Tag Archives: body language

Hi Khosidl and 7.40 goodbye! (part 2)

or

Where the  ̶D̶r̶e̶a̶m̶  Popularization Can Lead.

(By Nata Holava, Part 2)

 The first part of this longread began with a recent example of “traditional small-town dances of Belarusian Jews”, which, as noted in the article, “were obsessively danced for several hours” by about fifty Gomel dwellers.

I have already found fault with the “Jewishness” of those dances and, to be honest, the whole first quote is nonsense. But the number of people interested in the topic is honorable. They are not afraid to dance it.

I remember very well how two years ago at the end of the party in the Upper Town in Minsk the same musicians, when almost all the dancers left, modestly striked up the Hora Jewish dance (at that time, the only one that succeeded to be promoted into the traditional dance community after the Barysaw party “On a Jewish note”). My partner and I began to dance, and some other dancers joined us in a chain. And then madam Minsk musician, who has learned this very Hora herself, suddenly roared: “Barysaw Jews, take your Jewish dances back to Barysaw and dance them there! Guys, play your own dances! Why are you playing these!” Then she said something about the fact that not all the Jews have been burned in furnaces. And no one was able to say anything. We finished the dance, I thanked this lady for the enchanting demonstration of mind and talent, and we “dumped” Minsk and got back to Barysaw.

We dance the Bulgar in the Upper Town during one of the Belarusian dances, nobody shouts at us, 2019. Photo by N. Batilova.

I wouldn’t remember this incident, since a long time ago we discussed everything with that lady, and everyone forgave everyone. If that situation did not concern our topic directly.

I already recalled the pantomime that happens when someone tries to dance “like a Jew”. I believe you know these movements, and your elbows have already bent, fingers reached out for your waistcoat, and the knees began to spring a little bit. You can also go all together to the center of the circle and lift your hands with your palms up, and then go back and lower them. We know, we have danced it too. And even if, at that moment, the accordionist tears the bellows, playing not the done to death “Seven-forty” freilakhs, but an interesting, incendiary freilakhs (in Belarus it was called a redl). Even if it is not an accordionist, but a violinist, and, according to your and his passports, you are both the “genuine” Jews, it will still not be a Yiddish dance. (Yiddish Dance is probably the most accurate name that I picked up in Weimar.)

Two chic ladies from our Club dance the Couple Bulgar we brought from Weimar. 2019, party near Barysaw, photo by V. Tsvirko.

The Yiddish dance is associated with the speech gesture, and this makes it very different from the Slavic dance. The first thing I heard at the Khosidl workshops in Weimar is that you have to dance your perception of the world and speak up with your body.

You can recognize a Jew by expressive gestures. And dance is a continuation of the conversation. It is impossible to peep and repeat the unique gesture, which is the most important element of this dance, for twenty minutes at the “fair” master class in the crowd, as Madam Popularization offers us. Like any other language, it needs to be learnt from childhood. Or you should look for a community and explore yourself and your gesture there. Words, seemingly, are accessible to everyone equally. But not the accent, the vocabulary, your own thoughts, your temperament and personal experience of interacting with the World. Now I am specifically talking about the mystical Khosidl, in which, as I feel it, the essence of the Yiddish dance tradition is revealed. The Khosidl is a dance of mature people. Not every musician will be able to play it now, and not every dancer will order it from a musician. Because there is a sheerly fair question: what are we going to dance about?

I will add that the Khosidl had different functions and forms, and it was a wedding dance, a “dance of dignity”. It was danced in honor of the bride and a sa matchmakers’ dance. There are references to the Khosidl as the rabbi dance at the end of the Sabbath. More details can be found in the book of my esteemed Dance Master, ethnomusicologist and researcher of the Klezmer tradition Zev Feldman (Walter Zev Feldman, “Klezmer: Music, History, and Memory”).

 

Alexey Rozov (Moscow), who plays superbly both from the stage and for dancers. Party near Barysaw, 2019, photo by V. Tsvirko.

 Of course, Yiddish Dance comprises chains like a Hora, Zhock, or Bulgar, and funny circular dances where such a deep statement and such an elegant body language are not required. But you cannot hide the manner of movement, facial expressions. And this is what betrays you and your Jewish nature.

Now imagine what it was like to dance “like a Jew” during the twentieth century, when because of this you could say goodbye to your life. Zev Feldman talked about situations where, many years after the Second World War, young people’s hands were beaten by the elderly because they gestured “in a Jewish way”. Well, so in which underground did they have to hide their identity in order to stay alive? And is it possible now to extract all this into the light of God?

And one thing is the Holocaust, the other is our Soviet reality. I felt this when I started explaining to other people about the Yiddish Dance and saw how hard it is to “let one’s body go free”. In what relationship are we with our bodies?

I was born, like most of us here, in Soviet society. In a provincial town environment, where everything was complicated with the body. Mine was forced to be dressed in a school uniform and to walk in a marching column on Soviet holidays. To watch how the bodies like mine perform something in identical costumes on the stage and call it a dance. This dance was somewhere between aerobics of various forms and a military parade. The only place where you could see a free gesture was when fellow adults danced at family feasts after having several drinks. Their movements were free and most real. But this marginal dance has never been explored, and anything like it was associatively ignored. (I do not compare the Khosidl and “drunken” dances, however, both of these phenomena mean for me going beyond the boundaries of the usual existence.) And I still haven’t touched the gender aspects of the cultural background, where a man generally prohibits himself from dancing, as an “unmanly” manifestation. (Here it should be noted that, according to Zev Feldman, male Yiddish Dance never had obvious markers of masculinity, unlike the Slavic ones – “Barynya”, “Kozachok”, “Shamil’s dance …”)

We are in our bodies like in prison. The key that opened its door for me was the Yiddish Dance. Now I’m sure that all my life I have intuitively searched in a dance for exactly this plastic existence for my body – a feeling of unconstrained freedom and dignity. And now, finally, I can afford it. It doesn’t matter whether I lead the chain of Freilekhs, Zhock or Bulgar, will it be a quadrille, or I decide to order a Khosidl (when, finally, Belarusian musicians will be able to play it).

