Tag Archives: Евгений Прейгерман

В. Рубінчык. Выкрыццё за выкрыццём

Аніяк не адпускае 2020-ы. Данеслася рэха ажно з лета: ініцыятыва BYPOL 13.02.2021 прэзентавала публіцы відэаролік пра тое, як на рагу сталічных вуліц Веры Харужай і Крапоткіна затрымлівалі «дыджэяў перамен» Кірыла Галанава і Уладзіслава Сакалоўскага. Запіс, ажыццёўлены ўвечары 06.08.2020, – чарговы доказ таго, што хлопцы не супраціўляліся ды не перашкаджалі мінакам, а значыць, сведчанне АМАПаўца, агучанае ў судзе 7 жніўня, было хлуслівым.

Сімвалічная перамога, як і ў сітуацыі з медычнымі даведкамі пра стан жорстка збітага 11.11.2020 Рамана Бандарэнкі (у якога не знайшлі алкаголю ў крыві). Зразумела, што ў бліжэйшы час за лжэсведчанні ды вынесеныя на іх грунце судовыя рашэнні не прыцягнуць да адказнасці ні «сілавікоў», ні «суддзяў», бо рыба псуецца з галавы, а хлусня ў нашых умовах заахвочваецца зверху. У канцы вясны 2020 г. тым апанентам рэжыму, якія не паслухалі перасцярогі ад Яўгена Прэйгермана, была фактычна абвешчана вайна… праўда, не ўсе яе нават адразу заўважылі. Некаторыя дагэтуль вельмі селектыўна ўспрымаюць падзеі апошніх дзевяці месяцаў; мажліва, рэч у гібрыднасці гэтай вайны, а можа, на падсвядомасць уздзейнічае гімн краіны, дзе пяецца пра «беларусаў, мірных людзей».

У пачатку кастрычніка 2020 г. я крыху парадаваўся, дазнаўшыся, што віцебскага чыноўніка, які намаўляў падначаленых фальшаваць вынікі выбараў (гэта пацвердзіў, у прыватнасці, старшыня выбарчай камісіі – дырэктар школы), пазбавілі пасады. Рана я радаваўся… Па-першае, міліцыя «не выявіла» парушэнняў на ўчастку. Па-другое, Сярожу з Віцебска папросту перавялі ў Мінск, дзе ён не (ра)згубіўся: заняў пасаду намесніка начальніка Беларускага гідраметэацэнтра. Ну, у тым, што гэткае дабро не патоне, сумнявацца не выпадала. Вунь обер-чыноўніцу Лілю, якая ў 2000-х прагнула стаць валадаркай морскай аўтаркай кніжнай, а ў 2016 г. раздзьмувала пагрозу ад пісаніны траіх публіцыстаў-«рэгнумаўцаў» (іх надоўга закрылі), не выправілі на пенсію, а зрабілі «дэпутаткай»… Цяпер і начальніцай у «камісіі па экстрэмізму».

Як там у актуальнай казцы Яўгена Шварца трактаваў сваіх служак Дракон: «Дзіравыя душы, прадажныя душы, прапаленыя душы, мёртвыя душы». У нашым выпадку лекаванне мае зацягнуцца, бо «пан народ», вядома, паціху дае адпор, але канкрэтнага Ланцэлота на даляглядзе не відаць. Не лічыць жа супергероем Пал-Палыча… (пра яго крыху ніжэй).

Тут мушу перапрасіць за тое, што два месяцы таму мог увесці ў зман асобных чытачоў. Пісаў 10.12.2020: «Дабралася да мяне інфа і пра даведнік Уладзімір Караткевіч, які выйшаў да 90-гадовага юбілею пісьменніка ў дзяржаўным жа выдавецтве Беларуская энцыклапедыя»… Cпасылка вядзе да матэрыялу з sb.by ад 28.11.2020 («Энциклопедический справочник «Уладзімір Караткевіч» вышел к юбилею писателя») аўтарства нейкай Ірыны Васільевай. Я падумаў, што, раз кніга ёсць на фота, яна рэальна выйшла…

Але ж недаацаніў каварства тутэйшых «баявых лісткоў» – яны почасту маняць нават у «маргінальных» для іх пытаннях (успомніў, што падобнае здаралася ў снежні 2016 г., калі філія «СБ», газета «Голас Радзімы», пісала пра канферэнцыю, прысвечаную Максіму Багдановічу). Не выйшаў даведнік «Уладзімір Караткевіч» станам на 28 лістапада, а на фота ў той дзень паказалі макет або муляж. Тыдзень таму пагартаў даведнік у Нацыянальнай бібліятэцы – кніга, выдадзеная на замову міністэрства інфармацыі РБ, была падпісана да друку на месяц пазней, 28.12.2020…

Тут у выходных звестках няма апіскі: напрыклад, у энцыклапедыі паспелі пазначыць год смерці акцёра Барыса Плотнікава, якога не стала 02.12.2020.

У снежні зрабіў агаворку: «Хваліць гэтыя кнігі, не чытаўшы, не бяруся, але сам па сабе факт [іх выхаду] уцешны». Цяпер, у лютым, я ўжо не настолькі гатовы бараніць думку, што лепей такая кніга пра Караткевіча, чым ніякай. Шэраг недахопаў адзначыў на тутбаі 28.01.2021 кандыдат гістарычных навук Дзяніс Марціновіч, але… Як член Саюза пісьменнікаў Беларусі (СПБ), ён, пэўна, пасаромеўся крытыкаваць артыкул пра суполку, да якой належыць. Між тым названы артыкул – бадай, самы абуральны ў даведніку.

За такое варта натаўчы ў каршэнь – паясню, чаму. Пераемнікам Саюза пісьменнікаў БССР, куды Уладзімір Караткевіч быў прыняты ў 1957 г., з’яўляецца Саюз беларускіх пісьменнікаў (СБП), які не знікаў і не мяняў назву. У лістападзе 2005 г. невялікая група літаратараў на чале з Міколам Чаргінцом пакінула СБП і пры падтрымцы адміністрацыі прэзідэнта заснавала сваю, афіцыёзную суполку. Найбольш вядомыя пісьменнікі, у тым ліку таварышы Уладзіміра Караткевіча Рыгор Барадулін, Янка Брыль, Адам Мальдзіс, Сяргей Панізнік, Вячаслаў Рагойша, Васіль Сёмуха, засталіся ў Саюзе беларускіх пісьменнікаў, які, згодна з рыторыкай «чаргінцоўцаў», ішоў шляхам палітызацыі і барацьбы з уладай.

Няма ні маральных, ні юрыдычных падстаў лічыць новаўтвораны «Саюз пісьменнікаў Беларусі» пераемнікам таго, у які ўваходзіў Караткевіч. Піярыць СПБ з яго сервільным кіраўніцтвам («У Доме літаратара прайшоў збор подпісаў у падтрымку дзеючага Прэзідэнта Беларусі, вылучанага на наступны тэрмін у якасці кандыдата. На карысць пераабрання Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі сведчыць многае…», 16.06.2020) пры дапамозе пісьменніка-вальналюба, памерлага ў 1984 г., – сапраўдныя «скокі на костках». Калі б «чаргінцоўцы» гэта рабілі на ўласным сайце – такой бяды, але энцыклапедыя, па ідэі, мусіла б кіравацца такімі прынцыпамі, як узважанасць, грунтоўнасць… Узважаны падыход характэрны для шэрагу іншых артыкулаў, аднак «лыжка дзёгцю» псуе ўвесь «мёд».

Да напісанага Дз. Марціновічам дадаў бы, што мне не хапае артыкулаў «Шахматы» (граюць найважнейшую ролю ў «Ладдзі Роспачы») і «Яўрэі» (пры тым, што «Цыганы» ў энцыклапедыю заслужана трапілі). Тое, што для Уладзіміра Караткевіча яўрэі былі не проста адной з «нацыянальнасцей CCCР», па-мойму, хутчэй аксіёма, чым тэарэма. Але дзеля-мадзеля: ён разумеў ідыш і ў Оршы хадзіў з сястрой на гастрольныя пастаноўкі яўрэйскага тэатра, цікавіўся іўрытам, меў багата сяброў-яўрэяў. Некаторыя з іх згаданы ў энцыклапедыі: Л. Крыгман, Д. Сімановіч…

Паводле Барыса Казанава, Караткевіч казаў яму ў сярэдзіне 1960-х гадоў, што «задумаў раман з яўрэямі, што гэта раманная тэма». Не зусім ясна, што мелася на ўвазе, але персанажы-яўрэі насамрэч фігуруюць ледзь не ў кожным буйным творы пісьменніка, а адзін з вершаў Караткевіча завецца «Яўрэйцы» (1957 г.). І назоў, і акрэсленая сімпатыя да яўрэйскага народу былі рэдкай з’явай у пасляваеннай савецкай літаратуры.

Выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя», улічыце пры перавыданні.

