Tag Archives: Евгений Замятин

В. Рубинчик. Полный нестроевич

Шалом. Вообще-то «нестроевич» — это неформальный музыкальный термин, имеющий отношение к игре на гитаре. Но чем жизнь не игра? Да и рассуждения о «разрухе в головах» а-ля М. А. Булгаков давно приелись — потому ещё, что разруха сейчас больше в душах, затем уже в головах.

Для затравки — пару иллюстраций того, как госорганы (не абы-какие, а целые министерства) дурновкусие поощряют. С другой стороны, ежели в «главгавгавгазете», редактор которой обладает не только «насекомой фамилией», но и филологическим образованием, привечают графоманов, то чего ждать от профессиональных собесовцев и записных бюрократок?!

https://www.youtube.com/watch?v=4ZlHVmS0qGs

«Я только спросить…» 🙂 Не ущемили ли права наследников Б. Окуджавы здешние «блюстители закона», положившие на знаменитую музыку бездарные, зато верноподданные стихи?

Как минимум во второй раз на сайте минтруда и соцзащиты РБ появляется чуть рифмованная ахинея. Понимаю, что министерский сайтнaвроде стенгазеты, но cей «акростих» и в классической стенгазете вряд ли был бы уместен

Фото: shahter.by via d3kulubvlkp4od.cloudfront.net

В начале ХХ в. царские служивые, как любезно сообщает некто Ильф-и-Петров, тоже баловались рифмоплётством, не отходя от кассы: «Скажи, дорогая мамаша, / Какой нынче праздник у нас? / В блестящем мундире папаша, / Не ходит брат Митенька в класс». Ну, и где теперь эти служивые? Графомания она такая… пожирает своих детей, аки революция.

Солигорцы в рамках идеологического челленджа ко «дню народного единства»-2021 выложили нечто (сыры?) в форме слова «Мы». Хотели как себе лучше; получился же недвусмысленный намёк на роман Евгения Замятина 1920 г., крутое антитоталитарное произведение, всем рекомендую. Валаамовы ослицы 😉

Утром 17.09.2021 я сделал очередной круг по Каштановке — той самой, что в Центральном районе столицы. Дети шли в садики и школы, взрослые — на работы, пенсионеры наблюдали; всё обходилось без флажков, транспарантов, блеска в глазах и взаимных поздравлений.

Правда, соседняя Орловка была увешана белыми и лиловыми флагами. Что это было?

В общем, «день народного единства», о коем не менее пары месяцев активно жужжали по телевизору, в бумажных газетах, в интернете (не иначе как и по радио), не вызвал особого энтузиазма у «глубинного народа». Не то чтоб я радовался, но иронически-математическое q.e.d. всё же оставлю. Почему — читайте здесь и здеся

Согласитесь ли вы, что новый «красный день календаря» оказался нужен главным образом идеолухам — включая и бывших исследователей/журналистов, предавших свои профессии? Видимо, они слегка подзаработали, прогнувшись перед соседним государством, правопреемником СССР и Красной армии, которая 82 года назад вступила на территорию «крэсов усходних».

По всей вероятности, чем больше сейчас подобных «всенародных праздников», тем меньше ресурсов остаётся на решение реальных проблем. Напротив «дома Короткевича» по ул. В. Хоружей коллектор планировали починить ещё к 16.08.2021…

Но и после этой даты работа «кипит», второй месяц уж. «Потому что в кузнице не было гвоздя» (С). Да что подводящий коллектор — тут Островецкую атомную станцию с 12 июля не могут поправить 🙁

Вспомнил о записи Якова Сусленского то ли позднехрущёвского, то ли раннебрежневского времени (опубликована в книге «Перо моё — враг мой», Иерусалим, 1999): «К единству всего народа ведут два пути…»

Думаю о жесточайших приговорах, выписанных Виктору Бабарико, Максиму Знаку, Марии Колесниковой, Степану Латыпову, Павлу Северинцу, Сергею Спаришу… О ликвидированных организациях, служивших отдушиной для тысяч людей, и о разогнанных-блокированных СМИ, служивших таковой для миллионов. Становится вполне понятным, какой путь был выбран в 2020 году. Идущие по нему постоянно спотыкаются, падают, набивают себе шишки — но с упорством, достойным солдат Урфина Джюса лучшего применения, продолжают шагать.

Фото с fb-странички Владимира Скрабатуна, 12.09.2021.

Это — виды на «памятник», или «символический знак» картошке, воздвигнутый недавно в агрогородке Дещанка Узденского района Минской области. Даже здесь «смотрящие за культуркой» умудрились облажаться — и в подписи (картофель получил у нас распространение лишь в конце ХХ века? ой, ладно!), и в композиции. Ехидный комментарий от Юрия Патюпы (fb, пер. с бел.):

Здесь всё неправдоподобно. Клубни лежат то ли в бадье, то ли в корыте, то ли в коробе для ручного сева. Но ведь картофель собирают не в корыто и не в короб, а в корзину. Сама же картошка не насыпана, а положена с таким верхом, что никогда не удержится, если не приклеить. А если клеится, то, может, это не картошка, а конские «яблоки»?

Когда я увидел на сайте витебской «Мишпохи» поздравление лидскому ансамблю «Шалом», где пан-редактор упомянул песню «Мястэчка», сразу пришло на ум сравнение с узденским казусом:

В четырёх строчках — 8 (!) ошибок. Правильно: «Ах, дзе ж падзелiся/ Мае ўсе блiзкiя?/ Застаўся цэлага/ Шматок маленечкi…» Песня «Мястэчка» появилась в 2009 г., об истории её создания вкратце рассказано здесь. Перевод Ф. Хаймовича не раз печатался, но допустим, сборник И. Злотника 2008 г. и партитура песни 2010 г., изданные под эгидой «Шах-плюс», в Витебске малодоступны, хотя куда их только я не рассылал… Положим, что А. Шульман слабо знает белорусский — так уточнил бы написание слов у тех, кто знает (тем более, недавно был у витебчанина схожий камуфлет с идишем)! Не-а… 🙂

Поболе шуму, чем «картофельный памятник» и 42-й нумер «Мишпохи», вместе взятые, наделал новый учебник по истории Беларуси (ХIХ — начало ХХІ вв.) для 11-го класса средней школы, авторства Касовича и проч. Многие возмутились из-за того, что в разделах о Республике Беларусь на фоне комплиментов «солнцеподобному» даже не упомянуты Станислав Шушкевич (первый глава РБ, 1991—94 гг.) и Светлана Алексиевич (первая нобелевская лауреатка среди граждан РБ, 2015 г.). Кто-то заметил, что о Катастрофе евреев Беларуси 1941—44 гг. написано скупо и невнятно. Всё так, но меня расстроили прежде всего монотонная подача материала и суконный язык… иногда словно доклад секретаря ЦК КПБ читаешь. Заусениц и просто фактических ошибок тоже отнюдь не мало.

1794 г. — XIX век? Оригинальненько…

Первый «Славянский базар» был проведен в июле 1992 г. Забавно, что 2011 г. идёт в таблице перед 1991-м, а также то, что «Открытие Национального детского технопарка» попало в семёрку важнейших «событий культурного развития» аж за сорок лет. Здесь — о том, что оно собой представляло.

«Нетерпимость к социальному угнетению» и «служение народу» можно вычитать у того же Ф. Богушевича, ну да ладно. Замечу, что «Скрыпка беларуская» и «Хрэст на свабоду» Тётки (взявшей псевдоним «Гаўрыла») вышли в 1906 г., а сборник лирики Янки Лучины «Вязанка» — в 1903-м. Т.е. первыми в ХХ в. сборники Тётки считаться никак не могут.

М. Шагал, утратив влияние в «своём» училище, официально открытом 28.01.1919, перебрался из Витебска в Москву в 1920 г., Р. Фальк преподавал в Витебске годом позже… Ну и не во Францию уехал Шагал в 1922 г.; сперва в Литву, потом в Германию. Лишь осенью 1923 г. направился в Париж.

Иллюстрация много теряет от неперечисления языков (догадайтесь, дети, сами…) Вообще, в §25 — ни слова об официальном четырёхязычии в БССР до 1938 г. И ни полслова о культурных учреждениях, работавших на идише и польском, не говоря уж, к примеру, о цыганской школе в Витебске.

