Tag Archives: День белорусской письменности

«От буквы “П” мы начали движенье…»

Привет! Нудным быть не хочется, да и страх в Беларуси, что бы там ни говорили, захватил далеко не всех. В то же время «Комеди-клаб» я здесь устраивать отказываюсь. «Нужно что-то среднее, да где ж его взять?..» (С) Поищем. «Анахну бадэрэх», как назывался бюллетень Израильского центра в Минске лет 20 назад. Сиречь «Мы в пути».

Автор С. Маршак, но это не точно

Ну вот, 4-5 сентября отгремели (отшелестели?) «Дни белорусской письменности» в Копыле, открылись аллея писателей, памятник Тишке Гартному работы скульптора Павла Войницкого.

Теперь в городе два Тишки: один пожилой, 2000 г. выпуска, другой моложавый

Даже Менделе Мойхер-Сфорима организаторы вспомнили, судя по этой статейке (а будем себя хорошо вести, так в следующий раз и Абрама Паперну припомнят во всю мощь!). Но заголовок в «СБ» угарный, конечно: «Писатели и книги в порядке». Ни фига себе в порядке: уже рассказывал, сколько умерло членов Союза белорусских писателей только за июль-август 2021 г. (не менее шести из менее чем пятиста). Сейчас кратко поведаю о потерях «литературного цеха» Беларуси с начала года, называя покинувших нас членов двух союзов, СБП и СПБ:

В. Ф. Гируть-Русакевич, В. Н. Киселёв, Ф. В. Шкирманков – январь;

Л. Г. Матюхин, Р. И. Реутович, А. К. Сульянов – февраль;

И. А. Муравейко – март;

М. А. Карпеченко, А. К. Клышко, И. В. Малец, В. А. Попкович – апрель;

И. К. Стадольник – май;

Л. К. Леванович (Леонов) – июнь;

Г. Б. Богданова, В. Л. Лясковский, В. Н. Сивчиков – июль;

А. С. Василевич, А. С. Рязанов, С. Ф. Цыплюк – август.

Многим было за 70 или за 80, но это не значит, что их творческий потенциал иссяк. А, к примеру, прозаику и издателю Владимиру Сивчикову исполнилось всего 63, поэтессе Галине Богдановой – 60…

В августе из-за претензий госорганов ликвидированы были Белорусский ПЕН-центр и Белорусская ассоциация журналистов, служившие какими-никакими опорами для пишущих людей. Из-под удара по-прежнему не выведены Союз белорусских писателей и Общество белорусского языка (ТБМ). Как минимум трое литераторов сейчас находятся за решёткой со статусом политзаключённых: я об Алесе Беляцком, Павле Северинце и Александре Федуте. В июне 2021 г. поэт-пчеловод, организатор «Медовой премии» 59-летний Микола Папеко был осуждён на два года «химии» по надуманному (чтобы другим неповадно?) «хороводному делу». Несколько месяцев под домашним арестом сидит драматург Юлия Чернявская… И т. д.

Короче говоря, празднества в Копыле, даже абстрагируясь от неподавленной эпидемии COVID-19, видятся ежели не «пиром во время чумы», то чем-то к нему близким. Вполне логично, что «Национальную литературную премию»-2021 в одной из номинаций получила самодовольная посредственность – отставной крупный чиновник, отметившийся на своих должностях разве что ревностным насаждением «госидеологии», гонениями на всяческое свободомыслие.

Невесел этот год и для историков Беларуси. Начался он со смерти видного геральдиста Анатолия Титова (27.11.1947 – 05.01.2021; тоже, кстати, состоял в СБП), затем ушли доктора исторических наук Аркадий Русецкий (01.11.1942 – 10.01.2021; был членом СПБ), Леонид Лыч (08.02.1929 – 17.01.2021), Мария Беспалая (25.11.1948– 15.02.2021)… В мае, как упоминал уже, не стало Евгения Анищенко и Сергея ЖумаряЛетом скончались кандидаты исторических наук Олег Иов (19572021), Варвара Кухаренко (1981–2021) и Владимир Гуленко (1954–2021), человек, интересовавшийся моими публикациями в журнале «ARCHE». И вот на днях – печальная весть о безвременном уходе ещё одного моего читателя, Владимира Ляховского (05.02.1964 – 07.09.2021). В 2015 г. мы полемизировали по переписке; обзор его opus magnum, книги «Ад гоманаўцаў да гайсакоў. Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый у 2-й палове ХІХ ст. – 1-й палове ХХ ст. (да 1939 г.)», был помещён на belisrael.info здесь.

В. Кухаренко, В. Гуленко, В. Ляховский

Пожалуй, Владимир Викторович Ляховский заслуживает отдельной публикации. Пока же приведу отрывки из его посмертно опубликованной беседы с корреспондентом «Радыё Свабода», в переводе с белорусского:

Депутат и историк Игорь Марзалюк, который постоянно высказывается против бело-красно-белого флага, не специалист в этом деле. Ни в вопросе символики, ни в истории коллаборационизма в годы ІІ мировой войны. Его сфера интересов как историка — период Средневековья. Поэтому здесь он выступает как пропагандист общества «Знание»… Когда он как медиевист высказывается по этой теме, то лишь показывает свою профнепригодность и политическую ангажированность.

Или возьмём [Вячеслава] Даниловича (бывший директор Института истории Академии наук, ректор Академии управления при президенте. — «РС»). Он защищал диссертацию по теме Западной Беларуси, и она была неплохая. Но то, что он говорит на нынешней должности, его уровень аргументации, — это вызывает у меня чувство стыда за нашу науку.

У нас существуют клише и стереотипы по истории белорусского коллаборационизма периода ІІ мировой войны. Они сформиировались в советское время. А вопросы символики вообще не исследовались в советские и постсоветские времена.

Это попытался сделать Алексей Литвин в своей монографии. И знаете, что получилось? Почти два года ему не утверждали докторскую диссертацию. Для других историков это был урок, что тему лучше не трогать, ибо она не диссертабельная…

В 1989 году в газете «Звязда» состоялся «круглый стол» насчёт национальной символики, который вёл Валентин Жданко. Там самым знающим человеком в этом вопросе был геральдист Анатолий Титов, который не так давно покинул нас. О 1920-х и более поздних годах, об использовании национальной символики он знал больше, чем и Литвин, и [Николай] Сташкевич, и иные более маститые по своим званиям историки.

Ведь только теперь начинается серьёзное изучение темы войны. Только теперь что-то делается по этой проблематике независимыми и неангажированными историками. А тот «круглый стол» доказывал, что даже наша профессура не владела этой темой. А те, кто владел, как Литвин, включали внутреннего цензора.

В 2000-х годах в Институте истории [Академии наук] пытался восстановиться Станислав Рудович. Это один из авторитетных исследователей нашей государственности и БНР. Тот же Данилович отказал ему, сказав, что его тема неактуальна для Института.

Недавно в Институте истории ликвидировали геральдический сектор и уволили одного из авторитетнейших геральдистов Алексея Шаланду. А ныне пропагандисты призывают опираться на факты…

Многие суждения покойного вполне резонны. Как известно тем, кто следит за моими публикациями, я — за вдумчивую экспертизу при максимально возможном дистанцировании науки от идеологических влияний. И, соответственно, за академическую автономию историков (как, впрочем, и иных исследователей). Возможна ли такая автономия в ближайшем будущем на наших просторах — другой, весьма непростой вопрос.

