Tag Archives: “Белпочта”

Жыццё ідзе, кантора піша (В. Р.)

Прывітанне! Адразу папярэджу – «сенсацыйныя» гутаркі з удзелам сузаснавальніка «экстрэмісцкага» праекта «NEXTA» не глядзеў, бо не вельмі цікава, і наогул даўно не сачыў за целарухамі Пратасевіча, Пуцілы & Co. Пэўную ролю ў мабілізацыі пратэстнага электарату, асабліва сярод моладзі, праект адыграў у канцы 2019 – пачатку 2020 г.; далей куцця, здаецца, варылася ўжо сама па сабе. Важнейшым было абурэнне паводзінамі ўладаў у час першай хвалі COVID-19 (cакавік-чэрвень 2020 г.), – супярэчлівымі дзеяннямі і бяздзеяннямі, на якія наклаліся «перадвыбарныя» паскудствы, кшталту правакацыі ў Гродне 29.05.2020 з мэтай затрымання Сяргея Ціханоўскага.

Успомнім, як яно было

Маё кола зносінаў не ўключала ні людзей з «NEXTA», ні тых квазіпалітыкаў, што «ўпісваліся» за іх у Польшчы або Літве. Аддаю перавагу асобам, якія даводзяць свае справы – няхай сціплыя і малазаўважныя – да лагічнага завяршэння. Прынамсі, не сыплюць авантурнымі заклікамі кшталту «Даеш пяцігодку за тры гады усеагульную забастоўку ў Беларусі!».

Трапная заўвага ад Валерыя Забаўскага (15.06.2021): «Калi ты ябацька, то Пратасевiча няма чаго слухаць, бо ён тэрарыст. Калi ты “невераятны”, то Пратасевiча няма чаго слухаць, бо ён у заложнiках. Куды нi кiнь – усюды клiн».

На самай-та справе – нічога істотна новага. Андрэй Дынько ў 1999 г. напісаў эсэ «Дзе вы, Шапіра?», адштурхоўваючыся ад лёсу хлопца гадоў 25-ці, які на Брэсцкім абласным тэлебачанні ў сярэдзіне 1980-х «прасіў прабачэньня ў гуманнай савецкай дзяржавы за свае аблуды і злачынствы, за прапаганду чалавеканенавісьніцкага вучэньня сіянізму і павініўся ў сувязі з замежнымі спэцслужбамі. Твар у Шапіры быў зямлісты, пад вачыма — фіялетавыя мяшкі, а голас — зрэзыгнаваны». Хіба што, гледзячы па ўсім, у ХХІ ст., тутэйшыя нашчадкі Эдмундыча ўзялі на ўзбраенне чачэнскія прыёмы ды кітайскія тэхналогіі – можа, пры дапамозе Масквы, а мо і беспасярэдне.

Тое, што кадыраўшчына й кітайшчына больш-менш працуюць у рэпрэсіўна-каральнай сферы, стварае «наверсе» аблуднае ўражанне, што яны спрацуюць ва ўсім. І вось ужо «правая рука атамана Маруські» (выраз, які любіў ужываць св. пам. Якаў Гутман) «аўтарытэтна» заяўляе, што не трэба нам супрацоўніцтва з Захадам – народнай гаспадарцы хопіць таго, чым падзеляцца РФ і КНР.

Апыніся я там, дзе цяпер пан Галоўчанка, верагодна, таксама падтрымліваў бы стасункі з вотчынай Кітайскай камуністычнай партыі, нягледзячы на сістэматычныя парушэнні правоў чалавека ўрадам гэтай краіны; усё ж КНР – адна з найбуйнейшых эканомік свету, (патэнцыйны) фінансавы донар. Але ж адна справа – падтрымліваць, іншая – «прагінацца» і «класціся»… Нават аўтары аналітычнага дакладу «Беларусь – Кітай: дасягненні, праблемы і перспектывы стратэгічнага партнёрства» (верасень 2020 г.), якія мяркуюць, што пашырэнне кантактаў з Паднябеснай «ва ўмовах геапалітычнага ціску на Беларусь з боку Расіі» умацуе нашую незалежнасць (цуда-аптымісты, па-мойму), не адмаўляюць наяўнасці сур’ёзных праблем з кітайскімі праектамі на нашай зямлі. Трагікамічная гісторыя з заводам беленай цэлюлозы пад Светлагорскам у 2018 г. зрабілася пагалоскай. Выявілася (гл. с. 12-13 пазначанага дакладу), што недаправацалі кітайцы і ў Добрушы, дзе на 2018 г. планаваўся пачатак вытворчасці мелаванага кардону, а ўрэшце запуск завода перанеслі на 2020 г. «Накасячылі», вядома, і тутэйшыя… гэты казус разбіраўся на belisrael.info ў студзені 2021 г. Няйначай мае саркастычныя стрэлы прывялі да таго, што пару тыдняў таму шматпакутны завод на Гомельшчыне ўсё-такі быў здадзены ў эксплуатацыю 😉

Пяць год таму я разважаў пра «нястрашную Маскву». Мажліва, для вонкавых назіральнікаў яна і цяпер не надта страшная, але масквічам, асабліва тым, хто не гатовы моўчкі трываць свавольствы мэра, урада РФ і «вялікага Пу», наўрад ці стала больш утульна ў мегаполісе. Хтосьці за гэтую пяцігодку з’ехаў за мяжу – зусім або «напалову» (як Віктар Шэндэровіч, уладальнік ізраільскага грамадзянства з канца 2020 г.), кагосьці, як Дзмітрыя Быкава, труцілі агенты Крамля, хтосьці папаў за краты.

Яшчэ і звесткі пра захворвальнасць на COVID-19 у «золатагаловай» аніяк не цешаць:

Крыніца: ncov.blog

Пры тым, што ў [Заходняй] Еўропе пандэмія апошнім часам ішла на спад, а, напрыклад, у Ізраілі з 15 чэрвеня знята пераважная большасць абмежаванняў для жыхароў і прадпрыемстваў.

Выглядае, вакцына «Спутник V» («галоўная зброя» супраць каранавірусу ў Расіі, у тым ліку і ў Маскве) далёкая ад ідэальнай, пра што папярэджвалі спецыялісты. Ці нам ганарыцца тым, што Беларусь летась была адной з першых краін, куды паставілі пробныя партыі «Спадарожніка», што ў канцы лютага 2021 г. на прадпрыемстве «Белмедпрэпараты» ўзяліся разліваць менавіта гэтую вакцыну? Сумняюся.

На жаль, і ў пачатку лета 2021 г. узровень смяротнасці ад кавіду ў Беларусі не тое каб зніжаўся параўнальна з канцом зімы…

Таблічка з вікіпедыі

Агульная колькасць памерлых у краіне сёння перавысіла 3000 – паводле афіцыйных звестак. Па стане на 28.02.2021 было 1976 смерцяў.

Руская мова, безумоўна, вялікая-магутная, і многа ёсць талентаў у рускім народзе (ОК, сярод насельніцтва РФ). Але да суседскіх тэхналогій заўсягды, яшчэ з часоў ляскоўскага Ляўшы, былі пытанні. Там і ў ХХІ ст. чысцяць умоўныя ружжы «тоўчанай цэглай», і вось парачка вынікаў:

– у адным з буйных гарадоў Іркуцкай вобласці (Усолле-Сібірскае, каля 75 тыс. жыхароў) з 2018 г. дзейнічае рэжым надзвычайнай сітуацыі праз вусцішнае экалагічнае становішча. Тое, што два гады таму туды для святкавання 3 ліпеня з’язджаліся беларусы аж «з усёй Іркуцкай вобласці», не адмяняе таго факта, што камбінат «Усоллехімпром», закрыты ў 2017 г., пакінуў пасля сябе сотні тон небяспечных адкідаў, якія атруцілі глебу, рэкі, паветра;

– тэхнагенная катастрофа з выцечкай звыш 20 тыс. тон дызельнага паліва адбылася 29.05.2020 (няшчасны дзень і для Беларусі, і для Расіі) у Нарыльску. «Заяўлялася, што праблема з абсталяваннем на прадпрыемствах Уладзіміра Патаніна мае сістэмны характар». Паведамлялі таксама, што 3 чэрвеня 2020 г. Пуцін згадзіўся з прапановай свайго міністра абвясціць надзвычайную сітуацыю федэральнага маштабу, хаця гэтае абвяшчэнне павінна было адбыцца ў дзень аварыі, і адпаведна закону, а не са згоды службовых асоб. Ну дык, ёлы-палы: на Ўсходзе (хутчэй у Азіопе, чым у Еўразіі) традыцыйна «часам не да законаў» 🙁

Не забыліся і запампоўка ў Беларусь з Расіі няякаснай нафты ў красавіку 2019 г., і паўтары сотні крымінальных спраў, звязаных з будаўніцтвам расійскага касмадрома «Усходні» ў 2010-х гадах… Карацей, тутэйшыя гора-чыноўнікі могуць, вядома, казырыцца, кляймуючы Літву «дзяржавай-пігмеем», сварыцца з Украінай, Польшчай і Захадам увогуле, але прыярытэтная стаўка на цяперашнюю Расію, дзе «палюбляюць» даследчыкаў-інаватараў аж да здушэння ў абдымках – бадай, шлях у цывілізацыйны тупік.

Годны вершык напісаў мінскі аршанец Зміцер Дзядзенка (05.06.2021):

«За намі – рускія, кітайцы,

Мы з імі будзем заадно», –

Паспеў сказаць ён, перш чым яйцы

Сталёвыя пайшлі на дно.

* * *

Мінула дзевяць сутак, як «Белпошта» атрымала маё пісьмо наконт газеты «Новы час». Пазіцыя адрасаткі пасля таго ўшчування наўрад ці змянілася – яна адлюстравана ў камюніке на сайце арганізацыі:

Чаго вартае меркаванне «геніяльнай пракуратуры», было паказана амаль паўмесяца таму (belisrael, 03.06.2021). Але ж высокапастаўленых асоб, якія жывуць у сваіх інфармацыйных бурбалках, даволі цяжка адтуль выкалупаць… І во сёння прыйшоў э-адказ ад намесніцы гендырэктара РУП «Белпошта» па эксплуатацыйнай дзейнасці Алены Васільеўны Драздовіч. З няпрошанай парадай: «Адносна распаўсюджвання газеты “Новы час” Вы можаце звярнуцца да рэдакцыі, на якую ўскладзены функцыі па распаўсюджванні ў адпаведнасці з Законам».

Што ж, рэдакцыя «НЧ» не здаецца і насамрэч ужо тыдзень як збірае адрасы ахвотных для «альтэрнатыўнай падпіскі». А 15.06.2021 разрадзілася наступнай навіной:

У вольным доступе па-беларуску з’явілася кніга Тэадора Герцля «Яўрэйская дзяржава»

Поўная назва твора «Яўрэйская дзяржава. Спроба сучаснага вырашэння яўрэйскага пытання». Кніга была напісана ў 1896 годзе. Магчымасць чытаць яе па-беларуску з’явілася ўчора.

Учора ў публічны доступ быў выкладзены беларускі пераклад самай вядомай кнігі яўрэйскага літаратара і публіцыста, заснавальніка ідэялогіі сіянізму Тэадора Герцля.

Пераклад распачаўся некалькі гадоў таму, яго зрабіў Ігар Крэбс пры невялікай дапамозе Віталя Станішэўскага. Фрагменты перакладу друкаваліся ў часопісе «ПрайдзіСвет» у верасні 2018 года ў нумары «Габрэйскі акцэнт».

Цяпер поўны тэкст кнігі даступны на «Беларускай палічцы» ў вэб-фармаце і ў фармаце epub па спасылцы, а таксама на Google Дыску ў выглядзе PDF-файла.

Удакладню: пераклад з нямецкай з’явіўся ў вольным доступе ўжо ў нядзелю, 13 чэрвеня. Выклаў яго колішні госць Ізраіля, беларускі лінгвіст В. Станішэўскі, адрэкамендаваўшы твор Т. Герцля так: «Кніга, якая дэманструе волю і імпэт да стварэння нацыянальнай дзяржавы і настойлівасць у ажыццяўленні мары. Дзеля натхнення ўсім, хто верыць у сваю нацыянальную дзяржаву».

