Tag Archives: евреи и литовцы

МАЛЯТЫ, ХХІ СТАГОДДЗЕ

Малетай (літ.: Molėtai, традыцыйная беларуская назва — Маля́ты) — горад у паўночна-ўсходняй Літве, з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам Малетайскага раёна Уцянскага павета.

Насельніцтва складае каля 7 тыс. чалавек. Горад адносіцца да этнаграфічнага рэгіёна Аўкштайція.

Малетай з’яўляецца адным з самых старажытных гарадоў Аўкштайціі. У пісьмовых крыніцах Малетай упершыню ўзгадваецца ў 1387 годзе, як паселішча, якое належала віленскаму біскупу.

У нашыя дні горад з’яўляецца папулярным месцам адпачынку, бо ён знаходзіцца ў прыгожым месцы, абкружаны з усіх бакоў сасновымі лясамі, а ў наваколлі ёсць некалькі невялікіх азёраў. У Малетаі знаходзіцца адзіная ў Літве астрафізічная абсерваторыя.

(Вікіпедыя)

Касцёл Пятра і Паўла, XVIII ст.

Купальны масток ці дэбаркадэр на возеры Паставіс (у цэнтры Малятаў)

 

Віды прыроды з возерам Паставіс

 

 

Cтарыя могілкі

Здымкі Уладзіслава Гарбацкага, 2020 г.

* * *

«Я – не яўрэй»

(урыўкі)

Прымаючы курс антыбіётыкаў, я зацікавіўся яўрэямі майго мястэчка, г. зн. іх лёсам у маім родным гарадку Маляты. І ў мяне валасы дуба сталі, жах мяне ахапіў, я зразумеў, што сорак гадоў пражыў, нічога не ведаючы, пад бокам у найвялікшай бяды, нават не здагадваючыся пра яе.

Я ведаў, што тут былі мясцовыя яўрэі, таму што ў Малятах засталіся іх старыя могілкі, захаваліся іх даўнія «чырвоныя муры» – доўгая, найстарэйшая гарадская пабудова з пазлепленых між сабою лавачак, сваеасаблівы гандлёвы цэнтр часоў, якіх больш няма. Я ведаў, што пэўная колькасць была забітая. «Напэўна, гэта тыя – апантаныя сталінцы», – думаў я. А куды дзяваліся іншыя? Не, я такога пытання, здаецца, увогуле сабе не задаваў. З’ехалі, эмігравалі ў свой Ізраіль. Была вайна, людзі ратаваліся, уцякалі куды каторы…

І раптам – усведамленне, што нікуды яны не з’ехалі, не ўцяклі, а былі пакладзены ў яму вось тут і застрэлены, а на іх былі пакладзены іншыя, жывыя, і таксама застрэлены, і зноў іншыя – дзеці і жанчыны на трупы сваіх толькі што забітых бацькоў, мужоў, старых…

І не «пэўная колькасць», а некалькі тысяч, дзве трэці майго горада знікла за адзін дзень, самы крывавы дзень у маляцкай гісторыі – 29 жніўня 1941-га.

Маляцкая гарадская ўлада зрабіла, што магла: навяла парадак на брацкай магіле, паставіла дарожныя паказальнікі. Ёсць добрыя планы на будучыню – расчысціць суседнія прамысловыя руіны і пасадзіць там парк. Па дрэву кожнаму нашаму яўрэйскаму немаўляці, якое нараджаецца дзесьці на сусветных прасторах. Каб дрэвах потым стала столькі, колькі ў ямах ляжыць людзей, іх загіблых продкаў.

Мар’юс Івашкявічус, 2016 г.

Крыніца (на рускай мове)

Апублiкавана 16.11.2020  22:41

Спор Фридберга с Ландсбергисом

Витаутас Ландсбергис: «Надо хорошенько обсудить, действительно ли он [Йонас Норейка] так сильно замаран, что его надобно публично унижать»

Витаутас Ландсбергис: «Надо хорошенько обсудить, действительно ли он [Йонас Норейка] так сильно замаран, что его надобно публично унижать»

Пинхос Фридберг, профессор

29 июля 2019 г. на литовской странице портала delfi.lt  была опубликована статья «Человек, сложивший голову за Литву, не может быть врагом Литвы».

Ее автор – Витаутас Ландсбергис, почетный председатель правой партии Союз Отечества (Консерваторы Литвы).