Разумеется, упомянутое в интервью общество «Знание» не поможет эмансипации учёных, уже по той причине, что оно — химерное, «государственно-общественное». Деятелями из администрации оно видится как «один из главных инструментов донесения актуальной общественно-политической, историко-культурной, научно-популярной информации до граждан нашей страны и даже шире за пределы Беларуси». Пардон, a чем же занималась армия платных идеолухов последние лет 15 — на всяких «днях информирования» и проч.? Может, взыскать с них деньги в бюджет за ИБД неэффективную работу? 😉

Будь нынешняя система поистине рациональна, она (ради экономии ресурсов, а то даже ради выживания…) оставила бы что-то одно: или главное управление идеологии в администрации президента + его «щупальца» на местах, или общ-во «Знание» с несколько увеличенными полномочиями. Но подобные системы не умеют сокращаться, что доказал ещё тов. Сирил Паркинсон в своих незабвенных «Законах». Машину, которой отказывают тормоза, останавливает обычно стена…

Ещё одна утрата – в апреле 2021 г. на 42-м году в украинской Виннице умер историк-идишист Анатолий (Нафтоле) Кержнер, о чём я узнал с запозданием. Жаль, очень жаль. С А. Кержнером участвовали мы в киевском семинаре 2014 г. (он – в более «продвинутой» группе), Анатолий ездил с Алесем Астраухом в большую экспедицию по еврейским местам Украины, Беларуси, Польши… Кроме того, украинско-еврейский историк выступил научным редактором книги о евреях старой Случчины, что вот-вот увидит свет в переводах с идиша, иврита и английского.

Видеоролик о том самом семинаре

А. Кержнер (19792021)

***

Пятого сентября посмотрел я новый западный боевик с примесью фэнтэзи «Шан-Чи и легенда десяти колец». На любителя (драки «по-восточному» приелись ещё три десятилетия назад), но вот что интересно – и, пожалуй, характерно для «их нравов». Публике не только демонстрируются «весёлые картинки», но и внушаются нехитрые – зато действенные – нормы поведения. Например, «провинился – признай это и больше не наступай на те же грабли», «против более опасного врага можно объединиться с менее опасным – во всяком случае, следует заключить перемирие»; «бесполезных людей нет – даже непрофессионал(-ка), оказавшись в нужное время в нужном месте, способен(-на) на многое» и т. п. Утешительное, в общем, кино.

Удастся ли здешним киношникам в ближайшее время снять нечто моральное, но без морализаторства? Ответьте, коли знаете…

А 9 cентября побывал на открытии выставки «Меер Аксельрод. В лёгких красках оживает время», устроенной музеем Янки Купалы по инициативе Михаила Яхилевича (внук художника, живёт в Израиле) и при содействии Евро-Азиатского еврейского конгресса. С интересными речами выступали Лариса Финкельштейн, Александр Радаев, ещё кто-то. Андрей Дубинин прочёл стихотворение Зелика Аксельрода (брата Меера) на идише, прокомментировал отдельные строки.

Л. Финкельштейн, А. Дубинин

Что касается самих работ – их лучше раз увидать…

Много времени это не займёт, зал небольшой, экспонатов всего две дюжины. Но коллекционер и знаток искусства Радаев заметил, что в таком объёме Меер Аксельрод (1902–1970) выставлялся в Минске ровно 100 лет назад, в сентябре 1921 г.

Произведения М. А. всегда изящны и содержательны – спасибо организаторам за доставленную радость. Единственное, что слегка зацепило: М. Яхилевич обмолвился, что поэт Зелик Аксельрод в современной Беларуси забыт. Не совсем так – поэт фигурирует в справочниках, Гирш Релес о нём немало вспоминал, в научно-популярных книгах писал о судьбе З. А. и я… В 2014 г. под эгидой «Шах-плюс» вышла почтовая карточка с изображением З. Аксельрода, а в 2021 г. музейщица Юлия Миколуцкая выпустила в Минске целый набор карточек «Еврейские писатели», в т. ч. с Аксельродом. Полагаю, любителям литературы имя друга и переводчика Янки Купалы достаточно известно; другое дело, что литература & её любители всё чаще загоняются под плинтус (см. выше).

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.09.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.09.2021  21:33

В. Рубінчык. Абы не танкі…

Вітанкі! Абы не танкі.

Завяршаецца апошні месяц лета, і быццам бы трэба падвесці вынікі, але няма ахвоты, бо яны збольшага сумныя. І супраціў здараўся, і сякая-такая салідарнасць, і не ўсё яшчэ страчана, аднак перахапіць ініцыятыву ў насарогаў (гл. адпаведную п’есу Эжэна Іанеско) пакуль што не выйшла. Зрэшты, не адзін лаўрэат Іерусалімскай прэміі Іанеско варты згадкі ў нашым кантэксце – «вожык без рожак» (С) Славамір Мрожак варты яшчэ болей. Асабліва яго п’еска «Стрыптыз»:

Можна зрабіць толькі адно… Папрасіць прабачэння ў РУКІ.

Прабачэння? За што? Мы нічога ёй не зрабілі, хутчэй ужо яна мусіць…

Гэта не мае значэння. Трэба папрасіць прабачэння дзеля-мадзеля, увогуле, без дай прычыны. Каб уратавацца. Калі гэта чамусьці дапаможа…

І, безумоўна, «Караль», які ўбачыў свет у тым жа 1961-м:

Дзядуля толькі будзе страляць… Ён кепска бачыць. А дай яму акуляры стрэліць.

Ён патрыёт?

Як і ўсе.

Дарэчы, тут не паспяваеш адрэагаваць на адзін вы… брык «галоўнага патрыёта», як следам набягае другі. Pэагую далёка не на ўсё, але дэмагагічная адсылка на т.зв. рэспубліканскай педнарадзе 24.08.2021 зачапіла: «У нас паўсотні ўстаноў вышэйшай адукацыі універсітэтаў, акадэмій, інстытутаў. У супастаўных паводле тэрыторыі і колькасці насельніцтва краінах (Швейцарыя, Данія, Фінляндыя, Ізраіль) ВНУ ў 2-3 разы менш, чым у нас».

У Швейцарыі, тэрытарыяльна меншай у 5 разоў, насельніцтва каторай меншае за беларускае амаль на мільён чалавек (8,57 млн), – каля 40 ВНУ. Студэнтаў менш, чым у Беларусі, ды зноў жа, не ў 2 разы (164575 супраць 263400), і разрыў скарачаецца. У Даніі, насельніцтва якой не дасягае і 6 мільёнаў чалавек, дзейнічае, калі верыць гэтаму спісу, 37 аналагаў нашых універсітэтаў, акадэмій ды інстытутаў. У Фінляндыі 29 ВНУ… пры насельніцтве 5,5 мільёнаў чалавек, г.зн. выходзіць практычна «тое на тое». У Ізраілі насельніцтва сапраўды супастаўнае з беларускім (акурат увесну пісаў пра гэта)… i больш за 60 ВНУ!

Ну так, фармальна ў Беларусі 31 універсітэт, у Ізраілі – толькі 9, але гаворка-то ішла пра ўсе ВНУ. Дый па сутнасці… нешта сумняюся, што, дапусцім, акадэмічны каледж Цфата (горад на поўначы Ізраіля, 36 тыс. жыхароў) дае горшую адукацыю, ніж Баранавіцкі ўніверсітэт, рэктар якога надоечы заявіў: «нам трэба навучыць нашу моладзь сарбіраваць тую інфармацыю, якая з’яўляецца ў інтэрнэце». Падобна, кандыдат педагагічных навук Аляксандр Унсовіч меў на ўвазе «сарціраваць» або «фільтраваць»; хімічны тэрмін «сарбіраваць» мае зусім іншае значэнне. Ладна, спадзяваймася, што гэта была чарговая агаворка чарговага прызначэнца, як і «кліКавае мысленне» (ё «кліпавае»), а не праява дылетантызму… У любым разе, БарДУ я пажадаў бы светлай будучыні з кіраўніком, абраным навукова-педагагічнай супольнасцю.

Для чаго на ўсебеларускай нарадзе спатрэбілася прыцягнутае за вушы параўнанне краін? Па-мойму, найперш дзеля празрыстых намёкаў на тое, што «народзец зажраўся» і мае нахабства масава прэтэндаваць на вышэйшую адукацыю (а праз гэта ў краіне бракуе рабочых рук). То святочных дзён у Сінявокай замнога, то студэнцікаў…

Не, я зусім не лічу, што не трэба паважаць людзей без вышэйшай адукацыі. Але кампліменты на адрас атрымальнікаў рабочых спецыяльнасцей даволі крывадушна гучаць ад асобы, сыны якой рашылі дастаць «корачкі» БДУ яшчэ ў 1990-х, а ўнучка сёлета паехала паступаць ажно ў Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт. Інтуіцыя мне падказвае, што і Мікалай, свет наш Аляксандравіч, 2004 г. нар., не ў ПТВ зараз вучыцца, і нават не ў пахвалёным тутака аўтамеханічным каледжы.