Герцль на ізраільскіх банкнотах 1960-70-х гг.

Тым часам тутэйшыя ідэолагі робяць выгляд, што вераць у «народнае адзінства». У пачатку чэрвеня на ўваходзе ў парк ля Камсамольскага возера (Нававіленскі завулак, 2) павесілі каравы білборд:

Падобныя ўзоры прапаганды сцябалі Ільф & Пятроў, паваенны пісьменнік Ілья Звераў… Пасля іх я б мо і пакінуў «крэатыў» без увагі, але кінулася ў вочы, што пітная крыніца ў парку стаіць бяздзейная (грошыкі, відаць, пайшлі на стэндзікі).

Сёння ў 8.00-8.15

Між тым у Мінску намячаецца спякотнае лета. Як патлумачыць шэфам гарвыканкама і адміністрацыі Цэнтральнага раёна, што народнае адзінства – гэта не марнаслоўе з білбордаў, а магчымасць для «левых», «правых» і цэнтрыстаў наталіць смагу? Баюся, у бліжэйшы час – ніяк (гл. вышэй тэзіс пра інфармацыйныя бурбалкі). З цягам часу, калі горадам будуць кіраваць пераможцы мясцовых выбараў, а не прызначэнцы, – можа быць, удасца.

Дапраўды народныя адказы на чынавенскі выклік. Даўгінаўскі тракт і «Арлоўка» (аўтары невядомыя; «не спрабуйце гэта паўтарыць» :)).

Думаю, што з расстаноўкай прыярытэтаў не памыляюся. Не памыліўся ж у ліпені 2020 г., калі ўзважваў будучыя крокі ўладаў у «поствыбарны» перыяд: «Верагодна, прадоўжацца спробы згуляць на полі “апазіцыі” – маю на ўвазе ўсялякія “Дні вышыванкі”, дый увогуле, працэс “мяккай беларусізацыі”». Так, у гэтым месяцы ладзіцца чарговы БРСМ-аўскі конкурс «Сэлфі & фота з вышыванкай», а ўчора ва Ўшачах былі ўсталяваныя помнікі-бюсты Васілю Быкаву (1924–2003) і Рыгору Барадуліну (1935–2014). Праўда, грошы на іх збіралі прыватныя асобы, але дазвол даваў райвыканкам… І што характэрна, падпісаны той дазвол быў 28.08.2020 – пасля «выбараў».

Крыніца фота

Чыноўнікаў не спыніла тое, што дзядзька Васіль і дзядзька Рыгор належалі да БНФ, крытыкавалі ўладу Лукашэнкі. «Мёртвыя не кусаюцца».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

16.06.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.06.2021  22:41

В. Рубинчик. Добрый ли день?

Снова заштормило в наших палестинах. Ясное дело, в информационно-общественно-политической сфере – что до погоды, она для лета вполне себе приемлема.

Если честно, «закручивание гаек» лично меня особо не задевает. И раньше-то шёл по жизни, как законченный граф по минному полю, – ну, сейчас буду вести себя ещё более осмотрительно. А так… дальше Освеи не сошлют. Между прочим, в тех, северобелорусских краях Витебщины, в середине 2000-х работал на лесопилке Павел Северинец, осуждённый по делу о «массовых беспорядках» осени 2004 г. Остался жив, регулярно писал письма десяткам людей (мне тоже); отправлял корреспонденции в газету «Наша Ніва» – позже они сложились в книгу «Лісты зь лесу».

Названья говорят за себя

В 2021 г., после могилёвского процесса по делу о подготовке «массовых беспорядков», член Союза белорусских писателей, получивший семь лет колонии необщего режима (приговор ещё не вступил в силу), тоже пишет письма… и третью книгу романа «Беларусалим».

Между ссылками и отсидками Павел успел жениться. На фото – Ольга Северинец, урождённая Шилак

Упоминал я о том, что во второй книге «Беларусалима», законченной и изданной весной 2020 г., встречаются удивительные совпадения с событиями, которые произошли позже… Вот ещё одно: в книге описываются нападки на православного митрополита Артемия, сочувствующего «белорусскому движению», которые завершаются его отставкой (с. 264–271, 522). 9 июня 2021 г. синод РПЦ отрешил от должности… cвященника Артемия, после августа 2020 г. публично заявлявшего о том, что в стране учиняется беззаконие, а идти путём приспособленчества церкви не пристало. Правда, книжный Артемий – митрополит Смоленский и Дорогобужский, а реальный – архиепископ Гродненский и Волковысский, но это уже детали.

В связи с майским материалом, где были воспроизведены два послания от покойного историка Евгения Анищенко, подумалось, что и я не вечен, и многие письма интересных людей, хранящиеся в моём архиве, могут пропасть. Поэтому, если вы не против (а куда деваться с «подводной лодки»? :)), буду потихоньку их публиковать. Для начала – «шахматный» ответ от проф. Александра Козулина, сидевшего в колонии № 3 посёлка Витьба:

Жаль, что после помилования и освобождения в августе 2008 г. профессор не принимал заметного участия в здешних политических процессах. Думаю, потому, что из-под него «вытянули» социал-демократическую партию… а может, просто уяснил, что «пророков нет в отечестве своём». Так или иначе, эндшпиль, о котором он писал из Витьбы, слишком уж затянулся – наверное, то был всё же миттельшпиль.

А тем временем передают, что Белорусская социал-демократическая партия (руководитель – Игорь Борисов) получила предупреждение от министерства юстиции за обложку своего партийного издания, вышедшего ещё в конце 2020 г. В малотиражном журнале были помещены разнообразные «креативы»; в чём-то нашли «неуважение» к государственным символам Беларуси, пропаганду «негативного отношения» к гербу и флагу.

Текстовка от журнала «Пазіцыя» (пер. с бел.): «Если говорить трудно – рисунок заменит слова! Здесь представлена лишь малая часть плакатов, которые можно найти на просторах интернета. Среди них произведения не только знаменитого дизайнера Владимира Цеслера, но и пока ещё не известных молодых художников».

На мой взгляд, министерия многовато на себя берёт… Беспристрастная экспертиза не выявила бы в этих рисунках ничего оскорбительного. Но, поскольку с такой экспертизой в Синеокой, как показали «дело Press Photo» 2013 г., «дело с книгами Зенона Позняка» 2016 г. и «дело регнумовцев» 2016–2018 гг., имеются некоторые временные трудности, не хочу рисковать. Изображения выше предложены в чёрно-белом цвете – при желании читатели сами домыслят, как выглядели оригиналы.

Сейчас меня, наверное, закидают виртуальными тапками, как зимой сего года пытались забросать Артёма Шрайбмана, обмолвившегося о том, что до лета 2020 г. сторонники бело-красно-белого флага оставались чем-то вроде «субкультуры». Я не раз писал о том, что этот флаг мне ближе, но с определённым уважением отношусь и к красно-зелёному… Всё-таки c 1995 г. к нему, несмотря на далеко не супергармоничное сочетание цветов, отчасти привыкли. Появились люди (не только чиновники), праздновавшие под ним свои успехи. Где-то, быть может, доходило и до сакрализации.

Боксёр-победитель Дмитрий Асанов гордо несёт красно-зелёный флаг на Европейских играх 2019 г. (что не помешало Дмитрию год спустя выступить против лжи и насилия, исходящих от «власти»)

С весны с.г. по указке идеологов «официальный» флаг вывешивают в Минске чуть меньше, чем везде – среди прочего и там, где старожилы никакой госсимволики не припомнят…

Каштановка-2021. Здание районной поликлиники у «Шахматного дворика»; да, и здесь флаг в мае тоже висел

Полагаю, сия кампания может вызвать лишь обратный эффект – насильно мил не будешь. Возможно, правы писатель Владимир Орлов, политаналитик Шрайбман, многие другие… и после смены режима бело-красно-белый флаг действительно вернёт себе права государственного, утраченные в 1995 г. Не то, чтобы я был против (см. выше), но для меня юридический статус – не самоцель. Солидарность общества, которое сейчас разделено в вопросе о символах, да и будет разделено ещё долго, представляется более важным фактором развития страны. Проще говоря, нужно то, что способствует единению, а системные беззакония под любым флагом, хотя бы и бело-красно-белым, мне не нужны.

В своё время проводились параллели между лукашенковской РБ и режимом Франко… Так вот, с 1977 г. Испания официально отказалась от символов «каудильо», но и к флагу Второй республики не вернулась. Полюбопытствуйте:

Флаги 1931–1939 гг.; 1945–1977 гг.; после 1977 г.

Нынешний флаг Испании – некий «компромисс» между двумя предыдущими. Следует ли исключать, что и нас ждёт «третий путь»?

В рамках самодеятельного творчества уже сейчас выношу на обсуждение вариант флага новой Беларуси. Примерно такой:

Кубики, собранные вместе, могут трактоваться по-разному: и как кристаллы соли, питающей страну (всяко лучше, чем автомат Калашникова рисовать), и как символ единства, тяги к созиданию… Но, и чуть ли не главное, – они могут служить раскраской! При сохранении общего монохромного стяга, который будет использоваться, в частности, на международном уровне, на уровне местных сообществ должно быть официально дозволено раскрашивать грани кубиков. Таким образом, в Субботниках под Ивьем люди смогли бы вывесить такой флаг…

А, к примеру, в Александрии под Шкловом – такой:

Да, насколько знаю, аналогов государственного флага-раскраски в мире нет, однако всё ведь когда-то возникает впервыe 😉 Если идея вам кажется нелепой, словно инициатива старика Хоттабыча, выделившего по мячу каждому из футболистов на поле во время матча, то чего уж там, посмейтесь. Если написанное мною (необязательно, кстати, этот конкретный текст) сильно рассердило, перейдите к решительным действиям – скупите остатки тиража моих книг для сожжения в Севастопольском парке, я даже не очень обижусь 🙂

Чего не хотелось бы, так это раскручивания в Беларуси новой спирали противостояния, которая напоминала бы споры между остроконечниками и тупоконечниками у Дж. Свифта, он же Lemuel Gulliver.

О подобной же спирали и «сползании страны в воронку насилия» с некоторым надрывом, но в целом резонно год назад писал вышеупомянутый Шрайбман. Вряд ли я соглашусь с этим автором в том, что мем о «3%» сделался «одним из самых успешных политических мемов в современной истории страны» (и год назад бы не согласился, памятуя о прежних мыльных пузырях вроде выкриков «ШОС!»), но развивался Артём, прежде грешивший самоцензурой, в правильном направлении 🙂

Полагаю, спешный отъезд в Украину несколько дней назад, сразу после злополучного «интервью» ОНТ с человеком, похожим на Романа Протасевича, не сильно повредит А. Шрайбману как исследователю. Другое дело – бытовые трудности на новом месте… Во всяком случае, желаю, чтобы «экстремист-теоретик», как его на днях обозвали в «СБ» (в одном этом ярлыке от б/y КВНщика экстремизма больше, чем во всех прочитанных мною текстах А. Шp.), смог поскорее вернуться к родным пенатам.

Печально видеть, как логика гибридной войны захватывает, казалось бы, аполитичные организации вроде «Белпочты». Последняя давно существует в форме предприятия, т.е. призвана зарабатывать деньги, но поведение руководства «Белпочты» намекает на то, что преданность фантомной «идеологии» поважнее будет.

Справка по материалам википедии:

В августе 2020 года «Белпочта» перестала доставлять подписчикам негосударственную общественно-политическую газету «Народная Воля». Позднее «Белпочта» отказалась распространять «Народную Волю», подала в суд на эту газету и «Свободные Новости Плюс»…

В ноябре 2020 года «Белпочта» не внесла 4 негосударственных газеты в свой подписной каталог на 2021 год. В апреле 2021 года «Белпочта» отказалась брать на реализацию в своих отделениях и включать в подписной каталог на 2-е полугодие 2021 года частное барановичское издание «Intex-press». В июне 2021 года гендиректор «Белпочты» заявила о невключении в подписной каталог на 2-е полугодие 2021 года ещё одной негосударственной газеты — «Новы Час», заподозрив издание в публикации материалов, нарушающих законодательство о СМИ.

