Tag Archives: Etgar Keret

ЭТГАРУ КЕРЕТУ – 50 / Keret’s 50!

 

Шарж на писателя с его странички в фейсбуке; фото с newsru.co.il (автор – Ш. Гэллап). Далее – переводы с иврита рассказа, который в адрес belisrael.info прислала помощница Керета. Читайте юбиляра по-белорусски, по-русски и по-английски! (English text is below)

Этгар Керет. Весёлые и радостные дни рожденья

Жил-был один богатый человек. Очень богатый – некоторые даже говорят, что слишком. Задолго до того, как он жил-был, он что-то там изобрёл, а может, украл изобретение у соседа, но это произошло так давно, что он и сам уже не помнил, как обстояло дело. Так или иначе, изобретение было продано гигантской корпорации за большие-пребольшие деньги. Всю полученную сумму богач вложил в землю и воду. На купленной земле он построил несметное многое множество крохотных бетонных клеточек, которые продал людям, нуждавшимся в четырёх стенах и крыше над головой. А воду он разлил в бутылки и продал тем, кто страдал от жажды.

После того, как всё было распродано по заоблачным ценам, богач пошёл в свой большой-пребольшой дом (красивый, надо признать) и стал думать, что ему делать с вырученными деньгами. Конечно, он мог бы подумать и о том, что ему делать с его жизнью, ведь это не менее интересный вопрос. Но люди, у которых слишком много денег, редко задают его себе. Сначала они вынуждены думать о том, как бы что-нибудь купить или продать, и только потом – о своей жизни.

Ну так вот, богач сидел в своём большом-пребольшом доме и пытался думать о том, как бы что-то купить по сходной цене, а затем продать подороже. Ещё он думал о других вещах, которые просто могли бы его радовать. Он был очень одинокий и нуждался в том, что его порадовало бы. Одинок он был не потому, что вызывал у других неприязнь, или там отвращение. Вообще-то он был очень приятный и милый в общении человек, так что многие люди искали с ним знакомства. Но по своей чувствительности и подозрительности богач мыслил, что они ищут с ним знакомства из-за денег, что хотят отщипнуть от его богатства. И поэтому он решил отдалиться ото всех.

На самом деле богач был прав. Все люди вокруг него, за исключением одного, пытались стать поближе ради денег. То ли им не хватало денег в кошельке, то ли они думали, что им не хватает, и в то же время полагали, что у него-то их куры не клюют. Все, кроме одного, считали, что, если богач даст им немного своих денег, то он этого не почувствует, зато их жизнь совершенно переменится. Все, кроме одного, а этот один, который не интересовался деньгами богача и будущими покупками, взял да и наложил на себя руки.

Лёг богач на беломраморный пол в гостиной своего дома и начал жалеть себя. Тогда был свежий весенний день, мраморный пол холодил тело, но это не мешало хозяину продолжать себя жалеть. Богач размышлял так: «Должно же быть в этом мире что-нибудь такое, чего бы я хотел, и что могло бы сделать меня счастливым. Что-то, ради чего другой человек горбатился бы всю жизнь, а я бы мог это купить безо всяких усилий». Но ничего такого не пришло ему в голову.

Так он лежал-лежал на прохладном полу четыре дня и четыре ночи, пока не зазвонил его мобильный. На линии была мама богача, которая пожелала ему хорошего дня рождения. Она уже была очень старенькая, и клеток мозга, ответственных за память, у неё осталось ровно столько, чтобы не забывать важные даты, а также имена умерших родственников. Богач был рад услышать от неё поздравление по телефону, и ещё до того, как он закончил разговор, зазвучал дверной звонок. У порога стоял посыльный в мотоциклетном шлеме, державший в руках букет ароматных цветов. К букету прилагалась записка с поздравлением. Человек, который послал букет и поздравление, был неприятным, но цветы были приятны, они ещё больше порадовали богача. И вся эта радость породила в нём идейку: если день рождения так радует и веселит, почему бы не отмечать его чаще, нежели раз в году?

Богач решил дать в газете большое-пребольшое объявление с предложением к людям – продавать свои дни рождения. Точнее, не сами дни, которые, по правде, и не продашь, а всё, что с ними связано: подарки, поздравления, вечеринки и так далее.

Откликов на объявление поступило, хоть пруд пруди. Может, дело было в непростой экономической ситуации, а может, в том, что люди не очень ценили свои дни рождения… Так или иначе, не прошло и недели, как в ежедневнике богача почти все графы оказались заполнены – отныне в каждый из дней его ждало новое рождение.

Продавцы дней рождения честно cоблюдали условия сделки, за исключением одного старика, который попытался утаить несколько слюнявых поцелуев и корявый рисунок с цветочным полем, полученный от внуков. Остальные следовали букве договора и передавали богачу всё, что надо, не ожидая угроз и судебных исков.

И вышло так, что каждый день богачу звонили и душевно поздравляли, желали счастья, а всевозможные дети и старики, которых он не знал, пели ему по телефону «С днём рожденья тебя». Его электронный ящик ломился от поздравлений, а подарки не переставали прибывать в дом. Однако в его ежедневнике всё-таки оставалось несколько пробелов, особенно в районе февраля. Впрочем, его люди уверяли, что это лишь дело времени, что пустые даты вскоре также будут заполнены.

Богач осчастливился. Правда, в газете вышла статья какого-то прекраснодушного читателя, который выступил против приобретения дней рождения, поскольку это-де аморально. Но даже эта статья не смогла испортить прекрасное настроение богача. В тот день он как раз праздновал день рождения одной восемнадцатилетней девушки. Её подруги очень волновались и сердечно желали ему всего лучшего. В результате он почувствовал, что будущее открыто, чудеса ещё впереди.

Прекрасная, удивительная была эпоха, но первого марта она закончилась. И в тот день богач имел право на день рождения, принадлежавший ранее какому-то сварливому вдовцу, но, проснувшись утром, он обнаружил, что не получил карточки с пожеланиями счастья, да и по телефону никто с сердечными поздравлениями не звонил. Всё же богач решил не гневаться, а использовать этот день как-нибудь иначе. Он снова заглянул в ежедневник и увидел, что именно первого марта единственный человек, который от него ничего не хотел, свёл счёты с жизнью. Тогда богач решил поехать на кладбище. Приблизившись к могиле своего товарища, он увидел там много людей, которые пришли на азкару, поминальную молитву. Они обнимались, клали на могилу алые цветы, бесконечно всхлипывали и вспоминали покойника.