Содержание заголовка статьи г-на Ландсбергиса представляется мне, по меньшей мере, странным. В истории 20-го века имеется масса примеров обратного свойства. Тем не менее, автор, основываясь на этом, довольно спорном, утверждении, предлагает «хорошенько обсудить, действительно ли Йонас Норейка так сильно замаран, что его надобно публично унижать».

Что ж, г-н Ландсбергис, давайте обсуждать. Обсуждать, как Вы и предлагаете, именно «хорошенько», то есть по Гамбургскому счету, без любимых Вами уклончивых  словечек – «мне кажется», «следует думать», «может быть» и «кто может опровергнуть, что…».  Тем более, что обсуждение, на мой взгляд, должно коснуться не только национального героя Йонаса Норейки.

Начнем с Вашего отца, архитектора Витаутаса Ландсбергиса-Жямкальниса, который добровольно стал министром коммунального хозяйства в сотрудничавшем с нацистами правительстве Юозаса Амбразявичюса-Бразайтиса. Именно этому министерству была поручена «почетная» работа – создание КОНЦЕНТРАЦИОННОГО ЛАГЕРЯ ДЛЯ ЕВРЕЕВ КАУНАСА.

Дабы не быть голословным, приведу собственный перевод выдержки из Протокола №6 утреннего заседания Временного правительства Литвы от 30-го июня 1941-го года (оригинал ЗДЕСЬ):

«Председательствовал врио премьер-министра Й.Амбразявичюс.

Участвовали все члены Кабинета Министров.

[…]

[Обсуждалось:] 4. Содержание Литовского батальона и создание еврейского концентрационного лагеря [выделено мною].

[Постановили:] 4. Заслушав сообщение коменданта Каунаса полк. Бобялиса по вопросу формируемого батальона (Hilfpolizeidienstbatalion) и создания еврейского концентрационного лагеря [выделено мною], Кабинет министров постановил:

[…]

2)  Одобрить создание еврейского концентрационного лагеря [выделено мною] и поручить заниматься его учреждением П.Швипасу, вице-министру коммунального хозяйства, в контакте с полк. Бобялисом.

Следующее заседание Кабинета министров назначить на сегодня, в 19 час.

ВРИО Премьер-министра Ю.Амбразявичюс [подпись]

Заведующий делопроизводством Кабинета министров Ю.Швялникас [подпись]

(Язык не исправлен).

Временное правительство Литвы: протоколы заседаний от 24 июня – 4 августа 1941 г. [составитель А.Анушаускас],

Vilnius: Lietuvos gyventojų genocido ir rezistencijos tyrimo centras, 2001, стр. 19-20.

 

ПРИЛОЖЕНИЕ № 1 К ПРОТ[ОКОЛУ] № 31 [КАБИНЕТА МИНИСТРОВ ЛИТВЫ] 1941 г. VIII.

Ситуация с положением евреев

Кабинет министров, принимая во внимание, что евреи на протяжении веков экономически эксплуатировали литовскую нацию, душили её морально, а в последние годы под покровом большевизма развернули широкую борьбу против независимости Литвы и литовской нации,-постановил с целью пресечения этой порочной деятельности евреев и защиты литовского народа от такого вредительского влияния принять следующие правила [выделено мною]:

[…]

Каунас, 1 августа 1941 г.

ВРИО Премьер-министра Ю.Амбразявичюс [подпись]

Министр внутренних дел Й.Шляпятис [подпись]

(Язык не исправлен).

Временное правительство Литвы: протоколы заседаний, 24 июня – 4 августа 1941 г. [составитель А.Анушаускас],

Vilnius: Lietuvos gyventojų genocido ir rezistencijos tyrimo centras, 2001, p. 135–137».

Хотелось бы понять, каким образом в наше время в ряде современных документов, описывающих это событие, произошла подмена термина «концентрационный лагерь для евреев» на средневековый термин «гетто», который всего лишь предполагает место компактного проживания евреев, но не лишения их всех прав собственности и права на жизнь?

Интересно было бы узнать, кто, когда и с какой целью произвел подмену?