Тут уж я, как постоянный читатель «Новага часу», не выдержал и написал электронное письмо-увещевание Юркевич Светлане Викторовне, 1976 г. р., которая стала «главпочтмейстеркой» в сентябре 2019 г., а до того более семи лет служила заместителем директора по идеологии. Копию письма отправил в редакцию «НЧ», не рассчитывая на публикацию, но в тот же день, 7 июня, оно было опубликовано (ну и пусть).

Меня могут упрекнуть в недостатке учтивости, но до уважения ли здесь?.. Мало того, что в августе 2020 г. выпускница академии управления при президенте являлась соучастницей «набега Орды», она, похоже, превратила «Белпочту» в филиал генпрокуратуры. Без суда и нормальной экспертизы люди в погонах рассуждают о нарушениях закона… Почтовое руководство берёт под козырёк и лишает читателей неказённых взглядов на мир (не у всех есть доступ в интернет), а почтальонов – заработка, который складывается в значительной части из денег за подписку. Стыдновато, Викторовна! 🙁

То, что другие руководители государственных («республиканских унитарных») предприятий ведут себя подобным образом, отнюдь не утешает, а наоборот. Наводит на мысль о том, что липкий страх, насаждавшийся четверть века, дал глубокие метастазы, и как бы не пришлось его искоренять ещё четверть века.

Но есть и хорошие новости. Так, сегодня сообщалось о разблокировке банковских счетов издательств «Кнігазбор» и «Янушкевіч» (до того госконтролёры почти полгода не давали нормально работать хорошим минским издателям).

Вольф Рубинчик, г. Минск

09.06.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.06.2021  00:48

Водгук ад мастака
Я б працягнуў думку — можна і “кубік-рубік” зрабіць: кубік-РэБік, дзе якраз тры пасы даюць магчымасць утвараць і БЧБ, і ЧЗ — два пасы зялёнага, адзін чырвонага, і на арнамент застанецца вертыкаль))) А само “РэБік” нясе ў сабе не толькі РБ, а яшчэ і мудрасць ад рэбе))
Андрэй Дубінін, г. Мінск   14.06.2021  19:49

В. Рубинчик. Уточню ли?..

Добрый день! Интересный денёк, пожалуй, даже уникальный: ещё мороз, но уже солнце, уже объявлено об отмене чемпионата мира по хоккею в Минске-2021, но кое-кто ещё трепыхается, советуя подать иск на всемирную хоккейную федерацию в CAS (Спортивный арбитражный суд), Дональд Трамп ещё «большой босс», но уже пакует личные вещи и вывинчивает лампочки в Белом Доме…

На месте хозяина Дроздов я бы пригласил экс-президента к нам, в страну, где всегда хоккей. Во-первых, очень многие за океаном после «штурма Капитолия» 06.01.2021 злы на Дональда, и как бы не затащили заслуженного пенсионера в суд Вашингтонского района, слегка отлинчевав по дороге. Во-вторых, беглый киргизский VIP (Курманбек Б.) сколько-то лет у нас прятался, потратив здесь, по слухам, целое состояние; не исключено, что его вилла пустует, а зачем помещению пустовать? Сие противоречит декрету № 5 от 15.12.2014 «Об усилении требований к руководящим кадрам и работникам организаций», один из пунктов коего гласит: «Считать обеспечение производственно-технологической, исполнительской и трудовой дисциплины, содержания производственных зданий (помещений)… одними из основных критериев оценки работы руководителей организаций»… В-третьих, так и не сбылся прогноз ярчайшего историка современности, выступавшего даже на всемирном конгрессе белорусистов, о том, что «Трамп пока не высказывал восхищения Лукашенко, но это вопрос времени» (24.05.2017). A надо, чтобы сбылся – зря, что ли, Алексей Знаткевич брал интервью у Тимоти Снайдера? 🙂

Если чуток серьёзнее, то четыре года назад ваш покорный слуга переоценил влияние и решительность Трампа… Думал (опасался), что мир из-за его политики тряханёт во всю мощь, отсюда и суждение: «Америка и раньше-то не очень любила “слабые страны” (те, что считала слабыми), а сейчас будет склонна их “разменивать”, словно пешки, налево и направо. Это и Беларуси может касаться» (22.01.2017). Всё-таки тогда я высказался довольно осторожно и не ошибся как минимум в том, что «всё обещанное Трампом народу за четыре года не будет выполнено, тем более с его странноватой, чтобы не сказать дилетантской командой… Но мусульманским странам и китайцам он, скорее всего, головной боли наделать успеет, да и своим соотечественникам тоже».

В том же январе 2017 г. я предлагал искать пути к интеграции Беларуси с Литвой и Украиной: «Три названные страны имеют разные системы правления, доходы, климат, но многое их объединяет. И история – совместное нахождение в Великом Княжестве Литовском «от моря до моря», а затем в Российской империи… И нужда в безопасности, и демографические трудности». Мне и сейчас представляется, что идея усовершенствованного «Междуморья» (без Польши) была перспективной. Другое дело, осуществить её ныне, когда отношения Беларуси с названными соседями ухудшились («спасибо» создателям Островецкой АЭС и тем, кто ссорился с администрацией Владимира Зеленского), до «Междуморья» – почти как до Луны. Теперь более популярна мысль о том, что должны объединяться потенциалы Беларуси и России – «промышленный, интеллектуальный, научный, культурный»… Что ж, такие идеи подкрепляет в том числе и слабость Европейского Союза, не раз продемонстрированная за последние годы…

Антракт-катаракт

В прошлый раз упомянул я соглашение о партнёрстве, подписанное 29 декабря 2020 г. между представителем Европейской комиссии и белорусским государством в лице министерства юстиции РБ, согласно которому здешним околоправительственным органам может быть выделено несколько (до 10) миллионов евро. Уважаемый математик из Минска возразил: «Как всё время предупреждает железная дорога, “поезд, идущий на большой скорости, мгновенно остановить невозможно”. Вот и переговоры о деньгах европейская бюрократия… не успела остановить своевременно. Сейчас через другие-третьи руки можно услышать, что подписание соглашения не означает его (неотложного) исполнения».

Действительно, 15.01.2021 глава представительства ЕС в Беларуси Дирк Шубель, отвечая на вопросы неравнодушных граждан, в фейсбуке (!) заявил: «Если программа подписана, это не значит, что она будет реализована. Заключение контрактов или реализация этой программы наряду со многими другими программами и проектами ЕС в Беларуси были приостановлены ЕС». В таком случае непонятно, зачем было вообще подписывать соглашение? Ведь переговоры – отдельный «кусок работы» и статья расходов.

Подготовка к подписанию, судя по документам ЕС, велась с конца 2019 года… В том же году белорусская администрация в очередной раз показала, как она (не) ценит принцип верховенства права – имею в виду проведение в ноябре антиконституционных «парламентских выборов». Предыдущий состав «парламента» (2016–2019) не отработал положенные по ст. 93 Конституции четыре года. Кто-кто, а мы тут не молчали ещё весной 2019 г.

В любом случае, «поезд» можно было (при)остановить в мае 2020 г., когда и не (до)читавшим Конституцию РБ, но беспристрастным наблюдателям за «избирательным процессом» стало ясно, что в Беларуси «иногда не до законов». Чего стоили искусственный недопуск ряда претендентов к сбору подписей, надуманные аресты Сергея Тихановского (руководителя инициативной группы своей супруги) и его товарищей… С каждым летним месяцем градус беспредела нарастал, даром что был кое-какой «просвет» во второй половине июля. Почему же три недели назад глава департамента «Восточного соседства» при Еврокомиссии Лоуренс Мередит поставил свою подпись под документом?

Не очень верю в тотальную глупость ЕС-овских чиновников и их консультантов. По-моему, есть два варианта:

– или Евросоюз намерен тихой сапой продвигать по крайней мере часть пунктов своей программы, несмотря на высказывание главы представительства (то, что оно появилось в виде ответа на чужой пост в фейсбуке, как бы намекает на его «партикулярность»);

– или ЕС действительно вёл «двойную игру», надеясь при помощи приостановленного финансирования подтолкнуть местных чиновников к уступкам… Между прочим, на вчерашней (18.01.2021) встрече с замминистра иностранных дел РБ г-н Шубель «подчеркнул необходимость освобождения всех произвольно задержанных в Беларуси, в том числе политических заключенных и журналистов». Ещё он «повторно заявил просьбу о предоставлении европейским дипломатам доступа в изоляторы, в том числе для посещения блогера Игоря Лосика, который находится под стражей с 25 июня и уже 34 дня держит голодовку в знак протеста против незаконного лишения свободы и необоснованных обвинений».

Игорь Лосик; переводчица и педагог Ольга Калацкая, брошенная за решётку в январе 2021 г. по обвинению в «хулиганстве». Фото из открытых источников

Если верна первая версия, то частично оправдать ЕС-овцев может лишь то, что они намерены финансировать и «гражданское общество» (возможно, условием работы с ним в Беларуси по-прежнему являются параллельные выплаты госструктурам). Если верна вторая, то речь идёт о «наивной хитрости», т. е. опять-таки о самообмане. Как не раз подтверждала практика, 10, 20 или даже 50 недополученных государством миллионов евро – не те суммы, из-за которых здешние правители наступят на горло собственной песне. Да и научились лукашенковцы обращать западноевропейские подвыподверты себе на пользу. Вот и в данном случае – для общественного мнения, в т. ч. (кое-где) на Западе, более существенным является то, что договор с действующими властями РБ подписан и обнародован, а не то, что реализация приостановлена. Не удивлюсь, если минфин выбьет под него дополнительный кредит или отсрочит выплаты по текущему…

В любом случае, история с соглашением не вызвала у меня роста доверия к ЕС, наоборот. Увы, в чём-то прав был Зенон Позняк в своём новогоднем обращении: «Не будем надеяться ни на распущенный Запад, ни на дикий Восток, ибо они всегда договорятся между собой, чтобы поделить влияние, а при случае и нашу землю. Так было много раз». Позняка-проповедника иной раз стоит послушать. Позняк-«политик» и Позняк-драматург (недавно опубликовавший квазиисторическую пьесу, в которой Вильгельм Кубе и его белорусские помощники 1941–1943 гг. – чуть ли не юдофилы, при первой возможности спасавшие евреев из гетто) неприятны мне.

И об отнятии у Минска права на чемпионат мира по хоккею. Мне близка позиция вице-президента ИИХФ Калерво Куммолы, который не радуется и не считает это отнятие чьей-либо победой (18.01.2021). Отвечая Петру Резванову, не знающему примеров, когда «международные форумы» помогли бы демократизации, уточню, что и бойкот подобных мероприятий в прошлом не особо улучшал ситуацию (вряд ли неприезд команд западных стран на московскую Олимпиаду-1980 обусловил «перестройку» 5 лет спустя). Действительно ли то, что Лукашенко лишили права на чемпионат мира, для него очень жёсткий удар, как заявил Дмитрий Болкунец? Сомневаюсь: возможно, удар мощнее, чем перед 09.08.2020, когда на «предвыборные» концерты в Минск и областные города не приехал ряд известных артистов, но переживали власти за 26,5 лет и не такое. К тому же международная федерация теперь должна выплатить местным организаторам компенсацию, которую они, вполне возможно, пустят на «Массандру» новые рейды по срезанию белых и красных ленточек 🙁

Разумеется, от спортивных и культурных форумов не следует ожидать многого, но они, как уже писал, способны порадовать жителей несвободных стран. Так, VI Всемирный фестиваль молодёжи и студентов в июле-августе 1957 г., организованный в Москве, ещё полной сталинского духа (политзаключённые появлялись и при Хрущёве…), всё же стал глотком свежего воздуха для тысяч, если не миллионов советских граждан. «Википедия» в статье об этом событии небезосновательно утверждает: «Советские люди после долгих лет тоталитарного контроля начинали учиться открыто говорить и общаться». Есть немало воспоминаний евреев, для которых встреча с членами израильской делегации в Москве стала откровением, вселила надежду на лучшее.

Что следует знать о «Белпочте». Она-таки не планирует выпускать почтовую марку или конверт в честь 125-летия знаменитого уроженца Сморгони Моисея (Мойше) Кульбака, родившегося 20.03.1896 и расстрелянного сталиноидами 29.10.1937, однако есть и неплохая «новость». То ли не знал, то ли подзабыл, что в 2015 г. ведомство минсвязи выпускало марки (отдельно и блоком) в честь художников «парижской школы», имеющих отношение к Беларуси… «Наша Ніва» напомнила:

Но как эти объекты пятилетней давности могут участвовать в конкурсе-опросе «Лучшая почтовая марка Республики Беларусь 2020 года»?.. Похоже, в «НН» что-то напутали (ну, не впервой).

