Tag Archives: “Белпочта”

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (46)

Вясна вярнулася ў цэнтральнаеўрапейскія прасторы, а паралельна прачнуліся хобіты і оркі грамадзяне і вышэйшае чынавенства. Дробнае чынавенства вагаецца, але ўсё часцей яно – з народам, бо не хоча быць крайнім пасля «сацыяльных экспэрыментаў», дый у любым разе яно часцей трапляе пад «ператрахванне», чым… Ладна, не будзем пакуль пра самых чэсных міністраў, шэфаў адміністрацыі, etc.

Не паспеў Нацыянальны цэнтр прававой інфармацыі распаўсюдзіць «шляхаводнік па Дэкрэце № 3» (ацаніце сумны гумар сітуацыі – у суседзяў выдаюцца шляхаводнікі па гарадах, крамлях і палацах, у нас – па бюракратычных пісульках), як усё нафіг састарэла. 9 cакавіка, пасля масавых пратэстаў – не толькі ў Мінску, а і ў абласных ды некаторых раённых цэнтрах – раптам выявіліся вапіюшчыя «перагіны на месцах» (С). Аказваецца, дзеянне «ідэалагічнага, маральнага дэкрэта» (прыметнікі ад таго, хто яго падпісаў) можна адтэрмінаваць на год, а спагнаныя «за дармаедства» грошы вярнуць тым, хто іх заплаціў. Праўда, не цяпер, калі-небудзь потым… У духу кінчаўскай песні: «Тоталитарный рэп – это абстрактный пряник / Или совершенно конкретный кулак».

Дзясяткі тысяч людзей да 20.02.2017 заплацілі дзяржаве грошы – ці то са страху, ці то з аблудна зразуметай законапаслухмянасці (а хтосьці так расхваляваўся ад ліста з падатковай, што звёў рахункі з жыццём)… Грошы, паводле афіцыёзнага тлумачэння на pravo.by, мусілі быць накіраваныя на «рашэнне задач па комплексным эканамічным і сацыяльным развіцці адпаведнай тэрыторыі, якія стаяць перад мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі». Але такое тлумачэнне не задаволіла пратэстоўцаў. Тады «галоўны» прапанаваў іншую версію: «Усе гэтыя грошы да капейкі павінны быць накіраваны на ўтрыманне дзяцей. Толькі дзецям!»

Калі нешта ідзе не так, то заўсёды можна прыкрыцца інтарэсамі дзяцей – лалітыка, у натуры… Ну і ёсць жа даўняя майса, прыведзеная (анты)савецкім сядзельцам Эдуардам Кузняцовым у кнізе «Шаг влево, шаг вправо…» (Іерусалім, 2000)

Заб’еш аднаго чалавека – атрымаеш працяглы тэрмін зняволення. На роўным месцы падпсуеш жыццё тысячам сваіх суграмадзян, забраўшы ў кожнага, магчыма, год-два жыцця – і нічога… Пакуль – нічога. Дэкрэт фармальна не адменены, так што рана баналізаваць падзеі, збліжаючы беларускія пратэсты з замежнымі «па матывах і дынаміцы», як гэта зрабіў адзін фацэт з «Радыё Свабода». Ён жа прыпісаў пратэстоўцам «савецкае» разуменне справядлівасці, што зусім абсурдна праз 25 гадоў пасля скону СССР. Можа, у каго са старэйшых работнікаў яно захавалася, але ж не яны зараз «робяць пагоду».

У чым я, выпускнік ЕГУ, згодзен з фізматаўцам Юрыем Дракахрустам, дык гэта ў тым, што «выкалупванне правакатараў» (завадатараў), як разынак з булкі, не дасць эфекту, пажаданага для ўладаў. Ну, пасадзілі на суткі Губарэвіча, Лябедзьку, Рымашэўскага і «прымкнуўшую да іх» Вольгу Кавалькову – на іх месца прыйдуць іншыя. Як той спяваў, «прежде путал народ, кто здесь друг, а кто враг, а теперь сам народ – “враг народа”!» Дый Сібіры ў нас няма, так што, «адкінуўшыся» з чарговага Акрэсціна, актывісты зноў зоймуцца сваёй справай, умела або няўмела.

На час падрыхтоўкі гэтай серыі ў бальніцах памерлі тры з пяці жанчын, якія атрымалі цяжкія апёкі (звыш 50% паверхні скуры) у час выбуху на Скідзельскім цукровым камбінаце. Недахоп грошай на прадпрыемствах – што звязана і з адметным інвестыцыйным кліматам, створаным за апошнія 15-20 гадоў – штурхае эканоміць на ахове працы.

Яшчэ ў маі 2004 г. аўтары даклада «Нацыянальная стратэгія ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на перыяд да 2020 года» з сумам канстатавалі: «Тэхнічная база прамысловасці састарэла… Знос актыўнай часткі асноўных прамыслова-вытворчых фондаў па прамысловасці ў цэлым дасягнуў 80,2%, то бок намнога перавысіў крытычна дапушчальны ўзровень» (гл. п. 3.6). Неяк сумнеўна, што былі зроблены слушныя высновы – адно супрацоўніца інстытута мінэканомікі Целеш Ірына Леанідаўна, 1969 г. нар., без аніякіх спасылак перапісала абзацы з даклада ў свой «артыкул». Цяпер яна – кандыдатка эканамічных навук і разважае на канферэнцыях пра «інавацыйную структуру беларускай прамысловасці». Не выключана, што такія «інаватаркі» і падалі ўраду «суперідэю», дазволіць прадпрыемствам не налічваць амартызацыю, г. зн. рабіць выгляд, што сродкі вытворчасці не старэюць…

Мушу прызнаць, сам у час працы на дзяржаўным прадпрыемстве (2009–2011 гг.) ішоў на рызыку, парушаў асобныя нормы, каб зрабіць усё хутчэй і не «адрывацца ад калектыву»… Зрэшты, інструктажы па тэхніцы бяспекі (і ўводны, і наступныя) мала што мянялі. Першы ўклаўся ў 5-10 мінут – пры норме, здаецца, 30-40 – іншыя зводзіліся да роспісу ў журнале. Добра, што вытворчасць была не самая апасная, РУП «Белпошта».