Цяпер – чым «не дагадзіў» П. П. Латушка… Ну, тое, што ў жніўні 2020 г. і пазней ён выказваўся супраць гвалту ў краіне, можна толькі вітаць (лепей позна, чым ніколі), але насцярожвае, што ладная частка яго кар’еры прайшла ў парадыгме «падзяляй і пануй». У сярэдзіне 2000-х малады пасол РБ у Польшчы спрычыніўся да расколу Саюза палякаў у Беларусі, у канцы 2000-х, калі П. Латушка стаў міністрам культуры, узнялася новая хваля «наездаў» на Саюз беларускіх пісьменнікаў («звышмэтай» было яго поўнае падпарадкаванне вышэйзгаданаму СПБ). Членам СБП, якія працавалі ў дзяржустановах, ставілі ўльтыматумы; так зволілі з бальніцы хірурга, паэта Фелікса Баторына (Хаймовіча), пра што ў сакавіку 2010 г. распавядаў мне сам Фелікс Барысавіч.

Існавалі ў пачатку 2010-х і «чорныя спісы» для артыстаў, недастаткова лаяльных з пункту гледжання ўраду. У кастрычніцкім інтэрв’ю з Сяргеем Будкіным Латушка прызнаў іх існаванне, але перакінуў адказнасць на Ірыну Дрыгу, якая ў той час курыравала культуру ў адміністрацыі прэзідэнта, і на аднаго з тагачасных бонзаў адміністрацыі Аляксандра Радзькова. Аналагічна, віну за цкаванне «нелаяльных» пісьменнікаў ён мог бы перакінуць на Чаргінца… але ў такім разе Пал-Палыча давялося б уважаць за чалавека, які на пасадзе міністра выявіўся «пустым месцам». Куды яму ў прэзідэнты, як жадае праект NEXTA (відаць, не без маўклівай згоды самога кіраўніка «Народнага антыкрызіснага ўпраўлення»)?

Недзе – хіба ў кнізе савецкага дысідэнта Якава Сусленскага – бачыў радкі, якія даю ў перакладзе з рускай: «Гэта што – стаяць за праўду, / Ты за праўду пасядзі». Калі зараз і варажыць, хто будзе наступным кіраўніком Беларусі (па-мойму, не час), то выбіраць трэба з тых, каторыя сядзелі або дагэтуль сядзяць за кратамі. Няма чаго ўвішным уцекачам перацягваць медыйна-рэсурсную «коўдру» на сябе!

Збольшага спадабалася, прынамсі кранула спроба дэпутаткі Мінгарсавета 1995 г. нар. «расплюшчыць вочы» удзельнікам «Усебеларускага народнага сходу» 11-12 лютага. Паведамляе «Еўрарадыё» (12.02.2021):

Выступіць у Вольгі Цесаковай так і не атрымалася. Дэлегатка разлічвала падняць тры пытанні. Першае — чаму няма падрабязнай справаздачы Мінэканомікі аб тым, па якіх прычынах не выкананая праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на мінулую пяцігодку.

— Другое пытанне — па змяненні ў Канстытуцыю. Калі ўсё так добра, калі людзі, якія сядзяць там [ва ўладзе. — Еўрарадыё], уяўляюць сабой сілу, за імі праўда, то чаго ім баяцца? Я хацела прапанаваць правесці новыя выбары сумленна і адкрыта з дзеючай Канстытуцыяй.

Трэці не агучаны тэзіс тычыцца вызвалення палітвязняў. Акрамя таго, па некаторых пытаннях Вольга Цесакова галасавала супраць, але аказалася, што рашэнні па іх на УНС прынятыя аднагалосна.

В. Цесакова

Карацей, улады «паблыталі берагі»: нахабна ўтылізуюць што мёртвых (змагары з нацызмам, якія нібыта падтрымалі б Лукашэнку; Уладзімір Караткевіч…), што жывых (Уладзіслаў Каташук, Вольга Цесакова…) І па-ранейшаму баяцца творчых людзей: увечары 13.02.2021 сарвалі канцэрт на турбазе пад Смалявічамі. Цяпер у палоне, сярод іншых, выдатныя рабяты з гурта «Разбітае сэрца пацана», якія ў кастрычніку 2020 г. зайгралі з Бенькай у «Шахматным дворыку» для жыхароў нашага квартала.

Павел Гарадніцкі і Дзяніс Тарасенка

Адносна добрая навіна – змена шыльды на будынку гімназіі, побач з «караткевіцкім» домам.

Было ў траўні 2020 г. і стала ў лютым 2021 г.

Не выключаю, што мясцовым уладам захацелася штось зрабіць «у гонар Караткевіча» – хаця б перакласці шыльду з адрасам на беларускую мову, калі ўжо не знайшлі сродкаў на муралы і пад. Ну, рэжым з белмовай пераносіцца неяк лепей, чым рэжым без яе, аняж лепей бы рэжым сышоў, мова засталася. Мяркую, гэтак скора і будзе: усюдыісная хлусня дадзявае прыблізна ўсім «пластам насельніцтва».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.02.2021  19:01

В. Рубинчик. Первомайские тезисы

«Пандемия COVID-19 привела к нарушению основных социальных и бытовых привычек миллионов людей. С точки зрения нейробиологии, психологии, социологии это уникальный эксперимент, поставленный жизнью», – пишет блогерка verola. Я был бы рад включиться в серьёзное исследование перемен, заметных невооружённым глазом, но не имею полномочий… да и времени (переехал из Фрунзенского района столицы в Центральный, со всеми вытекающими). Потому – несколько обрывочных заметок о том, что происходило в апреле.

Если помните, 29 марта с. г. писал: «Пока в Беларуси вроде никто от COVID-19 не умер, но в конце февраля 2020 г. в США и Израиле тоже не было умерших. А сегодня в РБ вирусоносителей больше, чем тогда насчитывалось в двух странах, вместе взятых. Что наводит на грустные мысли о ситуации, которая может возникнуть у нас недели через четыре…» Вскоре появились первые умершие, а в конце апреля их число измерялось десятками даже по (вызывающим вопросы) официальным реляциям.

Апогей народной настороженности – во всяком случае, в Минске – пришёлся, похоже, на середину месяца… В двадцатых числах многие дети (если верить минобразования, чуть ли не половина) снова пошли в школу, a 25.04.2020 был проведен субботник, в котором (опять-таки согласно официальной инфе) участвовало свыше 2 миллионов жителей Беларуси. Погода улучшилась, и люди в масках/повязках попадаются на улицах реже, чем полмесяца назад. Тут ещё и «главный» отвлёк внимание своими аксессуарами на субботнике…

Кинотеатр «Киев» ушёл в «спящий режим»; расчётно-справочный центр на бульваре Шевченко тоже бережётся (фото 30.04.2020)

С другой стороны, в заявлениях «первого лица» всё чаще звучали тревожные нотки. Например, 23 апреля: «Если положение дел будет меняться в худшую сторону (я ничего не исключаю, уже переживаю за любой шорох), то мы подключим резервы…» Да уж, было из-за чего! Даже если умалчивать об умерших или списывать потери на сопутствующие заболевания, очевиден иной тревожный факт: в стране растёт число (ещё) НЕ выздоровевших, и временами значительно быстрее, чем количество выздоровевших и выписанных:

Дата Кол-во случаев Прирост за день Кол-во выздоровевших Прирост за день Разница
20.04 6264 +457 514 +20 5750
21.04 6723 +459 577 +63 6146
22.04 7281 +558 769 +192 6512
23.04 8022 +741 938 +169 7084
24.04 8773 +751 1120 +182 7653
25.04 9590 +817 1573 +453 8017
26.04 10463 +873 1695 +122 8768
27.04. 11289 +826 1740 +45 9549
28.04. 12208 +919 1993 +253 10215
29.04 13181 +973 2072 +79 11109
30.04 14027 +846 2386 +314 11641

Чтобы лечить – или хотя бы наблюдать – тысячи людей с активной формой COVID-19, болезни, последствия которой опасны и мало предсказуемы, необходимы не только маски и защитные костюмы, койки в больницах и проч., но и множество квалифицированных врачей/медсестёр. Медики же в Синеокой – давным-давно «на вес золота». Резервы – студенты медуниверситетов и т. д. – подключены, но что произойдёт, если и они исчерпаются?

«Весёлая картинка» на сарае у Комсомольского озера (фото 30.04.2020)

О карантинном или близком к карантинному режиме в Синеокой теперь уже поздновато говорить, но неделю назад мы с постоянным читателем belisrael.info поговорили, где-то даже поспорили… Переписка 24-26 апреля в переводе с белорусского:

Пётр Резванов: «Рыгорычу для имиджа нужно вести себя так, как он ведёт… в принципе, в его поведении больше резона, чем у агитаторов за карантин. Условно говоря, если завтра Рыгорыч умрёт / его заберутинопланетяне”, надо будет исходить из того состояния вещей, которое есть. И я не уверен, что будет найдена лучшая тактика».

