Tag Archives: Борис Тасман

Вольф Рубінчык. Гросмайстар Анатоль Карпаў і Беларусь

Ад аўтара. Публікацыя з’явілася на сайце газеты «Новы час» 5 чэрвеня 2021 г. Для belisrael я трохі дапрацаваў артыкул.

***

У мінулым месяцы, а дакладней, 23 мая, грукнула 70 год Анатолю Карпаву. Гэта 12-ы чэмпіён свету па шахматах (у 1975—1985 гг.), наступнік Роберта Дж. Фішара і папярэднік Гары Каспарава… Выдатны гулец і даволі супярэчлівая асоба; дзеяч, якога прылашчваў Леанід Брэжнеў, дый цяперашнія ўлады Расійскай Федэрацыі. Шахматыст не адзін год засядае ў Дзярждуме і падтрымлівае, лагодна кажучы, спрэчныя ініцыятывы, кшталту анэксіі Крыма.

Фота 2015 г. з kremlin.ru. У маі 2021 г. Пуцін узнагародзіў Карпава ордэнам«за вялікі ўклад ва ўмацаванне расійскай дзяржаўнасці, развіццё парламентарызму і актыўную законатворчую дзейнасць»…

Як бы ні было, Карпаў валодае каштоўным досведам: паўстагоддзя ён навідавоку, і цэніць яго не толькі афіцыёз.

«Эпоха савецкіх шахмат, Анатоль Карпаў вядомы нават далёкім ад шахмат людзям савецкага пакалення. А тым, хто маладзейшы, карысна пачытаць пра яго ў вікіпедыі. З майго пункту гледжання, ягоная гульня вылучалася неверагоднай логікай, глыбінёй і ўпартасцю ў абароне… Ужо шмат гадоў Карпаў не выступае ў сур’ёзных турнірах, а вядзе вялізную грамадскую дзейнасць. Але часам гуляе і выдае цудоўныя вынікі з гульцамі ўзроўню “топ”», — пісаў у 2018 г. брэсцкі трэнер і майстар ФІДЭ па шахматах Уладзіслаў Каташук з нагоды «Кубка Карпава» ў горадзе над Бугам.

Натуральна, пад юбілей у сусветных СМІ выйшла мноства матэрыялаў, прысвечаных Анатолю Яўгенавічу. Аднак у іх альбо няма «беларускага следу», альбо ён амаль не прасочваецца. Між тым біяграфія славутага гросмайстра, ураджэнца расійскага Златавуста, шмат у чым знітавана з Сінявокай.

Пачаць з таго, што трэнер, які, бадай, і вывеў А. Карпава на чэмпіёнскую арбіту — Сямён Абрамавіч Фурман — паходзіць з Пінска (летась адзначалася стагоддзе з дня яго нараджэння). Так, ужо ў 1920-я гады сям’я Фурманаў перабралася ва ўсходнюю Беларусь, а адтуль — у Ленінград, але тым не менш…

С. Фурман і А. Карпаў. Фота публікавалася тут

Пад канец 1960-х у гросмайстра Фурмана (1920—1978) і Карпава, тады яшчэ юнага майстра, усталяваліся адносіны даверу. Пазней вучань выкажацца пра настаўніка ў тым сэнсе, што Фурман валодаў адметным падыходам да шахматнай гульні, свежым поглядам «зверху». Лічыцца, што Сямён Абрамавіч не столькі вучыў Карпава, колькі раскрываў яго патэнцыял, вёў ад дылетантызму да высокага мастацтва.

Пра два памятныя візіты Карпава ў Беларусь хочацца коратка распавесці.

1979

А. Карпаў прыязджаў у Мінск на піку сваёй славы (у 1978-м ён з вялікім напружаннем адолеў у філіпінскім матчы на першынство свету «адшчапенца» Віктара Карчнога). У снежні 1979-га ў сталіцы БССР «сышліся зоркі»: адначасова ў горадзе знаходзіліся дзеючы чэмпіён свету па шахматах, ранейшы (Міхаіл Таль) і будучы (Гары Каспараў; пра яго сувязі з Беларуссю мажліва даведацца з артыкула Юрыя Тэпера). Праўда, калі Таль і Каспараў рубіліся ў чэмпіянаце СССР па шахматах, які ладзіўся ў клубе імя Дзяржынскага, то Карпаў прыязджаў хутчэй як ганаровы госць, і крыху — як рэвізор перад Алімпіядай-1980… Яго, члена ЦК усесаюзнага камсамола, на вакзале з кветкамі сустракалі, паводле газеты «Физкультурник Белоруссии», «адказныя работнікі камсамольскіх, прафсаюзных і спартыўных арганізацый рэспублікі, а таксама вядомыя спартоўцы».

14 снежня Анатоль Карпаў быў прыняты Пятром Машэравым, кіраўніком кампартыі Беларусі, які перад гэтым (у ліпені) асабіста ўзгадніў правядзенне шахматнага чэмпіянату ў Мінску. Надоечы Карпаў распавядаў пра сустрэчу гэтак:

Я ў турніры не ўдзельнічаў, але прыязджаў у сталіцу Беларусі па сваіх справах. У адзін з дзён сустрэўся з Машэравым… І кажу: “Пётр Міронавіч, цікавасць да чэмпіянату вялізная, штодзень прыходзіць безліч гледачоў, а свайго клуба ў мінскіх шахматыстаў дагэтуль няма!” Машэраў быў чалавек вельмі рашучы і тут жа сказаў “Абяцаю, што клуб будзе!”

Гэтая частка мемуараў Карпава цалкам праўдападобная, але наступную — запісаную ім, відавочна, з чужых слоў — давядзецца аспрэчыць:

На бліжэйшым пасяджэнні Палітбюро Пётр Міронавіч узняў пытанне пра тое, што ў Мінску мае быць Палац шахмат, і прапанаваў аддаць шахматыстам толькі што пабудаваны дыхтоўны дом у цэнтры горада. Яму запярэчылі, што той будынак будавалі для пісьменнікаў.

Але ў іх ужо ёсць дом! адказаў Машэраў. Пісьменнікі хочуць палепшыць свае ўмовы, а ў шахматыстаў нічога няма.

Пасля гэтага пасяджэння Савет міністраў змяніў сваё рашэнне, і будынак аддалі шахматыстам.

Насамрэч дом на вуліцы Карла Маркса, 10, дзе ў 1980—90-х знаходзіўся Рэспубліканскі палац шахмат і шашак, ад пачатку будавалі не для пісьменнікаў. Пра тое, што ў Мінску мае быць Палац шахмат заміж старога, цеснаватага шахматна-шашачнага клуба на Змітрака Бядулі, 6, тагачасныя «вяршкі рэспублікі» былі начуты і да візіту Карпава — ім гэта шматкроць тлумачылі асабіста і праз прэсу прафесар медыцыны, старшыня шахматнай федэрацыі БССР Мікалай Місюк (1919–1990), знакамітыя майстры Гаўрыла Верасаў (1912—1979), Віктар Купрэйчык (1949–2017) і інш. Рэальна падрыхтоўка да пабудовы Палаца распачалася за нейкі час да чэмпіянату, рухалася марудна… Выглядае, дыялог Карпава з Машэравым паскорыў працэс, але будынак быў гатовы адно праз колькі год – яго ўрачыстае адкрыццё адбылося ўвосень 1985 г. Таму не будзьма ні прымяншаць, ні перабольшваць ролю расійскага чэмпіёна ў з’яўленні мінскага Палаца шахмат і шашак.

Сучасная выява Палаца шахмат і шашак, які ў ХХІ cт. ператварыўся ў Рэспубліканскі цэнтр алімпійскай падрыхтоўкі. Фота С. Зыгмантовіч, крыніца: lookmytrips.com

Трэба прызнаць, Карпаў цягнуўся не толькі да «наменклатуры». Ён паназіраў, як гулялі яго калегі ў чэмпіянаце СССР, а ўвечары выйшаў на кантакт і з аматарамі: распавёў пра развіццё шахмат як віду спорту, пра буйныя шахматныя спаборніцтвы. Таксама Карпаў падзяліўся планамі на будучыню і адказаў на пытанні слухачоў.

Карпаў другі злева; крайні справа праф. Місюк (гл. таксама тут)

На той безінтэрнэтны час такая форма камунікацыі са славутасцямі, як вечары пытанняў і адказаў, карысталася значным попытам.

Фота Дзмітрыя Церахава падказвае, што А. Карпаў меў адмысловую гутарку з В. Купрэйчыкам. Шахматысты добра ладзілі, нягледзячы на тое, што сухаваты карпаўскі стыль гульні наўрад ці вабіў імпэтнага мінчаніна. Купрэйчык (2003): «Раней Карпаў, як старшыня фонду міру, рэгулярна наведваў Беларусь. Цяпер радзей стаў прыязджаць, але кожны раз сустракаецца з аматарамі шахмат, ведае пра нашыя справы, маральна дапамагае». Карпаў (2019): «З Віктарам Купрэйчыкам я пазнаёміўся ў 1963 годзе на чэмпіянаце СССР сярод школьнікаў. Мы нават жылі ў адным нумары гасцініцы, але блізка не сышліся. Мне было тады 12 год, яму – 14, і розніца ў два гады яшчэ моцна адчувалася. А моцна пасябравалі праз тры гады ў час паездкі ў Чэхаславакію, дарма што я ўсё яшчэ быў школьнікам, а ён ужо студэнтам».