Цяпер я належу да іншай арганізацыі – Саюза беларускіх пісьменнікаў, СБП. Клікалі туды яшчэ пасля выхаду кніжкі «Жывуць вольныя шахматы» (2010), аднак падаць заяву я наважыўся толькі ў канцы 2014 г., калі выйшаў шосты па ліку аўтарскі зборнік – «Нарысы шахматнай мінуўшчыны і будучыні». Атрымаў тры рэкамендацыі, прайшоў прыёмную камісію, і 31.03.2015 на пасяджэнні Рады СБП заява была задаволена.

Чацвёртага сакавіка 2017 г. у мінскім Палацы мастацтваў здарыўся з’езд СБП. На ім я прысутнічаў упершыню… дакладней, упершыню ў якасці паўнапраўнага ўдзельніка, бо ў 2002 г. дзякуючы добрай Алене Кобец-Філімонавай гасцяваў на падобным сходзе ў Доме літаратара, а заадно збіраў подпісы за «Дзень праведнікаў».

Некаторых падпісантаў сустрэў у кулуарах праз 14 з паловай гадоў; напрыклад, Алесь Бяляцкі паспеў за гэты час «посидеть и поседеть». Пасядзець у турме і пасівець.

Постфактум сёй-той параўноўваў з’езд СБП з мерапрыемствам брэжнеўскіх часоў – маўляў, адзінай мэтай было перавыбраць старшыню (Барыса Пятровіча), у якога, да таго ж, не аказалася канкурэнтаў. Усёй перадз’ездаўскай «кухні» не ведаю, але, паводле маіх назіранняў і адчуванняў, з’езд прайшоў даволі дэмакратычна. Альтэрнатыўных кандыдатаў на пасаду старшыні можна было прапанаваць і 4 сакавіка – іншая справа, што ніхто не пажадаў лезці на ражон «даходнае месца». У канцы лютага стала вядома, што міністэрства культуры не ўключыла СБП у пералік творчых саюзаў Беларусі, а на саму імпрэзу ніводзін дзяржаўны орган не прыслаў сваіх прадстаўнікоў… Між іншага, «пастанову № 7», дзе зроблена спасылка на артыкул 58 Кодэкса аб культуры, міністр наогул 30.01.2017 не меў права падпісваць, бо арт. 58 уступіў у сілу толькі праз некалькі дзён – фальстарт-с 🙂

Адбыліся выбары не толькі старшыні, але і Рады – ключавога органа ў Саюзе паміж з’ездамі, яго «ЦК». У сувязі з колькасным ростам СБП (каля 470 чалавек, а ў зале прысутнічала дзве з паловай сотні) склад Рады быў павялічаны да 39 чалавек. Я адкрыта галасаваў супраць такога рашэння (па-мойму, хапіла б і 29), але застаўся ў яўнай меншасці. Затое, калі надышоў час вылучаць непасрэдна кандыдатаў, і на 39 месцаў вылучылі 43 чалавекі, то «мой» кандыдат якраз прайшоў сіта адбору.

Супраць Б. Пятровіча галасавалі 8 удзельнікаў, а былога старшыню рэвізійнай камісіі ўвогуле забалатавалі пры таемным галасаванні, і ён не стаў нават шараговым яе сябрам. Такім чынам, няма ў саюзе жэстачайшай стабільнасці аж да стагнацыі. Такі ёсць з чым параўноўваць: Леаніда Левіна ў 2000-х гадах кіраўніком «яўрэйскай абшчыны Беларусі», як правіла, выбіралі аднагалосна.

Арганізатары з’езда памыліліся, не адразу пусціўшы ў залу экс-намесніка старшыні СБП Эдуарда Акуліна, які, пасварыўшыся з Пятровічам, у 2012 г. падаў заяву аб «прыпыненні паўнамоцтваў»: такога паняцця няма ў статуце, г. зн. дэ-юрэ Акулін заставаўся паўнапраўным членам Саюза. Скандальчык раздзьмухала «жоўтая» газета, і тут кіраўніцтва СБП зноў дапусціла памылку: напісала ў камісію па этыцы Беларускай асацыяцыі журналістаў скаргу на журналістку, якая «тэндэнцыйна асвятліла» і г. д. Аднак памылкі гэтыя не фатальныя: рэпутацыі суполкі яны істотна не шкодзяць.

Вядомы пісьменнік Б., які ў 2011 г. са скандалам пакінуў Саюз, у 2017-м кінуўся разважаць пра яго: «Ерархічны да непрыстойнасьці: аблізваць старых і падазрона ставіцца да любых праяваў іншадумства тут закон і норма», «Палітычна саюз белпісьменьнічкаў — выразна права-кансэрватыўны». Магчыма, у 1990-х гадах у гэткім апісанні мелася доля ісціны, зараз жа проста сумна чытаць, настолькі ўсё «міма». Няма ў СБП выразнай палітычнай лініі, дый ці павінен творчы саюз яе дэклараваць?.. Прапанову экс-кандыдата ў прэзідэнты Уладзіміра Някляева далучыцца да яго малавядомага «руху за дзяржаўнасць і незалежнасць», які ствараецца з 2015 г., удзельнікі з’езда адкінулі. Ніхто ніколі не прымушаў мяне «аблізваць старых», і я не хаваў крытычнага стаўлення да некаторых знакавых асоб СБП (Святлана Алексіевіч, той жа Някляеў…). Наўрад ці Віктару Жыбулю – чалавеку майго пакалення, якога сёлета зноў выбралі ў Раду – нехта ў Саюзе рабіў вымовы за «хуліганскія» вершы. І г. д.