When Aleksey Rozov played a Skochne at a party near Barysaw and invited people to dance, only three ladies dared to go out – maybe that’s what they call the “bold Jews”, 2019.

The skills gained through communicating with the coolest Weimar dance masters and musicians are not related to the “professionalism” of my choreography. On the other hand, the task of “making friends with one’s body” requires a long and thoughtful “homework”. Often associated with reflection, very gloomy thoughts and finding one’s own path. Therefore, it’s impossible to sell in a “quick-and-savory” manner such a trip to another dimension of the soul and body.

But sometimes it’s also impossible to do it slowly.

“Give me the steps and figures, I will learn them! Then I will be able to improvise and weave together my figures to your Khosidl!” – says a dancer in weekly dance classes. Unfortunately, the dance master will not give out ready-made puzzles from which you will put the picture together, they do not exist. There is only your desire to communicate something along with the music. “But I do not want to communicate anything, I want to move and look beautiful at the same time. I do not know what I should do alone!” Because we, with our Slavic identity, interpret functional dance as a priori couple dance. And there is a lot of sex in it. Besides the fact that we are afraid to express ourselves through movement and to be open, we are scared by the possibility of looking unattractive for those who can assess our body… I can’t say that there is no flirting at all in Yiddish dance (even in such a mystical and philosophical one as the Khosidl). But above all, it is the dignity.

Weimar Ball 2019, Jewish wedding. Not sure if it is a mitzvah dance (ritual dance in honor of the bride), but everyone is dancing! And this is the very Khosidl that finally returns to the Jewish community.

Further about klezmers. There can be no dancing without them. And they, too, have now become a fashionable topic. I propose to google, at least in order to begin to distinguish what is klezmer music and who is a klezmer. So far, here in Belarus, no one is. The same question again: when you call a festival (the one that was held in Minsk in the fall) a klezmer festival, do you want to say that there will be klezmers? Or is it still a concert where musicians will professionally and glamorously-perform the music that klezmers once played?

The first function of the Jewish musician was to accompany holidays and ritual moments, which often included dance. Yes, time passed, holidays and customs changed, the role of musicians also changed. The dances disappeared, festive concerts took their place, where the space is divided into a stage and a spectators seating. The visitor is no longer fully involved in the common act, and the musicians have become stage artists and “perform” in front of the public. They must not develop their ability to be in dialogue with the dancers, but performance qualities and technicality, so that the audience would be interested to sit and listen.

A certain local klezmer recently invited me to a party. “No, I said, I won’t dance to your playing.” – “Oh, what a whim. We will learn all that you will tell us to!” It will not work, I said. For years, you have played by note, for the audience, from the stage. But to understand the dancers, it would be useful to dance it yourself, delve into the meaning of these dances. Otherwise, how can you understand how to play it? No, replies our respected klezmer (who has never danced and hardly hung out at weddings next to klezmers from childhood), I do not agree.

Well what shall we do! What, what… Dance with those who can play for dancers. And communicate with musicians who are ready to get off the stage and join us.

Freilekhs. Alexey Rozov plays for dancers at a party near Barysaw after his concert solo program. Together with Zhydovachka. December 2019.

So many difficulties. There are no musicians, and the dancers are rebelling, and popularization is storming, bringing ashore nothing but “seven-forties” instead of amber… And when someone asks: “So, why do you need Yiddish dances? Are there no others?” The fact of the matter is that there are others. But I want these to be as well.

And now the promised fairy tale.

A guy came to a small town to sell plums. He stood at the market square and shouted: “I change plums for garbage! More of your garbage, more plums!”What a fool, said the housewives, and dragged to him garbage in bags, swept it out of the huts and sheds, and even borrowed it from each other. One modest girl brought a tiny bundle, because she couldn’t pick up more in her house. “Sorry,” she said, “I have no more. Can I have at least two plums?” And the guy looked at her, fell in love, put her on his cart and drove to his tower house. This is a so-so metaphor, of course, promoting patriarchal female thriftiness. But my message here is: free plums are just plums, and in order to find something valuable, it happens that you need to sort heaps of garbage.

I hope that the time of aggressive popularization will pass, because any hype seems to be from the evil one. And the eternal Khosidl in its purest form will remain with us.

 

Lake Sevan, along with the Khosidl, became my second value found last year. 2019, photo by Julia B.

Life-affirming Postscript.

For those who are interested in joining our small, so far, community of Yiddish Dance fans, I summarize my main observations:

1. Jewish and Slavic dances are very different in their essence, manner and performance, despite the similarity of forms, rhythms and melodies. Although, Jewish dances can be finely danced to some Belarusian melodies, and vice versa.

2. Traditionally, Jews did not dance couple dances like polkas and waltzes, this type does not exist in their dance practice and appears in the Jewish environment somewhere during the twentieth century, at different times – depending on the region of Eastern Europe.

3. “Together or solo, Freilekhs or Khosidl” is the main principle of performance of the Yiddish dance. Now we see three main types: collective fun dance (Freilekhs, or Redlin the Belarusian version), set dance or country-dance (Sher, Patch Tanz and others), and solo dance (Khosidl). The Freilekhs is for all people of different ages. The Sher is mainly for young people. And Khosidl can be decently danced at the age past forty or fifty… if you have something to dance about. It may seem that the Jews dance the Khosidl in couples, but no, everyone dances their own dance.

4. I do not know what is more difficult here – to maintain asynchronous movements with total harmony and expressiveness of the dance (which is the specific character of the Yiddish Dance) or to fill each gesture with meaning. I believe these are sides of the same moon and they are being improved in parallel.