Почему я об этом спрашиваю? Потому что кое-кому подобная подмена позволяет утверждать, что фактические организаторы преследования евреев и создатели концентрационных лагерей в Литве не предполагали трагических последствий своей деятельности.  А, значит, не причастны к Холокосту. Приходится напоминать, что Холокост – это не только расстрельные рвы, но и заключение евреев в концлагеря, где они были лишены судебной защиты, собственности, еды, лекарств, адекватной медицинской помощи, подвергнуты  беспрецедентному моральному унижению.

Почему, г-н Ландсбергис, я Вам об этом говорю? Да потому, что моя жена Анита была узницей того самого концентрационного лагеря для евреев Каунаса, о котором идет речь в представленных выше документах, одобренных всеми членами правительства, и, надо полагать, Вашим отцом (цитирую: «Dalyvavo visi Ministerių Kabineto nariai»). Ausweis моей жены №4426 хранится в Центральном Государственном Архиве Литвы (Lietuvos Centrinis Valstybes Archyvas, F. R-73, ap.2, b.72, l.50). Предполагаю, Вам неизвестно, что Гирш, отец жены, и ее дедушка Иосиф были отправлены из концентрационного лагеря для евреев Каунаса в концлагерь Дахау, бабушка Стерле – в Саласпилс, где и погибли.

Люди, подписавшие документ «ПРИЛОЖЕНИЕ № 1 К ПРОТ[ОКОЛУ] № 31 [КАБИНЕТА МИНИСТРОВ ЛИТВЫ] 1941 г. VIII. Ситуация с положением евреев», сделали антисемитизм государственной политикой.  Поэтому выводы Центра Геноцида, касающиеся Казиса Шкирпы, а именно, цитирую:  «Фронт литовских активистов во главе со Шкирпой поднял антисемитизм на политический уровень, что могло побудить часть жителей Литвы к участию в Холокосте”, по моему мнению, могут и должны быть распространены на всех членов временного правительства Амбразявичюса-Бразайтиса.

21 июня 2012 года, Вы (со своими единомышленниками)  организовали помпезную, с воинскими почестями и оружейными залпами, церемонию перезахоронения в Каунасе праха Ю. Амбразявичюса-Бразайтиса:

21 июня 2012 года. Торжественная встреча урны с прахом Ю. Амбразявичюса – Бразайтиса в Вильнюсском аэропорту

Вы публично склонили голову перед человеком, который считал, что «евреи на протяжении веков экономически эксплуатировали литовскую нацию» и  «душили её морально»:

Витаутас Ландсбергис (второй справа) и др. на торжественной церемонии перезахоронения праха Ю. Амбразявичюса-Бразайтиса

Почему Вы так поступили? Вы согласны с его утверждениями? Или все дело в том, что Ваш отец был соратником покойного?

P.S. Прискорбно, что г-н В. Ландсбергис до сих пор позволяет себе публично оскорблять национальные чувства сограждан. Цитирую:

«Įdomu tai, kad Lietuvos lenkai nedaug kuo skiriasi nuo Lietuvos rusų. Čia yra problema – mes juos laikome lenkais, o jie galbūt yra lenkiškai kalbantys rusai»

ПереводИнтересно то, что поляки Литвы мало чем отличаются от русских Литвы. В этом проблема – мы их считаем поляками, а они, может быть, говорящие по-польски русские.

Оригинал

От ред. belisrael.info. Находясь за границами Литвы, не так просто разобраться в том, что происходит в этой стране. Вопросы П. Фридберга представляются нам правомерными (кстати, доктор наук Фридберг, ныне живущий в Вильнюсе, долгое время работал в Гродненском университете). В то же время, понимая, что в исторических спорах заслушать желательно обе стороны, мы готовы опубликовать иные точки зрения на проблему сотрудничества литовского временного правительства 1941 г. с немецкими нацистами. Приглашаем высказаться и самого Витаутаса Ландсбергиса, если ему это интересно. А пока предлагаем статью с jewish.ru (02.08.2019), которая кое-что объясняет…

* * *

Мэр Вильнюса объяснил президенту Литвы снятие памятника Норейке

Мэр Вильнюса Ремигиюс Шимашюс написал открытое письмо президенту Литвы Гитанасу Науседе, в котором объяснил свое решение снять памятную доску генералу Йонасу Норейке со здания библиотеки Академии наук. В письме глава города указал, что Норейка участвовал в создании еврейского гетто и несет частичную ответственность за массовые убийства евреев Литвы нацистами, чему есть документальные подтверждения. Шимашюс заявил, что памятный знак надо было снять еще раньше.