В. Жыбуль вядзе прэзентацыю белмоўнага выдання Л. Кэрала «Скрозь люстэрка, i што ўбачыла там Аліса». Справа – перакладчыца Вера Бурлак, злева – выдавец Зміцер Вішнёў. Мінск, Няміга-3, 12.03.2017.

У Палацы мастацтваў прадаваліся цікавыя кнігі, а сёе-тое раздавалася задарма, напрыклад, згаданы ў пазамінулай серыі фаліянт гісторыка-гумарыста «З дазволу караля і вялікага князя».

Як абяцаў, прывяду пару старадаўніх анекдотаў:

* * *

Блазан старога караля, назіраючы, як таму падчас хваробы ставілі п’яўкі, заўважыў: «Вось гэта сапраўдныя прыдворныя і прыяцелі яго вялікасці».

* * *

Караль Радзівіл растрачваў вялізныя сумы на сваё разгульнае жыццё і ўтрыманне шматлікай зграі дармаедаў, што складала яго пастаянную світу. З гэтай прычыны Шыдлоўскі, кашталян з Жарнова, заўважыў:

– Калі так пойдзе далей, то, Пане Каханку, страціць можна ўвесь маёнтак.

– А ты, пане каханку, не страціш нічога, бо нічога не маеш! – разгневаўся Радзівіл.

Шыдлоўскі працягваў сваё:

– Князю, жывеш па-каралеўску, а кароль, між тым, на ўсім эканоміць.

– Я жыву па-радзівілаўску, а кароль так, як можа… Кароль сапраўды эканоміць на ўсім, нават блазнаў не трымае пры двары, бо мае іх бясплатна ў сенаце.

* * *

Шкада, што вышэйшыя чыноўнікі не завіталі на з’езд – даведаліся б нямала карыснага, можа, абразнастаілі б сваё панылае існаванне… Дальбог, няпраўда тое, што «свет абыдзецца без літаратуры, ужо зусім хутка».

Тым часам ізраільцы не спяць у шапку. Прачытана ў фэйсбуку пасольства Ізраіля ў Мінску:

21 лютага 2017 г. у Міністэрстве замежных спраў Рэспублікі Беларусь з удзелам кіраўнікоў і прадстаўнікоў дыпламатычнага корпуса адбылося ўрачыстае мерапрыемства «Я нясу вам дар», арганізаванае супольна з дзяржаўным літаратурным музеем.

Намесніца кіраўніка місіі Юлія Рачынскі-Співакоў прачытала верш Янкі Купалы “А хто там iдзе”, які адмыслова дзеля гэтай падзеі быў перакладзены на іўрыт дбаннем Шауля Рэзніка пры садзеянні Сяргея Шупы.

Той самы пераклад. Крыніца: https://www.facebook.com/siarhej.shupa/posts/10154484937368763?pnref=story

Чамусьці «роднае» радыё С. Шупы не адзначыла гэты, безумоўна, важны для культуры чын Ш. Рэзніка. Верш «А хто там ідзе?» часоў першай расійскай рэвалюцыі па-свойму класічны, ён пераствараўся на дзясятках моў (ёсць ідышная версія Зэліка Аксельрода). Хочацца, каб перакладаліся і больш сучасныя творы. Гадоў 10, напрыклад, мару, каб з’явіўся іўрыцкі варыянт верша Уладзіміра Караткевіча «Яўрэйцы», прасіў сяброў знайсці ў Ізраілі годнага перакладчыка, але… Ну, можа, зараз нешта зрушыцца з мёртвай кропкі.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

12.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 12.03.2017  17:50

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (36)

Чарговая гадавіна «прэзідэнцкіх выбараў» 2010 г., пасля якіх, калі верыць адной знанай пісьменніцы, «мы жывем у іншай краіне, вярнуліся ў 30-я сталінскія гады… Ужо няма адной Беларусі, ужо дзве Беларусі». Я ўспрымаў сітуацыю не так эмацыйна і 20.12.2010 панёс адрасатам з «абедзвюх Беларусяй» купу газет, пісьмаў і паведамленняў. Праца на пошце была добрая тым, што прышчапляла філасофію кшталту «вайна вайной, а абед згодна з раскладам».

Дзень, калі ў Мінску выйшлі ў цэнтр горада тысячы, былі затрыманы сотні, а многіх з іх збівалі на горкі яблык, заслугоўвае таго, каб яго памяталі. Надоечы адзін круты палітык (што там хаваць, сам Мікола С.!) прапанаваў абвясціць 19 снежня «Днём годнасці». Была, вядома, і годнасць, аднак перамогай яна не абярнулася. Мо таму, што, як казаў польскі сацыёлаг Рышард Радзік (цытую з «Аrche» № 4, 2016), «беларускія апазіцыйныя эліты схільныя бачыць рэчаіснасць такой, якой яна павінна быць, замест таго, каб даследаваць яе такой, якой яна ёсць насамрэч».