Белорусская киностудия переехала в Минск не в 1929-м, а в 1939-м. И уж если напирать на историю организаций-реорганизаций, то отсчёт следовало бы вести с 1924 г.: управление «Белгоскино», предтеча «Беларусьфильма», было создано 17.12.1924, откуда и «день белорусского кино» 17 декабря.

Хватит, пожалуй. С минобразования, его «щупальцами» на местах и кураторами в «администрации президента» всё более-менее ясно. Но вот что хочу сказать о тех, кто позиционирует себя как либералов и сторонников реформ. Ещё в 2000-х я чувствовал, куда всё катится, и во всю мощь высмеивал сервильных историков вроде Э. Иоффе, Н. Сташкевича, Я. Трещенка, чуть позже — Е. Новика… Что-то предлагал для исправления ситуации, просил поддержки.

Многие из вас мои усилия в лучшем случае игнорили, в худшем – создавали мне репутацию скандалиста, обижавшего заслуженных людей. Теперь старшая генерация «лоялистов» почти исчезла, но на их место пришла ещё менее сведущая и более циничная когорта, затягивающая в альтернативную реальность ваших детей и внуков. Не считали вы, что установление истинной картины прошлого (более того, регулярная поддержка системы, работающей на установление такой картины) находится среди приоритетных задач? Что ж, кушайте учебники без Алексиевич и Шушкевича, не обляпайтесь.

А я присоединюсь к поздравлениям с 80-летием, адресованным Юрию Николаевичу Муйвиду, шахматному тренеру с огромным стажем. Учил детей в Бресте, заведовал кабинетом шахмат во Дворце пионеров и школьников на Старовиленском тракте (моя альма-матер), и до сих пор трудится в Минске. Сдержанный и тактичный – наверно, за всю жизнь сделал людям меньше замечаний, чем я тут за один вечер 😉 Помогал мне в организационных делах, связанных с выпуском журналов «Шахматы» и «Шахматы-плюс» (2003–2004), да и позже. По силе игры он кандидат в мастера, но очень цепкий, как помнится с 1990-х годов. И не случайно Юрий Николаевич добивался успехов на заочных соревнованиях, а также на ветеранских очных. Многая лета!

Ю. Муйвид и воспитанники. Фото с openchess.by, 2015 г.

Увы, пандемия COVID-19 по-прежнему косит людей. Её жертвой стал и минчанин Александр Альбертович Павлович (30.06.1962 – 16.09.2021), с которым я пересекался в 2000–2010-х, а в 2006 г. немного сотрудничал. Но лучше о нём скажет Сергей Корчицкий:

Я знал Александра Альбертовича с 1989 года. Ему тогда было 27, мне – 13. Председатель минской федерации гексашахмат, мастер IHCF, участник первого в стране турнира по сёги в 2000 году, тренер по шашкам и сянци, автор двух сборников рассказов, человек с широким кругозором (4 высших образования), высокой нравственности и духовной культуры, теософ. Добрый, жизнерадостный, деятельный, спокойный и уравновешенный. Тренер и Учитель с большой буквы. Друг. Неизвестный широкой публике, но столь любимый в узком кругу соратников и единомышленников. Прощай! Мы тебя никогда не забудем!

Товарищи-гексашахматисты в Москве-1984: А. Павлович (справа) и Ю. Тепер

Сочувствую родным и близким покойного. Дальше – тишина.

Вольф Рубинчик, г. Минск

19.09.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 20.09.2021  03:33

ТВОРЫ ЯЎГЕНА ЗАМЯЦІНА (2)

Першая казка пра Фіту

Завёўся Фіта самаадвольна ў падполлі паліцэйскай управы. Складзены былі ў падвал старыя паперы, і чуе ўчастковы Пятровіч – нехта ўсё шкрабецца, пагруквае. Адкрыў Пятровіч: пыл, не прачхаесся, і выходзіць шэранькі, прыпылены Фіта. Полу – пераважна мужчынскага, чырвоная сургучная пячатка з нумарам на вяровачцы боўтаецца. Кропельны, бы немаўля, з выгляду самавіты, лысаваты, з брушкам, акурат надворны саветнік, і твар – не твар, а так… Фіта, адным словам.

Дужа ўпадабаў Фіту Пятровіч. Усынавіў яго ўчастковы і тутсама, у кутку, у канцылярыі, пасяліў – і гадаваўся Фіта ў кутку. Панацягаў з падвалу старых рапартаў, адносінаў за нумарам, у рамачках у куточку сваім развесіў, свечку запаліў – і моліцца паважна, адно пячатка шамаціць.

Аднойчы Пятровіч, бацька названы, прыходзіць, а Фіта, бач, да чарніліцы прыпаў і смокча.

– Гэй, Фіцька, ты чаго ж, вісус, робіш?

– А чарнілы, – кажа, – п’ю. Мне ж таксама трэба чагосьці.

– То добра, пі, усё адно казённыя.

Так і харчаваўся Фіта чарніламі.

І да таго дайшло – смешна нават сказаць: пасмокча пёрка ў роце – і піша. З Фітавага ратка – чарнілы самыя настаяшчыя, як ва ўсёй паліцэйскай управе. І ўсё Фіта розныя рапарты, адносіны, прадпісанні крэмзае і ў сябе развешвае.

– Ну, Фіта, – кажа ўчастковы, каторы названым бацькам, – быць табе губернатарам.

Што прадказаў Пятровіч, то і выйшла: увадначас зрабіўся Фіта губернатарам.

А год быў цяжкі – ну які там год, той самы: і халера, і голад.

Прыкаціў Фіта ў губерню на кур’ерскіх, адразу абывацеляў сабраў – і давай разносіць:

– Гэт-та што ў вас такое? Халера, голад? У – я вас! Чаго глядзелі, што рабілі?

Тыя пачухваюцца:

– Дык мы што, мы нічога. Дахтуры вось – халерку выганялі трохі. Ізноў жа да смаленскіх па хлеб пасылаць…

– Я вам – дахтуры! Я вам – смаленскіх!

Пасмактаў Фіта пяро:

“Прадпісанне № 666. З дадзенага чысла, уступіўшы належным чынам ва ўладу, голад у губерні мною строга адмяняецца. Катэгарычна прадпісваецца жыхарам адгэтуль быць сытымі. Фіта”.

“Прадпісанне № 667. З дадзенага чысла пастаноўлена мною неадкладнае спыненне халеры. Зважаючы на вышэйсказанае, неадкладна звальняюцца тыя, хто самавольна называе сябе дактарамі. Тыя, хто незаконна абвяшчае сябе хворымі на халеру, маюць атрымаць законную цялесную кару. Фіта.”

Прачыталі прадпісанні ў царквах, расклеілі па ўсіх платах. Жыхары адслужылі падзячны малебен і ў той самы дзень збудавалі Фіту манумент на базарным майдане. Фіта шпацыраваў паважны, лысаваценькі, з брушкам, пячаткай памахваў ды ўсё папырхваў: бадай так індык ходзіць і чыркае крыламі па пылу.

Мінуў дзень, потым другі. На трэці – бач ты, халерны з’явіўся проста ў Фітавай канцылярыі, стаіць там і курчыцца – от жа, не разумее народ сваёй карысці. Загадаў Фіта выдаць яму законную цялесную кару. Ды халерны сышоў – і ў проціўрадавы спосаб памёр.

І пайшлі, і пайшлі мерці – ад халеры і ад голаду, і ўжо паліцыянтаў не хапала для ўтаймавання злачынцаў.

Пачухаліся абывацелі і гуртом вырашылі: дактароў вярнуць і па смаленскі хлеб паслаць. А Фіту з канцылярыі выцягнулі і вучыць пачалі – па-мужыцку. Народ жа неадукаваны, цёмны.

І расказваюць, скончыўся Фіта гэтаксама не па-сапраўднаму, як і ўзяў пачатак: не крычаў і нічога такога, а толькі ўсё менш і менш, і таяў, як надзіманы амерыканскі чорт. І засталася толькі чарнільная пляма ды тая самая сургучная пячатка з нумарам.

Паглядзелі местачкоўцы: антыхрыстава пячатка. У анучку загарнулі, каб рукамі не чапаць, і закапалі край цвінтарнай агароджы.

1917

Другая казка пра Фіту

Указам Фіта адмяніў халеру. Жыхары вадзілі карагоды і працвіталі. А Фіта двойчы на дзень хадзіў у народ, зюкаючы з таксоўшчыкамі і адначасна з любасцю пазіраючы на манумент.

– А што, браткі, каму манумент, ці ведаеце?