Богач подумал про себя: «Возможно, в этом что-то есть. Что, если я буду покупать у людей дни их поминовения? Конечно, не у самих мёртвых, а у их наследников. Затем я мог бы установить у могилы лежак, покрытый матовым стеклом с односторонней видимостью, залезть туда и слушать, как люди плачут и тоскуют по мне».

То была интересная идея, но богачу она не пригодилась. Его не стало уже утром следующего дня: как и многие его радости последнего времени, смерть его, по сути, тоже первоначально была адресована кому-то другому. Тело богача нашли среди разорванных в клочья пакетов с подарками, которые он получил ко дню рождения одного революционера-неудачника. Позже выяснилось, что среди подарков оказался заминированный пакет, отправленный зловещим диктаторским режимом.

На похороны богача пришли тысячи людей. Все они хотели его денег, но в то же время очень его любили. Они часами произносили траурные речи, пели скорбные песни и клали на открытую могилу камешки. Всё это было так трогательно, что даже китайский миллиардер, который приобрёл права на похороны у наследников богача и наблюдал за всем из-под могилы, лёжа в стеклянной камере, пустил слезу.

Перевод с иврита Вольфа Рубинчика (для belisrael.info)

Опубликовано 20.08.2017  00:07

***

 

Birthday buyer

There once was a rich man. A very rich man. Too rich, some said. Many years ago he invented something, or stole the invention from someone. It was so long ago that even he didn’t remember. But that invention was sold to a giant conglomerate for a lot of money, and the man invested it all in land and water. On the land he bought, he built lots of tiny concrete cells that he sold to people who yearned for walls and a roof, and he bottled the water and sold it to thirsty people. When he finished selling everything at exorbitant prices, he went home to his enormous, very beautiful house and thought about what to do with all the money he’d made. Of course, he could have thought about what to do with his life, which was an equally interesting question, but one that people with too much money often find difficult to think about. They’re compelled to think first about something they can buy or sell, and only then about their lives.

The rich man sat in his huge house and thought about things he could purchase at reasonable prices and then overcharge when he sold them, and also about other things that might make him happy. He was lonely and very much in need of things that would make him happy. He wasn’t lonely because he wasn’t a nice guy or something. He was a very nice guy and a very popular one too, and lots of people wanted to be close to him. But because he was also sensitive and suspicious, the man thought that people sought him out because of his money. That they wanted some of it for themselves. That’s why he chose to distance himself from everyone.

The truth is that the man was right. All the people around him, except for one, sought him out because of his money. Because they didn’t have enough, or thought they didn’t have enough. All the people around him, except for one, believed that if the rich man gave them a just little bit of his money, he wouldn’t miss it, and their lives would change drastically. All the people around him, except one man, and that man, the only one who wasn’t the slightest bit interested in the rich man’s money and the future it could buy him, committed suicide.

The rich man sat on the white marble floor of his living room and felt sorry for himself. It was a pleasant spring day, and the marble floor cooled his body, but that still didn’t stop him from feeling sorry for himself. The man thought, “There must be something in this world that I want, that could make me happy. Something that another person might have to spend his whole life trying to acquire, but that I can buy with no effort at all.” But nothing like that came to mind.

He had been lying on the cool floor for four whole days when his cell phone rang. It was his mother calling to wish him a happy birthday. She was very old, and had so few memory cells left in her brain that they could only hold a few important dates and the names of her dead relatives. The rich man was glad to hear her birthday greeting, and just as he ended the conversation with her, the doorbell rang. Standing there was a messenger wearing a motorcycle helmet and holding a fragrant bouquet of flowers with a card pinned to it. The sender was an unpleasant guy, but the flowers were pleasant, and they made the man even happier. And all that happiness stirred entrepreneurial thoughts in the man: If a birthday makes him this happy, why settle for only one a year?

The man decided to put a huge ad in the paper offering to buy people’s birthdays. Actually, not the birthday itself, which you can’t really purchase, but everything that comes with it: presents, greetings, parties, etc. The response to the ad was amazing. Chalk it up to the terrible economic situation or to the fact that people didn’t attach great importance to their birthdays. But whatever the reason, in less than a week, the rich man’s diary was almost full – with a birthday awaiting him every day.

Most of the birthday sellers were honest and followed the contract to the letter, sending the rich man everything without having to be threatened or sued, except for one old man who tried to secretly keep for himself a few wet kisses and an ugly picture of a field of flowers he received from his grandchildren.

And so, every day the rich man received lots of friendly phone calls wishing him happiness, and all sorts of children and old people he didn’t know sang him Happy Birthday to You on the phone. His email box was also full of birthday wishes, and wrapped gifts were delivered non-stop to his house. He still had a few holes in his schedule, especially around February, but his people promised that it was only a matter of time before the empty slots were filled too.

The rich man was happy. The papers did print an article by a bleeding heart who came out against the rich man’s purchase of birthdays, calling it unethical, but not even that could ruin his great mood. That day, he celebrated an 18-year-old’s birthday. Her excited girlfriends sent him many heartwarming greetings that made him feel that he still had an unknown and wonderful future before him.

That was a great time for the man, but it ended on March 1st. The rich man still held the rights to a grumpy old widower’s birthday that day, but when he woke up in the morning, he saw that he hadn’t received a single heartwarming phone call, and the rich man felt slightly cheated. He decided not to let it get him down and to do something else that day. The rich man checked his diary again, and when he realized that this was the date on which the only man who didn’t want anything from him had committed suicide, he decided to go to the cemetery. When he got to his friend’s grave, he saw that a lot of other people had also come to mark the anniversary of his death. They cried and placed red flowers on his grave. They hugged each other and talked about how very much they missed that man who had died.

The rich man thought: Maybe there’s something here. Maybe I can buy the anniversary of people’s deaths too. Not from the people themselves, of course, but from their heirs. That way, I can put a bed covered by a one-way sheet of dark glass in the cemetery, lie inside it and listen to people crying because they miss me so much.

That was an interesting idea, but the rich man never got to act on it. He died the next morning: Like many of his recent celebrations, his death was also actually meant for someone else. His body was found among the torn wrappings of the gifts he received on a birthday he bought from a failed revolutionary. It was discovered later that one of the gifts had been booby-trapped and sent by a ruthless, tyrannical regime.

Thousands of people attended the rich man’s funeral. Sure, the mourners there wanted his money, but regardless of that, some of them loved him. They eulogized him for hours, wept and placed small stones on his open grave. It was so moving that even the Chinese gazillionaire, who’d bought the funeral rights from the rich man’s heirs and watched it all from his glass-covered bed at the bottom of the grave, shed a tear.