«Лідэры», якія збіралі «народ», па-ранейшаму мелі справу збольшага з атамізаванымі індывідамі; падзеі 2001 і 2006 гг. мала чаго навучылі апанентаў Лукашэнкі. Прыпамінаю абяцанкі Уладзіміра Някляева ў «Народнай волі» (07.12.2010): «Гэтым разам плошча будзе мірнай. Створаныя намі дружыны гатовыя ва ўсім супрацоўнічаць з міліцыяй». Не прайшло і двух тыдняў, як Някляеў, сур’ёзна траўмаваны па дарозе на «мірную плошчу», апынуўся ў бальніцы, адкуль быў гвалтоўна адпраўлены за краты, і чытачам «Нашай Нівы» давялося бараніць яго права на медычную дапамогу.

Роля «дружын» да канца не зразумелая, як і сама ідэя «мірных пратэстаў» пасля аб’явы цэнтрвыбаркама пра вынікі «выбараў». Задоўга да 2010 г. у мяне склалася ўражанне, што апаненты Лукашэнкі вырашылі пераняць знешні бок украінскага Майдана… іншымі словамі, перамагчы суперніка ў сімвалічным полі, не замахваючыся на рэальныя рычагі ўлады. Як пісаў Андрэй Сіняўскі звыш 50 гадоў таму пра познесталінскую літаратуру: «Ні пры якіх умовах, нават для карысці справы, станоўчы герой не мае здавацца адмоўным… І вось ужо ён перамагае ворага не спрытам, не розумам, не фізічнай сілай, а адным сваім гордым выглядам». «Матрыца» сацрэалізму, відаць, і ў 2010 г. трымала тых сфармаваных у СССР літаратараў і літаратуразнаўцаў, якія апраналіся ў шаты палітыкаў і паліттэхнолагаў… Выстаўленне перад публікай «дзевяці Вацлаваў Гаўлаў» (выраз не мой, а дылетанта ад усіх навук Віктара М.) дапаўняла карціну.

І праз шэсць гадоў Беларусь застаецца «жандаром» – калі не для свету, то для постсавецкай прасторы дакладна. Справа даўняя, але ці выпадкова ў 2008 г. іменна ў Мінску з падачы БАБа пасадзілі за краты грамадзян ЗША – хітрамудрага адваката Эмануіла Зельцара і яго сакратарку? Пра Баўмгертнера і траіх «беларусафобаў» гаварылася ў 34-й серыі, а цяпер – новы эпізод: арышт у Мінску 14.12.2016 блогера з ізраільскім пашпартам Аляксандра Лапшына. Паведамлялася, што яго патрабуюць выдаць улады Азербайджана, бо ён без іх санкцыі ездзіў у Нагорны Карабах і пісаў пра гэта (страшны грэх!) У выніку Лапшын арыштаваны на два месяцы – цешыць, што нетаропкае міністэрства замежных спраў Ізраіля ўсё ж заступілася за суайчынніка.

Чыноўнікі Беларусі, пачынаючы з галоўнага, сваімі рукамі ствараюць імідж для сінявокай… Зрэшты, многіх палітыкаў у суседніх (і не толькі) краінах імідж лукашэнкаўскай Беларусі ў цэлым задавальняе; ён надаецца хаця б для таго, каб палохаць уласных грамадзян. 20 год таму ўмоўны «Захад» мог адносна лёгка стаць на шляху спаўзання Беларусі ў аўтарытарызм, ды не пажадаў… Праўду зараз наўрад ці хто скажа, але існуе канспіралагічная версія пра патаемную дамоўленасць эліт: «мы» вывелі ядзерную зброю з тэрыторыі Беларусі (вывад завяршыўся 27.11.1996 – акурат пасля другога рэферэндуму, выйгранага Лукашэнкам), а «вы» імітуйце сабе змаганне за дэмакратыю і правы чалавека, прымайце рэзалюцыі, заахвочвайце «апазіцыю» рабіць тое самае, вазіце яе на семінары – абы рэальнай канкурэнцыі з намі не вялося. І воўкі цэлыя, і авечкі сытыя…

У 1997-98 гг. слухаў я лекцыі некаторых тутэйшых і замежных выкладчыкаў у ЕГУ пра паступовы пераход Беларусі да дэмакратыі, і задаваў сабе пытанне: няўжо яны не бачылі, што адбывалася наўкол? Падаецца, што не хацелі бачыць… Затое пасля 19.12.2010 некаторыя «заходнікі» рабілі выгляд, што здзіўлены: «Рэжым Прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі адрэагаваў з нечаканай жорсткасцю» (з прадмовы старшыні фонда Адэнаўэра да кнігі «Голас волі з-за кратаў», 2013 г.). Усё б нічога, калі б гэтая робленая наіўнасць не адбівалася на лёсах маіх суайчыннікаў. У рэшце рэшт нават Андрэю Саннікаву, аднаму з самых празаходніх дзеячаў беларускай «апазіцыі», надакучылі выбрыкі партнёраў: «здзіўленне і стала трэндам і мэйнстрымам у аналітыцы… І ў гэту «здзіўленую» супольнасць сталі імкліва ўлівацца палітыкі, журналісты, цэлыя выданні, творчыя асобы, грамадскія дзеячы, нават праваабаронцы. А потым і наогул дзіўнае адбылося: вось гэта вось здзіўленне, чытай некампетэнтнасць, і сталі лічыць палітыкай». Аднак я амаль упэўнены, што ў бліжэйшы час ён не вернецца ў Беларусь і не пачне ўсё наноў з тымі, ад каго рэальна залежыць будучыня краіны. Чаму? Таму

Пара б кандыдатам на ролю «беларускага Гаўла» ўцяміць, што, перш чым ісці «бацьку біць», трэба хоць міжсобку дамовіцца. У гэтым сэнсе заслугоўвала ўвагі прапанова Аляксандра Ярашука аб стварэнні адзінай «апазіцыйнай» партыі, выказаная колькі месяцаў таму. Зразумела, падобныя прапановы агучваліся і раней, ды прыслухацца да іх лепей позна, чым ніколі. Тым болей што нядаўна стала вядома пра фактычнае банкруцтва «грамады» на чале з Шушкевічам. Ледзь ліпяць і іншыя партыйкі/аргкамітэты.