– Як, паночку, не ведаць: пану выконваючаму Фіту.

– То ж бо. Ці не трэба вам чаго? Усё магу, мне нядоўга.

А быў таксапарк ля самога сабора. Паглядзеў кіроўца на манумент, на сабор, дый кажа Фіту:

– Ды вось, гаманілі мы надоечы: дужа ўжо нам вакол сабора ездзіць нязручна. Каб праз плошчу напрасткі…

Было ў Фіты правіла: усё для народу. І быў Фіта розумам хуткі, бы куля. Зараз у канцылярыю за стол – і гатова:

“Гэтым наяўны гарадскі сабор невядомага паходжання прадпісваю прыбраць неадкладна. На месцы вышэйназванага сабору заснаваць прамаезджую дарогу для таксоўшчыкаў. Для прадухілення забабонаў выкананне вышэйвыкладзенага даручыць сарацынам. Падпісаў Фіта”.

Раніцой жыхары так і самлелі:

– Сабор-та наш, людцы! У сарацынах увесь – зверху данізу: і на ўсіх пяці галовах, і на крыжы вярхом, і па сценах, чыста мухі. Ды чорныя, ды голыя – адно вяровачкай падперазаныя, і хто зубам, хто шылам, хто дручком, хто таранам – толькі пыл курэе.

І ўжо сініх галоў няма, і на сінім – зорак срэбраных, і чырвоная старадаўняя цэгла крывёю праступіла на белагрудых мурох.

Жыхары слязьмі захліпаюцца:

– Бацюшка Фіта, дабрадзею ты наш, злітуйся! Ды мы ўжо лепш кругалём ездзіць будзем, толькі сабор наш, госпадзі!

А Фіта ходзіць гогалем – паважны, з брушкам, на сарацынаў пазірае: тыя шчыруюць – аж гай шуміць. Спыніўся Фіта перад жыхарамі – рукі ў кішэнях:

– Дзівакі вы, абывацелі. Я ж – дзеля народу. Паляпшэнне шляхоў зносінаў для таксоўшчыкаў – жыццёвая патрэба, а сабор ваш – што? Так, фінціклюшка.

Тут успомнілі жыхары: не так даўно прыходзіў па сабор Мамай татарскі. Ад Мамая адкупіліся – мо і ад Фіты адкупімся. У складчыну паслалі Фіту ясак: трох дзевак найпрыгажэйшых і чарнілаў чвэртку.

Раззлаваўся Фіта, затупаў на жыхароў:

– А ну, зараз жа псік адсюль! Віш, Ма-май! Мамай ваш – мямля, а ў мяне сказана – і аман.

І сарацынам памахаў ручкай: пакуй, браткі, па поўнай, ужо статак дахаты ідзе.

Зайшло сонца – ад сабору застаўся адзін друз. Уласнаручна нарысаваў Фіта крэйдаю па лінеечцы прамаезджую дарогу. Усю ноч сарацыны шчыравалі – і на досвітку пралегла праз базарны майдан дарога. Простая, паглядзець прыемна.

У пачатку і ў канцы дарогі ўсталявалі слупы, размаляваныя ў пастарункавы чарнільны колер, а на слупах надпісана:

“Такога-та года і чысла невядомы сабор знішчаны выконваючым абавязкі Фітам. Ім жа пабудавана гэтая дарога са скарачэннем шляху таксоўшчыкаў на 82,6 аршыны”.

Базарны майдан быў нарэшце прыведзены ў культурны выгляд.

1917

Трэцяя казка пра Фіту

Жыхары паводзілі сябе зусім добра – і а пятай гадзіне Фіта абвясціў волю, а паліцыянтаў адмяніў назаўсёды. Ад пятай гадзіны апоўдні ля паліцэйскай управы, на ўсіх скрыжаваннях і вартах – паўсюль стаялі вольныя.

Жыхары жагналіся:

– Маці святая, дажылі-такі. Зірні: у скуранцы стаіць. Замест мундзіра – у скуранцы, га?

А галоўнае што: вольныя ў скуранках сваю справу ведалі, чыста мянтамі нарадзіліся. У пастарунак цягнулі, у пастарунку – і ў рэпу, і пад дыхавіцу – ну ўсё як мае быць. Жыхары ад радасці плакалі наўзрыд:

– Слава табе, Госпадзе! Давялося – не хто-небудзь, свае б’юць, вольныя. Стой, браткі, ватоўку скіну: вам гэтак па спіне будзе зручней. Лупі, браткі! Та-ак… Слава табе, Госпадзе!

Адзін перад адным ламіліся жыхары навыперадкі пасядзець у астрозе. Да таго там стала добра – слоў няма. І абшукаюць цябе, і на замочак зачыняць, і ў вочка зазірнуць – але ж усе свае, вольныя: слава табе, Госпадзе…

Аднак неўзабаве месцаў бракаваць стала, і пускалі ў астрог толькі тых жыхароў, каторыя больш пашаны маюць. А іншыя ля ўвахода ночы напралёт дзяжурылі і квіткі ў астрог перакупалі ў фарцы.

Якія ўжо тут парадак і стабільнасць! І прадпісаў Фіта:

«Злодзеяў і душагубаў прадпісваю выгнаць з астрога з ганьбай на ўсе чатыры бакі».

Злодзеяў і душагубаў выгналі з астрога на ўсе чатыры бакі, і ахвотныя жыхары патрохі ў астрозе размясціліся.

Абязлюдзелі вуліцы – адны вольныя ў скуранках; неяк яно не чапляе. І выдаў Фіта новы ўказ:

«Гэтым указам усім жыхарам прадпісваецца найстражэйшым чынам няўхільная свабода песнапенняў і шэсцяў у нацыянальных строях».

Вядома, калі што ў навіну – яно цяжкавата. І для палягчэння невядомыя людзі ўручылі кожнаму жыхару пад распіску тэкст прыблізнага зместу. Але жыхары ўсё-ткі саромеліся і хаваліся па завуголлях: цёмны народ!

Пусціў Фіта па завуголлях вольных у скуранках – вольныя пераконвалі жыхароў не саромецца, паколькі цяпер – воля, пераконвалі ў карак і пад дых. Урэшце пераканалі.

Увечары – як Вялікдзень… Ды што там Вялікдзень!

Паўсюль спявалі адмыслова запрошаныя салаўі. Паўзводна, у нагу, крочылі жыхары ў нацыянальных строях і каля кожнага ўзводу вольныя з пушкай. Аднагалосна і натхнёна жыхары пяялі, згодна з тэкстам прыблізнага песнапення:

Слаўся, слаўся, наш добры цар,

Богам нам дадзены Фіта-гаспадар.

А часова выконваючы абавязкі Фіта кланяўся з балкона.

З прычыны нечуванага поспеху жыхары тутсама, ля Фітавага балкона, пад кіраўніцтвам вольных, у аднагалосным узвесяленні пастанавілі – увесці штодзённую паўзводную свабоду песнапенняў ад гадзіны да дзвюх.

У тую ноч Фіта ўпершыню спаў спакойна: жыхары відавочна і хутка прасякаліся духам асветы.

1917

Апошняя казка пра Фіту

А быў яшчэ ў горадзе прамудры аптэкар: чалавека зрабіў, ды не як мы, грэшнікі, а ў шклянцы, ці ж яму чагосьці нe ведаць?

І распарадзіўся Фіта аптэкара даставіць.

– Скажы ты мне, будзь ласкавы: і чагой-та мае людзі ў неслужбовы час ходзяць сумныя?

Зірнуў прамудры аптэкар у акенца: каторыя хаты з канькамі, каторыя з пеўнікамі, каторыя жыхары ў нагавіцах, каторыя ў спадніцах.

– Вельмі проста, – адказвае Фіту. – Хіба гэта парадак? Трэба, каб усё аднолькавае. Наогул.

Так – так-так. Жыхароў – паўзводна за горад усіх, на выган. І ў пустым горадзе – агонь з усіх чатырох старон: дашчэнту выгарэла, толькі плеха чорная – ды манумент Фіту пасярод.

Усю ноч пілы пілілі, малаткі грукаталі. Пад ранак – гатова: барак, накшталт халернага, даўжынёю ў 8,215 км, па бакaх – закуткі з нумарамі. І кожнаму жыхару – масянжовую бляху з нумарам і шэрага сукна ўніформу з іголачкі.