Translated by Sondra Silverston

Published on August 20, 2017 00:07

Шкаф Сары Берман (и вода из Случи)

Пишет Александра Маковик (svaboda.org)

В нью-йоркском музее «Метрополитен» – необычная выставка. Белая комната с открытым шкафом, на блестяще-белых полках – симметричные кипы одежды, сложенные почти с военной точностью, все разных оттенков белого – от снега и цветущих садов до сливок и отбеленного льна. Рубашки, свитера, брюки, костюмы, носки и нижнее белье, с редкими нотами бледно-розового или цвета кофе с молоком. Кучки простынь и наволочек, белых-белых, отутюженных и хрустящих. Внизу – ряд элегантных сапожек, чуть более тёмных. И другие вещи, что обычно держат в гардеробных, – духи «Шанель № 19», картонная коробка с карточками записанных рецептов, письма, блокнот, терка для картофеля, чемодан «Луи Вюиттон», утюг, клубок бело-красно-белой тесьмы. Перед лицом зрителя алый шерстяной помпон – потянешь, и зажжётся свет. Выставка называется «Шкаф Сары Берман», и аудиогид поясняет: «Сара родилась в Беларуси, и в последние годы жизни она носила всё белое».

«Шкаф внутри» Майры и Алекса Калманов

Минималистичная выставка привлекает внимание не только скромностью на фоне роскоши соседних комнат, но и тем, что её героиня – не политик, не кинозвезда и не образец стиля, а никому не известная уроженка Беларуси и эмигрантка из Израиля. Выставку подготовили художники Майра и Алекс Калман – дочь и внук Сары Берман, девочки со Случчины.

Иллюстратор Майра Калман (Maira Kalman), автор детских и взрослых книг, дизайнер и куратор нескольких музейных проектов, родилась в Тель-Авиве в 1949 г., а в четыре года оказалась с семьей в Нью-Йорке, где выпало работать ее отцу Песаху Берману, торговцу бриллиантами. Берманы долго чувствовали себя там пришельцами, временными обитателями, и Майра говорит, что неопределенность дарила легкость. С тех пор многое изменилось, город стал родным и любимым, Майра вышла замуж за венгерского дизайнера Тибора Калмана, они создали дизайнерскую компанию «M & Co», родили сына Алекса и дочь Лулу. Майра проиллюстрировала и написала восемнадцать детских книг и тринадцать взрослых, печаталась в журналах, рисовала обложки для «Нью-Йоркер» и вела колонки в «Нью-Йорк Таймс». Художница известна и многими совместными проектами – с дизайнером Айзеком Мизрахи, писателями Лемони Сникетом и Этгаром Керетом, со Смитсоновским музеем и музеем современного искусства.

Ее стиль очень узнаваем – наверное, и вы видели эти рисунки: обманно наивные, с причудливой перспективой (дань любимым ею Анри Матиссу и Марку Шагалу), яркими витражными цветами. Обычно работы подписаны словно бы детской рукой (так шестигодки объясняют смысл нарисованного) – но ее подписи ироничны, а иногда жестоки и смешны.

Рисунок Майры Калман «Принципы неопределенности»

Надпись на рисунке: «Мы сидим в кухне, но мы знаем, где мы. Мы на земле, которую терзает бесконечный конфликт. Наша история – трагедия и сердечная боль… Но сейчас не об этом. Мы обсуждаем, кто из кузенов самый большой идиот (оказывается, я в списке). Мы разговариваем о любви моей тёти к Толстому и Горькому. Здесь они на фото, снятым женой Толстого…»

Работы Майры Калман – нечто среднее между литературой и иллюстрацией, она считает себя репортёром или журналисткой-иллюстратором, вдохновляясь деталями повседневной жизни. И пишет она действительно обо всём: собаки, американская история и демократия, алфавит, правила еды, теракт 11 сентября, семейные легенды и фото, моды и путешествия, магия объектов, великие исторические личности… А правила стилистики в классическом справочнике для редакторов иллюстрирует, к примеру, сценками из венецианского карнавала.

Рисунок Майры Калман «Карнавал»

 

Рисунок Майры Калман «Костюшко»

И почти в каждом интервью или выступлении перед читателями она упоминает свою мать Сару Берман – как личность, оказавшую на неё наибольшее влияние. Вообще, женщины в семье были остроумные и разумные, и именно мать привела Майру в библиотеку. Майра вспоминает: «Мама побудила меня к чтению, и это было важно в нашей семье. Когда мы приехали в Америку, то пошли в библиотеку. Мы не покупали книг. Пошли в библиотеку и там читали все подряд. Когда я добралась до буквы L, до книги “Пеппи Длинныйчулок”, я сказала: “Вот работа как раз для меня. Я буду писательницей”. Даже и сомнений не было».

Майра повествует о чувстве свободы, что дарила ей мама. Та говорила, что каждый должен делать собственные ошибки, что важно быть самостоятельной, и рассказывала смешные истории из прошлой жизни. Дерзость, отвагу и безразличие к «правильному» лучше всего иллюстрирует карта Америки, которую как-то нарисовала Сара Берман: «конечно, в форме яйца. Флорида, Гавайи, посреди раскинулся Нью-Йорк, а в углу буквы «Т-А» – Тель-Авив и Ленино, мамина родная деревня. Очень беспорядочно изображены штаты Западного побережья. А в центре написано: «Простите, остальное не известно. Спасибо».

Карта Америки, нарисованная Сарой Берман

На самом деле белорусская деревня Ленино раньше называлась Романово. Сара родилась 15 марта 1920 года в Слуцком районе, в селении с историей – Романово было местечком, где еще в XVII веке существовали церковь, госпитали, трактир, а позже оно получило привилегию на проведение ежегодной ярмарки. В начале XX века там жили полторы тысячи обитателей, считавшиеся в окрестностях знатными и образованными.

Среди тех, кого мы знаем и кого могла знать и встречать Сара Берман (тогда Долгина), – Владимир Теравский, родившийся там же в 1871 году, знаменитый дирижер, композитор, автор музыки «Купалинки» и «Мы выйдем плотными рядами». А в 1896 году в Романово появилась на свет Алена Киш, наивная художница, создательница рисованных ковров с тремя сюжетами – «Райский сад», «Письмо к любимому» и «Дева на водах». Как раз в 1920-1930-е годы она, по-видимому, рисовала более всего, гуляя по окрестностям и выполняя заказы на сказочно-экзотические сюжеты. Было бы совсем не удивительно, если бы и в доме Сары висел ковер с «неместным» синим небом, улыбчивыми слуцкими львами, крупными хищными птицами и пальмами.