Я: «Вы не можете этого знать; возможно, разумный (не как в Москве…) карантин сохранил бы больше жизней. Даже если бы умирало на одного человека меньше за каждый потраченный или недополученный миллион долларов – неужели оно того не стоило бы?»

П. Р.: «Вы где-нибудь в новостях видели “разумный” карантин? Знать, я, конечно, не могу (как и агитаторы за карантин). Но опять же: недополученные миллионы потом “аукнутся” выжившим (особенно в нашем положении: с Северной Осетией и Южной Италией я нас уже сравнивал). Так что здесь трудно подсчитать, но, скорее всего, он ближе к истине, чем некоторые».

Я: «О новостях. В Чехии с середины апреля положительная динамика выздоравливает больше, чем заражается. Похоже, что и в Австрии после (=в результате?) карантина произошёл перелом А мы всё ещё не на пике, да и вести из “родственной” Швеции не радуют»

Последнее слово я оставил за оппонентом. Но позволил себе вспомнить рассказ Бориса Лавренёва «Срочный фрахт» (1925) – очень уж поведение лавренёвского персонажа, который ради «интересной прибыли» пожертвовал мальчиком-чистильщиком, застрявшим в трубе парохода, смахивает на действия одного восточноевропейского политика…

Уже и чиновница Иоанна из сверхосторожного представительства ООН в РБ решила рассказать об угрозе COVID-19 «поверх барьеров», а лукашенковский официоз по-прежнему бичует «нытиков и паникёров». Одиозные высказывания расползаются и посредством сайта «президентской газеты», и в фейсбуке…

Спикер «борцов с паникёрами» Андрей М-к в начале апреля демонизировал оппонентов, приписывая им «кровожадность и беспощадность»: «Мы с ними, свядомымi, расходимся не в вопросах демократии. Не в организации процесса выборов. Не в списках политических друзей. Вот в чем: нам (мне и, уверен, вам) их жалко. Им нас – нет. И в критические моменты это вылезает наружу» К концу месяца выяснилось, что выражение «с больной головы на здоровую» по-прежнему актуально… Коллеги М-ка по «СБ» разродились откровениями о сотрудниках массовых негосударственных изданий и блогерах:

Дмитрий К. (28.04.2020 в 06:06): Знаете, а эти ребята реально трупоеды. Я уже перестаю удивляться тому, как они маньячно смакуют цифры официальной статистики по ковиду. Сидят утырки с калькулятором, чтобы выдать заголовок типа «919 зараженных за сутки. Новый печальный рекорд». И что из этого следует? Какой вывод должна сделать аудитория? Выкопать яму поглубже, залечь туда и забросать себя сырой землей? Почему нет заголовка: «253 выздоровевших и выписанных из больниц. Новый оптимистичный рекорд»? А всего уже почти 2000 на фоне 12 тысяч выявленных инфицированных. Которые очень далеко не все безнадежно тяжелые

Роман Р.: Ты так серьезно пытаешься воззвать к их морали, сказать о нравственности, упереть на стыд. Но там же нет ни первого, ни второго, ни третьего. И совести тоже. Только людоедский аппетит вместо совести. Разве мы с тобой не наблюдали, как они с горящими глазами носились по улицам на день воли, горячо надеясь, что где-то прольется кровь и они смогут запилить пару-тройку кликбейтных заголовков? Это обычные гниды и мрази, ничего человеческого в них нет, поэтому с ними надо разговаривать с других позиций. Как с нелюдями или нечистью.

Он же: Назовите меня радикальным или кровожадным, но я очень надеюсь, что по итогам всей этой истории мы соберем эмигрантский пароход. Как в свое время из Крыма в Константинополь. За спекуляцию на беде, за раздувание паники, за трансляцию пустых слухов, за заработки на благотворительности. Всех этих Наших нив и Тут.баев, Адарку Гуштын и Антошку Мотолько, всю эту никчемную грязь под ногтями, возомнившую себя прессой пинком в Польшу, в компанию со Степкой Путило и Наташкой Радиной. Они не нужны стране. Они паразиты на ее теле.

* * *

Раньше с гнидами людей сравнивал один М-к – теперь вскрылись новые м-ки (фамилии не пишу, чтобы не пиарить этих «чэсных» журналистов идеолухов).

Чуток удивило то, что вышеприведенные три поста, два из которых – явные кандидаты на рассмотрение в зале суда, поддержала Юлия Андреева – музкритикесса, член Союза композиторов (но после её недавнего панегирика о Мае Данциге, с которым она даже не была знакома, это не могло сильно удивить). Хорошо когда-то писал бард по другому поводу: «Мы не забудем этот смех / И эту скуку! / Мы — поимённо! — вспомним всех, / Кто поднял руку!..»

Тем временем часть политизированной публики не отпускают личность и деятельность Евгения Прейгермана – директора «Минского диалога», которого я обильно цитировал здесь (18.04.2020). Спустя несколько дней Е. П. дал очередное пояснительное интервью – и опять, по большому счёту, мимо. Сравнение Беларуси со Швейцарией и Бельгией, «странами с похожим опытом», говорит само за себя. Евгений – за «минимальный комфорт» в Беларуси, который означает: «Возможность для власти управлять и не находиться в постоянном напряжении по поводу того, что кто-то воткнет ей в спину нож. Возможность для оппозиции и гражданского общества развивать свои организации и не бояться, что в любой момент с ними могут что-то сделать».

Странно, что опытнейший журналист Александр Старикевич, редактор сайта «Салідарнасць», не задал собеседнику элементарный уточняющий вопрос: «А что значит нож в спину?» Похоже, для покровителей Прейгермана сей «нож» – не что иное как борьба за власть (или за сменяемость властных группировок) в Беларуси; они, в духе «просвещённого авторитаризма», готовы дозволить «всё, кроме политики». Собственно, ничего нового; припоминаю определённую «свободу развития организаций» 1996–1999 гг., когда в РБ имела регистрацию даже Всемирная ассоциация белорусских евреев 🙂 Но нельзя дважды войти в ту же реку, да и не всем оппонентам власти охота сидеть в «гетто», пусть и без «погромов».

«Аполитичному большинству вообще всё равно», – смело заявляет Е. П. о жителях Беларуси (мол, активное меньшинство в лице «власти» и «оппозиции» как-нибудь внутри себя договорится). Я слегка против; и диагноз так себе (большинство не такое уж «аполитичное», что показали, в частности, события начала 2017 г.), и «курс лечения» какой-то неубедительный, не основанный на демократических ценностях.

Вот и Николай Дедок возмутился, причём дважды. Сначала написал эмоциональную отповедь Прейгерману, затем выложил в сеть не менее эмоциональный ролик, где многовато личного, хотя Николай и оговорился, что старается не оценивать Евгения как человека. Н. Дедок упрекает политолога в самых разных грехах, вроде конфликта с «Белсатом» (по мне, это как раз не грех; думаю, со мной после cентября 2018 г. согласится Иван Шило). Ну, наверное, нужны и такие «разоблачения», как у газетчика-анархиста, бывшего политузника Дедка…

* * *

Чья-то карикатурка в связи с озвученными планами Рыгорыча в новой пятилетке одарить белорусов новой коснетуцией Конституцией:

А ещё анекдотец, придуманный то ли по случаю пятидесятилетия распада «Битлз», то ли просто так:

– Леонид Ильич, в Москву едет Пол Маккартни!

– Гм-гм, интересно… А в каком городе осталась другая половина товарища Маккартнева?

Вольф Рубинчик, г. Минск

01.05.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 01.05.2020  01:44

«Аналитический шум» o COVID-19

На прошлой неделе много было разговоров о социальных последствиях пандемии COVID-19 в Беларуси (при том, что подводить итоги вроде как рано: количество заболевших продолжало расти, «очаги возгорания» в Витебске, Докшицах, Минске, Орше, Осиповичах и т. д. ещё далеко не ликвидированы…). Столичный культуролог Максим Жбанков 14.04.2020 иронизировал на сайте Белорусской ассоциации журналистов:

Вирус — тоже товар. Сегодня пандемия в топах… Идет охота на говорящие головы. Закономерно пресса пытает политиков: им по статусу положено вещать. Правда, сказать нечего. Ясно, почему цепляют врачей: им есть что сказать. Да только начальство не велит. Понятен интерес к близким несчастных жертв: приват всегда в цене.

Но самое забавное начинается, когда (как в новом проекте «Радыё Свабода») на медиасцену эпохи вируса тянут «известных беларуских интеллектуалов». Поскольку после каждого слова этой фразы можно смело ставить знак вопроса.