Пока такие вот «уточнюли». Пишите на e-mail или на fb-страницу редактора сайта, дискутируйте…

Вольф Рубинчик, г. Минск

19.01.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 19.01.2021  19:36

В. Рубинчик. ПЕЧАЛЬ СВЕТЛА (1)

Когда в детстве я читал сказки вроде «Приключений Чиполлино», «Джельсомино в стране лгунов», «Королевства кривых зеркал», вряд ли мог предвидеть, что в зрелом возрасте окажусь внутри описанного в них зазеркалья (всё же СССР середины-конца 1980-х гг. постфактум выглядит вегетарианским по сравнению с…) Кто-то над нами определённо издевается: «От усатого властолюбца тайно или явно плюются 80% жителей? Вот и запишем 80% за него!» И так далее, и тому подобное. Не любишь обитателей Синеокой, не имеешь к ней отношения? Добро пожаловать, получай лакомые куски! Любишь и желаешь ей добра? Получай ногой под зад, ну, или тебя обкрякают «типа журналисты», крятомукоруди всякие… Всё это схоже и с обстановочкой из шварцевского «Дракона», но об этом уже упоминалось.

Каюсь, недооценил инерцию нашего Абсурдистана (или переоценил ум его горе-руководителей), потому и спрогнозировал, что после спецоперации 9 августа «несменяемому» запишут от 73 до 79 процентов, причём ближе к семидесяти трём, дабы народ зря не злить. Но кое-кто «наверху», видимо, вооружился пословицей «Семь бед – один ответ», отсюда и пресловутые 80,08% по версии ЦИК… В 2010 г. было 79,65%; за 10 лет, после девальваций, повышений пенсионного возраста, «антидармоедских» декретов, вороха невыполненных обещаний, наконец, бесконечных «тёрок» с другими странами и перпендикулярных здравому смыслу речей о коронавирусе, популярность ничуть не упала? Ой, шо вы говорите…

Впрочем, и по официальным данным имеются избирательные участки, где опытный политик, только-только выступивший с полуторачасовым «посланием к народу», с треском проиграл «домохозяйке». То, что таких участков не один и не два, а много, и они находятся в разных местностях (деревня Копище, посёлки Лесной и Привольный, квартал Новая Боровая, Московский район Минска…) намекает на то, что процесс пошёл. «Дальше действовать будем мы» – сказал бы цоевский лирический герой, но о Цое ниже. Уместнее вспомнить Владимира Набокова с его «Приглашением на казнь». Где особо живописна и внушительна концовка, но и вся книга об узнике, осуждённом за «гносеологическую гнусность», хороша – рекомендую как человек, в 1994 г. писавший по ней школьное сочинение.

Наш Цинциннат уже задал себе вопрос: «Зачем я тут? Отчего так лежу?» После этого вопроса декорации посыпались:

Сквозь поясницу ещё вращавшегося палача просвечивали перила. Скрюченный на ступеньке, блевал бледный библиотекарь. Зрители были совсем, совсем прозрачны, и уже никуда не годились, и все подавались куда-то, шарахаясь, – только задние нарисованные ряды оставались на месте…

Мало что оставалось от площади. Помост давно рухнул в облаке красноватой пыли. Последней промчалась в чёрной шали женщина, неся на руках маленького палача, как личинку. Свалившиеся деревья лежали плашмя, без всякого рельефа, а ещё оставшиеся стоять, тоже плоские, с боковой тенью по стволу для иллюзии круглоты, едва держались ветвями за рвущиеся сетки неба. Всё расползалось. Всё падало. Винтовой вихрь забирал и крутил пыль, тряпки, крашеные щепки, мелкие обломки позлащенного гипса, картонные кирпичи, афиши…

«Помост» белорусских идеолухов и силовиков пока не рухнул, а лишь покосился. Но крот истории роет, роет…

Утром 10 августа прошёлся мимо избирательных участков нашей Каштановки (бульвар Шевченко, улица Гая, ул. В. Хоружей). Копия протокола была вывешена лишь в окне библиотеки на бул. Шевченко, 15, но какой это был протокол! В нём обозначено, что «главный кандидат» получил 496 голосов из 977 явившихся, иначе говоря, аж 50,8%. И около трети от общего числа избирателей на участке (1432).

По-моему, такая «Пиррова победа» в пенсионерском районе должна радовать «застабилов» ещё меньше, чем поражения в вышеуказанных местах, где кое-что можно было списать на субъективные факторы (концентрация «яйцеголовых» и т. п.).

Нельзя исключать, что на исход голосования повлияли события 06.08.2020 у кинотеатра «Киев» – в 100 метрах от библиотеки. Напомню, в тот день должен был состояться митинг кандидатки Светланы Тихановской на площади Бангалор (точнее, в парке Дружбы народов). Минские власти чуть ли не в последний момент впихнули на это место празднование «дня железнодорожных войск». Штаб Тихановской решил перебазироваться в Киевский сквер и к 19.00 пригласить туда своих сторонников.

С 3 августа в сквере (точнее, у кинотеатра) ежедневно проходили мероприятия районного масштаба, устроенные администрацией. Выглядело это всё убого…

Снимки 03.08.2020

Но в четверг вечером ради встречи с Тихановской на «День открытых дверей учреждений дополнительного образования» подтянулись тысячи людей. Часть расположилась в ограждённом пространстве вокруг большого фонтана (некоторые залезли в серёдку, где, спасибо родной администрации, не первый год нету воды); часть, и я тоже, остались за оградой.

Tut.by, 06.08.2020

До 19.00 играл баянист Виталий Воронко, затем я издали услыхал «Перемен!». Не видя, что происходит на «сцене», подумал: «О, власти креативят – уже и Цоя используют в своих целях». На самом же деле Кирилл Галанов и Владислав Соколовский – диджеи, нанятые во Дворце детей и молодёжи – не согласовали включение с начальством, за что и поплатились. Песня звучала во всю силу минуту-полторы, затем «фельдшер вырвал провода» (С) – человек чиновного вида, оказавшийся главой администрации, лично остановил запись варварским способом, выдернув шнур из колонки.

Слева В. Соколовский и К. Галанов. Справа – прибалдевший Воронко. Фото с udf.by

Соколовский признался журналистам, что включение Цоя планировал заранее, поскольку ему не понравилось, как официоз использует музыкантов для отвлечения внимания от альтернативы на выборах. Тогда чиновники состряпали жалобу в милицию о том, что звукооператоры Галанов и Соколовский «сорвали мероприятие». Бумажку сразу же доставили по назначению, ведь «правоохранителей» вокруг фонтана было хоть отбавляй.

Ребят задержали не на виду у публики – которая могла бы и помешать – а чуть позже, когда они шли к метро, преодолев три квартала. Их отправили за решётку на Окрестина, а 7 августа состоялся суд, где обоих по скайпу осудили на 10 суток в т. ч. за «сопротивление при задержании». Фактически сопротивления не было, но, может, имелось в виду, что они должны были не уходить от кинотеатра, а самостоятельно сдаться омоновцам… 🙁 Сидят Галанов и Соколовский до сего дня.

В этой истории меня порадовало то, что неравнодушные люди быстро (кажется, в течение суток) собрали диджеям материальную помощь – около 30 тыс. долларов на двоих. А ещё то, что «показали личико» здешние управленцы, с которыми я теперь на одно поле не сяду.

Глава администрации Центрального района Дмитрий Петруша; районный идеолог Юрий Цаба, подписавший кляузу в милицию. Источник: CTV.by

FB-страничка администрации, 07.08.2020. Забойный ответ на чьё-то предложение уволить Д. П. 🙂

Люди, как видим, ещё сравнительно молодые (Петруша – 1983 г. р., Цабе вообще около 30). На пенсию им рано, а карьерку делать уже поздно. Думаю, ни один любитель Цоя, каковых ой как немало среди успешных работодателей, не возьмёт к себе такое «добро». Да что там любитель Цоя – ни один порядочный человек…

С пожилым «драконом», 9 августа назвавшим смелый поступок арестованных диджеев «подлым» и сравнившим песню «Перемен!» с «Боже, царя храни» (?), в принципе, всё ясно. Главное, по-моему, – не забыть и поставить на место «драконьих слуг», о которых устами своего героя в далёком 1944-м высказался Евгений Шварц:

Генрих. Но позвольте! Если глубоко рассмотреть, то я лично ни в чем не виноват. Меня так учили.

Ланцелот. Всех учили. Но зачем ты оказался первым учеником, скотина такая?

Были бы чиновники реальными, а не фейковыми «политменеджерами», они бы в прошлый четверг сделали вид, что всё идёт по плану. Выступили бы перед взволнованными слушателями у кинотеатра с такой примерно речью: «Да, мы тоже любим творчество Виктора Цоя, рано ушедшего от нас 30 лет назад (имитация всхлипа), и хотим перемен. Наш с вами президент не против перемен, но они должны происходить в рамках порядка, а порядок в наше непростое время способны обеспечить лишь опытные деятели…» Пишу это не для того, чтобы научить лукашистов премудростям политического дискурса, а чтобы лишний раз напомнить об «отрицательном отборе», захватившем госаппарат в последние годы – хамство и примитивизм рулят. Ну, «каков поп…»

Ещё одна интересная личность из БРСМ-овского кубла – председатель (с 2014 г.) «Федерации профсоюзов Беларуси» Михаил Орда. Руководил инициативной группой действующего «лидера» в 2015 и 2020 гг., оба раза «настригал» под 2 миллиона подписей в его поддержку. В этом году так усердствовал, что даже ермошинская контора признала недействительными почти 20 тыс. А вот что меня зацепило – выпуск цветной агитационной открытки в пользу «вождя» (тиражом 4,7 миллиона экземпляров!) На ней – в левом углу миниатюрными буквами – и фамилия Орды.

На обратной стороне – виды белорусских городов + лозунг «За Беларусь!»

Журналисты и блогеры стали прикидывать, во сколько мог обойтись такой тираж: кто-то оценивал его в полмиллиона USD, кто-то – в 300 тыс. Я же полагаю, что реальная себестоимость такой открытки – 1-2 цента за экз. Выходит, стоимость тиража, 47-94 тыс. долларов, сама по себе «вписывается» в предвыборный фонд, составляющий 243 тыс. бел. рублей (около 100 тыс. USD), но! Официозная политическая реклама требует ещё доставки до потребителя, а этим у нас традиционно занимается республиканское унитарное предприятие «Белпочта».

Было бы прелюбопытно взглянуть на договор между заказчиком и исполнителем. Допустим, что распространению через почту подлежал не весь тираж, а «всего» 3 миллиона штук. На доставку открытки (пусть элементарный заброс в ящик) почтальон должен потратить минимум 2 секунды. Итак, за минуту можно разбросать 30 штук – тогда распространение трёх миллионов обойдётся в 100 тыс. человеко-часов, не учитывая расходы на погрузку, подвозку и проч. Оклады у почтальонов разные, но, насколько знаю, час работы «Печкиных» стоит не менее доллара. И не надо мне рассказывать, что реклама забрасывается сама собой – это немалый кусок работы, помню по своему опыту 2009–2011 гг.

Коль скоро «Белпочта» заботится о своих работниках, в этом году она должна была взять у главного доверенного лица Лукашенко никак не меньше двухсот сорока тыс. рублей, т. е. весь фонд предвыборной кампании. Если предприятие, подчинённое министерству связи РБ, получило меньше, значит, применялся админресурс, превышались полномочия… И в том, и в другом случае Миша со своей гигантоманией оказал медвежью услугу боссу, да и себе самому. Судя по тому, что к 5 августа, когда открытки уже были распечатаны и распространены, из избирательного фонда Лукашенко было потрачено лишь 157 с небольшим тысяч рублей, второй вариант более вероятен, т. е. почтальонам пришлось таскать политрекламу за спасибо. Такая вот защита «трудящихся масс».