Алена Киш «Райский сад»

Внук Сары Берман Алекс Калман вспоминает бабушкины рассказы о белорусской деревне как о месте, где дома стояли на берегу быстротечной реки Случи, где повсюду паслись стада гусей, любимым блюдом у многих была селедка, дети собирали в лесу чернику, и бегало много собак – они выглядели кроткими, но в любой момент могли превратиться в свирепых чудовищ. В семье было четверо детей, отец Сары строил дома, любил картошку и был чрезвычайно религиозный. А у дедушки была длиннющая борода; однажды, когда Сара тонула в реке, он бросил ей с берега свою белую бороду, девочка ухватилась и спаслась.

Рисунок Майры Калман «На реке»

Детали, уже почти мифические, особенно после смерти Сары Берман в 2004 году, звучат как литература. На фото Случчины того времени мы обязательно увидим еще и такие картины, описываемые исследователем цветов Михаилом Анемподистовым: «Льняное полотно полоскалось в воде, потом раскладывалось под солнечным светом на росистой траве или снегу – и так по много раз, пока не наберет нужной белизны. Пейзаж с разложенными льняными полотнищами оставался визитной карточкой Беларуси до середины ХХ в. В течение многих веков лён был любимой тканью белорусского крестьянина, а его наиболее статусным цветом – белый (как стандарт качества и идеал)… Белая ткань, чаще всего льняная, отмечала все главные моменты в жизни человека – рождение, первое причастие, брак, а в некоторых архаичных локальных традициях и смерть».

Ему словно бы отвечает в одном из интервью Майра Калман, когда у нее спрашивают о содержимом шкафа Сары Берман на выставке в «Метрополитен»: «Очень важно – льняные простыни, как связь между всем отутюженным и сложенным, а также осознанием, что это история моей семьи из Беларуси. Они укладывались спать в великолепную белую постель из красиво разглаженного льна, прополощенного в реке».

Но реальность была не такой совершенно поэтичной, как ценные детали из семейных легенд. Представьте себе Случчину 1920-х, восстания, установление советской власти. (Кстати, это не единственная деревня Романово, переименованная в деревню Ленино в Беларуси, – еще одна такая же топонимическая то ли шутка, то ли казус, произошла в Горецком районе на Могилёвщине.) В 1930-е начались репрессии, погромы и голод. Семья Сары покинула Беларусь в 1932-м, когда Саре было двенадцать. На корабле в Палестину сильно качает, и моряк угостил девочку апельсином – его Сара видела впервые в жизни. Они прибыли в Тель-Авив, Палестину, которая была тогда под британским протекторатом. Многие из тех, кто остался, семья и земляки, погибли. Односельчанин Сары Берман композитор Владимир Теравский был расстрелян в 1938 году как шпион. Автор «Девы на водах» Алена Киш утонула в реке в 1949-м.

Новая жизнь в Палестине тоже разворачивалась на берегу – уже не реки, а море. Они снова жили в скромной хате, которую со всех сторон обдували ветра и засыпал песок. Майра Калман повествует: «Все женщины в семье работали как звери, чуть ли не круглые сутки. Смыслом их жизни была забота о тех, кого они любили, – и они готовили еду, шили и убирали». Около трехкомнатного барака между морем и пустыней Сара, сестра Шошана и их мама часами стирали бельё, которое затем сушилось на ветру, крахмалилось и безупречно выглаживалось. Все они были чистюли, говорит Майра, и это, вместе с стремлением оставаться красивыми и элегантными, было ответом на тяжелые условия, бедность, неуверенность в будущем. Девушки находили европейские модные журналы, и мама шила им оттуда наряды.

Сара Берман в Палестине

 

Сара Берман в Тель-Авиве, 1938 г.

Майра Калман рассказывает, что ее белорусская мама была красивая, интеллигентная и веселая, что у нее было много ухажеров, и что каждый из любимых Майриных писателей, от Пруста до Толстого и Набокова, точно бы влюбился в ее мать, если б встретил ее тогда в Палестине. Но она вышла замуж за Песаха Бермана, торговавшего бриллиантами. Позже Майра не раз скажет, что главное свойство отца – его отсутствие в жизни семьи. Он много работал и ездил по свету. В 1954 году Берманы отправились в США, вместе с дочерьми Майрой и Кикой.

Было тяжело, и богатые родственники делились вещами, но потом Сара Берман огляделась, подписалась на журналы «Вог», «Лайф», «Реалитис» – «и внезапно мир раскрылся, вдруг мы увидели изумительные вещи. Мы поехали в путешествие по Европе, останавливались в отеле “Эксельсиор” в Риме, начали ходить в музеи… Воспринимала ли моя мама, Сара Берман, эстетические и дизайнерские принципы, как и я? Нет, отнюдь нет. Я полагаю, что она просто хотела окружать себя красивыми вещами. Но мы никогда не говорили об этом слишком много. Она была прекрасная мать, но я не имела представления, о чем она на самом деле думает. Это было что-то вроде: “Передай соль”», – вспоминает Майра Калман.

Рисунок Майры Калман «Фермерский рынок зимой»

Через несколько десятилетий, после различных семейных приключений, когда в Америке выросли дети, а Сара и Песах Берманы вернулись в Израиль – после 38 лет брака Сара Берман решила расстаться с мужем и жить одна. В 1981 году она вновь отправилась из Тель-Авива в Нью-Йорк, поселилась в небольшой белой квартире в Гринич-Виллидж, оставив себе минимум вещей. И начала носить белые одежды. Почему этот цвет, никто не решился расспрашивать. Алекс Калман, внук Сары, полагает, что таков был ее способ начать абсолютно новую жизнь, посредством упорядоченности, чистоты и поиска красоты в обыденном.

А Майра подчеркивает, что мать и раньше любила безупречно отутюженную, даже накрахмаленную одежду. «В мире, где родилась моя мать, в Беларуси 1920 года, женщины были самоотверженными хозяйками. Это была их работа. Предшественница Сариного белого шкафа – дом в старой деревне, где они мыли одежду в огромной кастрюле с кипятком, сушили, гладили, складывали, смотрели за ней. На противоположном конце ее жизни, в Нью-Йорке, она та же находила успокоение в домашних ритуалах – этой скромной личной форме женского самовыражения».

Рисунок Майры Калман

Надпись на рисунке: «Рыба, пироги и много блюд из баклажанов было съедено в этой комнате. За столом со скатертью, так жестко накрахмаленной, что она могла бы подняться и уйти прочь. Я сидела здесь с моей тётей и слушала её  жизненные советы. Не сказать, чтобы я знала сейчас больше, чем прежде, хотя иногда кажется, что знаю».