Як гэта ўсё пашыхтавалася ў калідоры – кожны ля свайго шастка, бляхі на паясах – бы жар-птушкі, аднолькавыя ўсе, быццам новыя шэлегі… Да таго добра, што наколькі ўжо Фіта моцны, і тое ў носе заказытала, сказаць нічога не сказаў. Рукою махнуў – і ў свой пакойчык, № 1. Слава табе, Госпадзе, цяпер і памерці можна…

Раніцою, ледзь развіднела, яшчэ і званок не забомкаў (па званку ўставалі) – а ўжо ў дзверы № 1 грукаюць:

– Дэпутаты там да Вашай міласці, па неадкладнай справе.

Выйшаў Фіта: чацвёра ва ўніформе, пашанотныя такія жыхары, лысыя, у гадох. Паясны паклон Фіту.

– Ды вы ад каго дэпутаты?

І загаманілі шаноўныя – усе чацвёра адразу:

– Гэта што ж такое – ніяк немагчыма – гэта непарадак нейкі… Ад лысых мы, значыцца. Гэта, значыць, аптэкар кучаравы ходзіць, а некаторыя пад польку, а мы – лысыя? Не-е, ніяк немагчыма…

Памеркаваў Фіта – памеркаваў: паводле кучаравага ўсіх – не параўнаць, рабіць няма чаго, трэба паводле лысых раўняць. І сарацынам адмашку даў. Наляцелі – набеглі з усіх бакоў: усіх – нагала, і мужчынскі пол, і жаночы, усе – як калена. А прамудры аптэкар – дзіўны стаў, аблізаны, як кот з-пад дожджыка.

Яшчэ і пастрыгчы ўсіх не паспелі – зноў Фіту патрабуюць, ізноў дэпутаты. Выйшаў Фіта маркотны: якога шчэ ражна?

А дэпутаты:

– Гы-ы! – адзін у кулак. – Гы-ы! – другі. Макраносыя.

– Ад каго? –прабурчэў Фіта.

– А мы, ета… Гы-ы! Да вашай міласці мы: ад дурняў. Гы-ы! Жадаем, знычць, каб, знычць, усім, ета значыць, раўнамерна…

Хмара хмарай вярнуўся Фіта ў № 1. Па аптэкара.

– Чуў, брат?

– Чуў… – галасок у аптэкара баязлівы, галава ў сітцавай хустачцы ад холаду. Нязвыкла стрыжанаму.

– Ну, то што ж нам цяпер?

– Ды што-што: цяпер ужо чаго там. Назад нельга.

Перад вечаровымі модламі прачыталі загад жыхарам: быць усім чмурнымі дурнямі раўнамерна – ад заўтрашняга дня.

Войкнулі жыхары, а што будзеш рабіць: супроць начальства хіба пойдзеш? Разумныя кніжкі апошні раз паселі чытаць, да самага вечаровага званка ўсе чыталі. Па званку спаць палеглі, а раніцай усе ўсталі – чмурныя. Весялосці – поўныя штаны. Локцямі адзін аднаго падштурхоўваюць – гы-ы! Гы-ы! Толькі і гутаркі – зараз вольныя ў скуранках цэбар з кашай прыкоцяць: каша ячная.

Прагуляўся Фіта ў калідоры – восем кіламетраў і сто дваццаць пяць метраў, бачыць – вясёлыя. Ну, адлегла: цяпер ужо ўсё. Прамудрага аптэкара ў закутку абняў:

– Ну, брат, за парады дзякуй. Век не забуду.

А аптэкар Фіту:

– Гы-ы!

Во якая справа: адзін застаўся. Аднаму за ўсіх думаць.

І толькі Фіта зачыніўся ў № 1 – думаць, як ізноў у дзверы. І ўжо не грукаюць, а папросту ломяцца, лезуць, гахаюць:

– Э-э, брат, не, не ашукаеш! Мы хоць і чмурныя, а таксама, знычць, разумеем… Ты, брат, тожа чмурэй. А то віш ты… Не-е, брат!

Лёг Фіта на ложак, заплакаў. А рабіць няма чаго.

– Бог ужо з вамі, ладна. Дайце часу да заўтра.

Увесь дзень Фіта сярод чмурных цягаўся і ўсё дурэў патрошкі. І к ранку – гатоў, ходзіць і – гы-ы!

І зажылі шчасліва. Няма на свеце шчаслівейшых, як чмурныя.

1917

Пераклаў з рускай В. Рубінчык (арыгіналы тут)

Апублiкавана 23.09.2020  21:09

ТВОРЫ ЯЎГЕНА ЗАМЯЦІНА (1)

Ад перакладчыка. Яўген ЗАМЯЦІН (1884–1937) быў народжаны ў расійскай глыбінцы, а памёр на эміграцыі, у Парыжы. Яго славуты раман «Мы» (1920) – прадчуванне таталітарнай улады, спалучанай з тэхнакратычным кантролем над асобай. Мяркую, што казкі ды прыпавесці Замяціна таксама досыць актуальныя для беларускага грамадства – нават праз сто гадоў паcля іх напісання.

Я. Замяцін

Студэнцкі сынок

– Калі я вырасту, тата, я буду балаголам… І ў мяне будзе многа, многа коней…

– Вечна ты лухту вярзеш, мілы…

– Якую лухту? Ты і сам будзеш задаволены, тата: калі ты памрэш, я сам адвязу цябе на могілкі!

<1914>

Крыніца

Карцінкі

Завітаў я да прыяцеля – грошай напавер прасіць. Ні яго самога няма ўдома, ні жонкі няма: выйшаў да мяне ў залу хлопчык, чысценькі такі.

– Вы пачакайце трошкі. Тата-мама зараз прыйдуць.

А каб не сумаваў я, пачаў мне хлопчык карцінкі паказваць.

– Ну, гэта вось што?

– Воўк, – кажу.

– Воўк, слушна. А вы ведаеце, воўк, ён траўку не кушае, ён авечкаў кушае…

І гэдак усе карцінкі тлумачыць падрабязна, ну, смерць – надакучыў. Пеўня раскрыў:

– А тутака што? – пытаецца.

– Тутака? Хата, – кажу.

Вылупіў мой хлопчык вочы, абамлеў. Крыху пазней сяк-так даў рады, знайшоў мне сапраўдную хату:

– Ну, а гэта што?

– А гэта – венік бярозавы, вось што.

Пасміхнуўся хлопчык ветлівенька і даводзіць стаў: хата – зярняткі не дзяўбе, а певень – дзяўбе, а ў пеўні жыць няможна, а ў хаце можна, а ў веніка дзвярэй няма, а ў пеўня…

– Вось што, – кажу, – мілы хлопча: калі ты зараз жа не сыйдзеш, я цябе ў вакно выкіну.

Паглядзеў мне ў вочы хлопчык, убачыў – праўда, выкіну. Зароў, пайшоў бабулі скардзіцца.

Выйшла бабуля ў залу і стала мяне дакараць:

– І як жа вам не сорамна, малады чалавек? За што вы мілага хлопчыка? Ён жа ж вам ісцінную праўду казаў.

1916

Арыгінал

Храпала

Трасянула – пасыпаліся згары зоркі, бы спелыя грушы. Апусцела неба, зрабілася як восеньская жоўтая пожня: толькі вецер над жоўтым шчаціннем гудзе несамавіта, і на ўскрайку, на далёкай дарозе, павольна паўзуць два чорныя чалавечкі-кузуркі. Так паўзлі ў пустым небе сонца і месяц, чорныя, бадай аксамітныя рызы на службе ў Вялікую Пятніцу: чорныя, каб святлей ззяла Уваскрэсенне.

Вось тут і папёр па зямлі Храпала. Ступакі мядзведжыя, калываецца, то на правую нагу, то на левую. Мёртвая галава вепрука – белая, зажмураная, лысая: толькі ззаду простыя космы, як у старца, да плеч. І на пузе – твар, накшталт чалавечага, з прыплюшчанымі вачыма, а дзе той пуп у людзей – разяўляецца пашча.

У полі пад азіміну араў дзед Качатыг. Штаны шарачковыя, кашуля зрэбная, валасы вяровачкой падвязаныя, каб у вочы не лезлі. Зірне ў неба дзед: жудасць. Аднак араць усё адно трэба. Такая ўжо справа.

І ззаду Храпала наперся на дзеда: вочы ў Храпалы толькі так, для парадку, а расплюшчыць не можа, прэ без разбору.