Сэнс узбуйнення – не толькі ў эканоміі на юрыдычных адрасах і офісах, а найперш у тым, каб мець «ячэйкі» іншадумцаў у кожным населеным пункце, на кожным прадпрыемстве. Назваць новую арганізацыю можна было б, доўга не думаючы, «партыя перамен»; арыентавацца на людзей вольных прафесій і найбольш амбітных наёмных работнікаў. Іншымі словамі (скарыстаем рыторыку марксістаў…), для ліквідацыі перажыткаў феадалізму патрэбен саюз дробнай буржуазіі з рабочым класам.

Чакаць «цудаў 17-га года» налета не выпадае, аднак да наступных «выбараў» партыя магла б сфармавацца і годна праявіць сябе. Штопраўда, пры ўмове, што ў кіраўніцтва не пралезуць скампраметаваныя асобы. Так, дзейнасць Аляксандра Ф. у беларускім палітыкуме стала ўжо сумным анекдотам, нават калі забыць на месца яго працы ў 1994 г. Характэрна, аднак, што пасля таго, як у 2006 г. выявіліся факты парушэння гэтым чалавекам аўтарскага права (тут я выказваюся вельмі лагодна), у 2010 г. ён стаў адным з кіраўнікоў кампаніі «Гавары праўду», даверанай асобай кандыдата Някляева…

Пры ўсёй павазе да заснавальніка (Павел Шарамет быў подла забіты ў Кіеве 20.07.2016), сайт «Беларускі партызан» агулам не вылучаецца павагай да аўтарскіх правоў. Так, у 2009 г. нехта перапісаў мой артыкул з bychess.com пра часопіс «Шахматы», сказіўшы яго сэнс: «партызаны» дадалі загаловак «Беларусь засталася без шахматных выданняў», дарма што ў Лунінцы выходзіў бюлетэнь «Альбино» з дадаткам «Альбино плюс». Пісьмо з прэтэнзіяй да Шарамета засталося тады без адказу, а судзіцца з былым лукашэнкаўскім вязнем падалося мне збыткоўным. Можа, я і памыляўся… Прынамсі на днях «БП» дапусціў новае парушэнне: сталы аўтар сайта, д-р сельскагаспадарчых навук Міхаіл К. перапісаў чужы артыкул 2013 г. пра тролінг, «забыўшыся» спаслацца на расійскага аўтара Сударыкава.

Тое, што хамства пануе сярод высокіх чыноўнікаў, медычны факт, і вось свежы прыклад ад міністра абароны, да якога звяртаўся Мікола Статкевіч:

Гэта не глупства, гэта пазіцыя.

Ідэі ў эканоміцы, прававой сферы і г. д. не ўспрымаюцца, падвісаюць у паветры, калі няма маральнай альтэрнатывы паводзінам цяперашніх дзяржаўных службоўцаў з іх «зубамі, якія трэба паказваць». Мяркую, адным з галоўных органаў «партыі перамен», калі такая будзе створана, мусіць зрабіцца пастаянна дзеючая камісія па этыцы, як бы яна ні звалася IRL. Каб такія выпадкі, як перапісванне чужых тэкстаў або «выспятак Рымашэўскаму» (2012 г.), цягнулі за сабою неадкладнае развітанне са звадыяшам.

Папраўдзе, я спадзяюся перадусім на тых, каму зараз 18-25 гадоў, г. зн. народжаных ужо ў несавецкі перыяд: яны больш вандруюць, лепей кантактуюць з замежнікамі… Маё пакаленне – прынамсі тыя, хто імкнуўся нешта змяніць – у 2000-х мусіла таптацца на месцы, бо грамадства жывілася постсавецкімі ілюзіямі. «Яўрэйскага руху» тое таксама тычылася, прынамсі я назіраў ціхую дэградацыю. У 2010-х абстаноўка пакрысе пачала мяняцца ў лепшы бок, і фэст «Сіці Ханука», праведзены ў Мінску 18.12.2016, служыць новым доказам… Хоць арганізатары не сабралі дастатковай сумы праз краўдфандынг, дый наведвальнікаў сёлета было малавата.

Пані Зося з «Шынка “13 крэслаў”» святкуе Хануку, а ты?

* * *

Зусім нядаўна мы страцілі Леаніда Маракова, бізнэсоўца, які ў 1990-х, уражаны лёсам свайго дзядзькі (паэт Валер Маракоў, 1909-1937), перакваліфікаваўся ў даследчыка… Пра роднага дзядзьку – адна з першых яго кніг. Яго мартыралогі, дарма што не пазбаўленыя недахопаў, запоўнілі многія прагалы ў ведах пра савецкі час, і нездарма праца над імі трактавалася як «подзвіг». Я быў крыху знаёмы з Леанідам, бачыўся з ім у Нацыянальнай бібліятэцы ў 2004-м. Ён казаў, што дачка Дзіяна займаецца шахматамі, наракаў на РЦАП… Хто мог тады ўявіць, што гэты моцны чалавек не дажыве да 60. Светлая яму памяць.

У студэнцкі час мне запаў у душу верш В. Маракова «Рахунак паэта…», і зараз я працытую найбольш яркія, гуманістычныя радкі на развітанне з пляменнікам аўтара:

Чалавек – гэта вам не мумія,

Узяў са склепу і выштурхнуў вон.