Увогуле, цікава, колькі рабочых & сялян сярод нашчадкаў тутэйшай «эліткі» (міністраў і пад.). Калі раптам выявіцца, што больш, чым у «сярэднім па бальніцы», то я, бадай, здолею пагадзіцца з меркаваннем, што ў Беларусі «няма сэнсу ў апантанай гонцы за дыпломамі аб вышэйшай адукацыі», а «бацькі і дзеці паанейшаму недаацэньваюць прэстыжнасць рабочых прафесій і ўзровень падрыхтоўкі такіх спецыялістаў». Шаноўныя чытачы, падзяліцеся незасакрэчанай інфой! Ужо не як перасмешнік пытаюся – выключна ў даследчых мэтах.

Нагадаю, 21.08.2021 у Рагачоўскім раёне прайшоў гала-канцэрт «Зямля шчасця» з Саладухам & Co., паводле «галоўнай газеткі», «падараваны Прэзідэнтам краіны». Тысячы людзей – многія з якіх не перахварэлі на COVID-19, г.зн. не мелі антыцелаў – cядзелі ўсутыч без сродкаў індывідуальнай абароны, што відаць на фота па гэтай спасылцы. У першых чыслах жніўня 2021 г. колькасць новых выпадкаў заражэння не перавышала 1000 за дзень, 25 жніўня мінздароўя зарэгістравала, аднак, 1357 выпадкаў, 26 жн. – 1551, 27 жн. – 1862.

Выпадковасць або прыкрая заканамернасць? На гэтае пытанне маглі б (дапамагчы) адказаць незалежныя журналісты, але пасля пагромаў у рэдакцыях такіх рэсурсаў, як tut.by, «Наша Ніва», БелаПАН, 6tv.by (магілёўскае недзяржаўнае тэлебачанне), «Сильные новости» (партал навінаў Гомельшчыны), наўрад ці хто наважыцца зараз на сур’ёзнае журналісцкае расследаванне. Сёння ж да кучы «Вярхоўны суд» ліквідаваў суполку, заснаваную ў 1990-х, якая апекавалася недзяржаўнымі СМІ, – Беларускую асацыяцыю журналістаў. Ну, хоць «гітлерцамі паганымі» яе кіраўнікоў не абвясцілі, і танкамі не пераехалі, дзякуй у капялюш…

І яшчэ сёе-тое нагадаю – у сярэдзіне ліпеня г.г. адбыўся налёт «сілавікоў» на офісы творчых суполак, у т. л. Саюза беларускіх пісьменнікаў. Праз колькі тыдняў «міністэрства юстыцыі» на чале з Алегам Сліжэўскім падало ў «Вярхоўны суд» іск аб ліквідацыі СБП. 24.08.2021 у гэтым «судзе» адбылося апытанне бакоў, а ўласна пасяджэнне было перанесена праз недахоп дакументаў. Знакам тым, паўтара месяца лёс арганізацыі, створанай у міжваенны перыяд (о так, СБП – легітымны пераемнік таго Саюза пісьменнікаў, у які ўваходзілі Майсей Кульбак, Янка Купала, Якуб Колас, Ізі Харык, Кузьма Чорны…) вісіць на валаску.

У 2017–2020 гг. на працягу паўгоддзя паміралі звычайна ад чатырох да пяці сябраў Саюза беларускіх пісьменнікаў. За апошнія шэсць тыдняў з жыцця, наколькі я ведаю, пайшлі шэсць сябраў СБП: Віктар Ляскоўскі (19 ліпеня; насуперак сцвярджэнню тут, ён быў іменна ў нашым Саюзе), Уладзімір Сіўчыкаў (21 ліп.), Галіна Багданава (22 ліп.), Алена Васілевіч (8 жніўня), Сяргей Цыплюк (16 жн.), і вось учора, 26 жніўня, – паэт Алесь Разанаў. Дапускаю, што «наезды» на ПЭН-цэнтр і СБП сталіся адным з фактараў… Таксама не магу выключаць, што, калі сітуацыя не будзе выпраўлена, калі Саюз не пакінуць у спакоі, то назіральнікі зробяць выснову пра мэтаскіраванае вынішчэнне творцаў. А заказчыкі «наездаў» застануцца ў гісторыі прыкладна ў той жа ролі, у якой там фігуруе народны камісар унутраных спраў БССР Барыс Берман (у 1937 г. падпісваў ордэр на арышт Ізі Харыка).

А. С. Разанаў (1947–2021), фота адсюль

Слова літаратару, філолагу Змітру Дзядзенку:

Я здзіўлены, як мала СМІ надалі ўвагі гэтай трагічнай падзеі — смерці Алеся Разанава. Для беларускай культуры ягоны сыход можна параўнаць, напрыклад, са смерцю Іосіфа Бродскага для рускай літаратуры. Утвараецца вялізны прагал, і немагчыма нікога паставіць на гэтае пустое месца.

Андрэй Хадановіч сказаў, што азначэнне «геній» не будзе перабольшаннем у характарыстыцы Разанава — і з гэтым цяжка не пагадзіцца.

Алесь Разанаў быў паэтам ад Бога, і ў беларускай паэзіі зрабіў сапраўдную мадэрністычную рэвалюцыю. Так, бываюць такія рэвалюцыянеры — ад Бога.

У 1990-х Разанаў друкаваўся ў «Крыніцы», дзе рэдактарам быў Някляеў. Гэта было выкшталцонае эстэцкае выданне. Творы Разанава там былі як пэрліны ў належным аздабленні. Мяне тады проста агаломшылі ягоныя творы, дзе паэт апісваў адну і тую з’яву ці рэч праз успрыманне ў розных мовах (як прыклад — вецер). Гэта няспынная глыбокая праца са словам, з яго значэннем, з тым вобразам, які яно нясе.

Так, гэта метафізіка. Але ці можа існаваць сапраўдны глыбокі паэт без метафізікі?

Праз тыдзень у Капылі пачнуцца чарговыя «дні беларускага пісьменства» з удзелам, як дакляруюць арганізатары, звыш 100 літаратараў. Даўно хацеў пабываць на радзіме Шолема-Якава Абрамовіча (Мендэле Мойхер-Сфорыма), Абрама Паперны і Цішкі Гартнага, але – не паеду. І па сямейных абставінах, і, галоўнае, таму, што душа ўжо не ляжыць браць удзел у святкаваннях. У Шчучыне-2015 было-такі іначай.

Дадзявае, між іншым, і зласлівасць на афіцыйнай старонцы «дзяржаўнага» СПБ, які мае весці рэй у Капылі. Тут, у стылёва не вытрыманым «аналізе» запатрабаванасці кніг у беларускіх бібліятэках за 2019–2021 гг. («аналіз» я ўзяў у двукоссе, бо аўтар упарта мянуе СБП апазіцыйным, Альгерда Бахарэвіча адносіць да гэтай суполкі, хоць ён пакінуў яе ў 2011 г., і г. д.), прасоўваецца няхітрая, але падлаватая думка: не набывайце кнігі сябраў СБП і «літгуртка» «Полоцкая ветвь», усё роўна іх мала хто чытае; фундуйце нас, толькі нас…

Баюся, не без уплыву актывістаў «чэснага» саюза, якія сцвярджаюць, што выступаюць за «стабільнасць і адзінства ў краіне», сёлета мінадукацыі РБ выкінула са школьнай праграмы па літаратуры творы Аляксандра Салжаніцына, Уладзіміра Набокава і Святланы Алексіевіч. Месца апошняй – прадказальна – заняў Мікалай Чаргінец, кіраўнік СПБ, заснаванага шляхам расколу ў 2005 г.