5. In short, if you are dancing in a Jewish manner, this is obvious at once, and the gesture that makes it the Yiddish dance is impossible to learn by adopting (copying) the movements of the dance masters. It will turn out to be only a pantomime. Jewish body language comes with personal experience and the study of one’s own body, preferably, in a native environment.

6. To play klezmer tunes for dancers, you need to dance them yourself. Otherwise, how will you play if you don’t understand what “this song” is about? By the way, klezmer is never a song. This is a non-verbal speech, a combination of rhythm, melody and movement. And this is always improvisation.

7. You can support the workshops with Zev Feldman, which we planned with our Barysaw Historical Dance Club for the fall of 2020, here.

8. For those who are attracted by energetic circular dances with typical “Jewish movements” to the fun Jewish songs, there are Israeli dance events. This lot is learned in half an hour and brings joy to masses. And, in principle, as said in a Hasidic parable, whoever danced together, will never kill each other.

Nata Holava, Barysaw

The idea of the text arose thanks to workshops in Weimar, where we were able to get with the support of the MOST Program, research & materials by Zev Feldman © and personal conversations with him.

 

Translated from the original by Igor Shustin

Corrected by Tanya Karneika

From the site’s founder and administrator:

Do not forget about the importance of supporting the site and especially to the author of the material, Nata Holava (Anna Avota)

Published May 06/2020  15:09

Н. Голава пра яўрэйскія танцы (2)

Прывітанне, Хосідал, Сем-сорак – бывай, альбо Куды прыводзіць м̶я̶ч̶т̶а папулярызацыя

Другая частка

Першая частка гэтага лонгрыда пачалася з нядаўняга прыкладу «традыцыйных местачковых танцаў беларускіх яўрэяў», якія з паўсотні гамельчукоў, як пазначана ў артыкуле, «апантана танчылі некалькі гадзін».

Я ужо чаплялася да «яўрэйскасці» тых танцаў і, кажучы шчыра, уся першая цытата – лухта. А во колькасць людзей, зацікаўленых тэмай, выклікае павагу. Яны не баяцца гэта танчыць.

Добра помню, як гады два таму пад канец вечарынкі ў Верхнім горадзе ў Мінску тыя ж самыя музыкі, калі амаль усе танцоры ўжо разыйшліся, сціпленька зайгралі яўрэйскі танец Хору (на той момант – адзіны, які пасля барысаўскай вечарынкі «На жыдоўскай ноце» ўдалося «прасунуць» у суполку традыцыйных танцаў). Я і мая партнёрка пачалі танчыць, да нас далучыліся яшчэ некалькі танцораў у ланцужок. І тут пані мінская музыкантка, каторая сама і вучыла тую самую Хору, раптам зараўла: «Барысаўскія жыды, валіце ў свой Барысаў са сваімі жыдоўскімі танцамі і там іх танчыце! Хлопцы, грайце свае танцы! Навошта вы гэтыя граеце!». Далей там было пра тое, што не ўсіх жыдоў у печках спалілі. І ніхто не змог нічога сказаць. Датанчылі, я падзякавала пані за феерычную дэманстрацыю розуму і таленту і мы «звалілі» ў «свой Барысаў».

Танчым Булгар у Верхнім горадзе падчас нейкага беларускага танца, ніхто не крычыць на нас, 2019. Фотка Н. Бацілавай

Не стала б прыпамінаць гэты выпадак, бо даўно ўсё абмеркавалі з той пані, і ўсе ўсіх прабачылі. Каб не датычылася тая сітуацыя непасрэдна тэмы.

Я ўжо ўзгадвала пра пантаміму, што назіраецца, калі нехта спрабуе танчыць «па-яўрэйску». Мяркую, вы ведаеце гэтыя рухі, і рукі ўжо самі сагнуліся ў лакцях, пальчыкі пацягнуліся да камізэлькі, а калені трошачкі спружынілі. Яшчэ можна пайсці ўсім разам ў цэнтр кола і задраць рукі ўгару далонькамі наверх, потым пайсці назад і апусціць. Ведаем, танчылі. І нават калі ў той момант гарманіст будзе рваць мяхі, граючы не заюзаны фрэйлэхс Сем-сорак, а цікавы, запальны фрэйлэхс (у Беларусі ён зваўся рэдл). Нават калі гэта будзе не гарманіст, а скрыпач, і па пашпарце вы з ім «правільныя» яўрэі, усё роўна гэта ў вас не будзе яўрэйскі танец. (Yiddish Dance – напэўна, самая дакладная назва, падхопленая ў Ваймары.)

Сouple Bulgar, прывезены намі з Ваймара, танчаць две шыкоўныя пані з нашага Клуба. 2019, вечарынка пад Барысавам, фотка В. Цвірко.

Яўрэйскі танец звязаны з моўным жэстам. І гэта моцна адрознівае яго ад славянскага. Першае, што я пачула ў Ваймары на варкшопах па Хосідлу, – ты мусіш танчыць сваё адчуванне свету і выказвацца целам.

Пазнаць яўрэя можна па выразнай жэстыкуляцыі. А танец – гэта працяг размовы. І за дваццаць хвілін на «кірмашовым» майстар-класе ў натоўпе, які прапануе нам мадам папулярызацыя, немагчыма падгледзець і паўтарыць унікальны жэст, які з’яўляецца найважнейшым элементам танца. Ім трэба вучыцца размаўляць з дзяцінства, як і любой другой мовай, альбо шукаць асяродак і там даследваць сябе і свой жэст. Словы, быццам, даступныя ўсім аднолькава. Але акцэнт. Вакабуляр. Свае ўласныя думкі. Свой тэмперамент. Асабісты досвед сутыкнення з Сусветам. Я зараз дакладна пра містычны Хосідал, у якім, на маё адчуванне, раскрываецца сутнасць яўрэйскай танцавальнай традыцыі. Хосідал – гэта танец дарослых людзей. І не кожны музыкант зараз яго сыграе, і не кожны танцор яго замовіць музыканту. Бо тут справядлівае пытанне – аб чым будзем танчыць?