– Ты хто такі? – дзеду кажа; дзе пуп у людзей – разявіў Храпала пашчу – пузам гаворыць. – Ты чаго на маім шляху? – другую пашчу разявіў, вепрыную, – храп: адны дзедавы лапці навонкі.

Ледзь-ледзь чуць, як быццам з падзем’я, дзедаў голас:

– А хлеб як жа? Хлеба не будзе…

А Храпала – пузам:

– А мне напляваць… – толькі дзеда і бачылі.

На прасецы дзяўчынка Аленка збірала краскі – першыя званочкі веснавыя. Мільгаюць басыя ногі, белыя між званочкаў, і сама, як залаты званочак, заліваецца: пра свякруху-матухну, пра ліхога мужа, – за сэрца бярэ.

Спатыкнуўся Храпала на Аленцы:

– Ты чаго на дарозе? – храп: толькі пяткі босыя забіліся белыя.

З глыбі адно паспела гукнуць Аленка:

– А песня…

– А мне пляваць, – прабуркатаў пузам Храпала і апошняе заглынуў – белыя пяткі.

Дзе ні пройдзе Храпала – пустэча, і толькі ззаду яго застаюцца гурбы гною.

Так бы і звялося чалавецтва на зямлі, аднак знайшоўся тут чалавек, афеня, і прозвішча ў яго нейкае звычайнае, ці то Пятроў, ці то Сідараў, і нічога асаблівага, а проста кемлівы, яраслаўскі.

Прыкмеціў афеня: не абарочваецца Храпала, нацянькі прэ, не ўмее ён абарочвацца.

І з усмешачкай яраслаўскай паплёўся афеня ціхенька за Храпалам. Не дужа яно соладка, вядома: не прадыхнуць па калена ў гурбах тых самых, але затое – пэўная справа.

За яраслаўскім афенем і іншыя скемілі: зірк, а за Храпалам – чыста хросны ход, цугам ідуць. Хіба толькі дурні якія, зусім чмурныя, не паспяшалі за спіну Храпалаву ад Храпалы схавацца.

Чмурных дурняў Храпала жыва дакончыў і без харчоў скалеў, ясная рэч. А яраслаўскі народ зажыў прыпяваючы і Пану Богу дзякаваў: тлустая зямля стала, урадлівая ад гною, ураджай будзе добры.

1917

Рускі арыгінал

Бяка ды Кака

У пячурцы ў мужыка – пух качыны сох. І завяліся ў пуху Бяка ды Кака. Накшталт чорных тараканаў, аднак большыя, рук дзве, ног дзве, а язык адзін – даўжэ-эзны: пакуль маленькія былі, самі сябе спавівалі языком, заміж спавівача.

Файненькія такія, багамольныя – мужык проці ночы Траяручыцы паклоны б’е, а Бяка ды Кака ззаду – спіне мужыковай. Удзень з хаты смецце насілі; на прастольныя святы, у новых чырвоных кашульках, мужыка віншавалі. І да масленіцы было – як найлепей.

На масленіцу – прынёс брагі мужык: такая брага – усё дагары нагамі. Пысы, харчы, нячысцікі; вілкі – па гаршках, чарапкі; хата – перасмыкнулася і ходырам пайшла – куды вочы глядзяць. А мужык – без задніх ног і на пузе – агарак дагарае, патрэсквае: вось-вось мужыкова кашуля зоймецца.

Бяка ды Кака стрымгалоў кінуліся: агарак тушыць.

– Ды пусці ты: я патушу.

– Не, ты пусці: я…

– Я мужыка больш люблю; а ты – так сабе, я ве-едаю!

– Не, я больш. А ты Бяка!

– Я – Бяка? А ты – Кака! Што, ага?

Ды ў вус, ды ў рыла – і клубком па падлозе. Каталіся-каталіся, а ад агарка – кашуля, ад кашулі – мужык, ад мужыка – хата. І з мужыком, з хатай разам – Бяка і Кака: ад усяго – адна сажа.

1920

Крыніца

АРАПЫ

На востраве Буяне – рэчка. На гэтым беразе – нашы, чырвонаскурыя, а на тым – іхнія жывуць, арапы.

Сёння зранку арапа іхняга ў рэчцы злавілі. Ну такі смачны, такі ўвесь філейны… Супу наварылі, адбіўных насмажылі – ды з цыбулькай, з гарчыцай, з маласольным нежынскім… Пахарчаваліся: паслаў Гасподзь!

І толькі леглі былі падрамаць – енкі, віск: нашага ўцягнулі арапы клятыя. Туд-сюд, а яны ўжо яго асвежавалі і на вугалях шашлык гатуюць.

Нашы ім – цераз рэчку:

– Ат, людажэры! Ат, арапы вы гэткія! Вы што ж ета, га?

– А што? – кажуць.

– Ды на вас што – крыжу няма? Нашага, чырвонаскурага, трэскаеце. І не сорамна?

– А вы хіба з нашага адбіўных не нарабілі? Чые тамака косткі ляжаць?

– Але ж ёлупы! Дык мы ж вашага арапа елі, а вы – нашага, чырвонаскурага. Няўжо ж такое мажліва? От чакайце, чэрці вас на тым свеце падсмажаць!

А іхнія, арапы, вочы белыя вылупілі, пасміхаюцца ды жруць сабе. Ну да чаго ж бессаромны народ, адно слова – арапы. І народзяцца ж на свет такія!

1920

Арыгінал

Пераклаў з рускай В. Р.

Апублiкавана 22.09.2020  13:51

БОЛЬШОЕ БЛОГЕРСКОЕ УФ!

Уф! Не успел я поёрничать над арией украинского гостя об «электоральной революции» и прочих интересностях в нашей Синеокой, как наметился новый объект для приколов…

Сотрудник зарубежного радио, предназначенного для раскола здешнего общества, поведал о книге двоих американцев. Повод: её в твиттере похвалил Кирилл Рудый, целый экс-помощник Лукашенко и экс-посол РБ в Китае. Похоже, Кирилла, недавно оставившего госслужбу, помаленьку толкают в лидеры страны, как и было предсказано. Уже и Светлана Александровна подключилась (однако неясно, добавят ли сабжу популярности её комплименты – может, наоборот).

Почитал я Джереми Хейманса и Генри Тиммса с их идеей «новой власти» – или «новой силы». Собственно, квинтэссенция их книженции:

Сегодня у нас есть возможность делать фильмы или деньги; обзаводиться друзьями или профессиональными связями; выстраивать сообщества или политические движения; давать людям надежду, или новые идеи, или ложную информацию; пропагандировать насилие – и всё это в таких масштабах и с таким потенциалом воздействия, какие несколько лет назад было сложно представить.

Веру в уникальность нашего времени не разделяю. Делать деньги, обзаводиться друзьями, выстраивать сообщества можно было и в прошлом, и в позапрошлом веке – пожалуй, даже более успешно, чем теперь. Разумеется, тогда никто не имел в записной книжке по четыре-пять тысяч «френдов», что не редкость ныне у пользователей социальных сетей, но характер дружеских, да и деловых интеракций был иной… скажем, более интенсивный.

Американцы продолжают излучать оптимизм:

На протяжении всей истории возникали различные движения, люди объединялись в коллективы, сообщества выстраивали особые структуры для того, чтобы сотрудничать, торговать, создавать культуру. И всегда существовало противоречие между «снизу вверх» и «сверху вниз», между иерархиями и сетями.

Однако до недавнего времени у нас было не так уж много возможностей участвовать в чем-то и вести агитацию. Благодаря сегодняшней всеобщей и всепроникающей связанности мы можем сплачиваться и организовываться без оглядки на географические границы, с беспрецедентной скоростью, охватом и распределенностью.

Современным людям легче сплачиваться и организовываться? Чегой-то сумлеваюсь… Александр Солженицын однажды метко высказался о разнице между СССР и Западом 1970-х годов:

Наша страна подобна густой вязкой среде: даже малые движения произвести здесь невероятно трудно, зато эти движения тотчас увлекают за собой среду. Демократический Запад подобен разреженному газу или почти пустоте: легко можно размахивать руками, прыгать, бегать, кувыркаться — но это ни на кого не действует, все остальные хаотически делают то же.

Тогдашний мир «обычных людей» по сравнению с теперешним видится довольно-таки приятной, податливой средой… Влияние большинства на распределение власти не то что не выросло, а как бы не упало. «Прекрасная эпоха» демократии и либерализма западного образца осталась, увы, во второй половине ХХ века.

