, Алесь Пашкевіч, Міхась Скобла, Ірына Багдановіч, Аксана Данільчык, Марына Шыбко. Далучыўся і Лявон Баршчэўскі, які распавядаў пра Юлія Таўбіна і Майсея Кульбака, да таго ж чытаў пачатак паэмы «Дзісенскі Чайльд-Гарольд» на ідышы (са сваім перакладам). Ва ўсіх прамоўцаў была свая «фішка», а вось Таццяна Грыневіч з гітарай нейк не зачапіла… Яна cтаранна выканала некалькі песень на словы мёртвых і жывых паэтаў, ды ейнае выкананне было, як на мой густ, залішне манерным.

Яшчэ тры волаты: А. Сідарэвіч, М. Скобла, ак. Гарэцкі

Кароткі змест выступаў прыведзены ў справаздачы на сайце СБП. Не пераказанай засталася прамова Марата Гаравога – педагога, журналіста, кіраўніка ініцыятывы «Эксперты ў абарону Курапат». Між тым ён казаў нямала цікавага – і пра тое, адкуль узялася назва «Курапаты» (так называўся пагорак побач з лесам Брод, дзе непасрэдна вяліся расстрэлы; потым пагорак зарос лесам, і ўвесь масіў атрымаў яго назву), і пра тое, што тэрыторыя ў 1930-я гады была абнесена дошкамі вышынёй да 2,5 метраў, некаторыя з іх захаваліся дагэтуль… Экспертам вядомае месца ўезду, дзе стаялі вялізныя вароты з негабляваных неабразных дошак, і нават месца, дзе была вышка ахоўніка.

Дарма што пакуль не ясна, колькі ахвяр ляжаць у лесе (дзяржава не наважваецца аднаўляць маштабныя раскопкі), даследчыкі парупіліся вызначыць асноўныя «балявыя кропкі» ўрочышча. Марат прэзентаваў схему, з якой можна сёе-тое скеміць.

 

Кобрынец М. Гаравы (за ім – мінскі бард Аляксей Галіч) і план-схема Курапатаў

Як М. Г. пісаў і раней, многія яго паплечнікі лічаць, што на ўваходзе ў будучы мемарыял варта выбіць трохрадкоўе паэта Алеся Разанава:

Словы аціхлі:

у немату

стукае сэрца

Мне гэтая ідэя – з вершам і запісам стукату сэрца над лесам – таксама запала ў душу.

Міхась Скобла на вечарыне не толькі звярнуў увагу на тое, што расстраляныя творцы былі пераважна маладыя, але і запрасіў прысутных наведаць выставу «Страчаныя абліччы» ў музеі Янкі Купалы: «Упершыню ў адкрытай экспазіцыі ляжыць нож. Ім або падобным у 1930-м Купала спрабаваў здзейсніць самагубства. Без гэтага нажа мы не зразумеем становішча паэта… Хай ён там ляжыць, пакуль існуе музей».

З гэтым можна цалкам згадзіцца, аднак літаратуразнавец пайшоў далей і выказаўся досыць кантраверсійна, палемізуючы з тымі, хто закідае народнаму паэту хваласпевы Сталіну і г. д.: «Калі б Купала пайшоў на адкрыты бунт (а бунтам было і маўклівае непадпарадкаванне), то пацярпела б уся Беларусь. Мо’ Сталін беларусаў загнаў бы на берагі Амура, стварыў бы там «Беларускую аўтаномную вобласць» (як стварылі Яўрэйскую аўтаномную вобласць з цэнтрам у Бірабіджане)». Я б так не драматызаваў. У 1930-х сталінцы мелі звычай караць за «грахі» чалавека ягоных родзічаў, калегаў, але ўсё ж не цэлы народ. І тая самая яўрэйская вобласць (напачатку – Біра-Біджанскі нацыянальны раён) была створана з іншых прычын.

Анатоль Сідарэвіч спаслаўся на меркаванне паэта Сяргея Грахоўскага: «Самы ўрадлівы на арышты быў не 37-ы, а 36-ы год». А Марына Шыбко, прадстаўніца выдавецтва «Лімарыус», следам за Міхасём Скоблам паказала кнігу выбраных твораў Алеся Дудара і гукнула: «Набывайце, яна толькі што выйшла!» На што вядучы імпрэзы, пісьменнік Алесь Пашкевіч, адказаў у тон: «Калі ласка, выдавайце!»

М. Шыбко і Л. Баршчэўскі з каштоўным выданнем – дальбог, фота не пастановачнае 🙂

Мабыць, кніга сапраўды вартая прачытання. Яе можна было набыць у той жа залі ў Алеся Яўдахі (у сакавіку вядомага кнігара садзілі за краты, але ён ужо на волі). Калі я ехаў назад, то знянацку заспеў Лявона Баршчэўскага, які не ўтрымаўся і сеў за Дудара прама ў вагоне метро…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.10.2017

PSЯшчэ пра вечарыну «Расстраляная літаратура» чытайце на сайце «Радыё Рацыя» (плюс многа фотак) 

 Апублiкавана 31.10.2017  17:17