1996

Адышоў у мінулае Савецкі Саюз. Карпаў паспеў прайграць шэраг матчаў Каспараву, але і ва ўзросце за 40 заставаўся адным з лідараў сусветных шахмат (і нават чэмпіёнам свету – праўда, па «другаснай» версіі ФІДЭ). Майстар Уладзімір Палей, малады і авантурны кіраўнік Беларускай федэрацыі шахмат, які пазней эмігруе ў Швецыю, вырашыў запрасіць чалавека-легенду, каб упрыгожыць міжнародны шахматны фестываль у Мінску ды ўмацаваць свае тылы.

У цэлым план Палея спрацаваў. Па тутэйшай завядзёнцы, Карпаў не згуляў у турніры, а толькі наведаў яго; затое сустрэўся з кіраўніком краіны, падарыў яму набор шахмат і… зноў закінуў слоўца за Палац на К. Маркса, які нібыта хацелі забраць чыноўнікі.

А вось іміджавая «бітва гігантаў» – Анатоля Карпава і топ-гросмайстра Барыса Гельфанда, тады яшчэ мінчаніна – чамусь не адбылася. Карпаў згуляў паказальны матч з 17-гадовым Аляксеем Чарнушэвічам, ураджэнцам Ліды, чэмпіёнам Еўропы сярод юнакоў. Барыс Тасман пісаў у «Прессболе»: «У кожным з двух паўбліцаў маэстра меў па 10 мінут на партыю, а яго візаві па 15. Карпаў двойчы даказаў сваю перавагу, а потым, на радасць прыхільнікам Каісы, якія запоўнілі залу, пракаментаваў хаду гульні».

 

Здымкі з архіва Ігара Стральца, публікаваліся тут

Фота з таго ж архіва публікуецца ўпершыню (дзякуй І. Стральцу і Э. Харавец)

У 2012 г. А. Чарнушэвіч стаў гросмайстрам – няможна выключаць, што «карпаўскія ўрокі» дапамаглі яму.

Фестываль прыпаў акурат на 10-годдзе аварыі на ЧАЭС, і Карпаў заяўляў, што адкрые ў Беларусі філіял шахматнай школы «Дзеці Чарнобыля», ужо дзейнай у Расіі (сэнс праекта быў у тым, каб юныя шахматысты з забруджаных тэрыторый атрымлівалі дадатковыя магчымасці). Шматразовая чэмпіёнка Беларусі па шахматах Эльміра Харавец, якая тады працавала на БТ, успамінае: «Імя 12-га чэмпіёна свету, вядома, дзейнічала на ўсіх магічна. Як і фразадзеля дзяцей: вынікам знаходжання Анатоля Яўгенавіча ў Мінску сталі набытыя для школ 20 тысяч камплектаў шахмат. І галоўнае – Карпава прымалі ў вярхах”». У прэсе паведамлялася, што, апрача Лукашэнкі, маскоўскага госця прымуць прэм’ер-міністр Міхаіл Чыгір і старшыня Вярхоўнага Савета Сямён Шарэцкі, але сам госць, мяркую, зараз хацеў бы забыцца на тое…

Яшчэ Карпаў выбраўся ў Маладзечна, дзе правёў сеанс адначасовай гульні для «новых беларусаў» (згуляць з чэмпіёнам каштавала 200 USD – як для 1996 г., вялізная сума). Паўдзельнічаў у папулярным ток-шоў «Карамболь» і даў інтэрв’ю Пятру Рабухіну, які, сярод іншага, спытаўся: «Ці здаволены Вы паездкай у Беларусь?» Адказ быў такі: «Безумоўна. Тут я не першы раз. Праўда, пахадзіць пешшу па горадзе мне асабліва не даюць, у асноўным перасоўваемся на машыне. У мінулы мой прыезд удалося крыху прагуляцца па цэнтры… Уся праграма вельмі насычаная, і ўсё служыць адной мэце – папулярызацыі шахмат як сярод дарослых, так і сярод дзяцей. Я рады, што ў Мінску яшчэ захаваўся Палац шахмат і шашак, і ён выконвае сваю першапачатковую функцыю…» Карпаў згадваў візіт 1996 г., падкрэсліваючы сваю ролю ў захаванні Палаца ў Мінску, і ў інтэрв’ю расійскай газеце «Шахматная неделя» (№ 35, верасень 2004). Лукашэнка быццам бы сказаў яму: «Калі Машэраў даў, то я забіраць не буду».

А. Карпаў на фестывальных урачыстасцях. Фота з архіва І. Стральца, публікавалася тут

Пасля 1996 г. вялікі шахматыст вяртаўся ў Беларусь – напрыклад, улетку 2019 г. наведаў Салігорск. Не без уплыву Карпава ў другой палове 2000-х на нашых землях пачала развівацца праграма «Шахматы ў турмах». Але ж гэта, напэўна, ужо іншая гісторыя.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

PS. Гісторыю ўзаемаадносін А. Карпава з Беларуссю пасля 1996 г. хай пішуць іншыя – мне ўжо не вельмі цікава. Асабліва пасля таго, як пачуў выказванні Карпава ў нядаўняй перадачы «Познер», маўляў, СССР – адзіная краіна ў Еўропе, якая выстаяла перад «фашысцкай машынай» (Брытанскія астравы – не Еўропа?), Сталін для яго – са знакам «плюс», і г.д.

З аднаго боку, гросмайстар услаўляў шахматы, з іншага, cваімі сервільнымі паводзінамі бурыў/бурыць імідж гульні – і, мажліва, другі бок якраз пераважае. Прынамсі я б зараз не сеў гуляць у сеансе з Карпавым нават задарма (ну, хіба калі б арганізатары моцна папрасілі). Пару-тройку яго старых кніг захоўваю, а набываць новыя няма ахвоты.

В. Р.

Апублiкавана 07.06.2021  17:39

«Всё, что было не со мной – помню»

Общеизвестно: 35 лет назад в результате аварии на Чернобыльской атомной электростанции началась одна из крупнейших катастроф ХХ века. Менее известно, что в апреле-мае 1996 г., т. е. 10 лет спустя, в Минске проводился довольно крупный международный шахматный фестиваль, приуроченный к скорбной дате. Вот о нём и поговорим.

Уточню: сам я тогда за доску не садился, хотя, пожалуй, мог бы. Между студентами и администрацией франко-белорусского факультета Европейского гуманитарного университета не было непреодолимых барьеров, и на несколько дней меня б освободили от занятий. Но как-то фестиваль 1996 г., в отличие от «Минска-1993», пронёсся мимо. Даже за cпортивной прессой четверть века назад не следил – больше интересовало противостояние президента и Верховного Совета Беларуси, да и «Чарнобыльскі шлях», на который вышли десятки тысяч… Ныне восполняю пробел.

Газета «Прессбол» 24.04.1996 писала:

В программе фестиваля гроссмейстерский и open-турниры, состязания юных шахматистов. Гвоздем форума станет встреча Анатолия КАРПОВА и Бориса ГЕЛЬФАНДА, а также сеанс одновременной игры, который дадут знаменитые игроки. В гроссмейстерском турнире участвуют сильнейшие шахматисты Беларуси, а также гости из России, Украины, Швеции и Дании.

Не всё произошло так, как задумывалось, но об этом ниже. Любопытно посмотреть, кто считался сильнейшими шахматистами Синеокой в то время, какие у них были рейтинги, и многое ли изменилось с той поры:

Турнир XI категории ФИДЕ («гроссмейстерский»; по сведениям Абрама Ройзмана, был посвящён памяти Исаака Болеславского): C. Савченко – 2585, Ю. Круппа – 2580 (оба – Украина); В. Дыдышко – 2575, А. Фёдоров – 2540, А. Александров – 2535, Ю. Шульман – 2525 (все – Беларусь); В. Филиппов – 2530 (Россия); Ш. Шульскис – 2505 (Литва); П.-Х. Нильсен – 2495 (Дания); А. Рустемов – 2495 (Россия); В. Купрейчик – 2485 (Беларусь); П. Либерг – 2425 (Швеция).

В. Купрейчика уж нет, Ю. Шульман «далече», в США… В. Дыдышко, многократный чемпион Беларуси, сосредоточился на шахматной педагогике. А. Фёдоров и А. Александров, которым под 50, до сих пор не выпадают из первой десятки белорусских игроков.

В апреле 1996 г. воспитанник кобринской шахматной школы Алексей Александров ещё не был гроссмейстером, но взял первый приз – далеко не последний в своей карьере.