Да, вокруг коронавирусной напасти немало лишнего шума, но даже из него при желании можно выловить какие-то небесполезные сигналы. Понаблюдал, к примеру, за обсуждением статьи Евгения Прейгермана, директора Совета по международным отношениям «Минский диалог». Ниже, «для истории» – полный текст этой статьи, опубликованной на сайте «Нашай Нівы» (тоже 14 апреля):

Среди белорусских и зарубежных ученых встречается мнение, что в 1991 году независимость буквально свалилась на Беларусь, хотя большая часть общества и элиты не были к ней подготовлены. В течение трех десятилетий этот тезис вызывал крупные академические и политические споры. Действительно, учитывая многочисленные героические страницы белорусской истории, обидно слышать рассуждения о случайном характере государственности. Но ближайшие годы могут поставить точку в этих дискуссиях.

Беларусь накануне самого серьезного испытания своей государственности. И в это время мы имеем возможность доказать самим себе и всем вокруг, что почти 30 лет независимости не были случайными.

Мы уже вошли сразу в три кризиса, которые, судя по всему, ощутимо изменят весь мир.

Даже по отдельности каждый из них несет для Беларуси огромные вызовы. А вместе они вытолкнут страну в беспрецедентную турбулентность.

Во-первых, коронавирусный кризис. В ближайшие недели мы столкнемся с экспоненциальным ростом числа инфицированных и, к большому сожалению, со всё более страшными показателями смертности. По мере ухудшения ситуации будет нарастать давление на всю систему госуправления и повышаться эмоциональная и политическая напряженность в обществе.

Это чрезвычайно опасная ситуация для любой страны. К тому же в Беларуси мы уже имеем крайне печальный опыт того, что может произойти, когда градус эмоциональной напряженности достигает «красной зоны». Можно вспомнить хотя бы декабрь 2010 года. На сей раз такой уровень нам почти обеспечен.

Во-вторых, экономический кризис. В нынешнем положении тотальной неопределенности с определенностью можно говорить, пожалуй, лишь об одном: последствия глобальной рецессии будут болезненными для всех.

Сравнения со временами Великой депрессии, которые уже уверенно делают многие экономисты, звучат ужасно. Понятно, что некоторые страны смогут пройти этот период с меньшими экономическими потерями. Но так же понятно, что Беларуси среди них не будет. А если власти совершат серьезные ошибки, то всё для нас вообще может закончиться трагедией. Тем более что рецессия происходит на фоне технологической революции, из-за чего социальная и экономическая цена ошибки только увеличивается.

В-третьих, кризис системы международных отношений.

Этот кризис очевиден уже не первый год, и сама по себе трансформация системы международных отношений, к которой он ведет, не является чрезвычайной проблемой. По крайней мере, если государство в состоянии проводить разумную внешнюю политику. Но ведь уже очевидно, что пандемия и рецессия ощутимо ускоряют геополитическое время. Это значит, что теперь трансформация будет происходить гораздо быстрее и, соответственно, может оказаться более опасной. Особенно для таких небольших стран, как Беларусь. Потому что не только перестают работать международные договоренности и институты, но и быстро теряются бывшие ориентиры того, «что такое хорошо, а что такое плохо».

Хотя, в отличие от времен холодной войны, мы не будем находиться в эпицентре геополитического противостояния великих держав, который сейчас переместился в Азиатско-Тихоокеанский регион. И это потенциально открывает перед нами дополнительные возможности. Но воспользоваться ими мы сможем только в том случае, если выдержим давление двух других кризисов.

Так сможем ли мы выдержать и тем самым доказать, что белорусская государственность неслучайна?

Кризисы — коварные враги. Ведь победить их можно только тогда, когда победишь худшее и самое слабое в самом себе. Кризисы, по крайней мере такие глубокие, как сейчас, обязательно в каждом государстве и каждом обществе найдут самые серьезные уязвимости и концентрированно по ним ударят. По какой же уязвимости они в первую очередь будут бить в нас?

Ответ кажется очевидным — по общественно-политическому расколу.

По той самой проблеме «Менска и Минска», которая присутствует с первого дня белорусской государственности. И если в относительно спокойные времена эта проблема остается в более менее латентном состоянии, то во время кризисов она неизбежно выходит на первый план и так или иначе охватывает всё большое количество населения. В результате Беларусь сама себя подрывает изнутри, вместо того чтобы концентрировать все свои небольшие ресурсы ради преодоления кризисов. Страна становится еще более легкой добычей не только для абстрактных кризисов, но и для тех конкретных групп интересов внутри и за пределами, которые работают против белорусской государственности.

Понятно, что диагностировать этот вызов куда проще, чем найти на него эффективный ответ.

После трех десятилетий политической разобщенности и противостояния взаимное неприятие стало основой мироощущения многих по обе стороны внутриполитических баррикад. Они физически живут в одной Беларуси, а ментально — в совершенно разных.

И почти никогда между собой не пересекаются, но абсолютно уверены, что все их проблемы исключительно из-за тех, «других». Тем более что каждая сторона регулярно дает друг другу основания убеждаться в своих предвзятостях. Как власти, так и оппозиция отмечаются странными заявлениями и поступками. Как государственные, так и оппозиционные СМИ иногда публикуют просто-таки безумные и даже пакостные материалы.

Но всё же, слава богу, наша ситуация несравнима со многими другими странами, которые, например, пережили гражданские войны. И поэтому даже самые простые меры могли бы нам помочь.

Для начала было бы хорошо понять, что большинству политически неактивного общества внутреннее противостояние просто не понятно и потому не интересно. Те среди «баррикадников», кто надеется, что кризис втянет в противостояние и остальных, конечно, правы. Но ведь они как будто не понимают, что далеко не все втянутся именно на их сторону. Поэтому единственным прогнозируемым результатом будет ослабление страны, как это уже случалось. А надеяться на победу одной из сторон в условиях тройного кризиса — это как играть в русскую рулетку, где неминуемой жертвой, опять-таки, будет Беларусь.

Следует наконец-то политически повзрослеть. Одно из определений того, что значит быть взрослым, звучит так: делать то, что в твоих интересах даже тогда, когда именно этого хотят твои родители. Все эти годы многие явно важные для страны решения не принимались лишь потому, что то ли власти, то ли оппозиция считали, что они совпадали с интересами оппонентов. Кризисы — хороший повод понять, что интересы независимой Беларуси всё же важнее.

Наконец, иногда достаточно просто терпимости и сдержанности в поведении и высказываниях. Это не значит, что не нужно ставить друг перед другом неприятных и трудных вопросов или высказывать собственные мнение, которые наверняка не понравится другой стороне. Но ведь согласитесь, что делать это можно по-разному. Можно, как было до сих пор. А можно — с хотя бы минимальным уважением и пониманием, что другая сторона — это тоже Беларусь.

Если мы не осилим даже этих простых вещей, то мы с большой вероятностью провалим предстоящее испытание белорусской государственности. Тогда последствия могут быть самыми трагическими. И это не политический лозунг, а аналитический вывод, который является одновременно плохой и хорошей новостью.

Плохой, потому что многие в обществе уже очень далеко зашли в ненависти к внутренним оппонентам. А хорошей — потому что история знает множество примеров, когда именно во времена подобных исторических вызовов страны доказывали свое право на государственность.

* * *

«Комментаторы из народа» не поверили г-ну Прейгерману. Типичные отклики: «О, лукашисты уже Прейгермана выслали нас пугать. Мы эти басни слышали за 30 лет уже 20 раз. “Все мы в одной лодке”, “надо потерпеть”, “не время раскачивать лодку”. А под эти басни Беларусь опустилась на дно Европы. Сейчас одни задыхаются от пневмоний, а кто-то пьёт молочко от козочек и словоблудит. Пусть уходит!» (Василь, 14.04.2020 / 22:00). «Тьфу. Отбеливатель режима. Оказывается, это не самоизбранный брутально учинил расправу над демонстрацией 19 декабря, а просто “общий эмоциональный накал вошёл в красную зону”… Читать противно. Но я себя заставил дочитать. Выводы: никакого коронавирусного кризиса нет, есть упрямое нежелание кумира Прейгермана вводить жёсткий карантин. И именно он упустил время и каждый последующий день промедления будет стоить очень дорого. Что касается экономического кризиса, то в первую очередь он коснется стран, живущих туризмом… Мы также не зависим от трудовых мигрантов на сельхозработах, как богатые страны Европы. Так что как раз у нас не всё так должно быть плохо. А если кое-кто довел экономику до ручки, то нечего прикрываться мировым кризисом, не прокатит. Ну и, конечно, призыв сплотиться всем нам перед этими вызовами, что следует понимать так: патриоты должны вновь сплотиться вокруг своего вождя в условиях, когда с востока могут начать его “мочить”. Эээ, нет уж. Я не намерен этого делать. Если возникнет очередной виток “братских разборок”, я возьму попкорн и с интересом буду наблюдать. Для меня твой кумир, неуважаемый Прейгерман, едва не бОльшее зло, чем злобный карлик с востока. Тот по крайней мере трактором своих граждан не лечит и на парад не зовёт!!!!» (Александр, 14.04.2020 / 22:10).