Дадам, што хосідал меў розныя функцыі і формы, з’яўляўся вясельным танцам, «танцам годнасці», яго танчылі ў гонар нявесты і як танец сватоў. Ёсць звесткі пра хосідал як танец рэбэ на заканчэнне Суботы. Больш падрабязна можна прачытаць у кнізе майго шаноўнага Танцмайстра, этнамузыколага і даследчыка клезмерскай традыцыі Вальтэра Зева Фельдмана (Walter Zev Feldman, «Klezmer: Music, History, and Memory»).

Аляксей Розаў (г. Масква), які выдатна грае і са сцэны, і для танцораў, вечарынка пад Барысавам, 2019, фоткі В. Цвірко

Канешне, Yiddish Dance – гэта і ланцужкі тыпу Хоры, Жока, Булгара, і вясёлыя кругавыя танцы, дзе не патрэбна такое глыбокае выказванне і настолькі выкшталцоны body language. Аднак не схаваеш жа манеру рухаў, міміку. І вось гэта і выдае цябе і тваю яўрэйскую натуру.

А зараз уявіце сабе, як было танчыць цягам дваццатага стагоддзя «па-яўрэйску», калі праз гэта можна было развітацца з жыццём. Зеў Фельдман узгадваў выпадкі, калі праз шмат год пасля вайны маладзейшыя атрымлівалі ад сталых людзей па руках, таму што жэстыкулявалі «як яўрэі». Дык у які андэграўнд трэба было схаваць сваю ідэнтычнасць, каб застацца жыць? І ці магчыма зараз выцягнуць гэта на свет Б-жы?

І адна справа – Халакост. Другая – наша савецкая рэальнасць. Адчула гэта, калі пачала тлумачыць іншым людзям пра яўрэйскі танец – і пабачыла, як цяжка бывае «адпусціць сваё цела». У якіх мы з ім стасунках?

Я нарадзілася, як і большасць тут, у савецкім грамадстве. У правінцыйным гарацкім асяродку, дзе з целам усё было складана. Маё – прымушалі апранаць у школьную форму і хадзіць маршавай калонай на савецкіх святах. Глядзець, як такія ж целы выконваюць нешта ў аднолькавых строях на сцэне і называюць гэта танцам. Танец – недзе паміж аэробікай розных формаў і ваенным парадам. Адзінае, дзе можна было падгледзець свабодны жэст – калі на сямейных святах танчылі дарослыя ў подпітку. Іхныя рухі былі вольныя і найбольш сапраўдныя. Але гэты маргінальны танец ніколі не даследваўся, і ўсё падобнае асацыятыўна ігнаруецца. (Я не параўноўваю Хосідал і «п’яныя» танцы, аднак для мяне абедзьве праявы азначаюць выхад за межы звыклага існавання.) І гэта яшчэ не кранаю гендарныя ўмоўнасці культурнага бэкграўнду, дзе мужчына, увогуле, часта забараняе сабе танец як «немужчынскую» праяву. (Тут трэба заўважыць, што, паводле Зева Фельдмана, мужчынскі яўрэйскі танец ніколі не меў рысаў выразнай маскуліннасці адрозна ад славянскіх – «Барыня», «Казачок», «танец Шаміля»…)

Мы ў сваім целе, як у турме. Тым ключыкам, што адмыкнуў мне з яе дзверы, быў яўрэйскі танец. Зараз я ўпэўненая, што ўсё жыццё інтуітыўна шукала ў танцы менавіта гэтага пластычнага існавання для свайго цела — адчування ні чым не стрыманай свабоды і годнасці. І сёння, нарэшце, магу сабе гэта дазволіць. Не важна, ці павяду ланцужок на Фрэйлэхс, Жок альбо Булгар, кадрыль гэта будзе ці адважуся замовіць Хосідал (калі, нарэшце, беларускія музыкі будуць здольныя яго граць).

Калі Аляксей Розаў зайграў Скочнэ на вечарынцы пад Барысавам і запрасіў танчыць, толькі тры пані адважыліся выйсці – можа, менавіта такіх і называюць «смелыя жыдоўкі», 2019

Атрыманыя цягам стасаванняў з найкруцейшымі ваймарскімі танцмайстрамі і музыкамі скілы не маюць дачынення да «прафесійнасці» маёй харэаграфіі. З аднаго боку, харошы яўрэйскі танцор гэта не той, хто выкідвае эфектныя каленцы, сядае на папярэчны шпагат ці круціць сорак восем фуэтэ (хаця можна і так, не супярэчыць жа). З другога – задача «падружыцца са сваім целам» патрабуе доўгай і маруднай «дамашняй работы». Часта – з рэфлексіяй і сумнымі думкамі. І пошукамі свайго асабістага шляху. Таму «хутка-смачна» прадаць падобны трып у іншае вымярэнне душы і цела не атрымаецца.

Але ж і павольна часам не атрымліваецца.

«Дайце мне крокі, фігуры, я вывучу! Змагу імправізаваць і складваць свае фігуры пад ваш хосідал!» – кажа танцорка на штотыднёвых танцавальных занятках. На жаль, танцмайстра не раздасць гатовыя пазлы, з якіх ты складзеш карцінку, іх тут няма. Тут ёсць толькі тваё жаданне нешта паведаміць разам з музыкай. «А я не хачу нічога паведамляць, я хачу рухацца і выглядаць пры гэтым прыгожай. Я не ведаю, што я мушу рабіць адна!» Таму што мы са сваёй славянскай ідэнтычнасцю трактуем бытавы танец як апрыёры парны. І ў гэтым шмат сэксуальнага. Акрамя таго, што мы баімся выказвацца праз рух і быць адкрытымі, нас яшчэ палохае магчымасць выглядаць непрывабна для тых, хто мусіць ацэньваць нашае цела… Не магу сказаць, што ў яўрэйскім танцы (нават у такім містычным і філасофскім, як Хосідал) саўсім няма флірту. Але найперш у ім – годнасць.