Генерал Йонас Норейка сотрудничал с нацистами после оккупации Литвы. Будучи назначен командующим Шяуляйским округом, санкционировал создание гетто и конфискацию имущества евреев. Норейка активно участвовал в борьбе с советской властью вплоть до своего ареста в 1946 году и был расстрелян в 1947-м. После распада СССР Норейку наградили в Литве Орденом Креста Витиса первой степени как борца за независимость страны, в честь него устанавливали памятники и называли школы.

В апреле этого года один из памятников Норейке, мемориальная доска на здании библиотеки Академии наук, была разбита профессором Вильнюсского университета, адвокатом Станисловасом Томасом. Доску восстановили, но в мэрии решили пересмотреть решение об увековечивании памяти генерала. После консультаций с историками мэр Вильнюса Ремигиюс Шимашюс принял решение демонтировать мемориал. Это решение не нашло поддержки у части общества. К настоящему времени в прокуратуру подано четыре жалобы на демонтаж памятника, отмечает Delfi. В эти выходные в столице также планируется акция протеста под лозунгом «давайте защитим литовских героев».

Опубликовано 04.08.2019  22:28

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (94)

Шалом ханукальны i дыяганальны (чытачы й чытачкі, прызнайцеся самі сабе – многія серыі вы чытаеце «па дыяганалі», калі ўвогуле дачытваеце… :))

Цягам наступных двух дзён яшчэ можна замовіць – бясплатна і без рэгістрацыі – поўны тэкст паэмы Тодара Кляшторнага «У дарозе» (1927), анансаваны ў мінулай серыі. Ці нікому тут не патрэбна «(Не)расстраляная паэзія»? Пакуль суд ды справа, дзяржыце відарысы аўтара паэмы:

Фрагмент выставы, зладжанай у музеі гісторыі беларускай літаратуры, 29.10.2018; шарж на Т. Кляшторнага аўтарства «Дэвэбэкі» (Цфаніі Кіпніса), 1932 г.

* * *

Год таму згадваў я пра мінскае выдавецтва пад дахам мінадукацыі, якое падбірае рознае г… – выдала нятленку пра клапатлівага дзядулю Цанаву, etc. Не так даўно «АіВ» улезла ў чарговы скандал: «скамуніздзіла» ў сеціве карцінку з групай усмешлівых людзей, змясціла яе на вокладцы падручніка па грамадазнаўстве, пакінуўшы белых і выдаліўшы неграў ды мулатку. Цяпер «талерантныя» квазінацыкі круцяцца, як уюны на патэльні, валяць усё на мастачку. Я ж прыпомніў, як у гэтай установе (меў няшчасце працаваць там у 2003 г.) В-к, цётка на адказнай пасадзе, крывілася ад візіцёра, майстра з наступствамі ДЦП, які прыдыбаў да мяне па шахматных справах. Калі ён сышоў, у размове з каляжанкай зычыла інваліду не нарадзіцца… Думаў – выпадковасць, а цяпер усё стала на месцы.

Увосень 2003 г. «добрыя людзі» знішчылі частку накладу «свайго» часопіса «Шахматы» № 1, а ўвесну 2004 г. намагаліся «утилизировать» і № 1 майго прыватнага выдання «Шахматы-плюс». Чаму? Спытайцеся ў іх.

Во яшчэ шэдэўр ад «АіВ» – «дзіцячая» кніжуля 2010 г. Пранюхаў важны літоўскі дзядзька ў канцы 2000-х, што тутэйшыя прыкарытнікі плацяць за піяр будоўлі АЭС, і хуценька сфастрыгаваў, а «адукатары» выдалі:

Я. Лаўцюс і яго персанажы. Галоўнае – не пераблытаць, хто дзе (фоты з lzs.lt, livelib.ru)

Лухта сыплецца з першых старонак. Акадэмік Міхалевіч у прадмове кажа: «Я очень рад, что Яронимас Лауцюс уже стал известен белорусскому читателю и принят в Союз белорусских писателей». Ды ніколі Лаўцюс не быў у нашай арганізацыі, СБП – у 2009 г. ён уступіў у чаргінцоўскі афіцыёз, «Саюз пісьменнікаў Беларусі», і дагэтуль прыпісаны да мінскай суполкі СПБ. У яго і стыль характэрны – Атам Мендзелеевіч Уран распрагае дзіцёнку, што «и ученым, и специалистам» (?!) трэ’ было «ответить на ряд непростых вопросов, чтобы твердо, вместе с Правительством и народом, сказать: делаем последний шаг – надо строить свою атомную электростанцию». Нават калі абстрагавацца ад таго, што «народ» нічога такога не казаў (я прапусціў усебеларускі рэферэндум пра будоўлю?), слова «последний» у кантэксце гучыць… амбівалентна.