Надеюсь, хитрец Михаил, 1966 г. р., не сбежит из страны и не потеряет дееспособности к моменту, когда его поведут в чудесный дом, «к окнам которого по странному капризу архитектора привинчены толстые решетки» (С)

Кого не понимаю, так это тех рядовых работников, которые до сих пор финансируют ФПБ. В особенности не понимаю почтальонов, состоящих в казённом профсоюзе; как следует из двух предыдущих абзацев, «главный профсоюзник» либо грубо нарушает белорусский избирательный кодекс, да и Конституцию, либо ждёт от почтовиков, чтобы те трудились «за спасибо». Так или иначе, укрепляется система, обесценивающая труд наёмных работников.

Сам я никогда не позволял отчислять проценты от моей зарплаты в ведомство Козика-Орды. И «лукашенковские» открытки в декабре 2010 г. распространять отказался. И ничего мне за это не было (начальница 104-го почтового отделения не являлась ярой лукашисткой), но даже если б тогда уволили, нашёл бы себе другое занятие.

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.08.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.08.2020  23:05

В. Рубинчик. Ещё раз о слове «жыд» и названии группы «Жыдовачка» (2½)

«Союзу белорусских еврейских общин» посвящается

Прежде всего спасибо тем, кто делился ссылками на мой предыдущий текст от 18.09.2019: насколько знаю, это Алесь Белый, Сергей Ваганов, Зисл Слепович (и др.). Особая благодарность З. Слеповичу, который 20.09.2019 опубликовал в fb и пару тёплых слов на идише. Cразу же одна из «героинь» потребовала удаления «опуса, где столько яда» – иначе она и её коллега собирались «чертовски обидеться». Кто-то поддался бы на шантаж, но не таков Зисл! Не удалил, даже рискуя своим статусом хедлайнера на «Litvak Klezmer Fest» в Минске 7-8 ноября 2019 г. Что касается «яда»… Ну, видно, кой-кому в Израиле правда глаза колет.

Не собирался я возвращаться к теме «“жыд” и “Жыдовачка”», да ещё на Рош-а-Шонэ, но «не могу молчать» 🙂 Отдельные «еврейские вожди», похоже, следуют путём Мачехи из старого фильма о Золушке: «Я буду жаловаться королю! Я буду жаловаться на короля!..»

Взято отсюда, материал 28.09.2019. Почему-то борисовская капелла «Zhydovachka» («Жыдовачка») стала в тексте «Жидовочкой». Не хочется верить, что редакция минской газеты «Авив» отождествляет белорусский язык с русским 🙁

(вечером 02.10.2019 статья о сентябрьском заседании координационного совета СБЕООО была удалена с сайта газеты “Авив”, но ее полным текстом мы располагаем – belisrael).

В общем, небольшой просветительный камбэк, но сначала, по многочисленным просьбам трудящихся учащихся, – заключительная часть статьи «Яўрэй, жыд» из научного и методического журнала «Роднае слова» (декабрь 2005 г.):

Тираж номера – 4500 экз., журнал поступал чуть ли не во все библиотеки страны. У господ и дам, атакующих «Жыдовачку» в 2019 г. и заявляющих о хорошем владении белорусским языком, эта статья в своё время не вызвала баттхёрта – с чего бы? Не заметили, что идёт «жесточайшая легитимизация», наступает «коричневая чума»?! (Сарказм, однако ради «защиты от дурака» оговорюсь: поддерживаю все реальные шаги, направленные против нацизма.) А ведь многие из вас были при «еврейских должностях» и в середине 2000-х гг. 🙂 И появление в Минске большого идиш-белорусского словаря (изд-во «Медисонт», 2008, 1000 экз.) тоже проспали, несмотря на публикации в «своей» прессе? 🙂 🙂

Отрывок из статьи в журнале Cоюза бел. евр. общин «Мишпоха» № 29, 2011. Чтобы исправить cвои «глюки» в идишном тексте, редакции не хватило восьми лет. ¯\_(ツ)_/¯

Интересна позиция бессменного редактора «Мишпохи», опубликованная в 2012 г.: «Поспособствует сохранению и развитию языка, глубоко убежден Аркадий Исаакович, вышедший идиш-белорусский словарь, составленный, кстати, не евреем, Александром Астраухом». «Аркадий Исаакович» – тот самый участник «координационного совета», который в сентябре 2019 г. «по-доброму» высказался об ансамбле «Жыдовачка»: «Да просто не надо их приглашать!» 🙂

Из «hakdome» – предисловия к словарю 2008 г. (стр. 8).

Впрочем, ребята, один из вас – химик, по прихоти судьбы семь лет возглавлявший «музей истории» – в 2017 г. устроил-таки сеанс цензуры в википедии:

Было убрано последнее предложение, а мотивировку получатель зарплаты от «еврейской общины» придумал такую: «Не авторитетный источник. Астраух – маргинал-любитель». Т. е. и здесь вместо обсуждения по существу (использовалось в Беларуси начала ХХІ в. слово «жыд» вне оскорбительного контекста или нет?) мы стали свидетелями перехода на личность.

Издание А. М. Астрауха, доступное в крупнейших библиотеках Беларуси, лишний раз доказывает, что слово использовалось. Кстати, насчёт авторитетности источника – «Ідыш-беларускі слоўнік», составленный художником-реставратором, благожелательно рецензировали, как минимум, два научных издания: «Беларуская лінгвістыка» (№ 64, 2010; автор статьи – кандидат филологических наук Михаил Тарелко) и «Jews and Slavs» (Vol. 22, 2010; рецензент – профессор Вольф Москович, позже он кое-что написал и здесь). Об отзывах исследователей на мириады компилятивных статей Avner’a, да и его коллеги по надзору за русскоязычной википедией, минчанина Pessimist’a, также утверждавшего, что слова «жыд», «Жыдовачка», etc. плохи «объективно», я ничего не знаю…

Ещё эпизоды нашего века. Минчанин, католик византийского обряда, социал-демократ Анатоль Сидоревич в мае 2002 г. опубликовал в минской же газете «Наша ніва» статью «Чаму я жыд». В газете «Авив», которую тогда редактировал нынешний зампред Союза бел. евр. общин Б. Герстен, а курировали Я. Басин и «сам» Л. Левин, не промелькнуло даже мысли о юдофобии автора. Напротив, эту произраильскую статью напечатали в переводе на русский (хотя и с погрешностями) в июне 2002 г.

В январе 2003 г. в «Нашай ніве» появилась ещё одна юдофильская статья А. Сидоревича о том, что в Минске нужно увековечить память Соломона Михоэлса:

Вот после этого была уже некоторая истерика в «Советской Белоруссии», подписанная фамилией «Беленький»: мол, рассуждая о «жыдоўскай» культуре, Сидоревич убивает Михоэлса вторично…

Несколько недель назад от «Беленьких» стало темно в глазах. 19 сентября 2019 г. за капеллу попытался вступиться Юрий Зиссер:

Вариант, подкорректированный Ю. З.

Эту запись осторожно поддержал Алекс Фурс – редактор портала «Шалом». Но «Pessimist» Бернштейн, полочанин (а не гомельчанин, как я предполагал) Григорий П., сотрудница минского образовательного центра IBB Тамара К. и другие чудо-Юд..ы обоих полов пришли к Ю. Зиссеру на страницу в fb, «придавив количеством» 🙂 Назавтра основатель тутбая сдался: «В любом случае раз название капеллы вызывает столь сильное отторжение – капелла должна посчитаться с этим и придумать себе другое название, а нынешнее опустить в архив. Если, конечно, они хотят, чтобы их приглашали выступать не только по сельским клубам». Почему-то напомнило «Горе от ума» тов. Грибоедова: «Мсье Репетилов, что вы! Да как вы! Можно ль против всех! Да почему вы? стыд и смех» – «Простите, я не знал, что это слишком гласно». Эффект echo chamber, описанный два века назад.

«Говорящая голова» капеллы ответила, что не видит ничего плохого в выступлениях на периферии, но бизнес-тренер 1979 г. р. с ухватками сталинского цензора возразил: «А если Вы планируете выступать в сельских клубах с таким названием, то, на мой взгляд, это тоже недопустимо. В окружении людей на селе не осталось совсем евреев. Нельзя, чтобы они подумали, благодаря вашему коллективу, что так можно называть евреев!» (20.09.2019). Поскольку он – член «совета общины», то немудрено, что координационный совет вскоре прошёл так, как прошёл (см. вторую иллюстрацию).

К слову, «решение Наркомата, принятое еще до войны, которое запретило употребление слова в быту», причём «релевантное» и в 2019 г., – это какая-то городская легенда. Хватает примеров, демонстрирующих, что постановление от 24 июля 1925 г. бюро ЦК КП(б)Б – а не «Совнаркома», как у Зиссера – не имело юридической силы и формально было только рекомендацией. В прошлый раз цитировались строки из поэмы Михася Чарота, изданной в 1926 г., сейчас приведу абзацы из повести не менее известного литератора Михася Лынькова «Апошні зверыядавец» (1929; опубликована в 1930 г.):

Это я к тому, что невеждам, которые на всех углах кричат о Беларуси, «живущей без слова “жыд” сто или сто двадцать лет», неплохо бы подучить матчасть. И минский инженер Алесь Резников, 1967 г. р., отчасти прав, когда пишет о нынешней ситуации: «в устах деревенских бабулек, упоминающих “жыдоў”, чувствуется определённое уважение», даже если его вывод не универсален. Вряд ли кто-то проверял, какая доля белорусскоязычных жителей Беларуси в быту предпочитает слова «жыд», «жыдоўка» и т. п., а не «яўрэй»/«габрэй», «яўрэйка»/«габрэйка», но даже исходя из моих поездок XXI в. по Щучинскому району Гродненской области, доля немалая. Между прочим, поэту и педагогу Гиршу (Григорию) Релесу (1913–2004) слово «габрэі», нововведение последней четверти ХХ в., не нравилось. «Что это они “габрэйкаюць”?» – отреагировал Релес, когда в 2000 г. я показал ему «еврейский» («габрэйскі») номер журнала «Arche».

Не надо приписывать мне какую-то особую тягу к «cпорным» лексическим единицам – просто с теми, кто, увидев или услышав их, сразу «оскорбляется» (примерчики 2002 г., 2016 г.) и начинает строчить… пусть не доносы, но кляузы, мне немного не по пути. Такая cверхэмоциональность свойственна, пожалуй, не традиционному литвацкому (и даже не хасидскому) мировосприятию, а кондовому фетишизму, вере в «чёрную магию» слов. На этой вере, похоже, был выстроен современный «язык политкорректности», но не буду отклоняться… Минский иудей Александр, ныне известный как Исраэль Сендер Элентух, в связи с дискуссией о группе «Жыдовачка» привёл уместную ссылку на рава Реувена Пятигорского: «У южных славян есть предание о “жидах”, первых людях на свете, которые не боятся грома. Когда небесные змеи кидают на землю огненные стрелы, “жиды” кладут камни на головы и поют: “Каменные у нас головы, что с нами сделаешь?” Каменные у нас головы, мы не обижаемся на клички». И ведь это было сказано о слове «жид» из русского языка, где оно зачастую звучит обиднее, чем «жыд» в белорусском.

В принципе, всё. Дальше – дополнения на случай, если кто-то захочет углубиться в тему…

* * *

Справочная информация о группе по состоянию на сентябрь 2019 г., по моей просьбе присланная борисовчанкой Наталией Головой (она же Anna Avota). Перевод с белорусского:

(Не)клезмерская капелла «Жыдовачка» из города Бэ образовалась в 2017 году как тапёрский бэнд для озвучивания художественной чёрно-белой немой ленты «Волшебные ножнички», а также для исследования и продвижения музыкального и танцевального наследия белорусских местечек, до сих пор не очень исследованного по причине отсутствия носителей. Сейчас в составе группы шесть музыканток, играющих на аккордеонах, скрипках, виолончели, бубнах и барабане. Капелла исполняет музыку в стиле штетлфолк. Репертуар состоит из беларуских, польских, еврейских (в оригинале, здесь и далее, было «яўрэйскіх» – В. Р.) и разных европейских традиционных танцев, а ещё из популярных мелодий межвоенного времени. Музыкантки не стараются копировать традиционный стиль исполнения, интерпретируют музыку посредством своего видения и восприятия. В коллективе есть танцмейстерка, поэтому группа периодически гастролирует с мастер-классами традиционных еврейских танцев и танцев местечек. Капелла официально существует на базе Клуба исторического танца Центра творчества детей и молодёжи Борисовского района.