Мне далековато до директорства в каких бы то ни было советах, но к аналитике некоторое отношение имел… Так вот, вряд ли следует искать параллели между событиями конца 2010 г. и тем, что происходит сейчас. Исходные данные в двух случаях разные: разгон многотысячной, но всё же ограниченной по масштабам демонстрации «за честные выборы», и экзистенциальная угроза, понятная миллионам (и в последние недели каждодневно переживаемая ими).

«Коронавирусный кризис» вовсе не обязательно ударит по «общественно-политическому расколу» (т. е. усилит его; впрочем, см. ниже о сомнениях, есть ли такой раскол в РБ). Уже сейчас можно видеть, что сторонники «Менска и Минска», БНР и БССР, etc. ситуативно объединяются вокруг реальных дел – прежде всего при сборе средств для медиков и медучреждений. Экономический кризис, «сдувание» ВВП? Но и в соседних странах будет примерно то же самое (и ни у кого не останется сил на захват соседей… :)) Стало быть, вывод о возможной утрате белорусской государственности базируется на шатких посылках и, мягко говоря, поспешен.

Как-то уже замечал, что метафора «баррикад» в современной Беларуси редко бывает плодотворной. Простите, небольшая самоцитата из текста годовой давности: «По-моему, не стоит много говорить о «расколе» в Синеокой, даром что многие [О. Манаев и др.] говорят, видимо, пытаясь заработать себе дополнительные баллы. Диагноз на «Немецкой волне» 23.03.2019 неправильно был поставлен: «стороны белорусского общества» не действуют на «уничтожение» друг друга, а большей частью томятся в своих информационных пузырях и не слышат, не желают слышать альтернативных идей. Если коротко: в трясине нет раскола, для которого нужны более-менее очерченные позиции сторон, а «исчезновение общих смыслов и ценностей, объединяющих людей в общество и нацию» называется иначе (например, аномией). Вместе с тем не преувеличивал бы масштабов и закоснелости упомянутой аномии. Независимость сама по себе задаёт рамки для совместной экономической деятельности, а последняя объективно подкрепляет общие интересы её участников».

* * *

Если Е. Прейгерман хотя бы играет в неангажированность (а может, и не играет – в пояснении к своему тексту назвал его «криком души»; правда, «крик» вышел слишком уж обтекаемый, отредактированный), то «профессор» – точнее, преподаватель провинциального американского университета Григорий Иоффе – даже не скрывает, что ему нравится А. Лукашенко и то, как в Беларуси борются с коронавирусом. Забавный получился у Г. Иоффе диалог с журналистом «РС» В. Цыганковым (перевод с бел.):

— Вы специалист по Лукашенко, встречались с ним, писали книгу о Беларуси. Могли ли вы предсказать, как он поведёт себя в этом кризисе, в отношении к эпидемии?

— Я тут никаких прогнозов не имел. Но теперь я думаю, что его политика значительно более осмысленная, чем политика в многих иных странах.

Типичный «whataboutism» 🙁 … «Спец по Лукашенко» сделал и «прогноз» в традиционном духе «кто, если не он»: «В рамках нынешних реалий, того, кто мог бы потенциально играть роль нового лидера, я пока не вижу, что это реалистично в ближайшее время. Лукашенко попрежнему находится в хорошем физическом состоянии, и степень консолидации политической элиты вокруг него высокая». Ну, Г. Иоффе в ноябре (!) 2016 г. предсказывал и победу Хиллари Клинтон, рассуждая о Трампе: «На одном попрании политической корректности выборы не выиграешь». В общем, классный аналитик, любитель пофедутить 🙂

«Три мудреца в одном тазу»: М. Жбанков, Е. Прейгерман, Г. Иоффе

Напомню о двух интересных высказываниях Гришиного любимца (нет, не о тракторах, хоккее или козочках). Вот 12.03.2020 ситуация с коронавирусом COVID-19 обсуждалась на встрече А. Лукашенко с министром здравоохранения РБ. А. Л.: «Я понимаю, что нам удалось спокойно пройти этот период…» А 31.03.2020 во время рабочей встречи с председателем «Совета республики»: «Мы сейчас (это мои ощущения, исходя из цифрового анализа заболеваемости) находимся на пике. Я уже молю Бога, чтобы до Пасхи этот пик ушел вниз». К Пасхе – очевидно, имелось в виду 19 апреля с. г. – число заразившихся в РБ по сравнению с концом марта выросло настолько (по официальным данным, в 30 с чем-то раз), что минздрав начал отправлять «нетяжёлых» больных на домашнее лечение…

В белорусском политикуме, похоже, таки открывается «окно возможностей» – вот только те ли, кто надо, в него пролезут?

Подготовил В. Рубинчик,

Минск-город-герой, 18.04.2020

Опубликовано 19.04.2020  00:56

От редактора belisrael.

Делайте как наша читательница и авторша интересных материалов и проектов из Борисова Наталия Голова (Anna Avota)

Добавлено 19.04.2020  10:13

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (43)

Добрага чаго-та там! «Что мы знаем о лисе? Ничего! И то не все» (С). Што я, просты смяротны, не дасведчаны ў іспанскай мове, знаў пра Уга Чавеса да XXIV Міжнароднай кніжнай выставы ў Мінску, дзе мне ля венесуэльска-кубінска-эквадорскага стэнду ўручылі пару кніг, брашурку і буклецік?! Здагадваўся, што карані гэтага дзядзькі – у Чавусах, што на Магілёўшчыне (Беларусь жа – радзіма сланоў і мамантаў, а таксама чылійскага героя Дамейкі, дык чаму ёй не даць свету і прэзідэнта Венесуэлы? :)) А калі больш сур’ёзна, то прыпамінаў, што У. Чавес на піку сваёй славы ў 2006 г. прыязджаў у Мінск, што пазней, пасля яго смерці, у «маім» Фрунзенскім раёне адкрылі парк яго імя… Пагартаў «раздатачныя матэрыялы» не без цікавасці.

 

Адразу насцярожылі некаторыя дэталі. Па-першае, у кнізе 2016 г., аўтарам якой пазначаны Хасэ Багіяна, яго «пяру» належыць хіба 10–15% тэксту. Асноўная частка – матэрыялы таго самага Педра Артэгі Дыяса, падрыхтаваныя ў мінулым стагоддзі. Ну, мне, дапусцім, падабаецца твор Майсея Кульбака «Зельманцы», у свой час я пару старонак накрэмзаў пра гэты раман і яго аўтара – стаў бы выдаваць фаліянт пад назовам «Актуальнасць “Зельманцаў”…», уціскаючы туды ўвесь тэкст Кульбака і ставячы на вокладку сваё прозвішча? Не, я б пасаромеўся.

«Сакрэт фірмы» аказаўся просты: Х. Б. – не нейкі там графаман, а «Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Баліварыянскай Рэспублікі Венесуэла, віцэ-адмірал флота». Напэўна, такому важнаму чалавеку – можна. Тут я знянацку ўспомніў, як цяперашняя міністарка інфармацыі РБ у 2003 г. «прыбудавалася» да кнігі кандыдата філалагічных навук 2002 г., зрабіўшыся яе фармальнай сааўтаркай.

 

Розніца паміж зместам першай кнігі і другой – у спісах беларускіх выдаўцоў, правайдэраў ды інш., узятых з даведніка (правайдэры тыпу ТДА «Айчына» названы… «інтэрнэт-рэсурсамі»). Творчай працы, укладзенай у другую кнігу, не прыкмеціў: мо камусьці пашанцуе болей? Здаецца, тагачасная намміністра таксама лоўка скарыстала сваё службовае становішча.

Венесуэльцы вабяць чорнай вокладкай і бел-чырвоным слоганам: «Смерць тыраніі! Жыве свабода!» Больш за тое, ад імя віцэ-адмірала чытачам у пачатку кнігі задаюцца пытанні, быццам у «Маскве-2042» Уладзіміра Вайновіча. Помніце плакат у маскарэпаўскай лазні: «Ты змарнаваў лішнюю ражку?» Вось і ў пасла на с. 13: «Хіба мексіканец – не амерыканец? Хіба венесуэлец – не амерыканец?.. Тады чаму ж ты, паважаны чытач, не называеш іх амерыканцамі?» Гэта хто на што вучыўся: у маёй школе № 79 заўсёды ведалі, што Мексіка і Венесуэла знаходзяцца ў Амерыцы, адна ў Паўночнай, другая ў Паўднёвай… Карацей, прэтэнзіі да «паважанага чытача» вычварныя ад слова «зусім»; яго правасхадзіцельства ў поўным сэнсе «адкрывае Амерыку». Імкнецца зрабіць беларускіх чытачоў без віны вінаватымі, каб ямчэй маніпуляваць?