О возможностях делиться с людьми новыми идеями. На первый взгляд, прибамбасы нашего века (блоги-влоги, семинары-вебинары… айфоны-плафоны :)) расширяют горизонты, стимулируя вовлечённость граждан в общественные дела. Но давно и не мной замечено: преумножение источников информации сопровождается накоплением информационного хлама и (зачастую) растерянностью, а то и заблуждениями пользователей. В итоге их мировоззрение скатывается к архаике… язычеству всякому.

Среди рисков «дивного нового мира» – обесценивание экспертных знаний (которые теряются в сумраке дилетантских суждений). Впрочем, для авторов книги это «не баг, а фича». Вот каковскую табличку они приводят:

Ничего не имею против развития горизонтальных связей и самоуправления. В 2013 г. написал заметку «За шахматную горизонталь», где рассуждал так: «Одной из важнейших задач должна была бы стать деконструкция шахматной вертикали и ставка на “горизонталь”, точнее, на сеть “народных» кружков и клубов интеллектуальных игр”. Ну, и сам кое-какие «низовые» шахмероприятия устраивал…

Радуюсь, что пару месяцев назад поддержал идею ремонта без посредничества ЖЭСа (деньги собрали жильцы после собрания, с предпринимателем-ремонтником договаривалась старшая по подъезду; в итоге затраты были снижены на треть). Но последовательная реализация того, что в нашем мире выделяют американские авторы (и воленс-ноленс рекламируют, представляя как тренд), ведёт в сторону охлократии/идиократии, а не демократии. Для сравнения: одно дело, когда шахматисты сами выбирают форму проведения турниров, другое – когда к ним в клуб явятся профаны и получат право голоса наравне со знатоками игры. Что до «радикальной прозрачности», то это в лучшем случае утопия, в худшем – способ лишить человека остатков автономии/свободы, описанный ещё у Замятина («Мы») и Оруэлла («1984»). Частично реализуемый в современном Китае.

Тем не менее редактору «РС» Дмитрию Г. настолько приглянулись заокеанские идейки, что он принялся натягивать сову на глобус искать примеры в наших широтах. Четыре следующих абзаца переведены  с бел.:

Старая власть — это певцы государственных коллективов, которые живут благодаря государственным дотациям и надувают щёки от своей воображаемой известности.

Новая власть — это певица Лера Яскевич, на Youtube-канал которой подписаны почти 700000 человек и каждое видео которой набирает миллионы просмотров (…)

Старая власть — это шумный формой пикет за Александра Лукашенко… с музыкой, настольным футболом и привезенными активистами БРСМ, но серый по своему существу, т. к. почти никто из участников не был эмоционально втянут в это действо и не мог даже объяснить, почему он поддерживает именно этого претендента.

Новая власть — это километровые очереди на Комаровке, чтобы подписаться за Светлану Тихановскую, и желание почти каждого присутствовавшего высказаться, показать снимок, документ или просто тапок, который он специально принёс с собой. Это и «цепи солидарности», которые организовывались открытой коммуникацией через Telegram. Открытость и прозрачность — одна из главных примет новой власти.

Не думаю, что на бээрэсэмовском пикете доля «безыдейных» была радикально выше, чем на альтернативных cобраниях. Да и «километровых очередей» (во множественном числе) на Комаровке не было: была ОДНА такая очередь 31.05.2020, а позже число «очередников» изрядно уменьшилось. Писал тут и здеся

Ни «третий», ни «четвёртый» сектор в Беларуси не могут похвастаться «открытостью и прозрачностью». Во всяком случае, мои запросы и предложения часто игнорировались – это одна из причин, по которой предпочитаю работать переводчиком, а не политологом… Даже у госорганизаций иногда получше с обратной связью, о чём тоже упоминал.

Богато и славно «самое свободное радио»! Из чего кого угодно редакция белорусской службы готова слепить «звезду», вот только своих сотрудников там не очень ценят, а ведь charity begins at home… Сам не собираюсь работать на «РС» и другим не советую, но пущай будет и такой ресурс – его закрытие здесь и сейчас меня не порадует.

Пошла в Синеокой мода – ухватиться за книжку с интересным названием и махать ею, призывая окружающих искать в ней «высшую мудрость». В последнее время эту роль играли «Смерть автора» Р. Барта, «Восстание масс» Х. Ортеги-и-Гассета, «Банальность зла» Х. Арендт, ну, а теперича, значится, «Новая власть» Дж. Хейманса и Г. Тиммса. Как бывший волонтёр библиотеки, я не против, лишь бы люди читали что-то помимо гороскопов… но провинциальные паттерны поведения смешат. Уж если хочется поговорить о массах в политике, порекомендовали бы здешние интеллектуалы нашего земляка Моисея Острогорского (1854–1921), правоведа, политика, одного из основателей политической социологии. Но! «Несмотря на свою известность на Западе, Острогорский и его наследие остаются практически неизвестными в Беларуси и других странах бывшего Советского Союза» (пер. с бел.).

* * *

Немного о демагогии другой стороны (другой ли, если задуматься?). Какой-то малопроцентный усач заявил о ситуации с COVID-19 в Минске: «Система, которая у нас есть, и та дисциплина и управляемость в здравоохранении помогала нам в таком густонаселенном и открытом городе преодолеть эти проблемыЯ могу вас поздравить, что мы с этой бедой справились». Своеобразно «справились»: ушли сотни людей – всего в Беларуси, по официальным данным на 08.07.2020, было 443 жертвы коронавируса. К тому же сейчас, несмотря на снижение темпов заболеваемости, невылеченными остаются около 11 тысяч человек. Увы, в Израиле тоже всё не так хорошо, как виделось два месяца назад…

После смелых заявлений в начале мая («Все вопросы для того, чтобы лечить людей, решеныЛекарств, как мне Министр докладывает и не только, у нас хватает. Притом для лечения самыми современными новыми способамиВрачи научились работать, и разными вариантами») в Беларуси умерло свыше 340 человек, число же носителей вируса снизилось менее чем на 20%.

«Чем выше поднимается обезьяна, тем лучше виден её зад». В наше время не «перегибы» следует искать «на местах», а отдушины, убежища от социал-дарвинизма. Наверное, там понимают, что пытаться закрыть фонтан властного красноречия – себе дороже, и не снижают накал борьбы с вирусом… Вчерась при посещении поликлиники в Центральном районе г. Минска я был тормознут на входе строгой тётенькой, оперативно измерившей температуру с помощью бесконтактного устройства.

Расчётно-справочный центр на бульваре Шевченко («Каштановка») даже по-английски умоляет носить маски… Недалеко от упомянутого РСЦ – бело-красно-белый флаг с «Погоней» на балконе четвёртого этажа. Фото 08.07.2020

А несколькими днями ранее Минск «украсили» праздничные автозаки – отсюда

Свежее баламутство низкопроцентного: «Все в мире оценили Беларусь как страну с самой низкой в мире коррупцией» (1:19–1:24; агентство БелТА предусмотрительно отключило комментарии к этому ролику, а то кое-кому «накидали бы в панамку», и подредактировало речугу в своём сообщении).

Как водится, разоблачаем фейки. В годовом отчёте «World Justice Project: Rule of Law Index 2020», на который я уже ссылался в заметке о болтовне здешнего «главсудьи», есть и раздел «Отсутствие коррупции» (с. 23). У Беларуси там показатель чуть выше среднего – и 48-е место из 128.

Ладно бы Норвегия с Финляндией, но ведь и государства Центральной Европы (Польша, Словения, Чехия) существенно нас опережают. А из осколков СССР – Эстония и Грузия… Хотя, конечно, быть впереди России, Украины и Молдовы после 26 лет «жэстачайшай» борьбы с коррупцией – тоже своего рода успех 😉

Да, есть ещё «Индекс восприятия коррупции» за 2019 г. от «Transparency International», где Беларусь на 66-м месте. Опять же, позади Грузии и не только.

Прогнило нечто в синеоком королевстве. Сейчас занимают меня два вопросика: 1) Допустим, коррупция и политика – это слишком сложно, Cеверинец, Статкевич и Ольга Николайчик далеки, но почему многие одарённые спортсмены и шоумены (не путать с убогим телепузиком Евгением П.) молчат в тряпочку, когда их коллег, высказывающих своё мнение, мешают с г…ном, к примеру, здесь и здесь? 2) Как люди до сих пор выписывают «газету администрации президента», откуда уже не сочится, а хлещет мутный поток? Платить за подписку на «БС» – примерно то же, что платить за жижу, поступавшую половине минчан в конце июня.