Плюс ад знаёмства з брашурай ад «АіВ» быў у тым, што яна нагадала: у 2010 г. 1-ю чаргу БелАЭС планавалі запусціць у 2016 г., 2-ю – у 2018 г. На носе 2019-ы, а шчэ й да запуску першай далекавата. Мо’ в. а. цара, нарэшце, кіне дурную цацку, і спецыялісты, што не ведаюць, куды дзяваць збыткоўную энергію, што мае вырабляцца ў РБ пасля запуску АЭС, уздыхнуць з палёгкай?

Дарэчы, у некаторых слабавата з выкананнем абяцанак & планаў i ў менш складаных праектах. Сайт promise.by слушна змяшчае ў рубрыку «не выканана» заяву ад 14.06.2017: «Аляксандр Лукашэнка паставіў задачу ўвесці ў строй другую ўзлётна-пасадачную паласу ў аэрапорце Мінск да 7 лістапада 2018 года». Думаю, зрыў жэстачайшага даручэння тлумачыцца чатырма прычынамі, гатовы нават іх пералічыць: зіма, вясна, лета й восень. Яшчэ 28.04.2018 «гаваркая галава» Кастрычніцкага раёна г. Мінска абяшчала, што 7 лістапада паласа будзе-такі адкрыта. Але ў кастрычніку г. г. міністр транспарту і камунікацый Сівак перанёс пуск на пачатак 2019 года – «нам патрэбны час для сертыфікацыі, наладкі». У канцы лістапада міністр перасеў у фатэль старшыні Мінгарвыканкама – новаму, пэўна, спатрэбіцца дадатковы годзік для адаптацыі і выдачы неабходных дазволаў? 🙂

…Беларускія інтэрнэт-рэсурсы па-рознаму рэагуюць на новаўвядзенне міністэрства інфармацыі – абавязковую ідэнтыфікацыю каментатараў праз мабільны тэлефон з 01.12.2018. Нехта ўвогуле адмовіўся ад функцыі каментавання на сайце (газета «Новы час»), хтось падпарадкаваўся і спрабуе «выціснуць з лімону ліманад»… або зляпіць цукерку з вядомай субстанцыі. Так, рэдакцыя «НН» адключыла каменты і абяцала падключыць іх паводле новых правілаў цягам дня; калі ж «не шмагла», то ўвечары 2 снежня пачала апраўдвацца і падлабуньвацца да чытачоў. Прыдумала клуб адзінокіх сэрцаў «Нашай Нівы», каб спрыяў развіццю. Справа, можа, і памысная, ды ў падмурку яе легла мана: «Мы так і так не публікавалі і не будзем публікаваць каментаў, якія парушаюць нормаў законаў і прыстойнасці» (03.12.2018). Oh really? За апошнія месяцы, праглядаючы матэрыялы пра Л. Зайдэса, А. Ізраілевіча, Р. Абрамовіча і яго жонку, я бачыў масу зласлівых і абразлівых каментаў – на грані юдафобіі або за гранню – ахвотна публікаваных рэдакцыяй. Ну, хіба што ў «НН» уласнае вызначэнне «прыстойнасці». ¯\_(ツ)_/¯

Да кучы – рэакцыя на пераказ інтэрв’ю Л. Смілавіцкага. Фэйкавы «доктар гістарычных навук» і «прафесар» (насамрэч – кандыдат і дацэнт, у Ізраілі – «Associated Professor»), які настойвае, што ёсць вапіюшчая розніца паміж нацысцкім тэрорам супраць беларусаў і антыяўрэйскім генацыдам, даўно не выклікае ў мяне сімпатыі, але «дыскусія» з ім каментатараў «НН» у канцы кастрычніка г. г. – проста чмур. Толькі пара прыкладаў: «Цікава, як у Ізраіле, за іхнія грошы, гучаць званы Хатыні, Дальвы і інш. Ён хоча, каб мы забыліся на ўласную трагедыю і стагналі толькі пра Халакост! Гэта перш-наперш яўрэйская праблема і нехай ёй займаюцца за ўласныя грошы, а не за кошт бюджэту [іншых]. Ізноў – яўрэйскія штучкі!!!» (24.10.2018, +55-9) «Всё комисарско-чекистское кубло было из них» (+47-6). Прыстойна?! З другога боку, не маю юрыдычных прэтэнзій ані да тых ляпалаў, ані да «НН»… Не маё гэта – для абароны ад сабакі зваць ваўка.