Ваймарскі баль 2019 г., яўрэйскае вяселле – не ўпэўненая, ці гэта міцве-танц (рытуальны танец у гонар нявесты), але – танцуюць усе! І гэта той самы Хосідал, які вяртаецца, нарэшце, у яўрэйскую супольнасць.

Далей пра клезмераў. Без іх танцаў быць не можа. І яны таксама зараз робяцца моднай тэмай. Прапаную пагугліць, хаця б для таго, каб адрозніваць, што тут клезмерская музыка і хто тут клезмер. Тут, у Беларусі – пакуль што ніхто. Ізноў тое ж пытанне: называючы фэст (каторы адбыўся ў Мінску восенню) клезмерскім, вы хочаце сказаць, што там будуць клезмеры? Ці гэта ўсё ж канцэрт, дзе музыканты прафесійна і эфектна выканаюць музыку, якую некалі гралі клезмеры?

Першасная функцыя яўрэйскага музыканта была – суправаджаць святы, рытуальныя моманты, якія часта і былі танцавальнымі. Так, час ішоў, святы і звычаі змяніліся, змянілася і роля музыкаў. Танцы зніклі, іх месца занялі святочныя канцэрты, дзе прастора падзяляецца на сцэну і глядацкую залю. Наведвальнік свята ўжо не ўдзельнічае ў агульным акце цалкам, а музыкі зрабіліся сцэнічнымі артыстамі і «выступаюць» перад публікай. Яны мусяць развіваць не свае здольнасці да дыялога з танцорамі, а перформерскія якасці і тэхнічнасць, каб гледачу было цікава сядзець і слухаць.

Адзін мясцовы клезмер нядаўна запрашаў на вечарынку. Не, кажу, я не буду пад вашае гранне нічога танчыць… «Ай, што за капрызы. Мы ўсё вывучым, што скажаш!» Не атрымаецца, кажу. Вы ж гадамі гралі па нотах, для гледачоў, са сцэны. А каб разумець танцораў, добра было б самому гэта патанчыць, паглыбіцца ў сэнс гэтых танцаў. Бо як інакш зразумець, як гэта граць? Не, кажа наш шаноўны клезмер (каторы ніколі не танчыў і наўрад ці тусіў на вяселлях побач з клезмерамі з маленства), я не згодны.

Ну, што будзеш рабіць! Што, што… Танчыць з тымі, хто ўмее граць для танцораў. І стасавацца з музыкамі, гатовымі злезці са сцэны і далучыцца.

Фрэйлэхс. Аляксей Розаў грае для танцораў на вечарынке пад Барысавам пасля сваёй канцэртнай сольнай праграмы. Разам з «Жыдовачкай», снежань 2019

Столькі складанага. І музыкаў няма, і танцоры бунтуюць. І папулярызацыя штарміць, выносячы на бераг замест бурштыноў сплашныя сем-соракі… І калі нехта запытвае: «Дык а нашто вам менавіта яўрэйскія танцы? Хіба іншых няма?». У тым і справа, што іншых ёсць. А я хачу, каб былі і гэтыя.

А зараз абяцаная казка.

Прыехаў у мястэчка хлопец таргаваць слівы. Стаў на кірмашовай плошчы і крычыць: «Мяняю слівы на смецце! Больш вашага смецця, больш сліў!» І гаспадынькі, во, кажуць, што за дурны мужык! Мяхамі папрыцягвалі яму, павымятаўшы з хат і хлявоў, нават адна ў адной пазычалі. А нейкая сціплая дзеўка прынясла невялічкі вузэльчык, бо больш па сваёй хаце не назбірала. «Прасціце, – кажа, – больш няма. Можна мне хаця б две штучкі?» А хлопец паглядзеў на яе, закахаўся, пасадзіў на цялегу і павёз з сабой у церамок. Такая сабе метафара, дый патрыярхатную жаночую гаспадарлівасць прасоўвае. Але мой сэнс тут – бясплатныя слівы гэта толькі слівы, а каб адшукаць нешта каштоўнае, бывае, прыходзіцца шмат смецця перабраць.

Спадзяюся, час агрэсіўнай папулярызацыі міне, бо любы хайп, падаецца, ад лукавага. І з намі застанецца вечны Хосідал у найчысцейшым выглядзе.

Возера Севан разам з Хосідлам стала другой маёй каштоўнасцю, знойдзенай мінулым годам. 2019, фотка Юлі Б.

Жыццесцвярджальны ПОСТСКРЫПТУМ

Для тых, каму цікава далучыцца да нашай, невялічкай пакуль што, суполкі аматараў Yiddish Dance, рэзюмірую асноўныя свае назіранні:

  1. Яўрэйскія і славянскія танцы моцна адрозніваюцца па сваёй сутнасці, манеры і выкананні, нягледзячы на падабенства формаў, рытмаў і мелодый. Хаця пад некаторыя беларускія мелодыі выдатна атрымліваюцца яўрэйскія танцы і наадварот.
  2. Яўрэі традыцыйна не танчылі парных танцаў тыпу полек і вальцаў, гэты тып адсутнічае ў іх танцавальнай практыцы і з’яўляецца ў яўрэйскім асяродку недзе цягам ХХ стагоддзя, у розны час – у залежнасці ад рэгіёна Ўсходняй Еўропы.
  3. «Разам альбо сольна, фрэйлэхс альбо хосідал» – галоўны прынцып выканання яўрэйскага танца. Зараз мы бачым тры асноўныя тыпы: калектыўны вясёлы танец (фрэйлэхс, ці ў беларускім варыянце – рэдл), сэтавыя альбо кантрадансныя танцы (шэр, патч-танц і інш.), сольны танец (хосідал). Фрэйлэхс – для ўсіх людзей рознага ўзросту. Шэр – пераважна для маладых. А хосідал прыстойна танчыць пасля сарака-пяцідзесяці… калі ёсць пра што. Можа падацца, што яўрэі затанчылі хосідал у пары, але не. Кожны ўсё роўна танчыць свой асобны танец.
  4. Не ведаю, што тут больш складана – захоўваць асінхроннасць рухаў пры татальнай арганічнасці і выразнасці танца (уласцівасць менавіта Yiddish Dance) ці напоўніць кожны свой жэст сэнсам. Падазраю, гэта бакі адной і той жа поўні і ўдасканальваюцца паралельна.
  5. Карацей, калі вы танчыце па-яўрэйску, гэта адразу бачна, а жэсту, каторы робіць танец яўрэйскім, немагчыма навучыцца, пераняўшы (скапіраваўшы) рухі ад танцмайстраў. Атрымаецца хіба пантаміма. Яўрэйская мова цела прыходзіць праз асабісты досвед і вывучэнне ўласнага цела. Пажадана – у native асяродку.
  6. Каб граць клезмерскія мелодыі для танцораў, трэба самому гэта танчыць. Бо як ты будзеш граць, калі не разумееш, пра што «тая песня»? Дарэчы, клезмер гэта ніколі не песня. Гэта невербальны спіч – спалучэнне рытму, мелодыі і руху. І гэта заўжды імправізацыя.
  7. Падтрымаць варкшопы з Зевам Фельдманам, што запланаваныя нашым барысаўскім Клубам гістарычнага танца на восень 2020 года, можна тут.
  8. Для тых, каго вабяць жвавыя колавыя танцы з тыповымі «яўрэйскімі рухамі» пад вясёлыя яўрэйскія песні, існуюць ізраільскія танцавальныя імпрэзы. Развучваецца гэтаe шчасце за паўгадзіны, нясе радасць у масы. І, у прынцыпе, як сказана ў адной хасідскай прытчы, хто разам танчыў, той адзін аднаго ніколі ўжо не заб’е.

Ната Голава, г. Барысаў

Ідэя тэксту ўзнікла дзякуючы варкшопам у Ваймары, куды мы патрапілі праз праграму МОСТ, даследчыцкім матэрыялам Зева Фельдмана © і прыватным размовам з ім.

 

Апублiкавана 24.01.2020  18:01

PS. от редактора belisrael.info

Несомненно, энтузиазм Наталии Головой заслуживает поддержки. Связаться с ней можно также через стр. в фейсбуке или написав на адрес сайта amigosh4@gmail.com 24.01.2020  20:05

Водгукі

Виктор Бардасов Дзякуй, змястоўна і глыбока (з фб, 25.01.2020)

* * *

Пра «час агрэсіўнай папулярызацыі», які мусіць «мінуць». Менавіта з «папулярызацыі» (не ведаю, наколькі агрэсіўнай) я пачаў справаздачу пра мінскі клезмерфэст (і, як потым пазначыў у сваім ЖЖ, на сёе-тое забыўся): першым буйным папулярызатарам яўрэйскай музыкі ў Сінявокай (не першым выканаўцам, вядома; былі і да яго) стаў Аляксандр Памідораў, які спеў «Ломір зіх ібэрбэтн» у «Народным альбоме» (1997)... Потым былі розныя яўрэйскія «міжсабойчыкі», потым усё той жа Зісл Сляповіч граў па вяселлях і кавярнях, пакуль не паспрабаваў арганізаваць «КлезмерШОК» (2005). З якога выйшаў у перакананні, што яўрэйская культура тут нікому не цікавая, але свае «Жыдовішчы», удзелы ў «Вольным паветры» і г. д. працягваў, пакуль не жаніўся і не з’ехаў. Паралельна ладзіліся іншыя «яўрэйскія» і «каляяўрэйскія» імпрэзы (на беларускім «бязрыб’і» не да кашрута!), пакуль усё той жа фэст не пазначыў пераход на новы якасны ўзровень (пра які казала і аўтарка матэрыялу «Навошта і чаму ў Беларусі праводзяцца яўрэйскія фестывалі?»). Цяпер і тэлевізар рэкламуе Іну Афанасьеву як спявачку, у чыім рэпертуары песні на рускай, беларускай, не-памятаю-яшчэ-на-якіх мовах – і на ідышы.

Гэты ўспамін кажа пра тое, што яяк карыстальнік, зусім не супраць папулярызацыі і зусім не ўпэўнены, што яна «агрэсіўная»!.. Наадварот, я спадзяюся, што дасягнуты ўзровень будзе замацаваны (адзін фэст  выпадковасць, два – збег выпадковасцей, і толькі тры і больш – ужо звычка (с)), і за ім будуць узятыя новыя вяршыні!..

Пра клезмераў. Упершыню яўрэйскімі песнямі я зацікавіўся, калі (чамусьці ўжо ў 1990-я) упершыню прачытаў усе кнігі Рыгора Рэлеса, што ён надарыў маёй бабулі (яна з ім працавала ў адной школе працоўнай моладзі), і ў нейкім апавяданні згадваўся чалавек, які збіраў песні супраціву ў Другую сусветную. Гэта я да таго, што ў вузкае азначэнне клезмера не трапяць ні «гебіртыгі з мангерамі», ні нават «Папіросн»... Так што я за пашыранае тлумачэнне гэтага тэрміну (хаця ў гэтым родзе мусіць існаваць безліч відаў і падвідаў!) 😉

Пётр Рэзванаў, г. Мінск, 27.01.2020  13:20

Шендерович, шахматист & сатирик

В. Шендерович. Только «Правда»…

В Рейкьявике идет матч за шахматную корону: Спасский – Фишер! Иногда мы даже разбираем с отцом партии. Я люблю шахматы, на скучных уроках играю сам с собой на тетрадном листке в клеточку. Делается это так: в тетради в клетку шариковой ручкой рисуется доска (половина клеток закрашивается той же ручкой), а карандашом, тоненько, рисуются фигуры. Ход делается в два приема: фигура стирается ластиком и рисуется на новом месте.