Почему «музыкантки» и «танцмейстерка»? Потому что группа заявлена как феминистская – почти как в анекдоте о негре, читающем еврейскую газету: «Ему мало того, что он негр?» Кстати, к языковым упражнениям, присущим современному феминизму, отношусь иронически, но считаюсь с ними как с данностью – «если звёзды зажигают…» (То же касается модного написания «беларуский», «беларуское»; в энциклопедии не пропустил бы, а в публицистике – на здоровье.)

В фейсбуке Н. Голова писала: «Многие люди там, где мы играли танцы (Борисов, Бобруйск, Могилёв, Витебск, Молодечно, Подороск, Любча, Минск, Солигорск), говорили нам, что рады названию «Жыдовачка», потому что оно беларуское, местечковое и говорит им о том, что Беларусь жива… ОК, для русскоговорящих евреев русское слово “жид” может быть оскорбительным, так я это знаю и не имею планов, говоря на русском, произносить это слово в чей-то адрес. Но для беларусов запрет на использование беларуского слова “жыд” живущими здесь русскоговорящими людьми не менее оскорбителен» (примерно 20.09.2019).

* * *

Из «живого журнала» переводчика Леонида Таубеса, 1941 г. р., бывшего минчанина, давно живущего в израильской Афуле:

Не самое удобное мнение для тех, кто апеллирует к израильтянам и/или людям старшего поколения, которые (якобы в подавляющем большинстве) так переживают из-за названия белорусской группы «Жыдовачка», что «кушать не могут».

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

01.10.2019

Опубликовано 01.10.2019  14:56

Из откликов и обращений к автору:

*

Жыдовачка – гэта такая зграбная, вясёлая, дасціпная, умелая габрэйка, якую хочацца пачапаць і з якой хочацца пазнаёміцца як мага бліжэй. Вось такія асацыяцыі будзіць у мяне слова «жыдовачка». У народзе жыдовачкамі называюць менавіта такіх дзяўчат, маладзіц і кабет. І малых дзяўчатак. А калі жанчына так сабе, калі на яе, сустрэўшы на вуліцы, не азірнешся, а ў школе, паліклініцы, кравецкай майстэрні і г. д. не загледзішся, то гэта проста жыдоўка, габрэйка, яўрэйка. Жыдовачка – эквівалент, сінонім яўрэечкі, габрэечкі. Думаю, што барысаўскія дзяўчаты добра ведаюць, які сэнс укладалі (і ўкладаюць) беларусы ў слова «жыдовачка».

Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск

Мнение Юрия Зиссера (по состоянию на 02.10.2019, 15:50)

*

Аркадий Шульман. Г-ну В. Рубинчику. Бессменного редактора «Мишпохи» (как Вы изволили выразиться) зовут не Аркадий Исаакович, а Аркадий Львович, так что прежде всего обратите внимание на свои ошибки. Далее, был и остаюсь очень высокого мнения обо всем, что делает Александр Астроух (Астраух – belisrael). По сути основного вопроса: не буду вдаваться в филологические споры, но, если большому количеству людей (даже и небольшому) неприятно или даже оскорбительно название коллектива – НЕ ПРИГЛАШАЙТЕ ЭТОТ КОЛЛЕКТИВ!

Гриша Абрамович. Аркадий Шульман ну, в своём ( его) глазу ж не видно

Tamara Kurdadze. Аркадий Шульман! Аркадий Львович, уважаемый! Вы!!! и этот В.Рубинчик… Это же графоман известный… (реплики с fb-странички Ю. Зиссера).

Ответ В. Рубинчика. Г-ну А. Шульману. Я взял цитату из «Могилёвских ведомостей» за 2012 г. и поставил ссылку, так что все претензии к «МВ». С моей стороны это был лёгкий троллинг – указание на ошибку областной газеты (постоянные читатели моих текстов знают, что я люблю посмеиваться над подобными казусами). Целевая аудитория belisrael в курсе того, какое у Вас отчество, а кто был не в курсе, тем и Ваше уточнение не очень помогло.

Конечно, неплохо, Аркадий Львович, что Вы тщательно меня читаете и умеете пользоваться СAPSLOCK’ом. Если б Вы, Аркадий Львович, столь же усердно выполняли свои обещания (хотя бы публично данные), было бы совсем замечательно.

Двадцати двух недель не хватило редактору прелестной «Мишпохи», чтобы поменять в словах на идише, принадлежащих классику еврейской литературы, порядок букв:

В общем, Вам – к «профессионалам» из «Могилёвских ведомостей», 8-й год повествующих миру об Аркадии «Исаковиче» Шульмане, или в «Авив» с его перлами вроде «…в обязанности которой входит директорство над Музеем истории и культуры евреев Баларуси». (03.10.2019 статья А. Северинец на сайте “Мишпохи”, о которой вёл речь В. Рубинчик, была исправлена – слова на идише обрели нормальный вид. – belisrael)  А «графоман» я или нет… Заяви об этом кто-то из троих успешных членов Союза белорусских писателей, рекомендовавших мою кандидатуру в СБП (конец 2014 г.), сие бы задело. Мнение сетевых обиженок не так интересно.

*

Фраза, вырванная из контекста, может быть истолкована как угодно. Этим и пользуется уважаемый автор, который, должно быть, на курсах повышения квалификации производства «Минская почта» РУП “Белпочта” (как о нем значится) многое постиг. Фразы, вырванные из контекста, можно использовать как угодно (приведённые и выделенные автором протоколы не отражают суть происходящего).

Елена Кулевнич, г. Минск (с fb-странички Зиссера). Позже написала о себе по e-mail: «Елена Кулевнич – Член Координационного Совета СБЕООО. Да, я была на этом заседании», но сообщение из «Авива» не дополнила и не опровергла.

Ответ В. Рубинчика. Насчёт вырывания из контекста – с больной головы на здоровую (образование «уважаемого автора» не ограничивается курсами «Минской почты» в 2011 г., коих, впрочем, я никогда не стыдился). В скрине с официального сайта газеты Союза бел. евр. общин приведены все фразы, касавшиеся борисовского ансамбля, дана ссылка на первоисточник.  (вечером 02.10.2019 статья о сентябрьском заседании координационного совета СБЕООО была удалена с сайта газеты “Авив”, но ее полным текстом мы располагаем – belisrael). Т. е. рассуждения о фразах, якобы вырванных из контекста, – враньё, рассчитанное на лентяев. Общественной деятельнице следовало бы знать, что врать нехорошо.

*

Знаю я женщину, которая ещё во времена третьего «Жыдовішча» (2008) оскорблялась, но довольно скоро изменила мнение, благодаря в т. ч. и Александру Астрауху. Может, кто-то и к Вам прислушается…

Пётр Резванов, г. Минск

Ответ В. Рубинчика: Спасибо постоянному читателю. Кстати, уточню первую часть моих заметок: в Минске прошли не три, а целых четыре фестиваля «Жыдовішча» с участием Дмитрия (Зисла) Слеповича – в 2006–2009 гг. Насколько я помню, никто по этому поводу ни в горисполком, ни в администрацию президента не жаловался. Объяснения «Члена Координационного Совета СБЕООО» (уже не Кулевнич, а другой «Член», который бизнес-тренер) – «сначала надо стать Димой Слеповичем и обладать его авторитетом и уважением, а потом уже играться с конъюнктурой и т.д.» – не кажутся мне убедительными. К тому же четвёртое «Жыдовішча» в сентябре 2009 г. организовывал не только и не столько Зисл Слепович, который в 2008 г. эмигрировал в США.

*

Матчасть – это не те две книжки и три статьи, на которые ссылается г-н Рубинчик. Матчасть – это сама жизнь, которую этот ботан совершенно не знает, потому как видит ее только из окошечка библиотеки. Выехал раз в жизни из Минска в Щучинский район, поговорил с двумя бабулями и решил, что узнал всю правду жизни.

Григорий Песин, г. Полоцк (с fb-странички А. Шустина)

От В. Рубинчика. И «знатоку жизни» спасибо, посмеялся! Вы уж там с Кулевнич определитесь: недоучка автор, или всё-таки ботан. Кому-то другому посоветовал бы прочесть мои тексты о Щучине и районе:

Вольф Рубінчык. Шчучынская каша ,

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (115)

Однако «чукча не читатель, чукча писатель» 😉

Добавлено 02.10.2019  19:57

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (121)

Шалом! У гэтай паліндромнай серыі – пра неабавязковыя, на першы погляд, рэчы & з’явы. Ды я пакуль што сам выбіраю, пра што выказвацца… пардон.

Чарговы няспраўджаны прагноз ад мінскага «фінансіста» Вадзіма І-ба выйшаў 08.07.2019 (пра ранейшы гл. тут): «Долар к канцу тыдня можа ўмацавацца, хоць і дастаткова сціпла – да 2,05 беларускага рубля». Хіба ва ўсім астатнім гэты спадар дужа ўніклівы, бо іначай няясна, чаму яго дагэтуль трымаюць за «старшага аналітыка»: з курсамі валют яму хранічна не шанцуе. Долар к канцу тыдня (12-14 ліпеня) не тое што не падняўся з 2,048 да 2,05, а ўпаў да 2,035… І ў панядзелак 15.07.2019 курс «зялёнага» ў РБ знізіўся. Каб я быў канспіролагам, то дапусціў бы, што заданне І-ба і рэсурсаў, якія штораз на яго спасылаюцца (Myfin, «Бел. партызан»), – падарваць у грамадстве будзь-які давер да незалежных прагнозаў. Але ж канспіралагічных версій і так замнога ў публічнай прасторы…

Кур’ёзны прыклад «зрывання покрыва» паказаў чалавек, які сваім нікам дыскрэдытуе старажытнага летапісца. У маі 2019 г. сучасны Нестар апалчыўся… на двухсерыйны савецкі фільм 1983 г. «Мэры Попінс, да пабачэння». Па-дзеля мяне, стужка не геніяльная, адметная найперш сваімі музычнымі ўстаўкамі, а не сюжэтам.. Але прыкмеціць у ёй прапаганду сатанізму (прычым галоўная прадстаўніца чорных сіл – сама Мэры, а «містэр Эй», падобны да Джона Ленана, ёй дапамагае!), экафашызму, антысаветчыны, нават украінскага нацыяналізму (аднойчы ў кадры мільгаюць жоўтыя і блакітныя паветраныя шарыкі…), трэ’ было даўмецца. Самае прыкрае, што, гледзячы па ўсім, тысячы людзей спажываюць і вераць: я-то спадзяваўся, што часы змагання з дэкаратыўнымі сняжынкамі на службе сіянізму (мясцовым «энтузіястам» 1970–80-х гг. а-ля Уладзімір Бягун яны нагадвалі шасцікутныя зоркі) незваротна мінулі.

Трэба прызнаць, што аўтары фільма, якія ўвялі ў яго булгакаўскія матывы – чалавека-кот, начны баль у гонар М. Попінс – далі-такі зачэпку аматарам эзатэрыкі ды пошукаў глыбінных сэнсаў… Але рэжысёр Леанід Квініхідзэ (Файнцымер; 1937-2018, хай яму спакойна спіцца) не хаваў, што арыентаваўся на дарослую публіку, таму і казка «паводле Памелы Трэверс» у яго атрымалася іранічна-змрачнаватая, у стылі некаторых «мультфільмаў для дарослых». І адсылкі да «Майстра з Маргарытай», культавай кнігі савецкай інтэлігенцыі, былі ў гэтым сэнсе лагічныя й дарэчныя. Што да песні пра вецер на словы Навума Олева, гэта класічная «дуля ў кішэні» (цэнзуру можна было супакоіць тым, што «ўсходні вецер», які меўся памяняцца, згаданы ў арыгінале Трэверс 1930-х гг.). У 1983 г., мяркую, перамен чакаў не адзін Віктар Цой, а 90% савецкіх грамадзян, у т. л. кінематаграфістаў… Гэта не магло не адбівацца на змесце іхняй прадукцыі.