Сара Берман, женщина из-под Слуцка, прожила оставшиеся годы на нью-йоркской улице Горацио. Ее образ жизни был идеально продуман. «Я иду покупать один лимон, – говорила она. – А потом иду на почту. Потом я вяжу свитер собаке. А на ужин будут блинчики». Она смотрела в окно на Эмпайр-Стейт-Билдинг, любила фильмы с Фредом Астером и иногда путешествовала.

Сара Берман в Риме, 1994

В 2004 году Сара выбралась в Израиль навестить сестру Шошану. Они гуляли вдоль моря и ели лимонное мороженое. Следующим утром Сара не проснулась и не спустилась позавтракать. Ей было 84 года.

Когда Майра Калман и вторая дочь Сары, дизайнер одежды Кика Шонфельд, разбирали материнский белый шкаф, они в один голос сказали: «Как в музее!» В конце концов, каждая жизнь –  сюжет, а дорогие нам вещи и способ их хранить – тема для экспозиции. И это не сентиментальное преувеличение, а неоспоримая правда.

В 2015 году Майра Калман посетила Беларусь и деревню, где родилась ее мама. Я спросила о том, как это было, и Майра написала: «Поездка в Беларусь была очень трогательной. Путешествие в место, которого больше не существует. Я набрала немного воды из реки Случь и сейчас храню ее».

Выставка «Шкаф Сары Берман» работает в Американском крыле нью-йоркского музея «Метрополитен» до 5 сентября.

Оригинал

Перевод с белорусского – belisrael.info. Просьба не публиковать на других сайтах без согласования с редакцией

Опубликовано 15.08.2017  22:52

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (62)

Аўска-жнівеньскі шалом! Гэта серыя пра юбілеі, пра ізраільска-беларускага рабіна-дзівуна, пра тое, што дзеецца навокал, асабліва ў сферы культуркі.

Юбілеі… Не ведаю, як каго, а мяне ўжо горача павіншавалі з 500-годдзем беларускага кнігадруку 🙂 Нагадаю, што 5 жніўня 1517 года Францішак Скарына надрукаваў у Празе Псалтыр – на царкоўнаславянскай мове, але ў беларускай рэдакцыі, дый сам Скарына паходзіў «са слаўнага горада Полацка». У Беларусі-2017 была абвешчана кампанія «Пяцісотгоднасць», а ў Нацыянальнай бібліятэцы пастаўлены павялічаныя копіі скарынаўскіх фаліянтаў ды спецыяльны вясёлы стэнд… Ваш пакорлівы слуга яшчэ 16 чэрвеня прымасціўся да яго.

Цешыць, што апошнім часам у краіне ладзяцца шахматныя турніры ў гонар знамянальных падзей, вось і «500-годдзе беларускай кнігі» трэнер-суддзя-арганізатар Віктар Барскі не абышоў увагай. Палажэнне аб турніры па хуткіх шахматах 19-20 жніўня падрыхтавана таксама па-беларуску – усё, як належыць, хоць і з дробнымі памылачкамі. Зрэшты, мяне зараз больш вабяць гексашахматы.

Таксама ў пачатку жніўня адзначалі сто гадоў з дня нараджэння Янкі Брыля, народнага пісьменніка Беларусі (1917–2006). Наш аўтар шчодра падзяліўся ўспамінамі пра Івана Антонавіча, дзе адзначыў, сярод іншага: «Сярод яго любімых пісьменнікаў быў Рамэн Ралан з яго творам «Кала Бруньён» і Шолам-Алейхем». Я б таксама падзяліўся, аднак бачыў Янку Брыля толькі двойчы (у 2000 г., калі адбылася публічная сустрэча з ім на Інтэрнацыянальнай, 6, у Мінскім аб’яднанні яўрэйскай культуры, і ў 2002 г. – тады паспрабаваў пагутарыць з ім у кулуарах Дома літаратараў, ды класік быў заняты). Пагэтаму проста працытую пару мініяцюр Янкі Брыля з кнігі «Вячэрняе» (Мінск, 1994), у якой нямала гаворыцца пра яўрэяў, старонках аж на трыццаці… Папраўдзе, не толькі добрае.

* * *

Ярэмічы. Лета 1941 года. Паліцаі змушалі старую, хворую яўрэйку ўзбірацца на тэлеграфны слуп… Вясковыя хлопцы, што яшчэ ўчора, здаецца, былі звычайнымі, спакойнымі, нявіннымі рабацягамі.

Яўрэйская дзяўчына, што раней вучылася з Колем Б., прыбегла да яго, хаваючыся ад гвалтаўнікоў-паліцаяў.

«Каб яшчэ хто людскі прапанаваў такое, а то… Не, лепш ужо мне памерці!»

* * *

Зноў прыгадаліся два пажылейшыя за мяне яўрэі з друкарні, якіх я частаваў пасля выхаду першай кнігі. Як пілі мы, чам закусвалі, у якім закутку друкарні гэта было – добра не памятаю. Прозвішча загадчыка наборнага цэха Рудзін; я запомніў яго, відаць, з-за Тургенева. А прозвішча загадчыка цэха друкарскага не запомнілася – ад імені нейкага, здаецца, без вышэйшых асацыяцыяў. П’янкі, вядома, не было, яўрэі людзі акуратныя, а ўражанне ад маёй удзячнай радасці, ад іхняга разумення яе – памятаю.

З Рудзіным, чалавекам самавіта-сур’ёзным, мы і пасля гэтага, як і перад гэтым, прыязна здароваліся. А той другі, цяпер безыменны, па-прасцецку, дабрадушна губаты, пры сустрэчы шырока ўсміхаўся: «Ну, а калі будзе другая кніга?»

…Захацелася дадаць, што я тады быў літработнікам «Вожыка», апранутым абы-як, у «юнраўскія» неданоскі, і гэта, відаць, яшчэ больш збліжала мяне з тымі небагатымі, працоўнымі людзьмі.