Уласна, пасля таго, як у канцы 2020 г. чаргінцоўцы пры дапамозе «Беларускай энцыклапедыі» паспрабавалі прысабечыць Уладзіміра Караткевіча (1930–1984), з імі aмаль усё праяснілася. Гэта даволі наіўна, чакаць ад іх слоў спагады на адрас цкаванага СБП. А вось Нацыянальны саюз пісьменнікаў Украіны шчэ ў канцы ліпеня прыняў адозву, дзе сказана:

НСПУ заклікае Урад Украіны, украінскія ды міжнародныя праваабарончыя арганізацыі асудзіць наступ з боку цяперашняй улады Беларусі на грамадзянскую супольнасць у цэлым і творчыя арганізацыі ў прыватнасці… Усведамляючы маштабнасць выклікаў перад творцамі ў суседняй краіне, гарантуем усім прадстаўнікам незалежных літаратурных суполак Беларусі мажлівасць рэалізаваць права на свабоду слова і творчасці ў электронных і друкаваных СМІ Нацыянальнага саюза пісьменнікаў Украіны. Жыве Беларусь! Слава Украіне!

Заступаліся за нас і шведы, і нарвежцы… Мяркую, усё гэта не пойдзе ў глум, нават калі зараз не відаць непасрэднага эфекту.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.08.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 28.08.2021  13:23

Нам пишут (о Дисне Витебской обл.)

В адрес редакции belisrael.info поступил такой «крик души» из Витебской области… Откликнитесь, кто может.

* * *

Дорогие земляки!

2018 год в Беларуси объявлен годом «малой родины». Мы предположили было, что ввиду сложного экономического положения заботу о деревнях и посёлках государство решило возложить на плечи «простых смертных». Но вот беда, нам оно собралось помочь «позаботиться» о родине, причём своеобразно: шесть домов Дисны, в том числе обладающих исторической ценностью, но соответствующего статуса почему-то не имеющих, мёрские власти намерены начать сносить не позже 14.01.2019 г.

Впрочем, вы ведь не на необитаемом острове живёте – видимо, знаете, как мы здесь существуем. И можно было бы нам всем и дальше, як кажуць браты-беларусы, «спаць у аглоблях», если б не совесть – элементарная благодарность нашим великим предкам-дисненцам!.. Да и деды-то наши были не намного хуже земляка нашего Евзебия Гриневского – деда славного Александра Грина! Они жили в не менее сложных условиях, но смогли оставить нам после себя шедевры искусства, науки, техники, философской мысли, экономического мышления.

И вот пять лет назад в Дисне было создано творческое объединение, названное «Алый парус». Объединив усилия, дисненские литераторы стали вещать на всех уровнях, воспевать и пропагандировать достоинства и заслуги родного города перед историей, привлекать внимание властей и общественности к проблемам Дисны. В одной районной газете за это время вышло около двадцати подборок совместных публикаций. Но дисненцы пишут, кричат, говорят, а их слова, по выражению классиков современной музыки Саймона и Гарфункеля, «как бесшумные капли дождя падают в колодец тишины». В лучшем случае – один ответ: «Спасайте себя сами!» Заметка в интернете так и называлась. Впрочем, клич «Спасение утопающих – дело рук…» мы помним ещё со времён соцреализма.

ТО «Алый парус»

Но время не стоит на месте, и выбор у Дисны невелик: либо окончательная катастрофа и придание городу, при сегодняшней численности жителей в полторы тысячи, статуса села, либо всё же – возрождение. Третьего, как учит История, просто не дано!

Из-за практически полного разрушения градообразующей промышленности возрождение города видится нам сегодня, пожалуй, только в туристическом направлении! Всё, что у нас осталось – десяток сохранившихся зданий столетней давности… Но с какой историей, в каком ландшафте! И чем больше мы думаем о наших перспективах, тем чаще на ум приходит идея автора сборника «На качелях времени» Аркадия Шульмана. А он утверждает, что, несмотря на огромные разрушения, которые понесла Дисна в годы войны и «мирного строительства», она удивительно кинематографична, является готовой площадкой для съёмок фильмов, так как сохранила «дух и прелесть старого местечка» и весь город, по сути, является уникальным музеем под открытым небом!

…Ну, есть же во Франции Каркассон – город-сказка, попадая в который создаётся ощущение, что время над ним не властно! Правда, у них, как у нас, ничего не взрывали и не закапывали в мирное время, иначе просто никто не знал бы о нём, а не то что хотел бы туда приехать! Но у нас и задача куда проще: масштабы мизерны. Ведь весь исторический центр Дисны умещается на одном квадратном километре… Почему бы не восстановить пару домов, не убрать асфальт с брусчатки легендарных улиц, не превратить Дисну в ту самую натуральную съёмочную площадку? Уже одно это позволило бы говорить о прибыли и самоокупаемости! Но главное, почему бы на этом крохотном клочке земли не восстановить старое и доброе, не увековечить память предков, не трансформировать Дисну из могильника в музей?!

Кому только мы не писали о том: Заместителю Премьер-министра, Министру информации, председателю областного исполнительного комитета, директору Института истории Национальной Академии наук РБ. Даже в Главное управление идеологической работы – с просьбой напечатать карту Мёрского района, если уж отдельно карту Дисны выпустить проблематично.

Самой адекватной была реакция первого заместителя Министра информации И. В. Луцкого (11.05.2016). Он положительно, по крайней мере на словах, воспринял предложение о проведении в Дисне республиканского фестиваля письменности в 2019 г., предполагавшее хотя бы косметический ремонт зданий и улиц. Но Луцкий предложил подождать лучших времён, т. к. в 2017 г. готовился фестиваль в Полоцке, а следующий раз в Витебской области – возможен только после всех других областей, т. е. не ранее 2023-го года…

Дисна на плане XVI в.

А сносить нас собираются… уже! И что им до того, что 20 января 2019 г. исполняется 450 лет со дня получения Дисной Магдебургского права. Мёры получили статус города в 1972-м, но в 1983-м уже отметили свой 350-летний юбилей! А в 2014 году уже… 500-й! Ну и вот, решила мёрская администрация – какая Дисна? Какие фестивали?! Кого волнует, что в Дисне бывал, писал и читал свои стихи сам великий Адам Мицкевич; учился этнограф, художник и философ Язеп Дроздович; ставил спектакли первого профессионального театра Беларуси новатор Игнатий Буйницкий… Дисненец Александр Рыпинский в 1840 г. издал свою «Беларусь», пусть и в эмиграции (во Франции) на польском языке. Исторические корни французского поэта Гийома Аполлинера (Вильгельма Альберта Владимира Александра Аполлинария Вонж-Костровицкого), одного из наиболее влиятельных деятелей европейского авангарда начала ХХ века, также ведут в Дисну!

Сегодня районная администрация всё это относит к истории… «Мёрской земли», или, с заискиванием перед польскоязычными, не знающими буквы «ё», – истории «мИОрщины»! Не важно, что хутор Мёры, зародившийся на монастырских могилах (название происходит от слова «мёртвые»), ещё сто лет назад едва насчитывал дюжину домов – оказывается, это их, а не наша история! У дисненской же администрации мнения никто и не спрашивает, при необходимости её просто меняют как перчатки! Да что говорить, для мёрского районного начальника уже стало обычным прилюдно восклицать, словно бить молотом по наковальне, что он «не собирается вкладывать деньги в какой-то там умирающий город»!

Ну, и где, думаете, захотят провести фестиваль в 2024 году, в свою 510-ю или… – 700-ю, 1100-ю годовщину, наши «мёртвые» хозяева? Догадайтесь!

Но мы не сдаёмся… Решение, что Дисна тоже город и нуждается в подводке газопровода, было принято на самых верхних эшелонах власти только благодаря поистине героическим усилиям бескорыстной и бескомпромиссной дисненки В. Грининой! Н. Гиргель вернулась из Москвы и, занявшись благотворительностью, даже стяжала у государства «Орден Евфросинии Полоцкой»! В Дисне она приобрела двухэтажный дом старинной застройки и спасла его от разрушения. В прошлом году её стараниями была спасена от закрытия (фактически уничтожения) дисненская городская пожарная часть в старинном здании с каланчой, которую так хотели прикрыть мёрские начальники…

Вообще, у них уже выработалась стандартная практика: старинные дисненские здания годами не ремонтируются. Когда эти раритеты начинают приходить в упадок, их закрывают и причисляют к аварийно-опасным, доводят до плачевного состояния, а затем скупают за бесценок или просто закапывают в землю. И в том, и в другом случае – здания обречены! Уже в XXI веке был уничтожен кирпичный завод, закопан в землю маслосырзавод, распродан по отдельным сооружениям плодоовощной, закрыты КСМ и КБО, разобраны на кирпич несколько столетних домов. Более чем наполовину разобран и шедевр нашей архитектуры – уездная больница над Двиной, построенная в 1903 г. на средства горожан, как и двухэтажные здания Казначейства и т. н. Дома трезвости!