О так, раз-пораз цягне мяне ў апошняе савецкае дзесяцігоддзе, калі дрэвы былі вялікія (C)… Нямала было паганага, але, умоўна, 80-90% мультфільмаў дагэтуль хочацца пераглядаць, яны былі не найгоршай часткай тагачаснай рэчаіснасці. Таму непрыемна ўразіў допіс яшчэ аднаго гора-канспіролага – блогера Аляксандра П-кі (які, здаецца, сам рабіў мульты; пра іх узровень меркаваць не бяруся). Гэты чэл атабарыўся ў Германіі ды лупцуе калегаў (Давыдава, Караваева, Курляндскага, Хайта) з антыСССР-аўскіх пазіцый: «У трылогіі пра Папугая Кешу змяшчаецца недвухсэнсоўная мараль: сядзі ў гаспадара, які цябе корміць, не бунтуй, не спрабуй уцячы ад свайго гаспадара, бо любыя перамены будуць да горшага… У другім фільме, куды рэжысёрам Курляндскі запрасіў А. Давыдава, аўтары не ўтрымаліся ад выпадаў на адрас подлых яўрэяў, якіх, бач, кормяць тут і кунежаць, ну, сама большае, не даюць тэлевізар глядзець (празрыстая метафара забароны на чытанне некаторых кніг і слуханне некаторых радыёканалаў, што замінаюць пабудове сацыялізму) і плэеры ім не купляюць, а яны намагаюцца ўцячы… Пікантнасць гэтаму вытанчанаму антысеміцкаму анекдоту, які быў уганараваны прэміяй “Ніка”, надае тая акалічнасць, што амаль усе аўтары мультфільма былі яўрэямі».

Тэкст П-кі 2012 г. трапіў да мяне сёлета, і я паспрабаваў давесці аўтару, што ў 1987 г. (перабудова!) савецкай уладзе ўжо было не да кпінаў з эміграцыі пасродкам мультфільмаў, што ў другой частцы серыяла пра Кешу высмейваецца не эмігрант з «пятай графой», а заўзяты прыхільнік мас-культуры (так, персанаж слухае «Модэрн токінг», які ў 1986-87 гг. дапраўды гучаў «з кожнага праса»). Але, ясная рэч, разважны сэнс у зносінах з… апантанымі асобамі не заўжды працуе. І атрымаў я 03.05.2019 такі «дасціпны» адказ: «Ага, картавы гарбаносы прыхільнік масавай культуры, схільны да паразітычнага ладу жыцця, які з найвялікшай асалодай цытуе рэпрызы Аркадзя Райкіна. Ён толькі падобны да антысеміцкай карыкатуры, а на самай справе ён зусім не антысеміцкая карыкатура». Facepalm.

«Люцыфер-антысаветчык» з фільма «Мэры Попінс…» (1983) і «ўцёклы яўрэй» з мульта «Вяртанне блуднага папугая» (1987)

Як асэнсаваць трыумф «тэорый змоў» у сучасным свеце, яшчэ не вырашыў: тлумачэнняў шмат, але ўсе яны здаюцца фрагментарнымі. Дадам, бадай: калі ў пачатку 2010-х працаваў на «Белпошце», бачыў, як адміністрацыя (не паштовая…) пісьмова раіла ўстановам падпісвацца не толькі на «Сов. Белоруссию» ды розныя «Рэспублікі», але і на каляровы, дэ-юрэ прыватны часопіс «Планета», прысвечаны збольшага акурат «выкрыццю змоў». У гэтага выдання і слоган быў адпаведны: «Што прыхоўваюць палітыкі».

Пачытваю дзённікі Івана Шамякіна (1921-2004) – народнага пісьменніка, ардэнаносца, старшыні Вярхоўнага Савета БССР, etc. – i неяк лепей пачынаю разумець, адкуль вецер дзьме. Калі распавядае пра сваё дзяцінства і родзічаў, то ўсё добра, кранальна. Калі абмяркоўвае складаныя пытанні (палітычныя, гістарычныя, медыцынскія, дый нават літаратурныя) – хоць стой, хоць падай. Да прыкладу, шмат чаго напрыдумляў пра Рыгора Бярозкіна ў 1981 г.:

Учора пахавалі Бярозкіна. Уласна кажучы, пахавалі яго больш двух гадоў назад. Не мы. Жонка Ю. Канэ. Пасля інсульту засадзілі ў «Навінкі», тлумачачы ўсім, што, маўляў, ён зрабіўся агрэсіўным. Агрэсіўнасць была ў яго натуры і тады, калі ён быў здаровы…

У сталінскі час з ім расправіліся жорстка: тройчы садзілі – у 1937, 1940, 1949 гг. Я разумею: асабліва крыўднай для Бярозкіна была пасляваенная пасадка, бо ўсю вайну ён быў на фронце і супраць фашызму ваяваў, няхай сабе ў армейскай газеце, шчыра, з поўнай аддачай.

Але з усіх тых, хто быў рэпрэсіраваны і рэабілітаваны пасля ХХ з’езда, я не сустракаў другога такога, хто меў бы столькі злосці на ўладу. Калі ён зразумеў, што чацвёрты раз яго не пасадзяць – іншы час! – то не таіў гэтай сваёй злосці і нянавісці.

На маю просьбу гэтыя пасажы з кнігі 1998 г. «Роздум на апошнім перагоне», даступнай у сеціве, пракаментаваў гісторык Анатоль Сідарэвіч (11.07.2019): «Любіў Іван Пятровіч савецкую ўладу і гэтага патрабаваў ад іншых. Нават не задумваўся, што любіць сваіх катаў – гэта мазахізм, або, як я разумею, хвароба. Рыгор Саламонавіч на мазахізм не захварэў. Ведаю, і Юлія Міхайлаўна [Канэ] мне казала, што Рыгор Саламонавіч ваяваў у франтавой (ці то дывізійнай, палкавой – я не надта ў гэтым цямлю) разведцы… Такое, як у Шамякіна, трэба публікаваць з грунтоўнымі каментарамі, паказваючы на фактычныя памылкі аўтара. А для гэтага патрабуюцца даследчыкі, якіх у нас вобмаль».

*

Трэцяга ліпеня споўнілася б 70 год Віктару Купрэйчыку (1949-2017). «Народная воля» нязменна піша пра яго як пра «першага ў гісторыі шахмат Беларусі міжнароднага гросмайстра», што вымагае ўдакладнення. Першым маэстрам, ураджэнцам беларускіх земляў, з’яўляецца Давід Яноўскі (1868-1927). Першым міжнародным гросмайстрам па шахматах, які пасяліўся ў Беларусі (1951) і выступаў за яе, стаў Ісак Баляслаўскі (1919–1977) – ён атрымаў званне ад ФІДЭ за паўтара года да пярэбараў у Мінск. Першым гросмайстрам, які здабыў гэтае званне, будучы жыхаром Беларусі, выявіўся Аляксей Суэцін (1965; праз 3 гады вярнуўся ў Расію). Такім чынам, В. Д. Купрэйчык – першы з ураджэнцаў Беларусі, які атрымаў званне мг (1980), не мяняючы месца жыхарства. Трохі складаная формула? Затое ніхто не пакрыўджаны…

З нагоды юбілею ўспомню, як В. Купрэйчык адказваў В. Казначэеву на пытанне «Хто для вас аўтарытэт?» у падзабытым цяпер мінскім часопісе «Кур’ер» (№ 3, верасень 2000):

Інтэлігентнасць, прыстойнасць, інтэлект, прафесіяналізм. Людзі, якія валодаюць гэтымі якасцямі, з’яўляюцца для мяне аўтарытэтнымі. Бяда нашага часу – у тым, што такія людзі не надта запатрабаваныя. Аляксандр Ткачонак, выдатны беларускі акцёр. Не кажучы пра ягонае майстэрства, я вельмі паважаю яго як найпрыстойнейшага і найсумленнейшага чалавека. Тое ж самае магу сказаць і пра рэжысёра Юрыя Хашчавацкага – ён аўтарытэт і як майстар, і як асоба. Сярод беларускіх палітыкаў вылучаю Станіслава Шушкевіча. Што б пра яго зараз ні гаварылі, ён інтэлігентны, адукаваны чалавек; наколькі я ведаю, як вучоны ён зрабіў не менш, чым у палітычнай дзейнасці. На жаль, нашае грамадства знаходзіцца ў тым маральным стане, калі такога чалавека магчыма было «здаць» за скрыню цвікоў…

Вядома, цешыць тое, што федэрацыя не забылася пра славутага шахматыста і ладзіць ужо другі турнір яго памяці (у сярэдзіне жніўня г. г.). Але, зноў жа, з дыскрымінацыяй беларускіх ігракоў – усе яны, каб удзельнічаць, павінны аплаціць членскі ўзнос у БФШ за 2019 год. Дзякуй, што не за тры апошніх 🙂

Ізноў пацвердзілася, што грошы для суполкі – галоўнае. На афіцыйным сайце БФШ 8 ліпеня павіншавалі старшыню папячыцельскай рады з 63-м годам нараджэння – няхай, але як было не павіншаваць шматразовага чэмпіёна Беларусі, заслужанага трэнера з 75-годдзем? Пры тым што ў сакавіку начальніца БФШ марыла «сабраць у Мінску на турнір і майстар-класы ўсіх нашых наймацнейшых шахматыстаў, якія разляцеліся па ўсім свеце: Барыс Гельфанд, Юрый Шульман, Ілья Смірын, Альберт Капенгут…» Ну-ну, цяпер «новы амерыканец» Альберт Зямавіч дакладна не адмовіцца… 😉

І пра харошае. Будучыня ў краіны ўсё-такі светлая, і ведаеце чаму? Тыдзень таму паступіла навіна пра тое, што намесніка старшыні Дзяржынскага райвыканкама абвінавачваюць у атрыманні хабару валторнай! (Для тых, хто не ведае, як тая валторна гучыць, – адмысловы ролік.)

Дзяржава, у якой чыноўнікі цягнуцца да музыкі, рызыкуюць дзеля яе – дальбог, не зусім прапашчая. Ну, а стан грамадства, на жаль ці на шчасце, шмат у чым залежыць ад стану дзяржавы.

Цытатнік

«Надзея – добры сняданак, але кепская вячэра» (Фрэнсіс Бэкан, дзесь паміж XVI i XVII стагоддзямі)

«Карнавал — не актыўная сацыяльная пазіцыя. Карнавал — гэта спажывецкая пазіцыя» (Аляксандр Тарасаў, 2010)

«Давер – найважнейшы нацыянальны рэсурс, аснова грамадства» (Дан Арыэлі, 2019)

«Чыноўнікі не любяць крытыкі. У кожнай крытыцы ім бачыцца частка сусветнай змовы. Замест нармальнай паліталогіі, пакліканай аб’ектыўна вывучаць перамены ў грамадстве, нам прапануюць аналізаваць тое, што зручна і бяспечна. Гэта, напрыклад, якая-небудзь лічбавізацыя і іншыя з’явы, якія да рэальнай паліталогіі маюць вельмі ўскоснае дачыненне». (Аляксандр Кынеў, 25.06.2019)

«Нельга ў іерархічнай сістэме быць “незалежным” і разлічваць на істотную долю эканамічнага “пірага” – гэта дэстабілізуе сістэму» (Андрэй Моўчан, 09.07.2019)

«Прынята лічыць, што жанчыны ўносяць у палітыку чалавечы пачатак і спачуванне. Але гэта толькі стэрэатып: міласэрнасці і спачування да блізкага ў жанчын-палітыкаў не болей, чым у мужчын» (Мор Альтшулер, ліпень 2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

18.07.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 18.07.2019  23:28

Водгук

“Пра тэорыі змоў. Калі чалавек не верыць у Бога, калі ў яго няма якой-небудзь тэорыі кшталту марксізму (а пасля марксізму такія тэорыі не з’яўляліся), калі ён не гатовы да агнастыцызму (простая апеляцыя да Волі Бога не вельмі далёка ад агнастыцызму, але я меў на ўвазе больш падрабязныя ўяўленні), то што чалавеку застаецца, як не верыць у такія тэорыі?..” (Пётр Рэзванаў, г. Мінск) 31.07.2019

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (86)

Шалом наноў! Некалькі слоў пра юбілеі гэтага года, расквечанага не толькі стагоддзем БНР.