Пра ўзровень «інстанцый» нямала гаворыць спіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў», даступны на сайце міністэрства інфармацыі РБ. У прынцыпе, я не супраць падобных спісаў – ясна, што ў век інтэрнэту яны слаба дзейнічаюць, але грамадствы мусяць неяк бараніць сябе ад асабліва небяспечных ідэй ды іхніх носьбітаў… Ды тутака «экстрэмізмам» кляймуецца ўсё без разбору: і запіс канцэрта «Салідарныя зь Беларусьсю» ў Варшаве 12.03.2006, і мусульманскія (ісламісцкія?) працы, і «монета, из метала белого цвета, диаметром 25 мм. времен III рейха датированная 1938 годом», прадстаўленая ў спісе як «інфармацыйная прадукцыя» (!). У выніку, напрыклад, гітлераўская «Майн кампф» губляецца на фоне драбязы і бяскрыўдных прадметаў, змест яе перастае палохаць – можа, на тое ўсё і было разлічана (гл. вышэй пра квазінацыкаў)? Так ці іначай, мне прыкра, што тутэйшыя суды з падачы следчых органаў штампуюць паперкі пра экстрэмізм – без удзелу экспертаў або з гэткімі «эксперткамі», як у справе «Рэгнума». А бывае, што міліцыянтам і суды здаюцца лішнімі.

Яшчэ адзін матэрыял, прызнаны тутэйшымі «экстрэмісцкім», але даступны ў сеціве: глава з кнігі Дэвіда Д’юка «Еврейский вопрос глазами американца» (2001). Заакіянскі фрык тамака даказвае, што лік ахвяр Катастрофы ў свеце перабольшаны – хай шчыруе. Для мяне істотна тое, што кажуць тутэйшыя гісторыкі, педагогі ды палітыкі… Што кур’ёзна, кніга, крамольная з гледзішча суда Цэнтральнага раёна г. Мінска (рашэнне ўступіла ў сілу 27.05.2016), вольна чытаецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі. Гартаў яе гадоў 15 таму – атабарыўся Д’юк і ў новым будынку, хіба таму, што славуты ромбакубаактаэдр знаходзіцца па-за межамі Цэнтральнага раёна 😉

Фота 28.11.2018

У Нацыянальную пераважна завітваюць чытачы з ужо сфармаванымі поглядамі, таму вялікай бяспекі ад тэндэнцыйных падборак няма. Я супраць таго, каб кнігі Д’юка выдаляліся з агульнага сховішча, а тым болей ішлі на макулатуру, спальваліся і г. д. Іншая рэч, адміністрацыя бібліятэкі магла б надалей замаўляць менш падобнай прадукцыі. Зараз у каталогу НБ густавата фрыкаўскіх кніг – Буроўскага, з расійскай серыі «Иго иудейское» і г. д. Каб жа гэдак імпэтна прывозілі сюды сапраўдную навуковую літаратуру і/або навінкі мастацкай…

Пакуль што не бачыў у «галоўнай бібліятэцы краіны» opus magnum Руты Ванагайтэ ў перакладзе на рускую: «Свои» (Масква, 2018). У «Народнай волі» кнігу – і ўсю дзейнасць «худзенькай жанчыны» – надоечы піярыў Сямён Б-н. Дзіўна, як людзі прымудраюцца вычытваць тое, што ім блізка, ды іншых уводзяць у зман. Калумніст-філолаг сцвярджаў, што кніга выклікала шок у грамадстве, i… «Не хто-небудзь, а сам Вітаўтас Ландсбергіс параіў пісьменніцы пайсці ў лес, дзе растуць асіны, памаліцца і асудзіць сябе, г. зн. павесіцца. Віленскае выдавецтва, якое выпусціла кнігу, разарвала з Ванагайтэ кантракт». А потым, маўляў, была аддушына – светлая сустрэча ў Мінску (02.03.2017). Моцна заяўлена – толькі не збаяліся літоўцы «Сваіх», кнігу, што выйшла ў студзені 2016 г., так, як намаляваў газетчык. І рэзкая рэпліка Ландсбергіса (усё ж без закліку да самагубства), і разрыў адносін з выдавецтвам мелі месца значна пазней, у канцы 2017 г., калі Р. Ванагайтэ беспадстаўна атакавала «культавага» змагара з саветамі А. Раманаўскаса (1918–1957), абвясціўшы яго здрайцам. Потым прасіла прабачэння, але асадачак… Ну і г. д.