* * *

Чатыры тыдні таму папрасіў знаёмага здабыць дысер Ганны Бартнік – калі помніце, гаворка пра яе даробак вялася ў папярэдняй серыі… Ні адказу, ні прыказу, ні нават аўтарэферату, хоць электронная пошта працуе спраўна. Меркаваў, што пачытаю, а тады ўрывак будзе перакладзены з польскай і змешчаны на нашым сайце, аднак, калі ў канцы ліпеня з «Берегов» даведаўся, што Ганне дапамагалі такія «адмыслоўцы», як Леанід С. і Якаў Б., абазнаныя больш у агітацыі ды прапагандзе, чым у навуцы (ведаю, ведаю, пра што кажу…), то неяк і расхацелася. Па-ранейшаму рады за маладую даследчыцу з Польшчы, якая робіць паспяховую кар’еру на ніве іудаікі. Разам з тым хацеў бы згадаць, што, калі ў красавіку 2006 г. францужанка Клер Ле Фоль абараніла ў Парыжы доктарскую на тэму «Гісторыя і рэпрэзентацыі яўрэяў Беларусі (1772–1918)», то вельмі скора я атрымаў раздрукоўку «з дастаўкай дахаты», а было ў ёй звыш 600 старонак. Разумніца Клер не цуралася майго «самвыдату» – перадала бюлетэню «Мы яшчэ тут!» сенсацыйны архіўны дакумент, датычны беларускага грамадзянства Хаіма Нахмана Бяліка, па маёй просьбе адшукала першую публікацыю Ізі Харыка ў часопісе 1920 года. Пераклаў я ў 2008 г. для «Arche» рэцэнзію Ле Фоль на кнігу Аркадзя Зельцара пра яўрэяў Віцебска, а ў 2009 г. – артыкул пра «беларусізацыю» яўрэяў у міжваенны перыяд. Потым нашыя шляхі разышліся, але «асадачак застаўся» – збольшага прыемны.

Д-р Ле Фоль і яе праца

З сайтам belisrael.info, які фармальна не з’яўляецца пляцоўкай для навуковых публікацый (як не з’яўляліся газета «Анахну кан» і бюлетэнь «Мы яшчэ тут!»), супрацоўнічаюць або супрацоўнічалі досыць вядомыя даследчыкі: гісторыкі Цімафей Акудовіч, Барыс Гольдзін, Маргарыта Кажанеўская, Уладзімір Краўцоў, Анатоль Сідарэвіч, Іна Соркіна, філолагі Лявон Баршчэўскі, Дзмітрый Дзятко, Віктар Жыбуль, Віталь Станішэўскі, металазнаўца Марыя Гальцова, псіхолаг Людміла Мірзаянава, эканаміст Маргарыта Акуліч… Прашу дараваць, калі на кагосьці забыўся. Многія з іх маюць дыплом кандыдата навук – калі на заходні манер, то доктара (Ph. D.). Асабіста я рады чытаць якасныя тэксты незалежна ад статусу аўтараў і дзякую ўсім, хто давярае сайту (спадзяюся, галоўны рэдактар мяне падтрымае :)) Тым не менш запрашаю амбітных навукоўцаў-практыкаў больш актыўна дзяліцца сваімі знаходкамі з чытачамі ізраільска-беларускага сайта. Мець дадатковую «творчую лабараторыю» нікому, бадай, не зашкодзіць…

Падобна, мінчанка М. Акуліч так і трактуе сайт – «трэніруецца» тут, потым пашырае свае публікацыі ў іншых месцах. Нядаўна ў яе выйшла невялікая электронная кніга «Идиш, Холокост и евреи Беларуси»; азнаямляльны фрагмент можна пачытаць бясплатна. Выданне будзе карыснае тым, хто цікавіцца мовамі ды гісторыяй краіны, аднак толькі пачынае знаёмства з «яўрэйскай тэмай». Нават сам выхад кнігі здольны падштурхнуць чытачоў да актыўнасці ў слушным кірунку; праўда, хацелася б усё-такі большай глыбіні, меншай колькасці памылак (Астравух стаў «Астарухам» і г. д.)… З пажаданнем аўтаркі ідышу – «хочацца верыць, што гэтая мова яшчэ загучыць у поўную сілу на беларускай зямлі» – цяжка не згадзіцца, іншая справа, што спадзеў на «заможныя краіны», якія, паводле М. Акуліч, маюць дапамагчы адраджэнню мовы грашыма, выглядае наіўна. «Або няхай яны ўсе разам скінуцца на даражэзны помнік ідышу, які трэба пабудаваць у РБ», – тут я магу толькі паціснуць плячыма. Як на мой одум, то лепей адны «жывыя» курсы ідыша з парай энтузіястаў, чым тузін помнікаў.

 

Па-свойму дбае пра ідыш-культуру Аляксандр Фурс, былы вучань «яўрэйскіх класаў» 132-й школы, каардынатар праекта «Яўрэйскія твары Беларусі», музыка і чалавек у пошуку. Ладзіць бясплатныя для наведвальнікаў экскурсіі, вось і 13.08.2017 запрашае прыйсці а 6-й вечара да брамы Вайсковых могілак Мінска. «Мы пазнаёмімся з постаццю ІзіХарыка і даведаемся, як Янка Купала адпачываў разам з класікам ідышыцкай літаратуры. Даведаемся, як габрэйскі хлопчык Самуіл Плаўнік патрапіў у “Нашу Ніву” ды яшчэ шмат цікавага!» – інтрыгуе Алекс (арфаграфія арыгінала захаваная). Мо і падскочу… З іншага боку, «ідышыцкае» на афішцы крыху насцярожвае – такi прыметнік мне не знаёмы. Ведаю словы «ідышны», «ідышысцкі»; нячаста сустракаю варыянт «ідышаўскі». Ну, хіба пасля экскурсіі вакабуляр папоўніцца…

Агулам беларуская культура, незалежна ад «намаганняў» адпаведнага міністэрства, паступова ўзбагачаецца… Расце музей «Прастора Хаіма Суціна» ў Смілавічах пад Мінскам, якому французскі калекцыянер нядаўна падараваў дзве работы Шрагі Царфіна (адну, гуаш «На лузе», сёлета, балазе ў музеі ёсць ужо зала Царфіна). Шчыруюць мае калегі-перакладчыкі, якім неабыякавая спадчына жывых і мёртвых пісьменнікаў, ідышных і іўрыцкіх. З апошніх найбольш пашанцавала, бадай, юбіляру гэтага месяца Этгару Керэту – у апошнія пару гадоў выйшла дзве яго кнігі па-беларуску.

Усе тры белмоўныя кнігі тав. Керэта: 2007, 2016, 2017

Ёсць неблагія шансы, што яшчэ сёлета ў Мінску будуць надрукаваныя зборнікі паэзіі Хаіма Нахмана Бяліка і Майсея Кульбака. Рыхтуецца і новы, больш дасканалы за ранейшыя пераклад рамана «Зельманцы» («Зэлмэнянцы») – імпэту мастака-ідышыста Андрэя Дубініна можна толькі пазайздросціць.