(«Прессбол», май 1996)

Финальная таблица расставила участников главного турнира в таком порядке:

  1. Александров – 7,5 из 11; 2.Рустемов – 7; 3-4. Савченко, Шульман – по 6,5; 5-6. Нильсен, Фёдоров – по 6; 7. Шульскис – 5,5; 8. Купрейчик – 5; 9-12. Дыдышко, Круппа, Лирберг, Филиппов – по 4.

Все 66 партий можно найти по ссылке. Некоторые из них познавательны, кое-какие вызывают вопросы (Филиппов – Шульскис, 1-й тур – ничья после 1.Кf3)…

В опен-турнире выступили 172 шахматиста, что являлось или рекордом для Беларуси, или показателем, близким к рекордному. Состав в «опене» тоже оказался довольно сильный – приехали российские гроссмейстеры Юрий Балашов и Евгений Глейзеров, их украинские коллеги Валерий Неверов, Георгий Тимошенко… Болельщиков порадовал успех молодого минского мастера Юрия Тихонова (1978 г. р.), который с семью очками в девяти турах поделил 1-6-е места с Сергеем Волковым, Максимом Ноткиным, вышеупомянутым Глейзеровым, Леонидом Тоцким и Игорем Захаревичем, а по дополнительным показателям вышел третьим. Призовой фонд, кстати, был для «лихих девяностых» вполне пристойным: первый призёр получал 2000 долларов, второй 1500, третий 1000, а всего призами были отмечены 25 человек.

Увы, позже Ю. Тихонов (на фото из «Википедии»), подававший в 1990-х большие надежды, несколько сбавил обороты. В 2006 г. он стал гроссмейстером, поучаствовал во Всемирной олимпиаде, но теперь «как тренер боле славится».

Александр Моисеенко, в 1996 г. – резко набиравший высоту украинский мастер (с 1999 г. гроссмейстер), в 2021 г. вспомнил о шахматном фестивале в Минске: «Помню, что хорошая была организация. Чисто, красиво. Жили мы недалеко от турнирного зала. Была приятная атмосфера». Спасибо Арону Шустину, переславшему этот отклик.

Дополнительные, детские соревнования (информация из «Прессбола»)

По какой-то причине «имиджевая» встреча Карпова с Гельфандом в Беларуси не состоялась. Борис Тасман в «Прессболе» написал, что «якобы минчанин поставил перед организаторами заведомо невыполнимые финансовые условия». Выяснять, сколько в этих словах истины, я не возьмусь («овчинка не стоит выделки»), но к тому времени Б. Гельфанд уже на самом деле не весьма охотно шёл на контакт с Белорусской федерацией шахмат. В 1998 г. рейтинг-лидер белорусской сборной перебрался в Израиль.

В итоге Анатолий Карпов сыграл во Дворце шахмат и шашек показательный матч с Алексеем Чернушевичем из Лиды (1978 г. р.), чемпионом Европы среди юношей 1994 г. «В каждом из двух полублицев маэстро имел по 10 минут на партию, а его визави – по 15, – писал Б. Тасман, – Карпов дважды доказал своё превосходство, а потом, к удовольствию переполнивших зал поклонников Каиссы, прокомментировал ход игры».

Благодаря сотруднику Республиканского центра олимпийской подготовки по шахматам и шашкам Игорю Стрельцу сохранились фотографии матча:

Первая печаталась в газете «Спортивная панорама», две другие, насколько я знаю, публикуются впервые.

А здесь Анатолий Евгеньевич – на торжественном открытии фестиваля…

И среди представителей спонсоров.

Я попросил шахматистку и журналистку Эльмиру Хоровец, подготовившую цикл телепередач о фестивале 1996 г., вспомнить, «как это было». Вот что ответила уважаемая Эльмира:

Организаторы (оргкомитетом руководил бойкий уроженец Гомеля, мастер Владимир Полей 1965 г. р., президент Белорусской федерации шахмат в 1996–2002 гг. – В. Р.) нашли много спонсоров. Но само понятие «спонсорство» в то время было в диковинку. Во всем мире бизнесмены, жертвующие деньги на нужды спорта, имеют преференции от государства в виде льготного налогообложения. У нас к принятию этого закона так и не пришли. Какой был интерес у меценатов? Мелькнуть на большом экране, потешить самолюбие, раскрутить свою продукцию. Помнится, на открытии фестиваля директор текстильного предприятия «Сукно», подаривший стопку шерстяных пледов, не увидел в зале своей рекламной растяжки. Его возмущению не было предела! Но потом «младшего» спонсора усадили на сцену рядом с представителями Volvo и Zepter, по правую руку от самого Карпова – и обида забылась.

Имя 12-го чемпиона мира, конечно, действовало на всех магически. Как и фраза «ради детей»: итогом пребывания Анатолия Евгеньевича в Минске стали закупленные для школ 20 тысяч комплектов шахмат. И главное – Карпова принимали в «верхах». Кабы не это, такое количество логотипов по телевидению вряд ли пропустили бы. Взять хотя бы показательный матч с Алексеем Чернушевичем: рекламный цензор сегодня заметил бы не только студийную декорацию Volvo, но и бутылки Coca-Cola на столе. Много позже белорусские телевизионщики стали ездить за границу на топ-турниры. Они рассказывали, что при входе на стадион зрителям заклеивают лишние надписи не только на одежде, но и на ободке очков…

Съёмочная группа спортивной редакции Белорусского телевидения делала ежедневные дневники с фестиваля. При том, что программа мероприятия была очень насыщенной, примерно к четвёртому выпуску моя фантазия иссякла. Все-таки шахматы – нетелегеничный вид спорта. А большой жанр мы отдали на откуп популярному в те годы телеведущему Егору Хрусталёву – Карпов принял участие в ток-шоу «Карамболь». У коллеги всё прошло без сучка и без задоринки.

После «Карамболя» Анатолий Карпов дал интервью корреспонденту «Спортивной панорамы» Петру Рябухину. Последний спросил, среди прочего: «Вы довольны поездкой в Беларусь?» Ответ был таким:

– Безусловно. Здесь я уже не в первый раз. Правда, походить пешком по городу мне особо не дают, в основном передвигаемся на машине. В прошлый мой приезд удалось прогуляться немного по центру…

Что касается мероприятий, то вся программа очень насыщена, и всё служит одной цели – популяризации шахмат как среди взрослых, так и среди детей. Я рад, что в Минске ещё сохранился Дворец шахмат и шашек, и он выполняет свою первоначальную функцию, которая когда-то планировалась при его открытии, кстати, с моим участием.

Фото из «СП», 04.05.1996: А. Карпов на приёме у А. Лукашенко; Карпова в аэропорту встречает министр спорта и туризма Владимир Рыженков

Нужно отдать должное организаторам фестиваля: приглашение в Минск 12-го чемпиона мира, популярного и среди чиновников, и среди любителей, было сильным тактическим ходом. Под имя Карпова удалось привлечь тех самых спонсоров, а ещё через него была передана просьба к президенту Беларуси – позаботиться о Дворце шахмат и шашек, открытом осенью 1985 г. в самом центре Минска. Позже Карпов сообщил в российской газете «Шахматная неделя», что Лукашенко пообещал ему примерно следующее: «Пока я президент, здание будет служить шахматистам». Впрочем, название «Дворец», дорогое Виктору Купрейчику (см. здесь с 33:29) и другим активистам, чиновники всё-таки отняли. РДШШ «16.01.1997 приказом № 53 Министерства спорта и туризма Республики Беларусь [был] реорганизован в Национальный центр шахмат и шашек, а 18.08.2000 решением Мингорисполкома № 931 переименован в учреждение “Республиканский центр олимпийской подготовки по шахматам и шашкам».

У входа в РЦОП по шахматам и шашкам (после реконструкции, июль 2020 г.) Источник

«Многостаночник» Карпов съездил ещё и в Молодечно, где дал сеанс одновременной игры для бизнесменов и их детей. Игроки, по сообщению Б. Тасмана, платили по 200 долларов за участие… В результате встреч Карпова, уже как председателя совета международной организации «Чернобыль – помощь», с официальными лицами, было решено создать белорусский филиал шахматной школы «Дети Чернобыля». Смысл был в том, чтобы юные шахматисты из Беларуси ездили на тренировки в Москву… По-моему, идея «не взлетела».

Российский журнал «64-Шахматное обозрение», умолчав о шахматных турнирах в рамках минского фестиваля, в № 5 за 1996 г. рассказал, однако, что «чемпион мира ФИДЕ сам преподнёс шахматную доску с фигурами… президенту А. Г. Лукашенко». Издание отметило, что за оказанное содействие город Молодечно назвал А. Е. Карпова своим почётным гражданином. Полагаю, здесь не обошлось без любителя шахмат, доктора технических наук Геннадия Карпенко (1949–1999), председателя Молодечненского горисполкома в 1991–1994 гг. По состоянию на весну 1996 г. он был заместителем председателя Верховного Совета, относился к «оппозиции», но некоторое влияние в городе сохранял…

В целом фестиваль 1996 г. и визит в Беларусь Анатолия Карпова сыграли определённую роль в укреплении инфраструктуры, дали кое-кому возможность заработать, помогли «встать на крыло» ряду молодых шахматистов. «Шахматную лихорадку» в Беларуси эти мероприятия всё же не вызвали; эмиграция квалифицированных игроков и тренеров из нашей страны в конце 1990-х – начале 2000-х продолжилась. Но вглядеться в прошлое, вспомнить о том или ином ярком событии всегда полезно.