Но я отвлекся, а в Рейкьявике Спасский – Фишер. Какое-то время этот матч – чуть ли не главное событие в прессе: через день публикуются партии с пространными комментариями… Потом комментарии помаленьку скукоживаются, потом исчезают тексты партий. А потом однажды я читаю (петитом в уголке газеты): вчера в Рейкьявике состоялась такая-то партия матча на первенство мира. На 42-м ходу победили черные.

А кто играл черными? И кого они победили? И что там вообще происходит, в Рейкьявике?..

Так я впервые был озадачен советской прессой.

О, это умение сказать и не сказать! Уже много лет спустя, в андроповские времена, всей стране поставило мозги раком сообщение ТАСС о южнокорейском лайнере, нарушившем наше воздушное пространство: «На подаваемые сигналы и предупреждения советских истребителей не реагировал и продолжал полет в сторону Японского моря».

Как это: продолжал полет в сторону Японского моря? По горизонтали или по вертикали? Стреляли по нему или нет? Военный был самолет или все-таки пассажирский? Понимай как хочешь.

А еще лучше не понимай. Напрягись вместе со всем советским народом – и не пойми.

* * *

Как Антошкин и Колобов играли в шахматы

(рассказик 1989 г.)

Антошкин всегда играл черными и без ферзя. Когда он просился поиграть белыми и с ферзем, Колобов молча клал ему на лицо волосатую пятерню и сильно толкал.

Когда Антошкин вставал на ноги, Колобов забирал у него обе ладьи — одну правой рукой, а другую левой.

Антошкин мучительно думал и делал ход. Если ход Антошкина Колобову не нравился, он бил его кулаком в лицо и велел делать другой. Если Антошкин не хотел делать другой, Колобов заставлял его приседать и отжиматься.

Сам Колобов над ходами не думал, а ходил сразу, два раза подряд. Если Антошкин начинал протестовать, из-за кулис выходили два колобовских приятеля, брали Антошкина за руки, за ноги и били головой о стену.

На десятом ходу Колобов предлагал Антошкину сдаваться. Если Антошкин не сдавался, его уничтожали, а Колобов делал ход конем. Конь у Колобова ходил буквой «Г» и другими буквами, и снимать его с доски запрещалось: за это били ногами и унижали морально.

Иногда у Антошкина сдавали нервы, он начинал плакать и звать судью. Приходил судья, признавал Антошкина душевнобольным и сажал в психушку. В этом случае Антошкину засчитывалось поражение, потому что по переписке Колобов не играл.

Но проходили годы, Антошкин возвращался и говорил Колобову:

— Ну что, сыграем еще партейку?

—Не надоело? — спрашивал Колобов, разминаясь.

— Нет, — отвечал Антошкин, приготовивший несколько блестящих дебютов.

И они играли еще, семьдесят лет подряд. И потом еще много раз…

И никак Антошкин не хотел смириться с тем, что Колобов играет сильнее.

* * *

Виктор Шендерович: Для меня шахматисты – это, прежде всего, характеры

17.11.2011 (ruchess.ru)

В первый день Мемориала Таля партии для зрителей в режиме реального времени комментировали гроссмейстер Эмиль Сутовский и писатель Виктор Шендерович. После окончания эфира с ними побеседовала наш корреспондент Мария Фоминых.

– Виктор, Вам впервые пришлось вести шахматную трансляцию. Понравилось?

В.Ш.: Вел-то больше гроссмейстер Сутовский, я был скорее на подхвате – вторым клоуном. Коверных, их же двое: «Здравствуй, Бим! Здравствуй, Бом!» Я был вторым номером здесь и той стенкой, от которой отскакивал этот горох. Конечно, он отскакивал неплохо. Для меня самого было интересно несколько вещей. Первое – психологическое погружение. То, как закончились партии, я бы и так прочел. Но мне бы от этого было ни холодно ни горячо. А так, когда ты сюда попадаешь, то начинаешь сопереживать, чувствуешь, что это живые люди, с характерами, с фактурой, с психологией, с возрастом. Оказывается, за это можно болеть, как болеешь за футбол или за хоккей. Это одна сторона вопроса. Вторая заключается в том, что, поскольку со мной шесть часов комментировал гроссмейстер Сутовский, то, может быть, это иллюзия, но мне показалось, что я даже начал что-то понимать внутри того, что происходит. И это для меня тоже открытие, потому что лет 20, а то и 25… Когда последний раз играли Карпов с Каспаровым?

Э.С.: В Нью-Йорке, 90-й год.

В.Ш.: Да, стало быть, 20 с лишним лет я уж точно не разбирал партии и не погружался в игру. Поэтому для меня это поразительный опыт. Эмиль не даст соврать, что когда мы договаривались, я сказал, что приду на 1,5–2 часа. Я просто боялся, что больше не просижу – и мне будет дальше неинтересно, и со мной будет дальше неинтересно. Но мы в итоге просидели все шесть часов, и мне было очень интересно, я получил новый опыт.

– Эмиль, Вам, наверное, много раз приходилось комментировать, разбирать партии вместе с гроссмейстерами. А здесь был опытный соведущий, интереснейший собеседник, но при этом в шахматах ему приходилось все время что-то объяснять.