Хацеў бы звярнуць увагу і на «пячатку» ў правым ніжнім куце апалагетычнай кнігі «Наш Чавес». Там напісана (па-руску): «Кніга задарма. Продаж гэтай кнігі з’яўляецца контррэвалюцыйным актам». Я аж спалохаўся – прадаваць намеру не меў, ды раптам кніга сапсуецца, як потым тлумачыць венесуэльскаму КДБ, што незнарок?.. Але потым падумаў: калі што якое, то нашы доблесныя спецслужбы абароняць ад «доўгіх рэвалюцыйных рук» з Каракаса.

Зусім збянтэжылі звесткі пра бітву пры Карабоба 1821 г., дзе нібыта «было разгромлена пераможнае войска Напалеона Банапарта». Ізноў жа, мяне вучылі, што пасля Ватэрлоа (1815 г.) Напалеон І ні ў якіх бітвах не ўдзельнічаў… Не кажучы пра тое, што да «каланіяльнага прыгнёту з боку Іспаніі», ад якога вызвалілася Венесуэла, Францыя мела дужа ўскоснае дачыненне: лацінаамерыканцаў прыгнятаў кароль Фердынанд VII, з якім Банапарт зусім не сябраваў… Ну, камусьці закарцела прыцягнуць за вушы «агульныя рысы» ў гісторыі беларусаў і венесуэльцаў: маўляў, і тыя, і другія гнілі ў адных акопах пакутавалі ад Напалеона.

Напэўна, у «чавізме» былі і ёсць здаровыя элементы, аднак, гледзячы на друкаваную прадукцыю пасольстваў Венесуэлы ў РБ і РФ, гэтага не скажаш. Ужо згадвалася, што ў лютым 2017 г. паўднёваамерыканскія агітатары пашыралі брашуры cямігадовай даўніны.

У ліпені 2006 г. кіраўнік Венесуэлы «падчапіў» першага прэзідэнта РБ, раўналетка, на чэгеварскую рамантыку іхняга юнацтва. Паміж імі адбыўся такі дыялог. У. Чавес: «Мы ў Гаване, калі сустрэнемся, падпішам афіцыйны дакумент аб стварэнні змяшанай камісіі. Я б хацеў, каб мы з табой такі дакумент стварылі, як ваенную дырэктыву – з чоткім вызначэннем адказных, графікаў, падкамісій… А ў канцы напішам: “Радзіма або смерць!”» А. Лукашэнка: «Згодзен!»

Так, у другой палове 2000-х гг., на фоне адноснай эканамічнай стабільнасці, Беларусь магла сабе дазволіць геапалітычныя эксперыменты – заваёўваць плацдарм у Лацінскай Амерыцы праз Венесуэлу і г. д. – але, здаецца, усё даўно атавізьмъ. Паводле «Еўрарадыё», к сярэдзіне 2010-х з распрацоўкай радовішчаў нафты, дый з тавараабаротам, меліся вялікія праблемы. Пры ўсёй павазе да «Баліварыянскай рэвалюцыі», лепей бы афіцыйная Беларусь 10 год таму гэтак жа імпэтна мацавала сяброўскія адносіны з суседнімі краінамі, а то і ў 2017-м адбывалася, между протчым, туруканне з Літвой («У вас засталося мала суверэнітэту!» – «Самі вы дурні!»). Суседзям, магчыма, бракуе лацінаамерыканскага тэмпераменту ды харызмы, якую цэніць «галоўны хакеіст», але ж прадказальнасць – яна даражэйшая.

Дзейкаюць, гісторыя не мае ўмоўнага ладу… І ўсё-такі: што замінала адкрыць бязвізавы ўезд для развітых краін свету не цяпер, а тады, у 2000-х? Баяліся варожага ўплыву на стэрыльна-чысты «цэнтр Еўропы»? Усё роўна ж цяпер ліхаманкава даводзіцца шукаць дадатковыя сродкі, «пераабуваючыся ў палёце». За студзень 2017 г. валавы ўнутраны прадукт Беларусі ўпаў на 0,5% (за 2016 г. – на 2,6%). Цешыцца няма з чаго; я і не цешуся. Заўважу толькі, што ва Украіне намячаецца рост ВУП, актывізуецца вытворчасць, так што на месцы калегі Прэйгермана я б не выказваўся гэтак катэгарычна: «Да саюза з Украінай у нас няма перадумоў».

Тут нядаўна намеснік з адміністрацыі (п)рэзідэнта не без гордасці адказваў на заклік дэпутаткі Ганны Канапацкай адмяніць «антыдармаедскі» дэкрэт 2015 г.: «На прадпрыемствах Беларусі запаволілася цякучасць кадраў, былі запоўнены многія незапатрабаваныя раней вакансіі». У перакладзе з бюракрацкай на чалавечую гэта значыць: цяпер наёмныя работнікі яшчэ больш баяцца запярэчыць начальству, ідуць, куды скажуць… Адпаведнай становіцца і прадукцыйнасць працы ў РБ.

Не ведаю, якія маніторынгі наконт «падтрымкі» дэкрэта № 3 прадстаўнікамі «рэальнага сектару» ладзілі ў адміністрацыі, дый ці ладзілі ўвогуле. Як па мне, то пра многае гаворыць масавае галасаванне (+319-2) на talks.by за камент чытача ад 06.02.2017: «Трэба з 8 да 17 адбыць на працы? Чалавек адбудзе гэты час. Іменна адбудзе, ну і, магчыма, адпрацуе тыя 200 рублёў, якія вы яму плаціце. А можа, і скрадзе на 300. Дачакаецеся, што ў маторы пачнуць пясок сыпаць, а піламі камяні рэзаць».

Многіх работнікаў дэмаралізуе і тое, што выхад на пенсію для іх адкладваецца згодна з панскім указам 2016 г. Да таго ж летась служкі таварыша Напалеона чыноўнічкі рабілі празрыстыя намёкі, што падвышэнне пенсійнага ўзросту ў Беларусі на тры гады – гэта толькі пачатак. Каму ахвота паўтараць лёс каня Баксёра з класічнай казкі-антыўтопіі Джорджа Оруэла?.. Мазахістаў/мазахістак у Беларусі хапае, але каб яны пераважалі – з гэтым, бадай, не згаджуся.

Тым часам асобным маладым паўсюль у нас дарога. Па-свойму бліскучую кар’ерку робіць Наталля Эйсмант, якая нядоўга працавала акцёркай у музычным тэатры, потым гадоў восем вяла перадачы на БТ… У канцы 2014 г. яе прызначылі прэс-сакратаркай Лукашэнкі, і во ў пачатку 2017 г. паўнамоцтвы істотна пашыраюцца; калі верыць указу № 40, то Наталля будзе не толькі «языком», а і «вачыма» ды «вушамі» Рыгоравіча. Прывабная 33-гадовая дама ўвойдзе, умоўна, у сямёрку самых уплывовых дзяржаўных службоўцаў, хоць дагэтуль наўрад ці трапляла ў дваццатку.

Місія «прахадной пешкі» – тлумачэнне і прапаганда асноўных кірункаў унутранай і знешняй палітыкі… Не, хутчэй, прапаганда – на першым месцы; нездарма ж адна з асноўных задач чыноўніцы фармулюецца так: «фармаванне праз СМІ грамадскай думкі пра дзейнасць прэзідэнта».

Сумняюся, што ў акадэміі мастацтваў і на тэлебачанні давалі глыбокія веды ў сферы ўнутранай і знешняй палітыкі, дый менеджменту («каардынацыя дзейнасці буйных дзяржаўных СМІ»). Калі Н. Э. сапраўды «чалавек адказны», то лепей бы ёй элегантна адмовіцца ад новых паўнамоцтваў, а мо ад працы ў адміністрацыі ўвогуле… Кепска выйшла ў Наталлі нават арганізацыя «Вялікай Размовы з Прэзідэнтам» 03.02.2017; ну, якую «аналітычную і іншую інфармацыю пра дзейнасць дзяржаўных органаў» яна зможа рыхтаваць? Прэс-сакратары Ельцына і Пуціна, як бы да іх ні ставіцца, былі дыпламатамі, спецыяльна абучанымі людзьмі; адна з папярэдніц Эйсмант – кандыдаткай юрыдычных навук (Пяткевіч).

Калі абстрагавацца ад канспіралагічнай версіі, паводле якой Наталлю ўзвышаюць, каб потым рэзка скінуць, і ад непазбежных думак «пра гэта», то сэнс указа чытаецца так. Па-першае, экс-супрацоўніца БТ умее маляваць начальству прыгожыя карцінкі так, што апошняе верыць, што і народ у іх верыць (піяр, яшчэ больш піяру і лалітыкі, з Колем ці без…) На фоне працяглага крызісу, калі маршы ў Мінску і абласных цэнтрах супраць «падатку на дармаедства» прадвяшчаюць перамены, так хочацца адгарадзіцца ад праМблем! Па-другое, недалёкасць падначаленай часам бывае перавагай, гл. «феномен Псакі»: «З дапамогай некампетэнтнай Дж. Псакі дзяржаўны дэпартамент ЗША выйграваў час для поўнага аналізу той ці іншай сітуацыі… яны прапаноўвалі свету слухаць Псакі, словы якой усур’ёз не ўспрымаліся».