Подготовил Вольф Рубинчик,

г. Минск, 26.04.2021

От ред. belisrael

Печальная судьба вскоре ждала встречавшего Карпова Владимира Рыженкова.

На митинге в 1996 году Лукашенко говорил в своем стиле – разносил всех. Так в 1997 году он потребовал вернуть народу все спортивные сооружения страны. Досталось и  Рыженкову, которому было поручено вернуть лучших белорусских спортсменов «всех до одного человека». Кроме того, министр должен был до Нового года вернуть всех учителей физкультуры в школы под угрозой, что в противном случае он пойдет вести  уроки лично вместе с министром образования Василием Стражевым. «Вернуть в спорт все то хорошее, что было в советские времена. А плохого там не было», – сказал Лукашенко, срывая аплодисменты.

Вечером 3 декабря 1996 года у Рыженкова случился инсульт. В течение девяти дней чиновник пролежал в реанимации без сознания, но его состояние не улучшилось. 12 декабря в возрасте 51 года уроженец Добруша скончался.

Его сын Максим (род. в 1972) давно стал одним из самых приближенных Лукашенко.

Геннадий Карпенко 19 ноября 1996 был одним из инициаторов процедуры импичмента Лукашенко, которую начали депутаты Верховного Совета. Он скончался от кровоизлияния в мозг утром 6 апреля 1999 года в возрасте 49 лет. Это произошло за месяц до альтернативных президентских выборов, сторонники проведения которых отказались признать навязанные Лукашенко изменения в Конституции, означавшие продление срока его полномочий на президентском посту.

Истинные причины смерти Геннадия Карпенко до сих пор неизвестны. Он никогда не жаловался на свое здоровье. Родственники и представители оппозиции сомневаются в естественных причинах смерти и полагают, что к ней причастны белорусские власти.

Жена и дети оппозиционного политика из-за постоянного преследования и прессинга со стороны режима вынуждены были уехать в Германию, где получили статус политических беженцев.

PS.

Не забывайте поддержать автора шахматных и многих др. публикаций.

Опубликовано 26.04.2021  15:01

В. Рубінчык. Новы думкавы сумёт

Каго-каго, а мяне мінулы год не зусім адпусціў. Усё ж 11 дзён пасля бою гадзінніка – салідны тэрмін, каб падцягнуць «хвасты», прааналізаваць недааналізаванае… і кінуць пагляд у будучыя месяцы (на пяцігодкі цяпер планаваць-прагназаваць даволі рызыкоўна).

Па-першае, стараўся ўносіць разнастайнасць у зносіны з патэнцыйнай аўдыторыяй: напрыклад, апрача тэкставых публікаваў і гукавыя файлы. За апошнія 3 месяцы выклаў іх на Youtube куды болей, чым за папярэднія 15.

Прыклад «слайд-шоў» (зрабіце, як я, зрабіце лепей…)

Па-другое, 2020-ы многім чарговы раз паказаў, наколькі можна давяраць «калектыўнаму Рыгорычу» – дакладней, наколькі яму няможна давяраць – нават у сферах, дзе гэты квазікадаўр мусіў бы арыентавацца лепей, чым у «айфонах-плафонах» ды лабірынтах юрыспрудэнцыі. Гаваркі прыклад – на сайце promise.by:

У лістападзе 2017 г. намеснік прэм’ер-міністра Уладзімір Сямашка ў эфіры перадачы «Контуры» (АНТ) заявіў, што вытворчасць кардону на базе філіяла «Добрушская папяровая фабрыка “Герой працы”» будзе запушчана ў 2018 годзе. Ён жа ў сакавіку 2018 г. у эфіры тэлеканала «Беларусь 1» пацвердзіў, што завод кардону ў філіяле Добрушскай папяровай фабрыкі запрацуе да канца 2018 года.

Нагадаю (ну, раптам хто прапусціў) – 2018 год быў у Беларусі даволі спакойны. Ні пандэміі, ні падрыхтоўкі да прэзідэнцкіх «выбараў»… адзінае, прэм’ер-міністр змяніўся. Але хіба гэта перашкода для доўгайграючых праектаў? Не выключаю, што ў нас – так (пры Сяргею Румасу ўрад узяў на сябе абавязак правесці Сусветную шахматную алімпіяду, пры Раману Галоўчанкуадмовіўся, «растаптаўшы» ўрачыста падпісаны кантракт з ФІДЭ). Па стане на кастрычнік 2019 г. у абсталяванне завода было ўкладзена 265 мільёнаў USD, але справа рухалася марудна– спатрэбіўся візіт у Добруш тагачаснага старшыні Камітэта дзяржкантролю Леаніда Анфімава.

У пачатку лютага 2020 г. з «кардоннай праблемай» паспрабаваў даць рады «шэф» Анфімава і Румаса: «К канцу года фабрыка выйдзе на работу ў нармальным рэжыме. Мы цалкам запусцім вытворчасць, адладзім, створым сістэму кіравання і пачнем працаваць…» У старых карпусах Добрушскай папяровай фабрыкі планавалі арганізаваць вытворчасць упакоўкі з новага кардону. «Мы ўмеем гэта рабіць, у нас ёсць у друкарнях кампетэнцыі, – заўважыў кіраўнік дзяржавы. – Да канца года мы гэта пачнем рабіць ужо тут, на старых плошчах».

Тут аптымізм яшчэ больш хадульны, чым у гісторыі з пялетным заводзікам у Мазыры (чыноўнікі абяцалі яго к чэрвеню, адкрыты быў у верасні 2020 г.)… Першы намеснік прэм’ер-міністра Мікалай Снапкоў у ліпені таксама казырыўся («да канца года»), але ў кастрычніку 2020 г. «проста» намеснік прэм’ер-міністра Юрый Назараў распавёў, што першы мелаваны кардон на новым заводзе па вытворчасці мелаваных і немелаваных відаў кардону ў Добрушы плануецца атрымаць у I квартале 2021 года. На ніжэйшым узроўні – шчэ больш рэалізму: у навагоднім віншаванні (30.12.2020) Аляксандр Каляда, гендырэктар ААТ, якое кіруе Добрушскай папяровай фабрыкай, паведаміў, што запуск завода па вытворчасці кардону мае адбыцца ў 2021 годзе, не ўдакладняючы квартал… Дзіва што народ рагоча з выказванняў самі-скеміце-каго пра тое, што дзякуючы «таннай» беларускай электрычнасці можна «кляпаць» крыптавалюту: «Біткойны-та мы накляпаем. Але куды складваць? Упаковачнага кардону няма…». – «Будзем пакуль што складваць на грунт» (06.01.2021).

https://www.youtube.com/watch?v=FwDb0ThDxgA

Лірычная гераіня мінскай спявачкі Марыны Шугавай тры гады таму выпрошвала ў партнёра «адзін біткойн» – яна штосьці ведала 🙂

Ну і, вядома ж, усё лепшае – дзецям… Вестка ад 13.09.2018: «Нацыянальны дзіцячы навукова-тэхналагічны парк плануецца адкрыць к 2020 году ў Мінску. Пра гэта, адказваючы на пытанне карэспандэнта БЕЛТА, паведаміла галоўная спецыялістка ўпраўлення сацыяльнай, выхаваўчай і ідэалагічнай работы галоўнага ўпраўлення выхаваўчай работы і моладзевай палітыкі Міністэрства адукацыі Таццяна Драпакова». У красавіку 2019 г. А. Лукашэнка падпісаў указ № 145 «Пра стварэнне ўстановы адукацыі “Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк”» (ужо не да 2020 г., а да 01.01.2021).