Есть, конечно, и не «терпилы»: меньше, чем хотелось бы, но всё-таки…

Порадовала Мелитина Станюта (на снимке). Знаменитая белорусская гимнастка 24.06.2020 высказалась в инстаграме о хапуне у магазина «Symbal.by»: «В демократических странах, если гражданин не нарушает закон, он находится под защитой! И что это было вчера!!! Стоишь в очереди в магазин — сидишь в автозаке! Куда подевался закон, который нас защищает!!!» После этого у М. Станюты возникли трудности с ведением спортивной передачи – что ж, хлопнула дверью «общественного» телеканала, и раньше пытавшегося ограничить её права: «Мне было крайне не рекомендовано общаться с некоторыми СМИ… Сначала я должна была получить разрешения на участие, потом я должна была согласовывать сам текст». Я уверен: лизоблюдский канал от её увольнения потерял больше, чем сама Мелита.

Вольф Рубинчик, г. Минск

08.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 08.07.2020  19:49

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (122)

Дабрыдзень! Сёлета актывізавалася барацьба са смяротным пакараннем у Сінявокай. Не першы год барацьбу гэтую падтрымліваюць папулярныя рэсурсы тыпу тутбая і сіцідога, праваабарончы цэнтр «Вясна» ды мн. інш. Ужо і дэпутатка Алена Анісім 18.07.2019 выступіла з прапановай прыпыніць ужыванне смяротнай кары. Яе права… Аднак і матывы не тое каб шчырыя (заранёў ясна, што законапраект не паспеюць прыняць і пры найлепшым раскладзе – нават у выпадку, калі роспуск гэтай «палаткі» адбудзецца згодна з Канстытуцыяй, увосень 2020 г., а не праз 4 месяцы), і па сутнасці ё што запярэчыць.

Як ужо гаварылася ў сакавіку, довад «усе вакол адмянілі/прыпынілі, а мы што, лысыя?» выклікае сумневы. Грамадства мае суверэннае права без фанатызму абараняць сябе ад асабліва небяспечных сваіх членаў, а серыйныя, бязлітасныя забойцы, безумоўна, адносяцца да гэтай катэгорыі. Не сказаць, што наш «сінедрыён» надта ўжо крывавы: 2-4 смяротных пакаранні за год – адносна няшмат (за «звычайныя» забойствы, якіх у РБ звыш 300 на год, не расстрэльваюць). І няможна выключаць, што наяўнасць «вышэйшай меры» ў заканадаўстве ўсё ж стрымлівае патэнцыйных злачынцаў… На 100 тыс. жыхароў у РБ – 3,58 наўмысных забойстваў, а ў суседзяў з постсавецкай прасторы, якія ў канцы 1990-х адмовіліся ад смяротнай кары, прыкладна так: Літва – 5,25, Украіна – 6,34, Расія – 10,82 (звесткі сярэдзіны 2010-х гадоў).

Я б лепей ставіўся да ініцыятыў «скасавальнікаў», калі б яны былі падтрыманы большасцю насельніцтва РБ – і не простай, а кваліфікаванай (2/3), і не ў канкрэтны момант, а на працягу колькіх гадоў. Пакуль што «эра міласэрнасці» не надышла; паводле апытанак, блізу 60% грамадзян – за захаванне смяротнага пакарання, і сярод дэпутатаў доля «кансерватараў» наўрад ці будзе меншай. Няўжо трэба ціснуць на Лукашэнку, каб ён праігнараваў грамадскую думку, збаёдаўшы артыкул крымінальнага кодэкса сваім указам або дэкрэтам? Грамадская думка ды іерархія заканадаўчых актаў і без таго зачаста ігнараваліся ў апошнія гады…

Мяркую, прыхільнікам адмены не варта гаварыць са скептыкамі так, як у гэтым роліку (спойлер: апелюючы да эмоцый & як з неразумнымі дзецьмі). У сярэдзіне 2000-х юныя студэнты і студэнткі з Акадэміі музыкі, калі я прапаноўваў ім адпаведную тэму, пісалі больш удумлівыя эсэ… Зрэшты, мы разам з усім цывілізаваным светам крочым да «ідыякратыі», апісанай Яўгенам Замяціным сто год таму ў казцы пра Фіту (амерыканскі фільм «Idiocracy» 2006 г. таксама дужа рэкамендую). Калі верыць таму ж тутбаю, 83% апытаных «завальваюць» элементарны тэст ад амерыканскага прафесара Шэйна Фрэдэрыка.

Тут яшчэ бяда, што ў Беларусі ўзровень узаемнага даверу не «проста нізкі, а вельмі нізкі» – курыце развагі Дар’і Урбан адносна вынікаў маштабнага сацыялагічнага даследавання… Выглядае, мяняць штосьці сур’ёзнае трэба найперш на сваіх працоўных месцах і ў пад’ездах, а толькі потым – на плошчах і ў парламенце.

*

Дачытаў шамякінскі «Роздум на апошнім перагоне» з падзагалоўкам «Дзённікі 1980–1995 гадоў», хоць гэты фаліянт на 500 з нечым старонак даўся няпроста (між іншага, дэ-факта дзённікі народнага пісьменніка адносяцца да 1975–1994 гг., і выйшлі яны з безліччу памылак друку – прывет рэдактару М. М. Мятліцкаму і пяці (!) карэктарам выдавецтва «Мастацкая літаратура»).

Фота адсюль

Іван Шамякін нарадзіўся 30 студзеня 1921 г. пад Гомелем, памёр 14 кастрычніка 2004 г. у Мінску. Як ужо згадвалася, нямала было цікавага, дзе-нідзе і велічнага ў яго запісах «для сябе» (насамрэч не толькі для сябе, бо выданне прыжыццёвае, 1998 г.). Але чым бліжэй да нашага часу, тым болей з аўтара перла самсон-самасуеўшчына… Дакладней, некампетэнтнасць і фанабэрыя, памножаныя на старэчую (ці бальшавіцкую?) падазронасць.

У мінулай серыі я цытаваў, гм… спрэчны запіс пра Рыгора Бярозкіна, во яшчэ адзін: «У мяне, увогуле, была павышаная цікавасць да пакутнікаў, што вярталіся з няволі. Да Бярозкіна, напрыклад… Бярозкін многа расказваў, залішне многа – увесь лагерны фальклор, як я цяпер пераканаўся з многіх публікацый. А з яго расказаў выходзіла, што ўсё гэта адбывалася з ім». Сам-то Шамякін, якога не арыштоўвалі, ведаў лепей… Зрэшты, і былы зэк выявіўся, мякка кажучы, наіўным дзівуном. Знайшоў з кім дзяліцца сваімі злыбедамі – з выпускніком вышэйшай партыйнай школы, перакананым, што сталінскі тэрор быў пераважна «яўрэйскай справай». А мо ў канцы 1950-х будучы член ЦК КПБ і дэпутат яшчэ не быў перакананы?..

З дзённікаў І. П. Шамякіна:

1991: «Нельга выкінуць ледзьве не стагоддзе з жыцця народа. Самае крыўднае – хто здзекуецца [над савецкай гісторыяй]? Няхай яны – што ў іх святога на чужой зямлі, заўтра яны будуць у Амерыцы ці ў Ізраіле. Але ва унісон ім гарлапаняць нашы ўнукі, дзеці беларускіх пісьменнікаў нават». «Знішчалі храмы сіяністы, троцкія, зіноў’евы, кагановічы».

1992: «У змагары за новую Беларусь [на з’ездзе СП БССР 1990 г.] лезлі яўрэі – як заўсёды ультрарэвалюцыянеры». «Хто гэта рабіў [змагаўся з праваслаўнай царквой пасля 1917 г.]: свярдловы, троцкія, луначарскія і ўсе, хто служыў другой веры, ненавідзеў праваслаўе».

1993: «ЦРУ пралічвала на дзесяцігодддзі наперад, у іх – яўрэйскія галовы».