Э.С.: С интереснейшим собеседником всяко интереснее. Дело в том, что когда комментируют два гроссмейстера, и у меня такое, конечно, было, то неизбежно идет столкновение личностей, столкновение оценок, даже просто шахматных вкусов. Кто-то считает, что в позиции лучше жертвовать пешку, кто-то – что забирать. А когда такой формат, что в тандеме работают гроссмейстер плюс интересный любитель, умеющий и поговорить, и послушать, то получается все очень здорово. Мне кажется, это находка, и мне бы очень хотелось, чтобы подобный формат прижился и привлек больше зрителей, которые бы следили за партиями гроссмейстеров. И несмотря на то, что мы, особенно я, наверняка говорили немало недостоверных вариантов, мне кажется, что зрителям все-таки интереснее следить за такими рассуждениями, чем за компьютерными линиями, которые приводит большинство шахматных сайтов в поисках несуществующей шахматной правды, не утруждая себя погружением в психологизм борьбы.

– Спасибо, Эмиль. Виктор, а что для Вас вообще шахматы? И изменилось ли отношение к ним после сегодняшнего дня?

В.Ш.: Я с придыханием и невероятным пиететом отношусь к шахматам. Для меня это какой-то стык науки, спорта и искусства. И в молодости меня, как всякого еврейского мальчика, конечно, научили двигать фигуры. В 1973 году я ходил на чемпионат СССР по шахматам, там играли Таль, Спасский. Я их всех видел на сцене ЦДКЖ. Конечно, я испытывал огромный пиетет. Я следил за шахматами. И я понимаю, что это огромный мир, к которому я имею отношение, как астроном к звездам. Я на это могу смотреть и ничего в этом не понимаю. Конечно, я прекрасно отдаю себе отчет, что я понимаю лишь сотую часть того, что понимает Эмиль.

Э.С.: Вы себе льстите!

В. Шендерович и Э. Сутовский

В.Ш.: Ха-ха! Тысячную, разумеется. Про это я еще расскажу одну байку. Конечно, тысячную. Но для меня по типу моей природы, моего характера и профессии гораздо интереснее психологическая составляющая. Для меня шахматисты – это, прежде всего, характеры. Вот Василий Иванчук. Конечно, я знал это имя. И, конечно, я знал имя Карлсена, и, конечно, знал имена Ароняна, Свидлера и так далее. Но когда ты наблюдаешь за Иванчуком или за Свидлером, ты понимаешь, до какой степени это драматургически разные фигуры. И это невероятно интересно! Поведение людей, то, что называется body language.

– Да, у некоторых гроссмейстеров очень интересный язык тела…

Э.С.: Не будет об этом!

В.Ш.: Почему? Нет, ребята, гениям можно. Вы Пушкина не видели! Как он себя вел.

Э.С.: В этой связи вспомню фразу Сталина о Пастернаке…

В.Ш.: Про то, что нет других?

Э.С.: Не, не эту! У нас есть другие шахматисты. А вот про Пастернака он сказал: «Не трогайте этого небожителя!»

В.Ш.: А по поводу «Вы себе льстите» есть замечательная байка. Каспаров впервые приехал в Нью-Йорк довольно молодым человеком. Там встретился с бывшим шахматистом, из Баку, кстати, который живет давно в Нью-Йорке, но больших шахматных степеней не достиг. И вот они встретились, он водил Каспарова по Нью-Йорку, о чем-то ему рассказывал, и любознательный Каспаров все время интересовался, как устроено это, как устроено то. Тот отвечал: «Да я в этом не разбираюсь, в этом не разбираюсь». И Каспаров темпераментно спросил у него: « В чем же ты разбираешься?» Последовал гениальный ответ этого человека: «Я хотел сказать – в шахматах, но постеснялся».

– Было очень интересно слушать вас сегодня в эфире, получила огромное удовольствие. Виктор, если бы Вас пригласили еще прийти в качестве комментатора турнира, согласились бы?

В.Ш.: Если найдется время, то с удовольствием. Это не фигура речи, для меня это действительно удивительный опыт. И то, что я теперь буду следить за этим другими глазами. После того, как увидишь этих людей, их характеры, то всё это становится намного интереснее и ближе.

* * *

Виктор Шендерович (запись в фейсбуке от 21.08.2018):

Моя историческая родина (если не углубляться в библейские дела) – конечно, Белоруссия. Бабушки-дедушки все тамошние: Мозырь, Гомель, Могилев, Бобруйск. И чудесным образом, первым исполнителем главной роли в моей пьесе об этих советско-еврейских эмиграционных рефлексиях «Потерпевший Гольдинер» – в Чикаго, в 2011 году – стал минчанин Slava Kaganovich. Сейчас ее репетируют в Лондоне Олег Сидорчик и Анастасия Зиновиева, тоже белоруссы.

С Настей и не менее прекрасной Alexia Mankovskaya я работал весной над пьесой «Какого черта» – то-то было счастье!

На этих туманных берегах вообще собралась нехилая белорусская театральная компания во главе с Vladimir Shcherban (в прошлом – знаменитый «Свободный театр»). По ссылке – их последняя работа по Лермонтову, представленная в Эдинбурге: https://tickets.edfringe.com/whats-on/hero-of-our-time

А пока они покоряют Альбион, я таки, похоже, прилечу в Минск на концерт, отмененный и снова чудесно назначенный по отмашке из Вискулей, ибо воля Его переменчива, а планы непредсказуемы. Но не мое дело слюнявить палец и гадать о направлениях ветра. Мое дело, если все сложится, приехать с концертом на историческую родину…

Так что, дорогие белоруссы, милости просим: 25 октября в Минске. И может быть – еще один концерт, то ли в Гомеле, то ли в Витебске…

Обещаю держать в курсе.

* * *

Редакция belisrael.info присоединяется ко всевозможным поздравлениям в адрес Виктора Анатольевича Шендеровича (15 августа ему исполнилось 60!)

Опубликовано 22.08.2018  13:11