Надоечы мінадукацыі зрабіла хітры крок: загадам ад 21.12.2020 пераменавала Рэспубліканскі цэнтр інавацыйнай і тэхнічнай творчасці, які вёў радавод ад Цэнтральнай дзіцячай тэхнічнай станцыі 1929 г., у «Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк» – не падкапацца! 🙂 Што ж паробіш, калі месяц таму высветлілася: з навамодным праектам, які спісваўся з адукацыйнага цэнтра «Сірыус» (Сочы, РФ), чарговы аблом… І вось ужо 06.01.2021 А. Лукашэнка выдае ўказ аб тым, што да 2022 г. працягваюцца тэрміны фінансавання будаўніцтва вучэбна-лабараторнага корпуса дзіцячага тэхнапарка… Таксама з 2020-га на 2022 год перанесены тэрміны будаўніцтва школы ды інтэрната пры тэхнапарку. Якая лёгкая справа, гэтае дзяржаўнае кіраванне – трэба проста час ад часу падпраўляць лічбы! 😉

Уявім сабе заапарк. Дырэктар вырашыў купіць буйвала і растрындзеў на ўвесь свет, што за год пабудуе адмысловы «прасунуты» вальер. Праз паўтара года вальер у дырэктара не гатовы і блізка, тады намеснік дырэктара цягне шыльду «буйвал» і прыбівае яе да клеткі са слонікам. Міма праходзіць Казьма Пруткоў і скрушна ўздыхае: «Калі на клетцы слана прачытаеш надпіс “буйвал”, не вер вачам сваім». За ім крочыць мізантроп-пачатковец (магчыма, я, а магчыма, ты) і развівае думку ў адзіна слушным сэнсе: «Калі на клетцы слана прачытаеш надпіс “буйвал”, пасадзі ў клетку таго, хто зрабіў гэты надпіс, і яго начальніка таксама».

Разлічваць на ўзлёт эканомікі пры апісаных вышэй раскладах не выпадае, і Беларусь выціскаецца на задворкі ў сістэме міжнароднага падзелу працы. Тым болей што выдаткі на даследаванні і развіццё – груба кажучы, «на навуку» – па-ранейшаму не дасягаюць нават 1% ВУП… Біў у званы гадоў з чатырох таму (напрыклад, тут), дый не я адзін, але хто слухаў?

Выглядае, Ізраіль – параўнальна з Беларуссю – цэніць новае разоў у восем вышэй… А можа, нашым галоўным ноў-гаў (know-how) будуць абеды з жывым сабачкам на стале? Раскруцім гэта як самы бяспечны і pet-friendly спосаб харчавання, прадамо патэнт элітным рэстаранам свету? 😉

Дзівяцца ўжо і вадзіцелі-дальнабойшчыкі, як актыўна з Беларусі вывозяцца сыравіна і палуфабрыкаты, а потым у злёгку апрацаваным выглядзе вяртаюцца ў выглядзе тавараў з высокай дададзенай вартасцю. Ці ператварыўся наш край канчаткова ў калонію, можна спрачацца, але пашыранасць каланіяльнага мыслення тут і цяпер відавочная. Толькі адныя шукаюць метраполію ў Маскве, іншыя – у Вашынгтоне, а нехта – у Варшаве і Берліне.

«Найцішэйшая ніва» з «самым пакорлівым» насельніцтвам прыцягвала і прыцягвае да сябе розных авантурнікаў, як пралукашэнскіх, так і «анты» (у час місіі арыентацыя можа мяняцца). Некаторыя з іх нават лічаць сябе журналістамі, беларусістамі, палітолагамі… але хопіць пра гэта. Калі «зубрызм» нешта значыць, яго неад’емнай часткай павінны быць антыкаланіяльны дух, беларусацэнтрычнасць – плюс, напэўна, адмова ад паходаў у інфармацыйнае залюстроўе. Адной з праяў «інфавайны» стаўся адкрыты ліст ад імя жыхароў сталічнага раёна да кіраўніка міжнароднай федэрацыі хакею Фазеля з патрабаваннем не праводзіць улетку 2021 г. чэмпіянат свету па хакеі ў Мінску. Чытаў – і паціскаў плячыма:

Кожны вечар, пачынаючы з дня выбараў прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, у Цэнтральным раёне, як і ў іншых раёнах горада Мінска, адбываюцца затрыманні мірных жыхароў супрацоўнікамі спецпадраздзяленняў са зброяй у масках… У кожным двары Цэнтральнага раёна дзяжурыць АМАП са зброяй.

Апошнюю заяву дзясяткам тысяч жыхароў раёна лёгка абвергнуць, выйшаўшы ўва двор або на балкон. У кварталах вакол бульвара Шаўчэнкі, дзе бываю штодня, бачыў АМАПаўцаў двойчы: 06.08.2020 (у час масавага збору каля кінатэатра «Кіеў») і 15.11.2020 на «плошчы Перамен». Ведаю, што разганялі яны людзей на «Арлоўцы» і ў Лебядзіным, разам з тым у большасці двароў Цэнтральнага раёна АМАП не толькі не дзяжурыць, а ўвогуле не з’яўляўся. Тым не менш гратэскны – на мяжы правакацыі! – зварот «сумленных людзей» надрукавалі «Трыбуна», «Беларускі партызан», «Белсат»… Чым горай, тым лепей?

Пішучы гэтыя радкі, яшчэ не ведаю пра вынікі сустрэчы Лукашэнкі з Рэнэ Фазэлем (11.01.2021). Дапускаю, што пры пэўных умовах чэмпіянат свету па хакеі ўлетку 2021 г. мог бы прынесці больш карысці краіне і люду паспалітаму, чым кіруючай групоўцы.

Сапраўды, перад чэмпіянатам у Мінску-2014 спецслужбы наладзілі паляванне на «непрыяцеляў рэжыму» і многіх адправілі «на суткі» (што не зашкодзіла, напрыклад, Барысу Тасману знайсці ў падрыхтоўцы да міжнароднай імпрэзы мноства плюсаў). Але зараз, калі Украіна адышла ў цень, а да Беларусі прыкута ўвага буйных гульцоў, тутэйшы «правадыр», верагодна, устрымаўся б ад эскалацыі канфлікту… Мо і выпусціў бы некаторых палітвязняў дзеля «спартовага свята».

* * *

Абмяняліся мы з Пятром Рэзванавым колькімі рэплікамі наконт падзеяў лета-восені 2020 г., «рэвалюцыя» ў Беларусі была ці не. Пётр спярша, 09.01.2021, прапанаваў (магчыма, з нагоды 116-годдзя піцерскай «Крывавай нядзелі») «кінуць баяцца слова “рэвалюцыя». Але потым згадзіўся, што ў нас адбылося штось іншае… Другі даўні аўтар belisrael, Анатоль Сідарэвіч, прызнаў (08.01.2021), што палітычнай рэвалюцыі яшчэ няма, але сцвярджае, што «ідэалагічная», «рэвалюцыя свядомасці» такі надышла.

Разважаючы пра змены ў калектыўнай свядомасці пры ненадзейных або недаступных у Беларусі сацыялагічных доследах, мы ступаем на тэрыторыю метафізікі… Тое, што зрухі летась адбыліся, бясспрэчна, аднак наколькі яны: а) масавыя, б) незваротныя? А. Сідарэвіч лічыць, што і масавыя, і незваротныя, аргументуючы так: «Новыя інфармацыйныя тэхналогіі не дазволяць вярнуць грамадства ў ранейшы стан. Спажывальнікаў тэлевізійнай прадукцыі застаецца ўсе менш і менш. Людзей прымушалі і працягваюць яшчэ прымушаць выпісваць “Советскую Белоруссию”. Але колькі з іх яе чытае — вялікае пытанне».

Я б не перабольшваў ролю інфармацыйных тэхналогій у разняволенні грамадства; ёсць важкія падставы меркаваць, што запрыгоньваюць яны яшчэ мацней… Большасць тых, хто выпісваў «СБ», не чыталі яе і 10 год таму, але ж і на бок «светлых сіл» не пераходзілі (заплаціць за непатрэбшчыну – істотны ўдар па годнасці; гэта здаўна ўсвядомілі ідэолагі, таму і прасоўвалі «абсурдную» падпіску на «кантраляваныя выданні»).

Зрухі ў свядомасці не маюць значэння, калі не падмацоўваюцца ўчынкамі, няхай дробнымі. Дык і закарцела мне праверыць, як змяніўся наклад двух прапагандных газет – «СБ. Беларусь сегодня» (мэтавая група – «усе-ўсе-ўсе») і «Знамени юности» (мэтавая група – моладзь, перадусім актывісты БРСМ) – у пачатку 2021 г., параўнальна з першымі нумарамі 2020 і 2019 гг.

Газета / Год 2019 2020 2021
«СБ» 400094 355491 319650
«ЗЮ» 44907 50994 47892

Калі «СБ» стабільна губляе наклад, то пра «ЗЮ» гэтага не скажаш. Паводле маіх адчуванняў, маркерам кардынальных (дапраўды «рэвалюцыйных») зрухаў было б зніжэнне тыражоў абодвух выданняў у 2021 г. на 50%, г. зн. напалову. Ну, а падзенне на 10%, у прынцыпе, можна вытлумачыць наступам інтэрнэт-эпохі…

Адпачніце ад нудных лічбаў – зацаніце снежную Вільню, убачаную д-рам Гарбацкім.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

11.01.2021

От ред. belisrael

Хоккейный чемпионат в Минске, наверняка, будет пробойкотирован большинством стран, как бы не хотел его провести лукашенковский друг, “уходящая натура” Фазель, как его назвал один российский спортивный журналист. Если б не пришедшая пандемия, то в Швейцарии состоялся бы чепионат мира 2020, после чего чиновник от спорта заканчивал свою карьеру. А так он остался на еще один год, и очень хочет поиметь дивиденды от щедрого диктатора. Ну а показанное накануне часовое “интервью” российской пропагандистке Наиле Аскер-Заде, когда она еще и облачившись в форму вышла на лед, появившись в кадре, где был замечен также предфедерации Дмитрий Басков, особо ставший известным после убийства карателями в гражданском во дворе своего дома художника Романа Бондаренко, но умудрилась не задать ни одного принципиально вопроса, дало понять, что Лу страшно хочет этот чемпионат, хоть и сказал, сидя в любимой аммуниции за бортиком: “а мы не паримся, будет так будет, нет так нет”. Но сейчас не та ситуация, как в 2014, чтоб прокатило.