Чалавек — гэта сад з залатымі думамі,

Дзе па жылах праходзіць блакітны агонь…

Як паведамляе «Радыё Рацыя», сябры Слонімскага згуртавання дэмакратычных сіл падрыхтавалі і выдалі насценны каляндар на 2017 г. «Знакамітыя людзі Слонімшчыны».

Print

Навіна пазітыўная; на маю думку, каляндар быў яшчэ лепшы, калі б на ім быў партрэцік паэта Хаіма Ленскага (Штэйнсона), ураджэнца Слоніма. Зусім нядаўна Фелікс Баторын прадставіў вершы Ленскага ды яго кароткую біяграфію тут і тут, аднак і да 2016 г. у Беларусі пісалі пра творцу, закатаванага ў Сібіры. Напрыклад, у кнізе «На ізраільскія тэмы» (Мінск, 2011).

Ад пачатку года не заходзіў на сайт «Інтэрактыўная мапа Беларусі», а там, высвятляецца, абнаўленні: прынамсі з’явіліся партугальскамоўная, сербскамоўныя ды іншыя версіі. На іўрыце/ідышы версій пакуль няма… Зрэшты, тут бачыцца і элемент «гістарычнай справядлівасці»: аж занадта ў апошнія гады было замежных яўрэйскіх суполак (не кажучы пра асоб), якія падкрэслівалі, што гісторыя Беларусі іх не цікавіць.

Аднойчы баявітаму навуковаму рэдактару «Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі» Абраму Т. далі зразумець, што варта паправіць артыкулы «Минск» і «Белоруссия». Адказ ад 18.12.2015: «Што да крытыкі, цалкам яе прымаю. Фінансаванне выдання было спынена 15 год таму… Нядаўна знайшліся спонсары, і работа аднавілася, але да многіх артыкулаў, у тым ліку і тых, якія Вы назвалі, рукі не дайшлі». Яны «не дайшлі» і праз год 🙁

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.12.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.12.2016  21:09

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (25)

Паехаў быў на Гарадзеншчыну, але з галавы не выходзіла гісторыя 8 кастрычніка ў гандлёвым цэнтры Мінска, дзе 17-цігадовы хлопец з бензапілой ды сякерай кінуўся на людзей. Следства, як і ў выпадку з выбухам у метро 2011 г., намякала на нематываваную агрэсію злачынцы. Да сучаснага свету многім насамрэч цяжка адаптавацца, і ў раннім папярэджанні ўнутраных збояў маглі б дапамагчы ўмелыя псіхолагі, а іх заўсягды не хапала.

Сядзеў і думаў: Беларусі нагвалт патрэбен самавіты Інстытут псіхалогіі, а не адна кафедра пры БДУ. А вось інстытутам журналістыкі (экс-журфак) лёгка можна ахвяраваць: гэта праект познесталінскага часу, калі ўсе газетчыкі лічыліся важнымі ідэалагічнымі работнікамі, таму іх і рыхтавалі ажно пяць гадоў. Прэстыж працы ў СМІ даўно падупаў, і на прыстойнага журналіста можна вывучыцца за год-два (я к таму, што курсаў падвышэння кваліфікацыі дастаткова). Усё роўна колькасць вучэбных гадзін, як даводзіць практыка, не пераходзіць у якасць… За многія гады корпання з АЭС так і не знайшоўся беларускі Гюнтэр Вальраф, які выкрыў бы гэтую заганную будоўлю знутры, – напрыклад, уладкаваўшыся туды на працу… Сумняюся, што знакаміты «разграбальнік бруду» вучыўся ў Інстытуце Журналістыкі Нямецкага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Балюча і ад забойства паштальёнкі ў Петрыкаўскім раёне – у тым жа кастрычніку. Яшчэ сем гадоў таму, калі я пачынаў «кар’еру» на «Белпошце», хадзілі размовы пра тое, што паштальёны (якія за дзень, бывала, цягалі па сваіх участках эквівалент 3-4 тыс. USD – у асноўным дзеля выплаты пенсій у хатніх умовах) недастаткова абаронены ад нападаў. Прымітыўны газавы балончык не дапамог дзяўчыне ў крызісным 2016-м… З іншага боку, няпроста ўявіць, што міліцыянты/ахоўнікі пагодзяцца суправаджаць паштавікоў нават 2-3 дні ў месяц – хіба толькі сачыць здаля? Перавод грошай на картку таксама не выйсце, таму што бальшыня пенсіянераў, не здольных дайсці да пошты, не дабярэцца і да банкамата, а наяўныя грошы ў Беларусі – дагэтуль сіла…

Пра блізкаўсходняе. Нагадаю, яшчэ ў красавіку 2016 г. афіцыйная прадстаўніца Ізраіля вяшчала наконт новага пасла: «Кандыдатуры знаходзяцца на разглядзе ў МЗС Ізраіля. Прыбыццё плануецца на сярэдзіну – канец лета гэтага года». Зіма на носе, а пасла на даляглядзе няма. Абяцанкі-цацанкі… Відаць, «лава запасных» у ізраільскай міністэрыі дужа кароткая: мо зноў Зэева Бен-Ар’е прышлюць?.. Тады ён паставіў бы рэкорд па «вечным вяртанні»: узначальваў дыпмісію ў Беларусі ўжо двойчы (1997–1998, 2004–2008), дык чаму б не ўзначаліць і ў трэці раз «для роўнага ліку»? 🙂 У прынцыпе, гэта быў бы не найгоршы варыянт: сваю віну перад ізраільскай дзяржавай гэты блогер-пенсіянер, ганаровы сябар СБП і беларускага ПЭН-цэнтра ўжо выкупіў… Якім бы пан Зэеў ні быў, а цікавіўся беларускай мовай, памагаў выдаваць кнігі ў перакладзе з іўрыта на беларускую, з падачы свайго прыяцеля Уладзіміра Падгола пісаў дыктоўкі ў ТБМе.