А теперь позвольте задать ещё один вопрос: «Как вы думаете, кто более ста лет назад мог построить наши дома-памятники “на собственные средства”, какая нация тогда превалировала в Дисне»? Для ответа не обязательно обращаться к переписям населения. Достаточно вспомнить о первой же казни нацистами мирных жителей Дисны в июле 1941 г., когда были расстреляны первые десять человек из ста. Подобные децимации проводились в античной римской армии как наказание за трусость. А тут – среди мирного населения, по сфабрикованному обвинению в «обрыве телефонного кабеля»… И что же? Семеро из десяти – оказались евреями!..

И разве для кого-то секрет, что до Второй мировой войны белорусская культура формировалась в основном в деревнях. Города же, без ложной скромности, были произведением еврейской европейской культуры! И не надо лукавить, что евреи, мол, как всемирно известные «торгаши», строили города чужими руками. Загляните в любой источник – нет таких ремесленных, строительных, промышленных специальностей, которыми бы не владели евреи!

…В Одессе возведен прекрасный памятник, на котором начертаны великие слова: «Спасший одну жизнь – спасает целый мир!» Благодарные евреи установили его в честь тех, кто, рискуя собственными жизнями, спасал их соплеменников, укрывая от озверевших нацистов во время Второй мировой войны! А ведь и в Дисне известны подобные случаи. В частности, за укрывательство Ханки-портнихи в Дорожковичах была расстреляна и укрывавшая её женщина со своими ребятишками. А Енту Пастернак расстреляли вместе с укрывавшими её Николаем и Ниной Богдановыми. Нина, правда, оказалась только раненой, ей удалось потом выбраться из могилы и спастись…

Но позвольте спросить вас вот о чём: «А разве земля и родина белорусов – Великое княжество Литовское – на протяжении сотен лет, пока была свободной, не являлась благодатной, спасительной, «обетованной землёй» для европейского еврейства?!» С XIV века сюда бежали евреи со всей Европы. Почти никогда не знали они здесь ни гонений, ни погромов… Да вся история Дисны, фактически со времён придания ей статуса города знала одни только «привилеи» – льготы для творческих предприимчивых людей, всех сословий и национальностей, в том числе и евреев, оговоренные королём Сигизмундом Августом ещё в 1569 г. Не с тех ли самых первых времён и берёт начало дисненская община?! В истории Дисны, кстати, известен случай, когда местные евреи почувствовали притеснения со стороны старосты города в 1751 г. И что же? Они подали в суд, и их права со ссылкой на Конституцию 1678 г., снимавшую все возможные ограничения, неукоснительно были восстановлены.

Сегодня мы говорим о трудолюбии, терпимости, законопослушности белорусской нации. Но не евреям ли она должна быть благодарна за обретение этих достоинств? Не потому ль и гонима, и пренебрегаема в мире, и потерпела, и терпит она больше других, что относится, пусть наполовину, но к «богоизбранному народу»?! Кто сейчас возьмёт на себя смелость «отделить зёрна от плевел»?! Как бы ни было, беларусы и евреи имеют многовековую общую и богатую историю. Если же говорить о Дисне, то можно с полной ответственностью утверждать, что расцвет города, простите, имеет большее отношение к еврейской нации, чем к белорусской! Не хотим никого обидеть, но факт – упрямая вещь. Дисна до сих пор помнит имена Фридмана, Калмановича, Финкельштейна, Бимбада, Фокса, Шенкмана, Полея, Кункиса, Сосновика. А уж романтичный дисненский паром местные жители и сегодня не без юмора называют «мостом Рувима Лекаха» в честь великого сына Дисны, возродившего город из пепла последней войны, и даже готового было на заработанные его умом и стараниями дисненцев средства построить мост через Двину, чего, к сожалению, не допустили… История города могла стать совсем иной, появись у Дисны прямой выход к железнодорожной станции Борковичи в 12 километрах. Мост через Двину (даже два) строили в войну немцы, поляки до этого просто хотели проложить прямо в Дисну железную дорогу… Но увы!..

И вот, всякий раз проходя по Дорожковской (настоящее, историческое название) улице, не перестаём умиляться: «Вы посмотрите, сколько души вложено в каждый кирпичик-камушек кладки нашей многострадальной городской губернской больницы. Как великолепны ажурные линии её очертаний!» Неспроста именно у её живописных стен выступал знаменитый пролетарский поэт Демьян Бедный (Ефим Придворов)… Это сооружение хочется сравнить даже не с замком, а с храмом! Чем, скажите, оно хуже костёла святой Анны в Вильне, о котором Наполеон говорил, что хотел бы унести его в Париж, если б оно только уместилось у него на ладони!.. Всё та же кирпичная вязь, но назначение другое, соответственно, и формы. А качество кладки ничуть не уступает виленскому. Не удивимся, если выяснится, что ваяли и виленскую, и дисненскую красоту мастера одних и тех же династий!.. Так почему дисненским творениям до сих пор не придан статус исторической ценности?!

…Но нашим люмпенам-вандалам – кузнецам «новой жизни» – некогда вникать в высокие материи. Без угрызения совести долбят и долбят они остатки дисненской красоты своими ненасытными «клювами», пуская их на кирпич для своих печей и сараев! Кувалдой по красоте, кувалдой по истории… До какого «светлого будущего» так можно достукаться?!..

И потому все мы, кто не равнодушен к судьбе своей «малой родины» – великого тысячелетнего града Дисны, обращаемся к землякам во всём мире, ко всем выходцам из Беларуси, ко всем людям доброй воли!

Дорогие друзья, Холокост не окончен в двадцатом веке! Он продолжается и сегодня, но если раньше убивали самих евреев, то сейчас разрушают их материальную культуру, духовное наследие. Мы уж не говорим о восьми синагогах, уничтоженных в Дисне… Нужно срочно спасать хотя бы последние остатки города – осколки улиц – здания! Ну, а братскую могилу 3800 узников гетто в Дисне давно пора бы уже сделать общебелорусским мемориалом, подобным всемирно известной Хатыни!

Считаем необходимым привлечение внимания к проблемам Дисны всего мирового сообщества, потому что на уровне одной Беларуси решить их пока просто невозможно. Видимо, требуется попечительство Евросоюза, ЮНЕСКО… Дисна вполне могла бы получить официальный статус самого маленького города Беларуси и, соответственно, вступить в ассоциацию малых городов Европы. (В России – такая точно есть.) Тогда, возможно, для спасения города станет реально создание целевого фонда и выделение необходимых средств, независимо от гособеспечения. Кстати, даже статус самого маленького города страны следует установить быстро, чтоб наши начальники не успели «переквалифицировать» город в село!

В перспективе мы видим Дисну всемирным музеем-городом еврейско-белорусской культуры, «белорусским Каркассоном». Он очень компактный, и если вкладывать не в него, то куда? Что может быть рентабельнее? Считаем, что сегодня вполне реально восстановить хотя бы несколько аварийных зданий, одну-две улицы в центре, по крайней мере, одну синагогу, установить памятник уроженцу Дисненской земли – «отцу современного иврита» – Э. Бен-Йехуде.

Мы пытаемся делать всё, что в наших силах. На встрече с представителями администрации области, в 2016 г. прибывшими разбираться с письменными обращениями граждан, жители требовали передать Дисну Полоцкому району (благо до его границы считанные километры) или даже под сень Полоцкого историко-культурного заповедника, непосредственно подчиняющегося Минску. Ни для кого не секрет, что Дисна возникла как Копец-городок – замок полоцких князей в XI веке.