Опубликовано 12.01.2021 00:21

***

Водгук

Як заўсёды, з цікавасцю прачытаў чарговы матэрыял Вольфа Рубінчыка.

Як ні дзіўна, пачну з абароны «персанальнага» Рыгорыча ад «калектыўнага». Спярша — амаль інсайдэрская інфармацыя пра вытворчасць кардону. Выдавалі мы метадычку пра плесневыя грыбы, і аўтар(-ка) казала, што на згаданай [Добрушскай] фабрыцы планаваўся нейкі не той тэхналагічны працэс, на выхадзе якога атрымліваўся б шкодны для здароўя кардон. Пры гэтым яна нават паведаміла, што асабіста Рыгорыч пры свядомасці, яго сапраўды можна пераканаць.

Нягледзячы на «праколы» (кшталту даўно згаданага тым жа Рубінчыкам, з-за чаго пры дзеючай Канстытуцыі ў нас легітымнага Прэзідэнта быць не можа па азначэнні!), працытую выснову, якую зрабіў у 2016 г.: «У чым неацэнная карысць ад Рыгорыча, — пры ім у прававыя акты сталі больш-менш аператыўна (хоць і не заўсёды) уносіцца змяненні і дапаўненні».

Зноў паўтару старую прэтэнзію пра тое, што параўноўваць дзве краіны — замала. Калі даць веры гэтай табліцы (яна, праўда, толькі пра долю ВУП у адукацыі, і, на жаль, у дадзеных вельмі розныя даты), Сінявокая пакуль што ў пачатку другой трэці…

Наконт пераказу нашай дыскусіі 2021 г., што расцягнулася на два пасты, зраблю тры заўвагі: па-першае, «у нас» не «адбылося», а адбываецца «штось іншае» за рэвалюцыю; па-другое, гэтае «штось іншае» ў маім (цяперашнім) разуменні мае пэўную аналогію: «банкетныя кампаніі (што французскія 1848, што расійскія 1904)»; ну, і па-трэцяе, гэтая аналогія добра адпавядае «дробнабуржуазнай рэвалюцыі» ((с) Рыгорыч).

Для агітацыі і прапаганды / штодзённага ўжытку «рэвалюцыя» больш карысная/зразумелая, чым «падзеі, якія некаторымі сваімі аспектамі нагадваюць “банкетныя кампаніі”»…

Пётр Рэзванаў, г. Мінск

Увесь адказ Пятра гл. па спасылцы

Дадана 12.01.2021  16:31

Квартал Караткевіча, Мальдзіса

Выдатнага пісьменніка Уладзіміра Караткевіча высока цанілі, cярод іншых, Вольф (Месінг) і Рубінчык (Валер). Ну, і я не мог не залезці ў пачэсную кампанію 😉

Праўду кажучы, у ХХ ст. мала быў знаёмы з творчасцю Караткевіча, дый нават фільм «Дзікае паляванне караля Стаха» паглядзеў ужо ў дарослым веку. Чытаў у школе «Былі ў мяне мядзведзі»; апавяданне пакінула свой след, але…

Мы «праходзілі» і «Каласы…»; у той час, на пачатку 1990-х, я не агораў раман да канца. Галоўныя творы пісьменніка дайшлі да мяне толькі ў апошнія гады ХХ ст., а яго біяграфія заінтрыгавала ўжо ў новым стагоддзі, калі я жыў на перыферыі – наводдаль ад «Караткевічавых» месцаў.

Сёлета, праз 20 год блуканняў па горадзе, вярнуўся ў Цэнтральны раён, на вуліцу Кахоўскую. Раптам ажыў успамін: Караткевіч згадваў суседні бульвар Шаўчэнкі! Зазірнуў у т. 8 Збору твораў (кн. 2; Мінск: Мастацкая літаратура, 1991, с. 423) – і насамрэч:

Мне шкада, напрыклад, што будоўлі пагубілі найбольшую і найцікавейшую ў Мінску і наваколлі ферму тлей, заведзеную мурашкамі-«жывёлагадоўцамі» (трохі не даязджаючы да павароткі аўтобуса № 38 з вул. Веры Харужай на бульвар Шаўчэнкі, на беразе ручаіны – Канавы). Надта цікавае жыццё там кіпела.

Гэта радкі з адказу Караткевіча на анкету, складзеную Т. Шамякінай у канцы 1970-х. А цяпер – фоткі з чэрвеня 2020 г.:

Від з вул. В. Харужай на вул. Гая. «Канава» была дзесьці справа (паміж Гая і Крапоткіна)

Аўтобус № 38 усё гэтак жа паварочвае на бульвар, як і паўстагоддзя таму…

 

Тарас Шаўчэнка на бульвары (фота справа) – не толькі назоў

Прыпомніўшы адну рэч, зусім лёгка было высветліць для сябе, што Караткевіч жыў недалёка ад вул. Кахоўскай, на якую выходзіць бульвар. У тым жа зборы твораў (цяпер і ў вікіпедыі) названы дакладны адрас – вуліца Веры Харужай, д. 48, кв. 26. А таксама час, калі Уладзімір Сямёныч і яго маці Надзея Васілеўна мелі кватэру ў гэтым доме (вясна 1967 г. – вясна 1973 гг.).

Шлях ад бульвара Шаўчэнкі да «дома Караткевіча». Па гэтай вуліцы я хадзіў яшчэ ў пачатку 1980-х, калі быў дзіцём… Але з класікам, на жаль, «размінуўся»: ён у 1973 г. разам з маці і жонкай пераехаў у самы цэнтр Мінска, на вул. К. Маркса, 36.

Лазня па вул. В. Харужай, 44, пабудаваная, як і ўвесь квартал, у 1960-х гг. Таксама бачыла Караткевіча! 🙂

Вул. В. Харужай, 46/1. У 1980–90-х гг. (наконт 1960–70-х не ўпэўнены) тут была някепская букіністычная крамка, дзе я купляў кнігі, пераважна шахматныя

Гэты ўчастак дарогі ад вул. В. Харужай да вул. П. Асіпенка раней менаваўся «Вадаправодны завулак» (не блытаць з тым, што між вуліцамі Арлоўскай і Шчадрына). Цяпер будынкі на ўчастку «расцягнуты» трыма вуліцамі, але адна шыльдачка са старой назвай усё ж захавалася 🙂

Перабіраемся цераз «Вадаправодны» у адстаўцы, і – вуаля, пяціпавярховы «дом Караткевіча»!

Выгляд з розных бакоў

Другі пад’езд, у якім 15 кватэр. № 26 – на 2-м паверсе; відаць і лоджыю, на якую выходзіў Караткевіч (тады яна, здаецца, была балконам).

Калі пашанцуе, то патрапіце ў пад’езд. Дзверы мяняліся, але прыступкі помняць крокі пісьменніка 🙂

Там, дзе была апошняя кватэра Ўладзімір-Сямёныча, даўно вісіць мемарыяльная шыльда, а на вул. Чарнышэўскага, 7 (першае жытло Караткевіча ў Мінску – 1963–67 гг.) і тут, на Веры Харужай, ніц няма. Журналісты газеты «Прессбол» рабілі ў 2013 годзе прапазіцыю… у фэйсбуку, г. зн. «на деревню дедушке». Сяргей Южык: «Крыўдна, што на доме няма нават памятнай таблічкі, прысвечанай Караткевічу, не кажучы пра нешта большае». Барыс Тасман: «Даеш мемарыяльную дошку на доме вялікага беларускага пісьменніка!» О так, даеш…

Суседні дом па цяперашнім адрасе «вул. В. Харужай, 46/2», пабудаваны ў 1958 г. На першым паверсе быў прадуктовы магазін, куды, безумоўна, заходзілі Караткевіч і яго сябры… Цяпер тутака рамонт

Гэты дом відаць і на здымку 1968 г., дзе Караткевіч – 2-і злева. Крыніца – сайт БІНІМ (але чаму адрас напісаны як «вул. Веры Харужай, 7», адзін БІНІМ ведае)

Дзіцячая пляцоўка і цяпер перад домам на В. Харужай, 48 – толькі выглядае іначай

А «элітны» дом № 48а з’явіўся ў нашым стагоддзі. У мінулым тут быў пункт прыёму шклатары – здаля чуўся перазвон пляшачак 🙂