Зараз – колькі абзацаў пра аднаго ізраільска-беларускага рабіна, які ведае ідыш мо лепей за ўсіх нас, ды скіроўвае свае сілы ў сумнеўнае рэчышча… Я паглядзеў яго інтэрнэт-ролікі, жорстка раскрытыкаваныя ў сеціве (яўрэямі і неяўрэямі). У адрозненне ад некаторых гора-каментатараў, завочныя дыягназы ставіць не бяруся; Ігаэль І. выглядае здаровым чалавекам, і асаблівасці яго жэстыкуляцыі не выходзяць за рамкі нормы. Мяркуйце самі…

Р. Ігаэль пад канец 2000-х вярнуўся з Кір’ят-Гата ў родны Мінск, пэўны час наведваў сінагогу на Даўмана, 13б, ды потым рассварыўся з кіраўнікамі, назваў яе «свінагогай» і з’ехаў жыць у Барань пад Оршай. (Папраўдзе, на Даўмана не такое ўжо кепскае месца, прынамсі яўрэі завітваюць не адно дзеля ежы, а сёлета прыязджаў туды памаліцца чалавек з Бразілі, які вывучае беларускую…) Рээмігрант узяўся выкрываць «апазіцыю» і «ліберастаў», заходнія спецслужбы, «сіянісцкі істэблішмент» і прафесійных яўрэяў РБ за тое, што адныя стварылі «міф пра Курапаты», а іншыя падтрымліваюць. Трасе кнігай свайго знаёмца, беларускага журналіста Анатоля С. (ужо не жыве), які ў 2011 г. даказваў, што ў Курапатах расстрэльвалі толькі гітлераўцы пасля 1941 г., а не «саветы» ў 1937–1941 гг. Падобныя «доказы» грамадскай камісіі не раз даследаваліся ў 1990-х гадах, і заўжды спецыялісты прыходзілі да высноў пра іх неабгрунтаванасць. Можна не давяраць Зянону Пазняку праз яго палітызаванасць – заявы пра «камуна-маскоўскі генацыд» у Курапатах сапраўды былі залішне эмацыйнымі – але прафесійным археолагам Міколу Крывальцэвічу і Алегу Іову я давяраю куды больш, чым неназванай жонцы Ігаэля, «тожа археолагу».

Рэбе Ігаэль «зрывае покрывы» ў стылі Анатоля Васермана (aka Онотоле)

Прыхільнікам «нямецкай версіі» можна падзякаваць хіба за тое, што яны крыху разварушылі абыякавае грамадства, падштурхнулі апанентаў да больш уцямных фармулёвак. Што да Ігаэля І., у яго лекцыі прагучалі цікавыя звесткі пра «Яму», дзе яўрэі нават у брэжнеўскі час збіраліся не толькі 9 мая (на грамадзянскі мітынг), а і, негалосна, 9 ава… Апошняя традыцыя была закладзена значна раней – з года вызвалення Мінска – і пратрывала да 1989 года. Мінская рэлігійная абшчына пераехала ў Сцяпянку, а потым на рог Друкарскай і Цнянскай з Нямігі пасля таго, як у сярэдзіне 1960-х была знесена Халодная сінагога. Каб жа паважаны рабін і далей разважаў на гэтыя, рэальна вядомыя і блізкія яму тэмы, а не пра «ўсенародна выбранага Прэзідэнта» і яго каварных ворагаў…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

12.08.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 12.08.2017  23:39

Зноў Этгар Керэт па-беларуску! / שוב אתגר קרת בבלארוסית

Лiст ад памочнiцы Этгара Керэта (пераклад з іўрыта)

Вітаю, Арон!

Тут я прычапляю новае апавяданне Этгара, якое ён папрасіў Вам адправіць. Называецца “Радасныя дні народзінаў” (а па-англійску – “Birthday Buyer”). Этгар спадзяецца, што яно прыйдзецца даспадобы, што Вы захочаце яго перакласці і апублікаваць на сайце.

Хамуталь

Фота з афіцыйнай фэйсбучнай старонкі пісьменніка

* * *

Этгар Керэт. Радасныя дні народзінаў

Жыў-быў адзін багаты чалавек. Надта багаты, а некаторыя казалі, аж занадта. Некалі ён нешта вынайшаў або скраў вынаходства, але гэта было так даўно, што ён і сам не памятаў, калі. Аднак вынаходства ён прадаў буйному сіндыкату за каласальную суму, і на ўсе грошы купіў зямлі ды вады. На зямельцы багатыр пабудаваў безліч маленечкіх бетонных клетак, якія прадаў людзям, што праглі сценаў і даху, а ваду папакаваў у бутэлькі і прадаваў сасмяглым. Скончыўшы распродаж па раздзьмутых цэнах, ён пайшоў у свой аграмадны і вельмі пекны дом і пачаў думаць, што яму рабіць з усімі заробленымі грашыма. Зразумела, ён мог бы падумаць і пра тое, што яму рабіць са сваім жыццём, аднак людзям, заваленым багаццем, часам цяжка пра гэта думаць. Яны вымушаныя меркаваць найперш аб тым, што купіць або прадаць, і толькі потым – аб сваім жыцці.

Ну вось, багатыр усеўся ў сваім здаравезным доме і паспрабаваў падумаць пра рэчы, якія можна набыць па прымальнай цане, а потым перапрадаць даражэй, а таксама пра іншае, што магло б проста прынесці яму радасць. Ён-такі быў адзінокі, і яму карцела мець рэчы для ўцехі. Самота вынікала не з таго, што ён быў непрыгожы – укрывай Бог! Ён быў вельмі прыгожы і ветлы, многа хто шукаў яго кампаніі. Аднак праз сваю чуллівасць і недаверлівасць багатыр думаў, што людзі шукаюць яго кампаніі не проста так, што яны хочуць дастаць ад яго грошай. Таму ён зрабіў свой выбар – трымацца ад усіх наводдаль.

Насамрэч ён не памыляўся ў сваіх думках. Усе людзі вакол яго, за выняткам аднаго, жадалі зблізіцца з ім дзеля грошай. Ім не хапала на жыццё, або яны лічылі, што ім не стае, а ў той жа час верылі, што ў багатыра грошай занадта. Усе людзі з яго атачэння, апроч аднаго, верылі, што, калі багатыр адсыпле ім крыху грошай, то з ім нічога не зробіцца, а іхняе жыццё зменіцца напоўніцу. Усе, апроч аднаго, дый гэты адзін, зусім не зацікаўлены ў грошах багатыра і ў будучыні, якую мог бы на іх купіць, скончыў самазабойствам.