Чтобы вдохнуть новое дыхание в туристическое направление, мы разработали и аванпроект реновации дисненского замка в контексте объекта всемирно известного торгового пути «Из варяг в греки». Замок, кстати, был деревянным, и его возведение потребует скромных затрат, по сравнению, скажем, с известными Мирским, Несвижским замками. Но наш не включили даже в национальную программу сбережения 38-ми замков Беларуси. Мы пытались выйти на международные организации, в частности, на фонд «Трансграничное сотрудничество», но для получения гранта требуется предоставление полного пакета документов. Это означает, прежде всего, разрешение от Министерства культуры. Но затяжная переписка с Институтом истории НАН РБ ни к чему не привела – там хотят «деньги вперёд». Так круг и замыкается.

Макет Дисненского замка (Ж. Проколущенко, Д. Пугачевский)

Поэтому обращаемся ко всем, кто имеет ум, совесть, власть, средства: «Подскажите, помогите!»

Ибо, как в известном фильме «Аватар», и к нам пришло время объединить все силы для спасения нашего дорогого, заветного, фамильного древа!

Пришло время перефразировать известную фразу: «Отступать некуда: позади – Дисна!»

Жанна Проколущенко, Джемма Пугачевская, Дмитрий Пугачевский

Адрес для переписки и консолидации действий: info@dzisna.by

Опубликовано 08.12.2018  21:21

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (20)

Чарговае лета мінула, а можа быць, цячэ, як вада ў ярок. Не ўсе за мітульгой падзей прыкмецілі, што пасада пасла Ізраіля ў Беларусі вакантная ўжо год, але мы-та прыкмецілі: яшчэ і таму, што вялікаразумная часовая павераная абяцала прыезд новага пасла ў ліпені або ў жніўні 2016 г. Праўда, гэтак яна абяцала ў красавіку, а 7 жніўня падчас пасяджэння «Каардынацыйнага савета» галоўнага (?) яўрэйскага саюза Беларусі на адпаведны запыт адказала іначай: «гэтае пытанне зараз вырашаецца ў ізраільскім урадзе». Маўляў, як толькі, так адразу; чым марудней, тым хутчэй, і ўвогуле, Рым Тэль-Авіў не ў адзін дзень будаваўся… «Школа Шагала».

На жаль, марнаслоўе характэрнае як для ізраільскіх чыноўнікаў & чыноўніц, так і для мясцовых «яўрэйскіх лідараў». Ну хто цягнуў за язык бізнэсоўца Макса Ю., калі ў сакавіку 2015 г. ён рэагаваў у пэйсбуку фэйсбуку Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання (ІРА) на мой артыкул пра Левіна & левіншчыну? Адзін з маіх тэзісаў тычыўся герантакратыі ў яўрэйскіх арганізацыях, выціскання моладзі на трэцеразрадныя ролі. Па сутнасці запярэчыць нічога не знайшлося, але ж Ю. запэўніваў: «у 2016 годзе ў большасці [яўрэйскіх] груп адбудзецца натуральная змена пакаленняў…» Нешта не відаць. Напэўна, прыйдзецца камусьці за астатнія 4 месяцы забяспечыць «натуральную змену» ўласнымі сіламі, а ў адваротным выпадку… ці дазволена будзе лічыць лімуднага піяршчыка пустабрэхам?

Aviv2016

Маладыя яўрэйскія інтэлектуалы з «Каардынацыйнага савета», 07.08.2016. Фота з aviv.by.

Дарэчы, калегі з ІРА пякуць напалмам, да штыху прыраўнаўшы пяро. Чаго варты іхні допіс ад 30.08.2016 пра падарожжа 500 рабінаў з Расіі ў Беларусь, які пачынаецца з перафразаванай дзіцячай песенькі:

Ехали раввины темным лесом

За каким-то интересом

Интер, интер, интерес

Из ЦК КПСС…

Далей расказ пра інцыдэнт 22.08.2016 у перакладзе на беларускую гучыць прыкладна так:

Яны рабіны, у іх з’езд, яны едуць у Беларусь з Расіі, не паклапаціўшыся пра наяўнасць беларускай візы для тых, каму гэта трэба. І пры выездзе з Расіі ў Беларусь расійскія ўлады не выпускаюць іх у Лёзна, што для любавіцкага хасіда на другім месцы пасля Сцяны плачу. Ну, у прынцыпе, правільна робяць, што не выпускаюць, таму што Беларусь хаця і сяброўская краіна для Расіі, але ўсё ж суверэнная краіна і адсутнасць візы ў замежных грамадзян не дае магчымасць легальна перасекчы мяжу. У паветры ствараецца нейкае напружанне… І тут адбылася падзея, якая на першы погляд не вельмі ўпісваецца ў свядомасць тых, хто прызвычаіўся ўсё беларускае паддаваць абструкцыі. Прыехаў Упаўнаважаны па справах рэлігій і нацыянальнасцей Леанід Гуляка, прывёз вітанне ад Прэзідэнта Лукашэнкі, рабінаў пусцілі ў Беларусь. Магчыма, паслядоўнасць была іншай, але факт не мяняецца. Напружанне было знята, рабіны трапілі, куды ім трэба было, а Беларусь адным махам атрымала «сто ачкоў на барабане і прыз»…

Вось ён, таленавіты піяр! І першага прэзідэнта Беларусі ўспомнілі, і яго нукера (які, праўда, прыклаў руку да знішчэння мінскай сінагогі на Дзімітрава, 3 у 2001 г., але хто тое помніць?) з вялікай літары пазначылі, і перадачу з Лёням Якубовічам ненавязліва прыплялі… Заадно заявіўшы сябе апанентамі тых, хто «прызвычаіўся ўсё беларускае паддаваць абструкцыі», а сала беларускае жарэ, а бабруйскім алеем «Шалом» мінскі фалафель залівае. Вось хто заслугоўвае суперпрызу – пазачарговага прыёму ў старшыні гарвыканкама і чарговай абяцанкі пазначыць месца, дзе была Халодная сінагога, ды аднавіць яўрэйскія могілкі!

Такой бяды, што той жа аўтар (тыя ж аффтары?), пішучы пра канферэнцыю ІРА 28 жніўня, на каліва сказілі прозвішча новага галоўнага рабіна: ім стаў ураджэнец Мардэхай Райхінштэйн, а ў фэйсбуку было «Ранхінштэйн». ПраМблема ў тым, што памылачку адразу падхапіў – і не выправіў – «партызанскі» сайт. Між іншым, партызаны такія партызаны, што, у адрозненне ад рэлігійнага партала, забыліся нават пра тое, што гал. рабіна мае яшчэ зацвярдзіць дзяржаўны ўпаўнаважаны… Хаця, здавалася б, някепская нагода патроліць урад, які соваецца ва ўсе дзіркі.

Апошнім часам неяк панура ўсё з журналістыкай у нашым краі. Будаўніца «Брамы» Ларыса Фінкельштэйн змясціла ў сябе звышэмацыйны допіс пра «бандытызм і езуіцтва» медыкаў, з якімі ўступіла ў жорсткую спрэчку праз… нявыкліканы ў паліклініцы ліфт. «Новы час» і «Салідарнасць» некрытычна перадрукавалі фэйсбучны крык душы: даць слова другому боку ў рэдакцый глуздоў не хапіла… Безумоўна, лекары, педагогі (а таксама жэсаўцы, паштары…) – зручная мішэнь для крытыкі яшчэ з савецкай эры. Дапяць, што гэтыя катэгорыі адлюстроўваюць стан грамадства і не могуць скокнуць «вышэй галавы», дадзена не ўсім.