* * *

Нарэшце ўважліва прачытаў працу пра цэнзуру ў паваеннай Беларусі, расхваленую доктарам гістарычных навук на «Свабодзе» ў студзені 2016 г. (тады адразу насцярожыла, што рэцэнзент знаходзіўся ў залежнасці ад аўтара…) Эх… Я спадзяваўся, што за гады, якія мінулі пасля выхаду зборніка «На ізраільскія тэмы» з яго крытычнымі стрэламі (Мінск, 2011), у ізраільскай беларусістыцы адбыліся істотныя змены да лепшага. Зважаючы на сёлетнія «праграмныя артыкулы» двух ізраільцаў у тутэйшым часопісе «Маладосць» ды нетутэйшым «Belarusian Review», а таксама на леташнюю кнігу «вядучага спецыяліста» па Беларусі, міжволі сумняешся…

Не трэба быць гісторыкам – дарэчы, прывет рэдактарам «Belarusian Review», я не гісторык і ніколі так сябе не менаваў – каб заўважыць элементарныя памылкі тыпу «Кастусь Каліноўскі, 1838–1863». У любым даведніку ёсць год смерці Каліноўскага: 1864. Бедны Джордж Оруэл – ён і не ведаў, што праз дзесяцігоддзі яму прыпішуць «афарызм» з «1984»: «Праўда – гэта мана, а мана – гэта праўда» (с. 337; паводле такога ж прынцыпу Сіняўскаму і Даніэлю на судзе 1966 г. «клеілі» цытаты з іх іранічных твораў). Цікавае «адкрыццё» – у паваенным СССР астракізму былі паддадзены «ядзерная фізіка» і «біялогія» (с. 18; здаецца, аўтар не бачыць розніцы паміж цкаваннем асобных навукоўцаў і забаронай навуковай дысцыпліны). Ці во «перл»: «У 1948 г. Савецкі Саюз падпісаў Сусветную дэкларацыю правоў чалавека, якая ўстанавіла найстражэйшую забарону на перлюстрацыю прыватнай перапіскі» (с. 79). І не падпісаў у 1948 г. (устрымаўся), і не было там «найстражэйшай» забароны (дэкларацыя па вызначэнні не можа нічога забараняць)…

Часам увогуле падавалася пры чытанні, што кнігу «Цензура в БССР: послевоенные годы, 1944-1956» стваралі мінімум двое розных аўтараў. Адзін трактуе цэнзуру ў метафізічным сэнсе – другі «зацыклівае» яе на дзяржаўных установах. Адзін настойвае на ўсемагутнасці Галоўліта, які нібыта знаходзіўся на версе піраміды кантролю (с. 239), другі адзначае: «на многія пісьмы Галоўліта партыйныя і савецкія арганізацыі не адказвалі» (с. 46), распавядае пра зацяжны канфлікт названага ведамства з Галоўрэперткомам (с. 190; «нярэдка адна інстанцыя нешта забараняла, а другая – дазваляла, і наадварот»). Адзін шукае ў калег «суб’ектывізм і выкрывальніцкі пафас» (с. 22) і запэўнівае, што «зніжаў эмацыйны фон» (с. 10), другі дазваляе сабе выразы кшталту: «дзяржава нічога не зрабіла, каб абараніць цэлы народ ад знішчэння» (с. 144, гамана пра СССР і яўрэяў у вайну – так-такі «нічога»?!). Ці во «аб’ектыўны» тэзіс пра савецкую дзяржаву: «паводле ўнутраных рэсурсаў не мела сабе роўных і магла дапусціць працяглую самаізаляцыю ад сусветнай супольнасці (1921–1991)».

На с. 251 нас вучаць, што пасля 1953 г. Сталін быў адлучаны ад савецкай гісторыі, а ўжо на с. 269 змешчана слушная канстатацыя пра СССР-1956: «па-ранейшаму сцвярджалася, што ўся дзейнасць Сталіна была звязана з вялікімі сацыялістычнымі пераўтварэннямі, а яго імя неаддзельнае ад марксізму-ленінізму». І г. д. Нават такая «драбяза»: у адным месцы гаворыцца пра звальненне Дадзіёмавай з пасады начальніцы Галоўлітбела БССР 29 ліпеня 1950 г. (с. 70), у іншых – пра тое, што яна была начальніцай у 19441951 гг… (с. 11, 329, 365; у апошніх двух выпадках тэрмін яе кіраўніцтва наагул «расцягнуты» ад чэрвеня 1943 г. да красавіка 1951 г.).

Дарэчы, Фаіна Дадзіёмава выглядае ў кнізе «эфектыўным менеджарам» (С) і хутчэй ахвярай, чым нягодніцай. Дзіва што: аўтар зносіўся з яе ўнучкай, якая «адказала на шматлікія пытанні і прадаставіла рэдкія здымкі з сямейнага архіва». Падкрэсліваецца, што прэтэнзіі да Ф. Д. выказваліся «зверху» яшчэ ў 1948 г. («не праяўляе дастатковага клопату пра вылучэнне і падрыхтоўку цэнзарскіх кадраў з карэннага беларускага насельніцтва»), што ў 1950 г. яна пацярпела ад даносу або нават ад канфлікту з міністрам дзяржбяспекі БССР Цанавай. Аднак чамусьці мне гэтую ўраджэнку Веткі, якая паспяхова дажыла да агоніі Савецкага Саюза (19061991), не шкада… Мо таму, што чытаў меркаванне сапраўднага пакутніка сталінскага часу, пісьменніка Кузьмы Чорнага (пра дзённік Чорнага аўтар кнігі не ведаў або зрабіў выгляд, што не ведаў; між тым дакумент 1944 г. быў апублікаваны яшчэ ў мінулым стагоддзі). Класік беларускага пісьменства, ні разу не антысеміт, процістаўляў Дадзіёмаву «няшчаснаму і міламу» Уры Фінкелю:

Гэта хітрая і спекулянцістая местачковая жыдоўка, якая дасягнула немалое пасады ў рэспубліцы. Яна сябра партыі. Але яна плюе на ўсё. У партыйнасці яна бачыць не ідэю, а і кар’еру. У іншых умовах яна ўладала б мануфактурным магазінам. Яна некультурная і нават непісьменная (па-беларуску яна чытае дрэнна і зусім не ўмее пісаць). Яна адцуралася свае нацыянальнае жыдоўскае культуры і асіміліравалася. Куды? Вядома, як і кожны паразіт, яна ішла на гатовае. Працэс асіміляцыі ішоў у гатовую ўжо вялікую расейскую культуру. Але яе прырода не дазваляе так адразу асімілявацца. Яна гаворыць па-расейску так, што трэба смяяцца… Яна выраклася жыдоўскай культуры, імкнецца і не дайшла да расейскай і стараецца мець высокую пасаду пры беларускай. Навадняючы беларускія ўстановы, Дадзіёмава выгнала з іх беларускую мову. А цяпер, бачачы, што як бы дзьме беларускі вецер, яна, цэнзар, калечыць сваім алавіком мову беларускай літаратуры, думаючы гэтым паказаць начальству, што яна і ведае беларускую мову і займаецца ёю. Начальства гэтае (скажам, Гарбунова) лёгка ашукаць, бо яно само беларускае мовы не ведае і ніколі блізка ля яе не ходзіць.

Хто ведае, колькі юдафобаў актывізавалася ў Беларусі праз такіх во «цёць Фень»?

Рукі цягнуцца спісаць чарговы опус савецка-ізраільскага кандыдата навук у разрад «мядзіншчыны» (прозвішча міністра культуры РФ робіцца ўжо хадзячым). Аднак, дзеля справядлівасці, томік, выдадзены ў Іерусаліме-2015, сведчыць пра тое, што на яго было затрачана багата сіл. Рэдкія фота, выпіскі з архіўных дакументаў – сыравіна для далейшых доследаў… Можна даведацца, напрыклад, што ў БССР на пачатку 1950-х даход старшыны міліцыі быў вышэйшы, чым заробак начальніка аддзела цэнзурнага ведамства. Ці пра тое, што тэкстоўка для песні пад канец 1940-х каштавала 300 руб., а рэпрыза для канферансу – усе 400. Ці – «выява аголенага жаночага [цела] да пояса лічылася эротыкай, а ніжэй – парнаграфіяй» (с. 245; праўда, крыніцы такой каштоўнай інфы не разгалошваюцца). Карацей, чытаць можна, калі асцярожна… У той жа час крыўда бярэ: няўжо не могуць ізраільцы папрацаваць з беларускім мінулым хаця б на роўні палякаў? Кніга Л. Смілавіцкага розніцца, напрыклад, ад кнігі Я. Шумскага пра аналагічны перыяд «Саветызацыя Заходняй Беларусі (1944–1953 г.)» – дзе таксама ёсць раздзельчык пра цэнзуру! – як зямля ад неба.

censura_vokl shumski1

Раздзелы «Саветызацыі…» ахопліваюць палітычную сітуацыю, змены ў сацыяльнай структуры, пытанні ідэалогіі, асветы і прапаганды ў заходніх абласцях БССР. Пра лёс яўрэяў таксама нямала сказана ў кнізе, хоць аўтар сціпла падкрэслівае, што «свядома адмовіўся ад разгляду праблемы прысутнасці або, дакладней кажучы, непрысутнасці яўрэяў на тэрыторыі Заходняй Беларусі… колькасць ацалелых мясцовых яўрэяў у заходніх абласцях была мізэрнай». Польскі даследчык здолеў «прапусціць праз сябе» масу дакументаў і людскіх сведчанняў, стварыўшы ўцямны, лагічна пабудаваны тэкст, у якім факты не грувасцяцца, а выстройваюцца ў канцэпцыю: з ёй не паўсюль і пагаджаешся, але паважаеш аўтарскі погляд. Другое выданне працы Шумскага ў перакладзе на беларускую Наталлі Давыдоўскай (Смаленск: Інбелкульт, 2014, 326 с.) даступнае праз arche.by – рэкамендую аматарам карыснага чытва, асабліва тым, хто з Гарадзеншчыны… 🙂

І яшчэ адно «кальцо» ў гэтай серыі. Калі рэдактары беларускіх СМІ не замаўляюць расследаванні, то месца апошніх, натуральна, займае «лёгкі жанр». Што да грамадскіх праблем – адны пішуць, а іншым даводзіцца чытаць пра арфаграфічныя памылкі на розных таблічках. Часам заўвагі слушныя, як тут, часам надуманыя (па-беларуску можна казаць і «да сябе», і «к сабе»). Let it be, зраблю і я свой уклад…

shuchyn

Мінск, 30.10.2016.

На Галоўным Чыгуначным Вакзале ёсць Зала Чакання, а на ўваходзе ў Залу стаіць неапазнаны творчы аб’ект з гербамі райцэнтраў Беларусі і подпісамі (гіпс або гліна…). Памылачак-та няшмат, ды Шчучыну не пашэнціла – перарабілі ў «Шучын». Да таго ж там «Карэлічы» з «е» замест «э»; да іх, аднак, мой фотаапарат не дацягнуўся.

Вольф Рубінчык,

Шчучын-Мінск, 06.11.2016.

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 7.11.2016  16:38