На жаль, у доўгатэрміновым перыядзе і густы піяр, і праявы недакампетэнтнасці гуляюць «на паніжэнне» краіны. А можа, насамрэч усё не так, як на самай справе, і першай асобе проста маркотна? У такім разе не дапамогуць ні прэс-сакратары, ні аналітыкі: лепей наняць блазна. Мяркую, Яўген Крыжаноўскі, які ведае звыш 1000 показак, не адмовіўся б пайсці на такую пасаду. Ці кандыдат філасофскіх навук Уладзімір Падгол – чым ён тут не блазен са сваёй «анексией» [sic]?

Ад сябе рэкамендую пацыенту патэнцыйнаму кліенту пачытаць зборнікі кандыдата гістарычных навук Льва Раманавіча Казлова: «Большой музей остроумия» (Мінск: АРТИ-ФЕКС, 1999), «З дазволу караля і вялікага князя» (Мінск: Галіяфы, 2016). Смешна й павучальна; хіба ў наступных серыях нешта працытуем.

І па-добраму пра міністра МУС Украіны. Яго можна і трэба ганіць за нераскрытыя забойствы Алеся Бузіны, Паўла Шарамета, за смяротную перастрэлку падначаленых у Княжычах, многае іншае, але ў гісторыі з Аляксандрам Лапшыным ён павёў сябе годна: адмовіў афіцыйнаму Азербайджану ў выдачы. Ды потым Лапшын апынуўся ў Абсурдыстане, дзе адзін міністр («унутраных спраў») не ўмее адрозніваць мух ад катлет, аліеўскія «хацелкі» ад запыту Інтэрпола… А іншы міністр («культуры») лічыць, што сваёй пастановай здольны вызначыць, якая суполка творчая, якая не. Чаво, СБП, заснаваны ў 1934 г., куды ўваходзяць усе самыя вядомыя пісьменнікі краіны? Не, куды яму да саюзa журналістаў!

* * *

Сёння атрымаў пісульку з мінінфармацыі, дзе А. Карлюкевіч (паказаны ў мінулай серыі) фактычна пацвердзіў наяўнасць цэнзуры на Мінскай кніжнай выставе: «Мелі месца спробы асобных экспанентаў выставіць у першы дзень на паліцы кнігі няпэўнага зместу, якія былі адразу спынены арганізатарамі выставы». Тое, што «пад раздачу» трапілі творы А. Бузіны, намеснік міністра не прызнаў, але і не абверг. Свежае слова ў юрыспрудэнцыі: «кнігі няпэўнага зместу»…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.02.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 21.02.2017  23:59

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (32)

Набліжаецца да фіналу высакосны 2016-ы, і вось падкраўся ўжо чарговы народна-палітычны юбілей – чвэрць стагоддзя без СССР, затое з СНД. З гэтай нагоды 08.12.2016 мае быць арганізавана канферэнцыя, дзе мадэратарам – 30-гадовы ўраджэнец Віцебска Яўген Прэйгерман… Асабіста не знаёмы, але радуе, што трапляюцца яшчэ ў Беларусі яўрэі, якія не замыкаюцца на побыце ды чыста абшчынных справах, якіх цікавіць шырэйшы кантэкст.

Я ж дазволю сабе нагадаць чытачам, што 2017-ы – таксама юбілейны… Не ў тым сэнсе, што трэба з помпай адзначаць 100-годдзе Лютаўскай рэвалюцыі або Кастрычніцкага перавароту. Апошняя дата цікавіць мяне хіба таму, што ў савецкі час піянеры-камсамольцы мелі звычку закладваць у розных паселішчах капсулы з пасланнямі нашчадкам, і прасілі ўскрыць 7 лістапада 2017 г. (Слуп з адпаведным надпісам сам бачыў, напрыклад, у Вяліжы Смаленскай вобласці ў 1999-м, на цэнтральнай плошчы гарадка.) Дык вось кур’ёзна, што яны там панапісвалі для пакалення, якое «будзе жыць пры камунізме». Некаторыя ў 1960-х шчыра верылі Хрушчову…

Папраўдзе ж, куды больш цікавяць юбілеi выбітных яўрэяў, асабліва тутэйшых. Так, у 2017 г. споўніцца 250 год з дня народзінаў Менашэ Іліера (1767, Смаргонь – 1831, Ілья), 200 год было б Нафталі Берліну (1817, Мір – 1893, Варшава). Не збіраюся прысуседжвацца да заслуг настаўнікаў мінулага, іначай выйдзе, як у Ільфа і Пятрова ў «12 крэслах»:

Рэпарцёр Пярсіцкі дзейна рыхтаваўся да двухсотгадовага юбілею вялікага матэматыка Ісака Ньютана.

— Ньютана я бяру на сябе. Дайце толькі месца, — заявіў ён.

— Так вы, Пярсіцкі, глядзіце, — перасцерагаў сакратар, — абслужыце Ньютана па-чалавечы

— Як? Вы дагэтуль яшчэ не знялі Ньютана?! — накінуўся Пярсіцкі на фатографа. Фатограф дзеля мадзеля пачаў адбрэхвацца.

— Паспрабуйце вы яго злавіць, — ганарліва сказаў ён.

— Добры фатограф злавіў бы! — закрычаў Пярсіцкі.

Дык што ж, трэба здымаць ці не трэба?

— Вядома, трэба! Паспяшайце! Там, напэўна, сядзяць ужо з усіх рэдакцый!.. Ён зараз у «Дзяржшвеймашыне». Не забудзьцеся – Ньютан, Ісак, імя па бацьку не помню. Здыміце к юбілею. І калі ласка — не за работай. Усе ў вас сядзяць за сталом і чытаюць паперкі. На хаду здымайце. Або ў кругу сям’і.

Дарэчы, шкада, што гумарны дыялог з фатографам выпаў з канчатковай версіі рамана, ён такі актуальны! У памяці многіх-многіх беларускіх школьнікаў – а, бадай, і дарослых – жыве «та дэвушка Сцюшка» (калі хто не прасёк фішку, меўся на ўвазе Тадэвуш Касцюшка – ураджэнец Беларусі, герой паўстання 1794 г.). Ды што XVIII стагоддзе… Пяць год таму выпадкова зазірнуў у канспект аднаго студэнта БДУ. З лекцый па гісторыі ён даведаўся пра «Рузвельда», пра тое, што японцы ўварваліся ў «Монжурио», а Гітлер стаў «призедентом (фюрером)». А яшчэ хлопец запісаў: «В 1926 г. сторонники Гитлера напились в пивной и пошли штурмовать баварское правительство».

Стаміўся ўжо валтузіцца з прымаўкай «Рыба гніе з галавы», аднак нічога лепшага пра беладукацыю на розум не прыходзіць. Ясны перац, «адказныя» не выправілі памылкі на сайце міністэрства, пра якія мы пісалі 10 з лішнім дзён таму… На Украіне быў «проффесор», а ў нас, значыць, «Приглашенныйпрофессор»: што пнём аб саву, што савой аб пень. Украінскі хаця б не абвешваў сябе медалямі кшталту «70 лет победы в Великой Отечественной Войне 1941-1945 гг.»: мабыць, разумеў, што народжаным пасля вайны недарэчна трэсці такімі ўзнагародамі. Калі міністр Жураўкоў атрымаў яе замест бацькі або дзеда, то чаму на сайце гэта не пазначана?..

Але вярнуся да Іліера з Берліным: гэтыя рабіны, хоць не навучаліся ў беларускіх універах, здаровага глузду мелі даволі… Дзіва што Іліер стаўся ахвярай цэнзуры ў 1820-х гг.: «Калі ўладальнік друкарні, дзе друкавалася гэтая кніга («Алфэй Менашэ»), пазнаёміўся па першым аркушы з яе кірункам, ён кінуў у агонь надрукаванае разам з рукапісам, і Менашэ давялося аднаўляць знішчаны рукапіс»). Іліер, ідэаліст – ва ўзвышаным разуменні слова – разглядаў усё чалавецтва як «непадзельны арганізм»; кожны індывід мусіў усведамляць, што «яго нармальнае развіццё і дабрабыт цалкам залежаць ад дабрабыту ўсяго грамадства». Выходзіць, Ленін з яго зацяганай цытатай («няможна жыць у грамадстве і быць вольным ад грамадства») быў толькі эпігонам…

Нафталі ж Цві Егуда наш Берлін, мала таго, што ўзначальваў Валожынскую ешыву ў лепшыя яе часіны (з 1854 г. і да пачатку 1890-х; колькасць вучняў узрасла ў некалькі разоў), яшчэ і заклаў асновы капілефта. Так, ён пісаў у каментарыі да «Шээлот» Ахі з Шабхі: «Хто б ні пажадаў перадрукаваць гэтую кнігу («Га-амэк шэалах» – В. Р.) у гэтай або іншай краіне, атрымлівае мой дазвол без грашовага ўзнагароджання і прывітанне маё, таму што распаўсюд наказаў добраславенай памяці настаўніка нашага з’яўляецца шчырым маім жаданнем. Я толькі прашу выдаўца, які выпусціць гэтую кнігу пры маім жыцці або жыцці майго сына Хаіма, паведаміць камусьці з нас пра гэта, каб мы маглі зрабіць дапаўненні, праўкі…»

Яшчэ ў 2017 г. будуць юбілеі такіх знакавых для культуры дзеячаў, як скульптар Абрам Бразер (1892-1942), паэт Самуіл Галкін (1897-1960)… Спадзяюся, што шматлікім яўрэйскім суполкам захочацца-такі неяк на высокім ідэйна-мастацкім узроўні адзначыць гэтыя даты. Не ўсё ж выстаўляць на публіку розных гангстэраў у якасці «ўзорных» прадстаўнікоў нашага народа, як тое было сёлета на «Дні яўрэйскай культуры».

lansky

На правым стэндзе – партрэцік ураджэнца Гродна Меіра Ланскага (1-ы справа ў 3-м радзе).