1994: «Ганебнейшым чынам паводзілі сябе ў гісторыі з Доктарам Жывага Катаеў, Слуцкі, Салаухін, Мартынаў… І беспартыйны Федзін. Трусы! Сам [Барыс] Пастарнак таксама быў трусаваты… Але ў Б. П. трусасць была тыпова яўрэйская». Кур’ёзна, што гэта напісаў чалавек, які ў 1958 г. разам з дзесяццю беларускімі літаратарамі выступіў з асуджэннем «здрадніцкіх паводзін Пастарнака», адобрыўшы рашэнне аб пазбаўленні нобелеўскага лаўрэата «звання савецкага пісьменніка» (гл. публікацыю з «ЛіМ»а 01.11.1958 тут). А ў 1991 г. Шамякін прызнаваўся: «Я не ведаў Пастарнака асабіста… “Доктора Живагоя, канешне, не чытаў… ішоў за ўсімі, я верыў ім, старым і мудрым». У 1958 г. беларускаму госцю, удзельніку пасяджэння сакратарыята, на якім зганьбілі Пастарнака, споўнілася 37. Гэта ўзрост, калі многія людзі жывуць сваім розумам…

Пасля ўсяго не дзіва, што І. Ш. радасна падхапіў сфальсіфікаваную цытату з «Лейбы Давідавіча Троцкага»: «Мы павінны ператварыць Расію ў пустыню, населеную белымі неграмі». І ахвотна прывёў рэальныя словы з запісаў калегі, Андрэя Макаёнка (1976): «Вяртаючыся да імён памагатых у час рэпрэсій… Памагатыя ці каты? Гірш Ягода – нарком унутраных спраў, Берман – начальнік будаўніцтва Беламорканала. Коган – начальнік будаўніцтва канала Масква – Волга; Фінкельштэйн, Біксон, Серпухоўскі і інш. – начальнікі буйнейшых канцлагераў». З Біксонам драматург крыху «лажануўся» – гэта быў латыш, Яніс Біксанс. Аляксандр Салжаніцын таксама адзначаў вялікую долю яўрэяў сярод распарадчыкаў ГУЛАГа, але ж, прынамсі, не выпускаў з поля зроку такіх катаў, як Дзмітрый Успенскі (1902-1989)…

Не бракуе ў дзённіках чалавека, якога ў 1994 г. выбралі акадэмікам, і абразлівых цэтлікаў кшталту «дура», «зацяты хахол». Ці выпадкова, што і ў нашым стагоддзі хамства нярэдка ўспрымаецца як «норма жыцця» ў дзяржаўных установах? Свежыя, летнія прыклады – нецэнзуршчына ад прэс-сакратаркі міністэрства сельскай гаспадаркі (ну, хоць даўмелася папрасіць прабачэння…) і яшчэ бруднейшая размова супрацоўнікаў шчучынскага ліцэя са студэнтам. Iзноў Шчучын адзначыўся не лепшым чынам 🙁

Хоць і мізантропствую, стараюся бачыць у людзей светлыя плямы. Таму прывяду фрагменты, дзе Шамякін добра адгукаецца пра асобна ўзятых яўрэяў – хіба каб «ураўнаважыць» свае замалоты, усё ж колішні камсорг і парторг:

Пра вайну (запіс 11.10.1990):

Пра канец 1940-х гадоў (запіс 01.11.1990):

*

Год таму выйшла па-ангельску «нятленка» канадскай даследчыцы пра вобразы яўрэяў у беларускай літаратуры у цэлым някепская, з багаццем паказанага матэрыялу. І ўсё ж я ацаніў яе толькі на 6 балаў з 10, дый цяпер не пастаўлю вышэйшай адзнакі. Рэч у тым, што ў кнізе відочна прыменшаны маштабы юдафобіі ў даробку тутэйшых пісьменнікаў. Прафесарка зрабіла выснову, што ў беларускай літаратуры, адрозна ад літаратур суседніх народаў, не прысутнічала непавагі да яўрэйства. Але ж Эдуард Скобелеў (19352017), на жаль, не быў маргіналам; яго ідэйкі ў той ці іншай ступені падзялялі такія вядомыя людзі, як А. Макаёнак, І. Шамякін, В. Якавенка… Ну, слушна было сказана ў 1995 г.: «Пісьменнікі – кампанія цяжкая. Невыпадкова зярняты нацыяналізму, антысемітызму, фашызму менавіта ў гэтым асяроддзі выспяваюць» (Міхась Жванецкі, 1995, інтэрв’ю са зборніка П. Капшэевай).

Я б вылучыў іншую гіпотэзу: у беларускай і ўкраінскай літаратурах, адрозна ад рускай, юдафобія прымала менш агрэсіўныя формы. Але ў нас яна, па сутнасці, нікуды не дзелася і ў ХХІ ст.; во ёсць, да прыкладу, маладжавая Ганна Д., а ёсць старэйшы Славамір А., экс-актывіст арганізацыі «Правы рэванш»… Дзяўбці лішні раз не стану, бо і так яму даставалася апошнім часам, не заўжды справядліва. Да таго ж 25 год таму, 27.07.1994, далучаўся я да арганізаванага ім шэсця з паходнямі па галоўным сталічным праспекце. Вядома, не з сімпатыі да славаміраўскіх поглядаў, а з цікаўнасці, даравальнай 17-гадоваму выпускніку школы. Паходню не браў; карцела паглядзець, чым усё скончыцца… Паглядзеў – у выніку мая фізіяномія трапіла ў сумнавядомы фільм «Нянавісць. Дзеці хлусні» (1995). ¯\_(ツ)_/¯

Да гонару лукашыстаў, не цкавалі мяне за ўдзел у тым несанкцыянаваным – а мо і справакаваным імі ў першы месяц кіравання Рыгорыча – «масавым мерапрыемстве». Зрэшты, і заканадаўства тады было менш суворым, чым цяпер, і ўдзельнікаў налічвалася няшмат, каля 150 (ну, максімум 200). Хоць потым у прафесійных «змагароў з антысемітызмам» даводзілася чытаць пра тысячу баевікоў… 🙂

Згадка пра той марш да плошчы Якуба Коласа трапіла нават у артыкул «Белоруссия» на сайце ізраільскай «Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі». Аёй, так і не знайшлося ў рэдакцыі часу абнавіць артыкул (пра абяцанкі-цацанкі 2015 г. гл. тут). Чытачоў у cярэдзіне 2019 г. палохаюць даўно зніклым «Славянскім саборам», газетай «Мы и время» і г. д.

*

Памёр Уладзімір Замяталін (14.05.1948 – 07.07.2019), прэс-сакратар урада за Кебічам, пазней – нам. прэм’ер-міністра і галавы адміністрацыі прэзідэнта. І не супраць бы вымавіць добрае слова пра нябожчыка, а якое?.. Успамінаецца, як на рубяжы стагоддзяў ён праявіў сябе ў сферы «міжнацыянальных адносін»: не даў перарэгістраваць у Беларусі «Сусветнае згуртаванне беларускіх габрэяў», а потым – з падачы заслужанага архітэктара Левіна – разаслаў пісьмо, маўляў, прэзідэнт СЗБГ «пазбаўлены грамадзянства ў шэрагу краін і прадстаўляе неплацежаздольную арганізацыю». Якаў Гутман па сваёй завядзёнцы падаў за гэта ў суд… Калі жадаеце ведаць, што было потым, знайдзіце артыкул Сяргея Навоева «Еврейское фиаско Заметалина» («Народная воля», 2000), а мне лянота. Фіяска-то фіяска, але з працы дыфаматара не выгналі. Ён жа і вышэйзгаданых «Дзяцей хлусні» замаўляў 🙁

Тры гады споўнілася з дня забойства Паўла Шарамета ў Кіеве (20.07.2016). Толькі тры дні таму «Украинская правда» апублікавала петыцыю на тэму «міністра ўнутраных спраў у адстаўку». Варта было гэта зрабіць у ліпені 2016 года… а яшчэ лепей у чэрвені, следам за маёй публікацыяй. Тады, можа, і Павел застаўся б жывы.

Міністр Авакаў і забітыя ў час яго доблеснай службы Алесь Бузіна (1969–2015) ды Павел Шарамет (1971–2016)

Цытатнік

«Хто бунтуе – той нягоднік!» (Данііл Хармс, да 1941)

«Напэўна, кожнаму свой шлях да свабоды трэба прайсці ў адзіночку» (Васіль Быкаў, да 2003).

«Мы ўсе знаходзімся ў сітуацыі, калі вымушаны падстройвацца пад паводзіны грамадскасці ў медыя. І гэта робіцца вельмі небяспечным… Чалавецтва ўвесь час рэгрэсуе ў бок глупства» (Бернар Стыглер, 02.07.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

24.07.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 24.07.2019  10:05