«Караткевічаў дом» і 50 год таму абслугоўвала, і зараз абслугоўвае 68-е паштовае аддзяленнебул. Шаўчэнкі, 17

Ці добра пісьменніку жылося-працавалася ў раёне майго дзяцінства? Мяркую, няблага. Нябожчыка не запытаешся, але вось што засведчыў карэспандэнт газеты «Віцебскі рабочы» Б. Фірштэйн у 1972 г.:

Жаданне даведацца пра тое, над чым цяпер працуе Уладзімір Караткевіч, прывяло мяне на кватэру пісьменніка ў доме па вуліцы Веры Харужай у Мінску. На гэты раз, можна лічыць, пашанцавала — Уладзімір Сямёнавіч быў дома. Наогул жа застаць Караткевіча ў Мінску не проста. Зайздросны жыццёвы імпульс у гэтага чалавека — заўсёды ён у раз’ездах, у падарожжах: то цягне з рыбакамі сеткі на Дняпры, то едзе ў старажытны Вільнюс, сёння яго паклікала Украіна, заўтра — Далёкі Усход…

— Пасядзі, я зараз, — гаворыць Караткевіч, працягваючы нешта хутка пісаць. — Справа тэрміновая, а часу мала… Што ў рабоце і што задумана?.. Атрымаў сёння экземпляр «Чазеніі» на ўкраінскай мове. Выйшла яна ў Кіеўскім выдавецтве «Молодь». Праглядаў для аўтарызацыі рукапіс «Каласоў», які пераклала масквічка В. Н. Шчадрына — раман павінен выйсці ў выдавецтве «Советский писатель»… А вось гэта, — паказвае Уладзімір на незакончаны рукапіс, — новае апавяданне. Прысвечана яно дружбе народаў. Месца і час дзеяння — Кіеў, 1944 год…

Гаворка, відавочна, пра аповесць «Лісце каштанаў», завершаную ў кастрычніку 1972 г. Мо кварталы, прылеглыя да вул. В. Харужай, якраз і натхнілі майстра на гэтую аповесць? Бульвар Шаўчэнкі ёсць і ў Кіеве…

З таго, што казаў Адам Мальдзіс, таксама вынікае, што Караткевіч быў здаволены сваім новым жытлом, прынамсі на першым этапе:

У 1967 годзе Валодзю нарэшце выдзелілі двухпакаёвую кватэру на другім паверсе (з увагі на ўзрост маці) у пяціпавярховым панельным доме пад нумарам 48 на вуліцы Веры Харужай. Заехаўшы (усе мы дружна памагалі яму пакаваць і цягаць кнігі), ён цешыўся, што побач — Старажоўскі рынак, дзе па нядзелях чулася сакавітая вясковая гаворка, прадавалі пеўняў, сабак і нават коней, а за ім — Камсамольскае возера. Перажываў, што я застаюся ў інтэрнаце.

— Нічога, стары, — суцяшаў, выйшаўшы на балкон. І тыцнуў пальцам у недабудаваныя дамы насупраць: — Во добра было б, каб табе далі вось там.

Сваё прадбачанне ён разглядаў як рэальнасць і нават прапанаваў «за адным заходам» купіць аднолькавыя кніжныя стэлажы:

— Складзеш пакуль што ў мяне. А пераносіць будзе недалёка, пабачыш.

І якое было наша ўсеагульнае здзіўленне, калі восенню таго ж года мне сапраўды выдзелілі кватэру ў адным з дамоў насупраць. Мы сталі часцей бываць адзін у аднаго. Пакуль не было тэлефонаў, «пераміргваліся» настольнымі лямпамі.

Адам Іосіфавіч атрымаў кватэру па вул. Чарвякова, 18, на першым паверсе. Таксама ў год пабудовы дома – 1967.

У 2020 г. раён бульвара Шаўчэнкі шчыльна забудаваны з усіх бакоў, у т. л. «элітнымі» гмахамі. А ў канцы 1960-х – пачатку 1970-х гэта была ледзь не ўскраіна горада. Недалёка стаялі двухпавярховыя баракі і аднапавярховыя прыватныя дамкі.

Нават у 1990-х на вуліцы Кахоўскай паміж Смаргоўскім трактам і бульварам Шаўчэнкі (здымак 2020 г.) цокалі коні, запрэжаныя ў вазы

У кватэры на Веры Харужай гасцявалі ў Караткевіча розныя славутасці (напрыклад, паэты Рыгор Барадулін, Сяргей Панізнік, літаратуразнавец Генадзь Кісялёў…). Сюды ж пісьменнік у 1971 г. прывёў сваю жонку Валянціну. А. Мальдзіс:

Нарэшце 18 лютага 1971 года, роўна ў 110 гадавіну адмены прыгоннага права, адбыўся іх шлюб.

Сялян вызвалілі, а мяне, стойкага ворага ўсялякага прыгону, звязалі путамі Гіменея, — жартаваў Валодзя, ідучы ў загс, размешчаны ў суседнім доме.

А дзе знаходзіўся той ЗАГС Цэнтральнага раёна? Дапамагла з інфой маці… якая ў 1977 г. паведамляла там пра маё нараджэнне 🙂 Адрас – вул. В. Харужай, 42, уваход з двара.

З 1980-х няма тут ЗАГСа, ён пераехаў у Траецкае прадмесце. І ўсё адно прыемна думаць пра супольныя з У. Караткевічам сцежкі 🙂

Дом і пад’езд А. Мальдзіса

Прафесару цяпер 88-ы год, яму цяжка пакідаць кватэру (фота адсюль)

Месца, дзе жыў Караткевіч, на сучаснай карце Мінска я пазначыў чырвонай птушачкай; меркаванае знаходжанне «фермы тлей» – пытальнікам; А. Мальдзіс жыве акурат там, дзе чытаецца слова «Такси»; былы ЗАГС пазначаны чырвоным кружком, лазня – гэта «Баня» 🙂

Cёлета, праз 5 месяцаў ужо, – 90 год з дня нараджэння У. С. Караткевіча. Ён не толькі мой, ён «усіхні». Ясна, многім зараз не да культурніцкіх ініцыятыў, але быў бы рады пачуць ад чытачоў, што варта зрабіць для памяці пра пісьменніка ў (ня)сціплым мінскім квартале недалёка ад Камароўкі – цягам гэтых месяцаў і ў лістападзе 2020 г. Перформанс?

(спадзяюся, што працяг будзе)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

26.06.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.06.2020  14:53

В. Каташук о ценностях и трендах

От ред. belisrael.info. Один из известнейших белорусских шахматных тренеров (с опытом работы более 20 лет) в годовщину «кровавого воскресенья» опубликовал на своём сайте рассуждения о состоянии любимой игры и шахматного сообщества в Беларуси. Нам эти рассуждения показались интересными – из них можно кое-что понять не только о жизни шахматистов, но и о том, в какую сторону движется страна. В общем, перепечатываем и приглашаем читателей к дискуссии, тем более что по нашей просьбе В. Каташук дополнил свою статью «Устаревшие ценности…», раскрыв некоторые её положения. Иллюстрации предоставлены автором.

Устаревшие ценности, или Миссия невыполнима

Время течёт, и многое из того, что было популярно и нужно, постепенно становится неактуальным. Так и в белорусских шахматах.

  1. Разряды. Раньше, ещё недавно, одной из важных целей занятий шахматами было выполнение разрядов. Турниры с нормами проходили часто – и в своей школе, и на выезде. Дети стремились выполнять разряды и росли.

Чем дальше, тем больше вводится странных ограничений, усложняющих выполнение. Наверху принимаются документы, которые «по вертикали» спускаются вниз. Обычные тренеры узнают о новинках на планёрках. Например, тема судей определённой категории. На планёрке в конце ноября 2018 г. нам объяснили, что теперь для выполнения первого разряда таблица должна быть подписана двумя судьями национальной категории, а для присвоения разряда кандидата в мастера спорта (кмс) – тремя. Кто это придумал и зачем? Может, судьи первой категории не так честно судят? Или не так верно считают норму, поскольку не в ладах с математикой? Сложно понять логику решения, но ситуация такова: в нашей брестской спортивной школе судья национальной категории одна, в Пинске и Барановичах их вообще нет. Итак, в Бресте, Пинске, Барановичах (это только Брестская область) скоро не будет перворазрядников?

Получить национальную категорию непросто, нужно несколько раз отсудить республиканский турнир в составе главной судейской коллегии, причем турнир этот, как понимаю, должен быть в республиканском годовом плане. И это не всё. На январской планерке мы узнали, что разряды от первого до третьего присваивает город, а не школа, но при условии, что турнир есть в городском календарном плане. Почему он не может быть в плане школы? Или вообще вне плана? Беда в том, что у нас в городском плане на 2019 г. турниров, насколько знаю, лишь три, в т.ч. лишь один детский. Конечно, мы, как тренеры, делаем какие-то попытки. Написали директору пожелания по теме разрядов. Но пока с января присвоить кому-то нереально, и в этом нет вины тренеров. В планах спортшкол – готовить шахматистов-разрядников, но как эти разряды присвоить? Миссия невыполнима?