Пра культ крымінальнікаў у масавай культуры і яго небяспеку для грамадства многа пісаў яшчэ Аляксандр Салжаніцын, лепей я ўсё адно не напішу. Агульнавядома, чаму (не) вучыць гісторыя…

А тым часам спалены труп Фідэля Кастра нарэшце перасталі цягаць па яго роднаму краю – сёння пахавалі. Многія кіраўнікі дзяржаў знайшлі, што сказаць на развітанне, сёй-той нават запісаў Фідэля ў «мысляры, замены якому няма». О так, каб дзесяцігоддзямі трымаць у аброці народ (няхай і на востраве, які цяжэй пакінуць), мазгамі варушыць неабходна… З іншага боку, рэвалюцыянер і чыноўнік – бясспрэчна адораны – не здолеў як след рэалізаваць сябе ні ў навуцы, ні ў філасофіі. Звыш мільёна суайчыннікаў уцяклі ад яго, тысячы людзей былі пакараны смерцю па палітычных матывах, сотні тысяч сядзелі ў турмах і лагерах (пры «жахлівым» дыктатары 1950-х гг. Батысце – каля 500 чалавек).

Крыху зачапіла мяне ацэнка, якую даў Фідэлю Якаў Кедмі: «выдатная фігура, ператварыў Кубу ў даволі развітую краіну» (агаварыўся, праўда, наконт «метадаў, уласцівых дыктатарскаму рэжыму»). Але не здзівіла. Даўно быў у курсе, што Кедмі – спараджэнне той плыні ізраільскага істэблішменту, дзе лічылі, што мэта апраўдвае сродкі, і ў 1970-80-х плённа супрацоўнічалі з Румыніяй Чаўшэску, адыёзным рэжымам Паўднёва-Афрыканскай рэспублікі… Адбілася на ладзе думак «дзядзі Яшы», напэўна, і служба ў «Натыве», а калі капнуць глыбей, то і захапленне «моцнымі асобамі», такое характэрнае для вялікай часткі дыяспарных – і не толькі – яўрэяў. Я. Кедмі (Казакоў) пакінуў СССР у 1969 г., аднак, падобна, тут акурат той выпадак, калі лягчэй было выдаліць сябе з галута, чым галут з сябе.

Значна менш кампліментарна, чым кубінскага харызматыка, Я. К. ацэньваў «свайго» прэм’ер-міністра 18 год таму. Цытую паводле кнігі Аляксандра Бовіна «Записки ненастоящего посла» (2001): «Павярхоўны, недасведчаны, схільны да паказухі, несумленны – такія эпітэты выкарыстоўваліся. “Я абавязаны папярэдзіць грамадскасць, – сказаў былы кіраўнік Бюро па сувязях, – што Біньямін Нетаньягу – небяспечны прэм’ер-міністр для Ізраіля. Небяспечны лад яго думак, небяспечны шлях прыняцця ім рашэнняў, і гэта можа прывесці да трагедыі”». Між тым «небяспечны» з 31.03.2009 зноў працуе галавой ураду, і нічога. У мінулым месяцы ён пабіў рэкорд Давіда Бен-Гурыёна па бесперапынным кіраванні (1955–1963 – 7 гадоў і 229 дзён). Карацей, спецслужбовец выявіўся банальным клікушам… Застаецца такім і на пенсіі.

Не адзін Кедмі трапіў пальцам у неба, ацэньваючы патэнцыял Нетаньягу; Давід Маркіш, напрыклад, таксама. Мяркую, «дыхтоўнаму літаратару» (характарыстыка Бовіна) няёмка зараз перачытваць свае радкі 1999 г.: «Бібі надакучыў і “сваім”, і “чужым”… Час Бібі Нетаньягу падыходзіць да канца. Прэм’ера, хутчэй за ўсё, чакае палітычнае небыццё – яго таварышы па партыі прад’явяць яму рахунак, і рахунак гэты будзе скрышальным».

Днямі спахапіўся, што за 20 гадоў мы недалёка прасунуліся: сышлі са сцэны Ельцын, Клінтан, Шырак, Асад-старэйшы, Арафат і нават «вечны» Фідэль, а ў Беларусі па-ранейшаму – Лукашэнка, у Ізраілі – Нетаньягу… Абое рабое? Аднак, калі параўнаць шэраг крытэрыяў за 1997 і 2015 г., то стане ясна, дзе перавага:

 

Колькасць жыхароў, мільёнаў ВУП на жыхара (па парытэту пакупн. здольнасці, $) Працягласць жыцця, гадоў Месца ў свеце паводле «індэксу шчасця»
Гады 1997 2015 1997 2015 1997 2015 2015
Беларусь 10,14 9,51 6087 16621 68,5 72,3 59-е
Ізраіль 5,84 8,35 23906 31671 78 82,5 11-е

Пасля лістапада 1996 г. кіраўнікі РБ, ужо не звязаныя «перашкодамі» з боку парламента і Канстытуцыйнага суда, адчайна кінуліся даганяць «развітыя краіны»… У некаторых сферах поспехі дасягаліся, але якім коштам? Канстытуцыю фармальна не скасавалі, а дэ-факта яе тапталі на кожным кроку – і выхоўвалі маладых цынікаў, штогод адзначаючы «Дзень Канстытуцыі» (15 сакавіка). «Па дарозе» страчаны кожны дваццаты жыхар, знешні доўг істотна вырас і ў абсалютным, і ў адносным вымярэнні (у 1997 г. ён складаў 15% ад ВУП, у сярэдзіне 2010-х стабільна перавышае 50%). Між тым яшчэ ў 2001 г. Лукашэнка дужа ганарыўся сваёй «незалежнасцю» ад крэдытораў. Напрыклад, у прамове на «Другім усебеларускім народным сходзе»: «Мы не нахапаліся замежных пазык, не ўлезлі ў даўгі, аддаваць якія прыйшлося б дзецям і ўнукам».

Што самае крыўднае, беларусы дагэтуль не маюць тых даходаў і працягласці жыцця, якія ізраільцы мелі 20 год таму…

Біньяміна Нетаньягу не ідэалізую, стаўлюся да яго як да жывога чалавека. «Бібіка» ў канцы 1990-х, калі жыў у Іерусаліме, ахоўваў сам Паша Касцюкевіч; упэўнены, поўнае г… ён бы ахоўваць не стаў. Вядома, Бібі – кручаны палітык, якому «палец у рот не кладзі». У першы свой тэрмін ён асабліва любіў хітраваць, маніпуляваць хаўруснікамі (адна «справа Бар-Он – Хеўрон» чаго вартая) ды цягнуць ката за хвост. Але, што ні кажыце, павагу ў мяне выклікае тое, што пасля паражэння ад Эгуда Барака ў маі 1999 г. Б. Н. адрадзіўся ў палітыцы, бы тая птушка Фенікс… І не збаяўся ўзяць былога праціўніка-«крыўдзіцеля» ва ўрад міністрам абароны (Барак служыў ім да 2013 г.), дый свайго «заклятага сябра» Лібермана Бібі выкарыстоўвае напоўніцу.

Напэўна, і Лукашэнку было б памысна зараз пацярпець паражэнне (дапусцім, на рэферэндуме, як было напісана тут), бо яго «перамогі» ўсё часцей стаюцца Піравымі. У прынцыпе, кожны чалавек можа за 22 гады адарвацца ад рэальнасці. Эх, баюся, мала чаго навучылася наша «эліта», назіраючы за лёсамі двух небезвядомых Леанідаў, Брэжнева (1905-1982) і Левіна (1936-2014), якія пад канец сваіх кадэнцый ледзь не ў маразм упалі…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

04.12.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 5.12.2016  9:06