Багатыр ляжаў на белай мармуровай падлозе ў салоне свайго дома і шкадаваў сябе. Квітнела вясна, мармуровая падлога халадзіла яго цела, аднак ён усё адно шкадаваў сябе і шкадаваў. Чалавек разважаў: «Добра было б мець у гэтым свеце штосьці, чаго б я прагнуў, што несла б мне шчасце. Штосьці такое, чаго б іншы мусіў дамагацца ўсё жыццё, а я б купіў, дый годзе». Але нічога такога не прыйшло яму ў голаў.

І вось так ляжаў ён, ляжаў на халаднаватай падлозе цэлых чатырох дзён, пакуль у яго не забомкаў мабільны. На лініі была яго мама, яна пазваніла, каб пажадаць сыну шчаслівага дня народзінаў. Яна была ўжо вельмі старая, і клетак памяці ў ейным мозгу налічвалася так мала, што яна захоўвала ў іх толькі найважнейшыя даты, а таксама імёны памерлых родзічаў.

Багатыр быў рады пачуць віншаванне ад маці, з другога канца лініі. Ён яшчэ не скончыў размову, як нехта пазваніў у дзверы. На парозе стаяў пасыльны ў матацыклетным шаломе, які ўручыў багатыру букет духмяных кветак. Да кветак прыкладалася цыдула з пажаданнямі. Той, хто паслаў яму кветкі, быў непрыемнай асобай, але ж кветкі былі прыемныя, і яны яшчэ больш узрадавалі багатыра. Уся гэтая радасць падштурхнула задумацца: калі дзень народзінаў гэтак яго цешыць, то чаму ён мае задавальняцца адным днём народзінаў за год?

Багатыр вырашыў апублікаваць пышную аб’яву ў газеце і прапанаваць людзям куплю іхніх дзён народзінаў… Дакладней, не саміх дзён, бо гэта не ўяўлялася магчымым, а ўсяго, што ім спадарожнічала: падарункаў, віншаванак, вечарын… Плён ад публікацыі аказаўся неверагодны. Магчыма, справа была ў кепскім стане эканомікі або ў тым, што людзі не надавалі сваім дням народзінаў вялікага значэння. Як бы ні было, менш чым за тыдзень багатыр амаль запоўніў свой нататнік – у кожны з дзён яго чакала новае свята.

Прадаўцы дзён народзінаў збольшага паводзілі сябе прыстойна, акрамя аднаго старога: гэты хітрун спрабаваў прыхаваць колькі вільготных пацалункаў і вычварны малюнак поля з кветкамі, якія атрымаў ад унукаў. Усе астатнія паважалі ўгоду і літаральна яе выконвалі, перадаючы багатыру ўсё належнае. Так што не было патрэбы ні ў пагрозах, ні ў судовых пазовах.

І выйшла так: штодня наш герой атрымліваў мноства душэўных тэлефонных званкоў, калі яму жадалі шчасця. Розныя незнаёмыя дзеці і старыя спявалі яму па тэлефоне «Хэпі бёздэй ту ю». Скрынка для электроннай пошты была таксама перагружана віншаваннямі, а запакаваныя падарункі без супыну паступалі ў яго дом. У багатыра заставалася яшчэ некалькі «фортак» у календары, перадусім у раёне лютага, аднак яго людзі запэўнівалі, што гэта толькі пытанне часу, што адкрытыя даты ў хуткім часе таксама будуць закрыты.

Багатыр адчуваў сябе шчаслівым. Праўда, у газеце з’явіўся артыкул нейкага наіўняка, які выступіў супраць набыцця дзён народзінаў, назваўшы гэткую практыку амаральнай, але нават гэта не магло сапсаваць цудоўнага багатырскага настрою. У той дзень ён якраз святкаваў за адну васемнаццацігадовую; сяброўкі ейныя моцна хваляваліся і з палымянымі сэрцамі зычылі яму ўсяго найлепшага. Гэта прымусіла яго адчуць: будучыня адкрытая, цуды яшчэ ўперадзе.

Выдатная, грандыёзная была эпоха, але першага сакавіка яна скончылася. Першага багатыр меў права на дзень народзінаў аднаго сварлівага ўдаўца, аднак, прачнуўшыся ранкам, усвядоміў, што не атрымаў ні віншавальнай карткі, ні сардэчнага званка па тэлефоне. Багатыр адчуў сябе трохі падманутым, але пастанавіў не паддавацца пачуццям, выціснуць штосьці і з гэтага дня. Ён зноў зірнуў у свой нататнік і ўбачыў, што менавіта першага сакавіка адзіны чалавек, які ад яго нічога не хацеў, наклаў на сябе рукі. Багатыр вырашыў паехаць на могілкі. Апынуўшыся ля магілы мёртвага таварыша, ён заўважыў там яшчэ мноства людзей, якія прыйшлі на памінальную службу. Яны рыдалі, абдымаліся, клалі на магілу пунсовыя кветкі, і канца іхняй тузе па нябожчыку не было відаць.

Багатыр падумаў: «Нешта ў гэтым ёсць. Можа, я буду купляць у людзей і дні памяці… Не ў саміх нябожчыкаў, у іхніх нашчадкаў. Тады я змагу паставіць ля магілы ложак, пакрыты матавым шклом (ну гэтае, з аднабаковай бачнасцю), легчы ў яго і слухаць, як людзі плачуць і тужаць па мне».

Гэта была цікавая ідэя, але багатыру яна не прыдалася. Ён памёр ужо на ранку наступнага дня, і як многія з яго радасцей апошняга часу, яго смерць, па сутнасці, адрасавалася іншаму. Яго цела знайшлі сярод пашкуматаных пакункаў з падарункамі, якія ён атрымаў да дня народзінаў аднаго кволага рэвалюцыянера. Пазней высветлілася, што сярод падарункаў хаваўся адзін замініраваны, пасланы злавесным дыктатарскім рэжымам.

На пахаванне багатыра прыйшлі тысячы людзей. Усе прысутныя хацелі яго грошай, але, тым не менш, вельмі яго любілі. Не адну гадзіну прамаўлялі яны развітальныя словы, спявалі маркотныя песні і клалі ў адкрытую магілу каменьчыкі. Гэта было настолькі кранальна, што нават кітайскі мільярдэр, які набыў правы на пахаванне ў нашчадкаў багатыра і назіраў за ўсім са шкляной камеры з-пад магілы, пусціў слязу.

Пераклаў з іўрыта Вольф Рубінчык, у Мінску

Ад рэд. belisrael.info. Скора апублікуем пераклады на англійскую і на рускую, чаму не?

Апублiкавана 08.08.2017 18:20