А вот ссылка на решения Минской городской федерации. Что в ней делается – её внутреннее дело, но тренд очевиден; правила присвоения ужесточаются.

Кроме того – и я писал об этом раньше (год назад ЗДЕСЬ, там и комментарии читателей любопытные) – по новым нормам даже на 4-й разряд турниры должны быть с записью, длинным контролем и т.п.

Как известно, свято место пусто не бывает. Если разряды присваивать не получается, то на смену им обязательно что-то придёт. Я предложил в марте 2018 г. примерный вариант (статья «Шахматные пояса»). Не знаю, пояса это будут или что-то другое, но совсем скоро нечто новое появится обязательно. Это не моё желание, это желание времени. Так устроен мир, что на смену чему-то отмирающему приходит новое. Начинающих всё больше, записывать хотят всё меньше, мир становится более динамичным и мобильным, у родителей всё меньше времени ради разряда возить детей на турнир 5 дней подряд. Возможность получить пояс без записи партий, за день (пару часов) – прекрасный стимул для ребёнка, а значит, дело это правильное и полезное. Пояса или нечто подобное вполне могут существовать параллельно с разрядами и закрывать нишу в рапиде и блице. А что из них станет более популярным, можете спрогнозировать сами 🙂

Автор статьи (третий слева) на закрытии турнира в Риге, август 2018 г.

  1. Официальные первенства. Раньше я как тренер ставил ученикам цели хорошо сыграть на первенстве города, отобраться «на область», там отобраться «на республику», ну и для самых-самых хорошо сыграть в чемпионате Беларуси, чтобы ещё куда-нибудь попасть.

Что теперь? На первенство области у нас всё чаще дети ездят полностью или частично за свой счет. Денег «на республику» также на всех не хватает. Чемпионы области – за счет Министерства спорта и туризма, часть – за счет школы, часть – за спонсорские, многие – за свои. Хорошо, когда чемпионат страны проводится по рапиду, ведь расходы на 3 дня многим под силу. Раньше «республика» шла 7 дней, теперь – 9. Если ребёнок маленький, как родителям отпроситься с работы? Эту же тему недавно затронула мама юной белорусской чемпионки Кати Зубковской в статье на тут.бае. Ясно, что некоторые из отобравшихся «на республику» по этой причине играть не поедут. Тех, кто едет за свой счёт, станет меньше: если на 7 дней ещё набирались, то 9 – более дорогое «удовольствие».

Что делать тренерам, которые всё это понимают? Видимо, не так часто ставить цель попадания «на республику» по классике (см. «вредные советы» в последнем абзаце этой статьи). Тогда, правда, и участие в первенстве области у многих теряет смысл. Но ведь дети занимаются, чтобы где-то играть? Всё больше играют только в своём городе. Это удобнее и дешевле. Правда, если юный спортсмен уровень своего города перерос, то игра без выездов прекращает развитие.

Что может заменить официальные турниры? На которые, кстати, без пройденного медосмотра в диспансере ещё и не пустят (было время, моя ученица Лина Узловатая выиграла первенство страны, а медосмотр в диспансере сходу пройти не могла. т.к. в крови был пониженный уровень гемоглобина). Т.е. получить допуск к соревнованиям под силу не каждому юному шахматисту.

Возможно создание региональных лиг. Нечто подобное, например, есть в хоккее, когда несколько стран объединяются и устраивают турниры для своих. Или можно вспомнить игры малых государств. А первенство страны я рекомендую теперь: а) тем, кто там на что-то претендует; б) тем, кто работает и растёт, т.е. может претендовать на что-то в будущем; в) тем, кому просто хочется, и поэтому он готов за это платить из своего кармана. Другим за эти же деньги гораздо приятнее съездить, например, на прошедший недавно рапид в Друскининкае. И мир заодно посмотреть. Как пример, я не вижу смысла ехать на девятидневное первенство страны своей дочке. Дважды призёром Беларуси в своём возрасте она была – правда, по быстрым и блицу. Область по «классике» она отыграет, но тратить 9 дней на первенство страны ей вряд ли нужно.

C ученицами во Львове, 2017 г.

  1. Членство в федерации. Раньше оно не было проблемой для тех, кто попадал «на республику». Теперь же возникает вопрос – а зачем? Что даёт членство, помимо возможности участия в первенстве страны? Тем более, как оказалось, за критику отдельных действий федерации оттуда исключают. Без федерации жить довольно просто. Играйте в своём городе, в своей области, где угодно, если в положениях соревнований нет фразы о необходимом членстве в федерации. Если тренер против таких турниров, то родители вполне могут объединиться и организовать что-то своё. При желании найти помещение (школы!?), шахматы и часы вполне реально. И уходящая в «бездонное никуда» часть денег пойдет на призы и организацию.
  2. Рейтинг ФИДЕ. Тех, кто посильнее, такая мотивация, как рост рейтинга, тоже заставляет работать. Но зачем он любителям? Чтобы болтаться в районе 1200 и испытывать чувство собственной тупости, глядя на рейтинг-лист? Тем более, как оказалось, условием игры в рейтинговых турнирах является запрет на критику своей федерации (см. п. 3). Играли раньше без рейтинга, и всё было прекрасно. Теперь, чтобы сыграть с обсчётом, надо заплатить турнирный взнос, часть которого пойдёт на обсчёт, и за членство в федерации. Зачем, если эти деньги можно направить в призовой фонд, т.е. перераспределить между участниками, а не отдать… неведомо куда?
  3. Шахматные книги-решебники. Как ни странно, они тоже в этом «хит-параде». Пока они нужны, но всё больше шахматных сайтов предлагают бесплатно решать задания онлайн. Через какое-то время сайты выиграют конкуренцию.
  4. Судейская категория. Раньше это было мотивацией, а теперь? Что она дает? Мы не говорим о тех, кто много судит, а о большинстве тренеров-судей на периферии: они, в лучшем случае, получат в год на пару рублей больше. Высокая категория совсем не гарантирует судейского роста. Сильные турниры берут судить в первую очередь «своих».
  5. Больше часов в спортшколах. Сегодня у тренера максимум – 32 часа в неделю, а если есть ученик в списках сборной, то 36. Раньше тренеры автоматически старались выбирать максимум – выше зарплата. Теперь, когда всё больше возможностей заработать «на стороне», там, где в час выходит больше, это теряет актуальность. Я давно уже официально зарегистрирован репетитором, плачу налоги. Желающих у меня заниматься хватает, а меня на всех – нет. Поэтому самое «вкусное» время, с 16 до 21 часов, по будням забито. Бывает, заканчиваю и в 23 часа, т.к. у нас разница с Западной Европой во времени, а русскоязычным детям, чьи родители приняли решение перебраться на ПМЖ на Запад, выгоднее работать с тренерами бывшего СССР. Цены здесь ниже, а качество может оказаться и выше.

C учениками в Чернигове, 2017 г.

  1. Слепое подчинение тем, кто выше по должности. Борис Тасман в «Белорусском ежегоднике 2018» среди особенностей нашего спорта отметил «низкий уровень компетентности руководителей отрасли». Отчасти его вывод подтверждают и перечисленные в этой статье пункты. Теперь всё чаще тренеры вынуждены объяснять «наверху» очевидные вещи. И зачастую приходится воспринимать вышестоящих не как мудрых руководителей, а просто как людей, которые дорожат своим местом и зарплатой. Увы.

Из всего написанного вырисовывается самый простой сценарий для тех, кто хочет продолжать спокойно работать в белорусских шахматах: главное – чтобы дети присутствовали на занятиях; результат второстепенен, поездки тоже; таланты опасны – с ними придётся ездить, пробивать для них деньги; подрабатывать легче с начинающими, т. к. расценки там не меньше. И, конечно, никуда и нигде не высовываться. Такими темпами постепенно можно добраться до пенсии и спокойно встретить старость. Удачи!

Владислав Каташук, г. Брест

Опубликовано 10.01.2019  19:33

***

Еще публикации о шахматах в 2018 году и начале 2019:

БЕСЕДА С ИЛЬЕЙ СМИРИНЫМ (1)

БЕСЕДА С ИЛЬЕЙ СМИРИНЫМ (2)

БЕСЕДА С ИЛЬЕЙ СМИРИНЫМ (3)

ПАМЯТНЫЙ 1987 ГОД

РАХИЛИ ЭЙДЕЛЬСОН – 60!

Татьяна Норицына о своей семье, жизни в Израиле и Канаде  

В. Рубинчик. И всё же 10-кратная!

М. Садовский. СМЫСЛ ПРИТЯЖЕНИЯ 

Интервью с Андреем Гурбановым

Пра шахматы і арыстакратызм / О шахматах и аристократизме

Street chess in Tel Aviv / שחמט רחוב בתל אביב / уличные шахматы в Тель-Авиве

От belisrael.infoПоддержите сайт