Не здзівілі мяне і крокі аднаго з вядучых аўтараў «НЧ», які, насуперак нашаму прагнозу з папярэдняй серыі «Катлет і мух», даказваў, што ў «палату № 6» ніхто з апазіцыянерчыкаў не патрапіць. На словах «незалежны журналіст» быў гатовы пайсці ў заклад, а ў адказ на канкрэтную прапанову «саскочыў»: хіба спалохаўся, што прайграе пляшку спіртнога або акарыну 🙂

Насамрэч баязліўцаў-перастрахоўшчыкаў замнога ў Беларусі, і не заўсёды яны тояцца ў дзяржаўных установах. Наадварот, часам супрацоўнікі гэтых устаноў аказваюцца смялейшымі за «вольных стралкоў». Так, трэнер СДЮШАР-7 г. Брэста нярэдка змяшчае ў сябе на сайце спасылкі на шахматныя матэрыялы belisrael.info (дарэчы, сёлета праекту «Брэсцкія шахматы» грукнула 10 гадоў), вядучы бібліятэкар і загадчык кафедры дзяржаўнага педуніверсітэта не адмаўляюцца ад супрацы з намі. А магілёўскаму гросмайстру К., які «сам сабе гаспадар» і зарабляе пераважна гульнёй на сярэдняй рукі замежных турнірах (яшчэ піша кнігі, агляды etc.), нават згадкі ізраільска-беларускага сайта здаюцца крамолаю: мы ў яго вачах амаль гэткія ж страшныя, як «Хартыя»… Праігнаруем яго блог, дзе трапляюцца кур’ёзныя шахматныя (і каляшахматныя) назіранні, але ў той жа час пануе тупая цэнзура.

Ёсць прымаўка: «чым вышэй залазіць малпа, тым лепей відаць яе зад». Грубавата, аднак слушна. У Беларусі, дарма што не без выняткаў, дзейнічае правіла: чым вышэй статус «дзяржаўнай асобы», чым больш рэсурсаў яна падбірае пад сябе, тым менш у ёй павагі да «простых грамадзян» і схільнасці да «нестандартных» учынкаў. Цытаваў тут адказ намесніцы міністра сувязі… Не склалася і з Рагачоўскім райвыканкамам. У лістападзе 2015 г. намеснік старшыні падтрымаў маю прапанову, ды нават пайшоў далей: абяцаў разам з дэлегацыяй «общественного объединения “Союз белорусский писателей“» (так!) запрасіць у горад на ХХІІІ Дзень беларускага пісьменства і Вашага пакорлівага слугу… Ці трэба казаць, што ў верасні 2016 г. у Рагачове (акурат як 10 год таму ў Паставах) не было дэлегацыі Саюза беларускіх пісьменнікаў, а запрашэння з райвыканкама я так і не дачакаўся?

Дасць Б-г, калі-небудзь з’езджу ў горад Гервасія Вылівахі без узгаднення з чыноўнікамі. Хочацца верыць, што Дзень пісьменства 4 верасня запомніцца рагачоўцам надоўга – не толькі тлумам і галёканнем. У Шчучыне год таму аналагічнае свята мела нямала дадатных рысаў; з іншага боку, чытаць і выбіраць сабе чытво я прызвычаіўся задоўга да заснавання «Дня пісьменства»/«Дамоў кнігі»… Дый прэміі, якія прысуджаюцца чыноўнікамі і афіцыёзным «Саюзам пісьменнікаў Беларусі» без уліку інтарэсаў найстарэйшай творчай суполкі Беларусі, не дужа мяне цікавяць.

Летась райвыканкамаўцы планавалі «при наличии финансовых средств» устаноўку да свята «ротонды и скульптуры Гервасия Выливахи на памятнике архитектуры – Замковой горе г. Рогачева». Фінансавых сродкаў, відавочна, хапіла толькі на Дом кнігі імя Караткевіча. Арганізатары пералічылі юбілеі ўсіх, каго маглі – Бядулі, Крапівы, Багдановіча, Мележа, Шамякіна – а 120-годдзе Майсея Кульбака забылі. Не ўзгадалі ў інтэрнэт-спісе між ураджэнцаў рагачоўскай зямлі выдатнага паэта Самуіла Галкіна, хоць у горадзе здаўна ёсць яго вуліца. Але ж якое беларуска-яўрэйскае сэрца не ўзрадуецца ад весткі пра ўрачыстае наданне імя мастака Анатоля (Танхума) Каплана дзіцячай школе мастацтваў (ідэя абмяркоўвалася на сайце «раёнкі» з вясны 2015 г.), ад таго, што ў Рагачове з 2011 г. праводзяцца Капланаўскія чытанні?

Паколькі ў Рагачоў я не завітваў, то і здымкаў з імпрэзы не прапаную (перадрукоўваць з іншых крыніц сумотна). Паглядзіце-ка лепей, шаноўныя, як балявалі ў іншым горадзе Гомельшчыне – у Калінкавічах. Узровень прыкладна той самы… Абразкі з VIII фестывалю гумару «Аўцюкі» (ліпень 2016 г.) прыслаў пастаянны аўтар belisrael.info Уладзімір Лякін.

20-1 20-3

Асаблівага сэнсу ладзіць фэсты гумару ў Беларусі, па-мойму, няма: жыццё і так смешнае да слёз. Тым, хто яшчэ не верыць, раю паглядзець перадвыбарныя ролікі на БТ Уладзіміра Падгола («Містэр Шалом» кампаніі-2016; мабыць, Артура Клінава абчытаўся) і Дзмітрыя Кучука («Містэр Адгазнік»). Шкада, што не бярэ ўдзелу ў парламенцкіх выбарах Юрый Шульган: на шляху да халяўнай вады ў парку 60-годдзя Акцябра ён паведаміў нам, што ўзмоцнена рыхтуецца да прэзідэнцкіх. Каго не цікавяць баталіі кандыдатаў, няхай уважліва пазнаёміцца са справаздачай бешанковіцкай газеты пра «29 адважных даследчыкаў» (не раўнуючы, 26 бакінскіх камісараў), якія ледзь не згубіліся сярод магільных камянёў. Феерычны таксама пасаж «Зары» пра «незвычайныя» імёны тутэйшых яўрэяў: Роза, Якаў, Іосіф…

Крыху – папраўдзе, самую крыху – насмяшыла Жэня Ч., дачка «нармалізаванага» беларускага медыямагната, якая атабарылася ў Ізраілі. 4 верасня г. г. яна зарэгістравала ўласны бізнэс і на пытанне, чым будзе займацца, горда заявіла: «зліваць у экстазе дзве краіны, якія я люблю: Беларусь і Ізраіль». Калі на любові зарабляюць грошы, гэта завецца?.. Праўда, крыху пазней удакладніла: «вязу групы ІТ-прадпрымальнікаў з Беларусі ў Ізраіль».

Багата мільганула такіх, хто спрабаваў абстрагавацца ад палітычных рэалій і ўхапіць свой кавалак на беларускім рынку… Не дужа «пакаціла» ні ў Эліэзера Фішмана (ці выпадкова пасля апрацоўкі Мінска ён апынуўся на грані банкруцтва?), ні ў Леві Леваева, ні нават у беларускага рэзідэнта Міхаіла Шурыма з ізраільскімі партнёрамі. Можа, спярша правілы гульні ў РБ варта было зрабіць больш празрыстымі і стабільнымі?.. Ну, з такім магутным-тылам, як мама-«культОролог» (хіба аналаг «проффесора»?), у дзяўчыны ўсё мае атрымацца, прынамсі шчыра ёй гэтага зычу.