А «Сваіх» на паперы я-такі прачытаў дзякуючы Юрыю Тэперу (дарэчы, пару тыдняў таму яго выбралі найлепшым бібліятэкарам беларускага педуніверсітэта і ўручылі ганаровую грамату). Ёсць і электронная версія перакладу кнігі з літоўскай.

Пасля твораў Гірша Смоляра пра Мінскае гета, кузняцоўскага «Бабінага Яру», расповедаў Шымона Грынгаўза і інш. мяне ўжо няпроста шакаваць, і я не схільны да скрушных разваг пра тое, што «кожны хоча выглядаць ахвярай, ніхто не хоча выглядаць катам». Замнога ў Літве-1941 выявілася забойцаў? Суседзі забівалі суседзяў? Тое, што налёт культуры ў «сярэдняга чалавека» лёгка знікае ў экстрэмальных абставінах, ведаў і раней. Літоўскую ж трагедыю рэзюмаваў у 1970-х наш зямляк Эфраім Севела («Моня Цацкес – сцяганосец»):

Ксяндза Пяткявічуса адпраўляў у Сібір міліцыянт Кац… Кац запаліў таемную нянавісць у душы кожнага каталіка, і рэб Мойшэ тады зразумеў, што гэтая нікчэмнасць наклікала на яўрэяў мястэчка вялікую бяду. Ён сказаў пра гэта ў сінагозе і паўтарыў самому Кацу на допыце.

Рэб Мойшэ як у ваду глядзеў. Немцам нават рук пэцкаць не давялося. Як толькі мястэчка было занятае германскімі войскамі, мясцовыя жыхары тут жа выразалі ўсіх яўрэяў.

* * *

У сярэдзіне 2010-х гг. «ворагі» Рута Ванагайтэ і Эфраім Зураф зафіксавалі малавядомыя факты, прыцягнулі ўвагу да тэмаў Катастрофы і захавання помнікаў – дзякуй ім. Але шмат у іхняй кнізе спрэчнага, асабліва ў поглядзе на Беларусь… Ну, гэта асобная гаворка. Абмяжуюся адной заўвагай: не «Свиловичи» яны наведалі, а Смілавічы.

Куток самарэкламы. У лістападзе ўбачыў свет мой зборнік «Выбраныя катлеты і мухі» – 136 старонак, 112 экз. У кнізе – амаль 40 тэкстаў 2015–2018 гг., з тлумачэннямі ды іменным паказнікам (звыш 500 пунктаў – адшукайце сябе!)

 

Ля ст. метро «Пушкінская». С. Прытыцкі & В. Рубінчык прэзентуюць…

Каго мала цікавяць фельетоннага тыпу допісы, набудзьце дзеля вокладкі. Яе афармляў знаны мастак, мінчук Андрэй Дубінін, які цяпер працуе ў Італіі.

«Вольфаў цытатнік»

«Толькi той на свеце шчаслiвы, / Хто узiмку жыве, як вясной!» (Юрка Лявонны, 1927)

«Супраць людаедаў у гэты бязбожны век вынайдзены анестэзіруючы сродак: з людаедамі — трэба гандляваць. Такі сённяшні бугарок нашай мудрасці» (Аляксандр Салжаніцын, 1983)

«Сарафаннае радыё – самы дзейсны і надзейны сродак масавай інфармацыі, а рэклама праз яго працуе на тысячу адсоткаў» (Юлія Шарова, «Вяртанне Ліліт», 2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

05.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

 

Рэдакцыя belisrael не заўсёды падзяляе погляды аўтара

Апублікавана 05.12.2018 18:13