Усміхнуў і маскоўскі публіцыст Алесь Ч., які хоча быць большым беларусам, чым мясцовыя (што, зрэшты, характэрна для эмігрантаў – аўтараў «Радыё С.»), і падказвае ўладам: «Зьдзіўляюся, як беларускі МЗС і беларускія ідэолягі не выкарыстоўваюць габрэйскі фактар чыста з прагматычных меркаваньняў: гэта ж сапраўды калясальны, гіганцкі патэнцыял для турызма і ўвогуле для разьвіцьця сувязяў з Ізраілям, ЗША, Брытаніяй. Нашчадкаў беларускіх габрэяў – дзясяткі ці сотні тысячаў, сярод іх вельмі шмат багатых і ўплывовых людзей». У 2016 годзе! Пасля безлічы афіцыйных прамоў на тэму «Беларусь – радзіма яўрэйскіх сланоў мастакоў і партызан», пасля місіі лорда Бела, які ў 2000-х «адмываў» Беларусь ад антысемітызму, і шматлікіх заляцанняў высокіх чыноўнікаў да Софы, Эвіка, Фаіны, Грышы Іофе ды іншых інтарэсантаў! Выглядае, мінспорту на пачатку 2016 г. ўзяло экс-дырэктарку ІРА начальніцай беларускага агенцтва па турызму іменна ў спадзеве, што яна прывязе ў «сінявокую» яшчэ болей нашых супляменнікаў. Меркаваў даведацца пра поспехі Веранікі Д. за паўгода з сайта ўзначаленай ёю канторы, ды стаміўся чакаць, пакуль паадкрываюцца яго старонкі…

Яшчэ не заведзены атамны Молах пад Астраўцом ужо забірае людзей (дырэкцыя будоўлі АЭС праз дзень, 27.08.2016, пацвердзіла згубу рабочага). І што-што, а гэта саўсім не смешна.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

05.09.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 19 (15.08.2016). Перадвыбарны перыяд. «Хто пасля Лукашэнкі?» Кампанія А. Лагвінца 2016 г. Успамін пра 2004 г., калі «адмінрэсурс» працаваў на карысць І. Аляксанавай. Выкрыцці П. Спірына ў 2012 г. І. Аліневіч пра А. Дзмітрыева. Прагнозы адносна шансаў А. Дзмітрыева, Т. Караткевіч, А. Трусава. Інцыдэнт на АЭС і кампанія «зялёных». Павольная беларусізацыя. Вывучэнне творчасці Ф. Гюлена беларускімі «інтэлектуаламі». Неадназначнае стаўленне да праспекта С. Бандэры ў Кіеве, крытыка з боку яўрэйскіх суполак. «Грамадская рэабілітацыя» нацысцкіх калабарантаў у Беларусі.

№ 18 (17.07.2016). Трэш ад С. Алексіевіч. Развагі пра адносіны палякаў і яўрэяў у вайну. «Адстаронены» падыход да ахвяр (Т. Снайдэр і інш.). Рэакцыя прэзідэнта Расійскага яўрэйскага кангрэса. Кніжныя падарункі з аўтографамі (М. Шуканаў, Д. Шульман, Зм. Дзядзенка, І. Бердзічэўскі, Г. Піліеў). Кароткі агляд рамана «Малінавы пелікан» Ул. Вайновіча. Палітычная кар’ера Г. Каспарава і яго недальнабачная пазіцыя пры адкліканні прэміі Гавела, прысуджанай П. Паўленскаму.

№ 17 (27.06.2016). Выступ С. Ландвер на «Усебеларускім сходзе». Яе скандальнасць. Думкі пра суполку, якой яна кіравала. Фільм «Гуд бай, бацька», эвалюцыя «першай беларускай газеты». Закон аб абароне дзяцей, «лалітыка». Бязглуздасць празмерных абмежаванняў у мастацтве. Атмасфера ў Беларусі і «перабудовачныя» фільмы. Канец брэжнеўскага кіравання вачыма А. Рыбіна. Наіўная «вера ў Захад» А. Лагвінца. Добрыя навіны (выстава «яўрэйскіх лялек» В. Гайшун і г. д.), кароткі ўспамін пра Д. Сімановіча. «Шагалаўскае» шоў на АНТ. Індульгенцыі ад кнігароў.

№ 16 (24.06.2016). «Усебеларускі народны сход», падабенства ў бачанні народу А. Лукашэнкам і С. Алексіевіч. Думкі Ю. Хашчавацкага, С. Ландвер. Цяганіна з выплатай пенсій выхадцам з Беларусі ў Ізраілі. Спробы М. Салодкінай і С. Ландвер дамовіцца з М. Шчоткінай (2007, 2012 гг.). Спрэчныя выказванні пра «сялянскасць» беларусаў, «інтэлігентнасць» яўрэяў. Гісторыя М. Шурыма, які страціў кароў. Водгукі на 15-ы выпуск «Катлет і мух». Канферэнцыя «пра яўрэяў» у БДУ (2008 г.). Помнік Э. Севелe ў Бабруйску. Дыскрэдытацыя ўрада Гройсмана міністрам Авакавым.

№ 15 (12.06.2016). Стан іудаікі ў несвабоднай краіне. Назіранне Бенькі пра паступовыя абмежаванні ў Беларусі. Сумнеў у тым, што дзяржава дапаможа развіваць іудаіку. «Афіцыйная» беларуская навука і фестываль нацыянальных культур у Гродне. Гіпатэтычныя крокі да выхаду з крызісу: сацыялагічнае даследаванне, заснаванне Цэнтра ідыша ў Пінску або Бабруйску, «Інстытут беларускай іудаікі». Замежныя інстытуцыі. Бюракратычны адказ на прапанову выпусціць канверт з выявай М. Кульбака.

№ 14 (20.05.2016). 25 гадоў беларускай дзяржаўнасці. Пастка будучай дэнамінацыі. Магчымыя пагрозы для незалежнасці. Расчараванне ў Захадзе, грубыя нападкі Ш. на ЕГУ. Глупствы ад зволеных з ЕГУ выкладчыкаў. Рэальнае месца тэмы Халакосту ў Беларусі. Антыканстытуцыйная ліквідацыя Вышэйшага гаспадарчага суда. Выпадкі, калі суддзі ў 2016 г. касавалі рашэнні выканаўчай улады. «Сэканд-хэндная» газета «Авив». Меркаванне пра парламенцкія выбары.

№ 13 (10.05.2016). Матэрыял Ю. Чарняўскай пра яўрэяў у СССР як падстава для вывадаў пра стан грамадства. Слабыя месцы гэтага артыкула і партала «прагрэсіўнага іудаізму». Малапісьменны дапаможнік для беларускіх студэнтаў «Гісторыя Беларусі. Ад старажытных часоў – па 2008 год». Думкі Дз. Сляповіча пра «моду на яўрэйства» ў Беларусі. Юдафобія ў колах «патрыётаў». «Цяжкасці перакладу» (дакументацыя АЭС, нарыс Бядулі). Алей Шалом з Бабруйска. Гастролі ізраільскага гурта «Арава» ў Мінску, Сабантуй у Рышон Ле-Цыёне.

№ 12 (24.04.2016). «Вясна юбілеяў»: Натан Воранаў, Майсей Кульбак, Змітрок Бядуля. Погляд Алеся Бузіны на Тараса Шаўчэнку. Апартунізм Бядулі і Кульбака ў 1930-х гг. Падарожжа Этгара Керэта ў Мінск-2016. Меркаванне пра агенцтва па турызму і Барыса Луцэнку. Праект па вывучэнні гісторыі савецкіх яўрэяў. «Такі Песах» і «Лімуд» у Мінску. «Экстрэмізм» у кнігах Зянона Пазняка і яго рэальныя памылкі. Зварот пра Курапаты ў пасольства Ізраіля.

№ 11 (03.04.2016). Рашэнне прэм’ер-міністра Ізраіля захаваць пасольства ў Беларусі. Лёс «ідышкайт». Выхад і прэзентацыя рамана П. Касцюкевіча «План Бабарозы». Кніга афіцыёзных філосафаў «Беларусь: культурно-цивилизационный выбор». Успамін пра наведванне Інстытута філасофіі і прапановы дырэктара. Гастролі «Серебряной свадьбы» ў Маскве. Разборкі вакол недзяржаўнай літпрэміі «Дэбют». Яўрэі і гумар.

№ 10 (26.02.2016). Візіт у Мінск ізраільскага паэта Ёнатана Барга. Уражанні ад выставы «Час і творчасць Льва Бакста», ад экспазіцыі Нацыянальнага мастацкага музея ўвогуле. Некалькі слоў пра Майсея Кульбака. «Шарыкаўскія» выказванні дзяржаўных службоўцаў. Гісторыя з маечкай «Holocoste» на Нямізе, саматужная канспіралогія асобных публіцыстаў. Рэальныя праблемы яўрэйскага жыцця – у Ракаўскім прадмесці і не толькі.

Змест першых серый гл. у № 10 🙂

Ад рэдакцыі. Мы не заўсёды згодныя з суб’ектыўнымі ацэнкамі нашых аўтараў, у тым ліку і В. Рубінчыка.

Апублiкавана 6.09.2016 0:10