Гадоў 25 цікаўлюся лёсам беларускага яўрэйства ўвогуле, дый асобных яўрэяў таксама. У 2000-х гадах – з пралазам у пачатак 2010-х – цікавіўся і шахматнай кампазіцыяй, сам сёе-тое складаў, браў удзел у конкурсах рашэнняў (праўда, без вялікіх поспехаў). Вынік – нешта ведаю пра кампазітараў, асабліва тых, каторыя былі да таго ж беларускімі яўрэямі 🙂

Сёлета дваім з іх споўнілася б 120. Гэта Майсей Нейман з Веткі і Ісак Кацэнеленбоген з Оршы. Абодва даволі рана пакінулі Беларусь, кінулі якар у Расіі; першага жыццё лупцавала менш. Майсей Барысавіч стаў доктарам навук – адным з найкруцейшых савецкіх фізікаў – і памёр сваёй смерцю ў 1967 г. Ісак Давідавіч, бухгалтар і таленавіты шахматны літаратар, загінуў на фронце ў фатальную восень 1941 г.

120 гадоў было б сёлета і пісьменніку Рыгору Кобецу (ураджэнец Украіны, частку жыцця правёў пад імем Міхаіл Сандыга). Ён вядомы найперш як асноўны сцэнарыст легендарнай стужкі кінафабрыкі «Савецкая Беларусь», а менавіта «Шукальнікаў шчасця», знятых у 1936 г. Аднак заслугоўваюць увагі і яго ранняя п’еса «Гута» (гэта не імя, а сінонім шклозавода), і адна з першых у беларускай літаратуры аповесць пра ГУЛаг «Ноеў каўчэг», напісаная ў 1960-х гадах. Пісьменнік блукаў па свеце, саветы яго арыштоўвалі і доўга трымалі ў Сібіры, але большую частку жыцця (1898–1990) яму выпала шукаць шчасця тут, у Беларусі.

Мы з жонкай былі добра знаёмыя з дачкой Р. К., пісьменніцай Аленай Кобец-Філімонавай (1932-2013), да ейнага ад’езду ў Расію пад канец 2011 г. не раз гасцявалі ў яе вялікай кватэры на Танка, 4. Апошнія гады яна змагалася за рэпутацыю свайго бацькі; на яе думку, тэатразнаўцы недаацэньвалі Кобеца, а літаратуразнаўцы скажалі факты ягонай біяграфіі. У 25-30 гадоў да ейных высілкаў я ставіўся не без іроніі (Алена Рыгораўна пісала ў розныя СМІ рэплікі і падрабязныя адказы з нагоды, як мне здавалася, малазначных публікацый), часам нават асцярожна з ёй спрачаўся. Зараз думаю – у прынцыпе, слушна сябе паводзіла, бацька ёсць бацька. Прыпамінаю, яна і з Заірам Азгурам не пабаялася судзіцца ў пачатку 1990-х за тое, што ён аднойчы далучыў Рыгора Кобеца да крымінальнага свету, мо і не наўмысна…

Аднойчы Алена Рыгораўна прачытала колькі радкоў з вершаванага беларускамоўнага твору свайго бацькі, прысвечанага эміграцыі еўрапейскіх яўрэяў у Зямлю Ізраіля. Я папрасіў урывак або ўсю паэму для публікацыі ў бюлетэні «Мы яшчэ тут!», але чамусьці не склалася. Потым я забыўся на гэты твор, і во надоечы знайшоў «Палестыну» ў даваенным часопісе «Полымя рэвалюцыі». Твор цікавы і сам па сабе, і таму, што адкрывае Кобеца з даволі нечаканага боку – як паэта (даведнік «Беларускія пісьменнікі» са спісам публікацый Р. К. нічога, аднак, не паведамляе пра «Палестыну»).

Мог бы перанабраць для belisrael.info тэкст з часопіса, калі будзе цікавасць чытачоў. А як яе змераць? Прачытаўшы гэтую серыю, напішыце мне ліст на e-mail з пазнакай «Кобец» або пакіньце адпаведны камент на FB-старонцы рэдактара сайта. Калі паступіць пяць запытаў цягам двух тыдняў – пайду насустрач, калі не – тады даруйце, шаноўныя, іншых спраў хапае.

Кніга Алены Рыгораўны пра Р. Кобеца (Мінск: Кнігазбор, 2006), якую часткова набіраў; здымкі з гэтай кнігі.

Цікавыя ўспаміны пра Кобеца пакінуў пісьменнік Гірш (Рыгор) Рэлес – аказваецца, ягоны калега-цёзка і ў рабіна служыў, і ідыш ведаў, і браў удзел у абароне яўрэйскага мястэчка ад пагрому… (праўда, наўрад ці ў 16-гадовым узросце, як пісаў Рэлес; хутчэй за ўсё, пад канец 1910-х гадоў).

Неяк сімвалічна, што ў газеце «Літаратура і мастацтва» на адной старонцы ў 1988 г. былі змешчаны паведамленні пра юбілей Кобеца і пра заснаванне Мінскага таварыства аматараў яўрэйскай культуры, пазней вядомага як МОЕК.

Знакам тым, скора МОЕКу – 30 гадоў, з чым я і віншую тых нямногіх пачынальнікаў таварыства, якія сярод нас засталіся. Якаў Гутман і Леанід Зубараў – у ЗША; у Беларусі жывуць Фелікс Хаймовіч (Баторын) і Юрый Хашчавацкі, а мастак Зіновій Марголін, здаецца, працуе ў Расіі. Усім, апрача Марголіна, за 70. Адышлі ў лепшы свет Заір Азгур, Юдзіф Арончык, Эстэр Блушчынская, Яўсей Вайнруб, Леў Гарэлік, Май Данцыг, Міхаіл Звераў, Міхась Клейнер, Абрам Жаніхоўскі, Леанід Левін, Гірш Рэлес, Майсей Свірноўскі, Арон Скір, Дзіна Харык… пра астатніх не ведаю. Дый пра сучасны МОЕК мала што ведаю, але добра, калі там збіраюцца ідышысты, калі кіраўніцтва шануе, напрыклад, творчасць Мендэле Мойхер-Сфорыма. У снежні 2017 г. на тэрыторыі мінскага яўрэйскага абшчыннага дома адбылася вечарына, прысвечаная «дзядулю» ідышнай літаратуры, з чынным удзелам Інэсы Ганкінай ды Алеся Астравуха. Актывісткі арганізацыі наведалі і Капыль, калі там 23.08.2018 адкрывалі дошку ў гонар Мендэле – на жаль, без тэксту на ідышы (рак беларусіт, іўрыт вэангліт).

Агулам, з «палітыкай памяці» не ўсё блага ў Беларусі – ёсць, ёсць станоўчыя зрухі параўнальна з пачаткам 2000-х гадоў. Вось і на Нямізе сёлета павесілі дошку з кароткім расповедам пра Халодную сінагогу ХVI cт., разбураную ў сярэдзіне 1960-х. Не прайшло і 18 гадоў з моманту абяцання… 🙂

З газеты «Авив», № 11-12, 2001; фота 20.09.2018

Можа, к 2035 г. і да вуліцы Валадарскага ва ўладаў рукі дойдуць? 🙂 🙂 Я пра Міхоэлса & БНР.

Мемарыялізацыя – справа карысная, але мяне абыходзіць тое, што можна было б і аднавіць гістарычна каштоўную сінагогу, а не проста павесіць шыльду (дарэчы, з розначытаннем у беларускай і англійскай версіях…). Зараз няма каму маліцца? Лухта; хапае ў Мінску іудзеяў; малельня на Даўмана напаўняецца і перапаўняецца, прынамсі на восеньскія святы, сам бачыў на Ём-Кіпур. А так… cтаўленне да спадчыны чымсьці нагадвае кітайшчыну. Прачытана ў артыкуле пра паўночна-заходні край Кітая, дзе пад наглядам КПК існуюць уйгуры: «Ля крамы… раней стаяў тандыр, дзе пяклі найсмачнейшыя ў горадзе праснакі. Я пазнаў месца – яго ўпрыгожылі масіўным бронзавым помнікам, які ў натуральную велічыню выяўляў і праснак, і пекара. Ля бронзавага тандыра фотаграфаваліся турысты».

* * *

Нарэшце атрымаў я з Канады фаліянт, які чакаў з ліпеня. Важыла адпраўленне амаль 1 кг, было ацэнена ў 100$, і на пошце выпала заплаціць немалы збор. Чаму так адбываецца (ганаровы член Саюза беларускіх пісьменнікаў плаціць, дасылае сваю кнігу з подпісам – не тавар! – проста члену СБП, дык атрымальнік мусіць яшчэ выкупіць сваё права культурна развівацца) – гэта пытанне не да «Белпошты», яна і так праз абсурдныя правілы за год страціла звыш 2 мільёнаў долараў. Хіба да тых, хто развёў у краіне тысячы ідэолагаў з добрым апетытам і ККД паравоза…

 

Аналізаваць твор З. Гімпелевіч тут не стану, скажу адно: прыемна, калі на цябе спасылаюцца. Гаворка пра артыкулы кшталту «Янка Купала і яўрэі» (1998–2001), «Яўрэйскія персанажы і матывы ў творчасці Уладзіміра Караткевіча» (2005).

Сёлета яшчэ адзін сюрпрыз паднёс орган адміністрацыі прэзідэнта РБ. У матэрыяле «да 100-годдзя пагранічнай службы Беларусі» ветлівы незнаёмец Сяргей Галоўка працытаваў маю кніжку 2012 г. «З гісторыі Беларусі шахматнай». Што ж, «алаверды», крыху папіяру ягоны матэрыял: ахвотныя здагадаюцца, адкуль ён узяты, і дачытаюць да канца.

Што збянтэжыла ў сеціве – допіс культуролага (культуралагіні?) Юліі Ч., пабудаваны на думцы Cяргея Даўлатава, узятай за эпіграф: маўляў, савецкія людзі за Сталіным напісалі чатыры мільёны даносаў, і праз гэта ўсе злыбеды… А цяпер у Беларусі «некаторыя вернікі», якія выступаюць супраць оперы «Саламея», крочаць шляхам тых даносчыкаў.

Я б мо і не звярнуў увагі на эмацыйны артыкул ад Ч., калі б: а) ён не быў змешчаны на «мегапапулярным» партале; б) аўтарка з навуковай ступенню ўпершыню тыражавала гістарычныя міфы. Але ж не ўпершыню… Не палюбляю, калі пафасам падмяняецца недахоп ведаў і крытычнага мыслення.

Пра маштаб і ўплыў даносаў. Летась мудра выказалася Кацярына Шульман: «пра чатыры мільёны даносаў Даўлатаў казаў на падставе невядома якіх звестак… Машына рэпрэсій у 30-я гады працавала зусім не на даносах. Больш за тое, гледзячы па архівах, іх выкарыстанне органамі НКУС не заахвочвалася, і зразумела чаму – гэта ж самадзейнасць. Машына рэпрэсій працавала паводле прынцыпу сеціва: бралі аднаго чалавека, з яго выбівалі паказанні на іншых, бралі іншых, з іх выбівалі – і г. д. Так шло пашырэнне гэтага кола, машына стварала ворагаў для самой сябе, а на наступным этапе знішчаліся ўжо арганізатары. Даносы былі, але значнай ролі не гралі». Сёлета – Ірына Прохарава: «Я ў свой час размаўляла з нябожчыкам Арсенем Рагінскім, адным са стваральнікаў “Мемарыяла”. Я яго спытала: ну вось уся краіна пісала даносы. Ён кажа: дзіўным чынам працэнт даносаў ад грамадзян быў нікчэмна малы. Таму што гэтыя пасадкі былі планавыя. Пісалі, вядома, але вось гэтыя мільёны даносаў – перабольшанне… Нават у самы страшны час уяўленні нейкія базавыя пра мараль у грамадстве былі». Каму верыць – рашайце самі. Я ў гэтым пытанні веру ўсё ж расійскім інтэлектуалкам… Тым болей што далей Ч. падганяе факты пад сваю «канцэпцыю»: «Усе пагромныя сталінскія і паслясталінскія кампаніі пачыналіся з “лістоў працоўных”: напіша якая-небудзь Лідзія Цімашук ліст пра дактароў-забойцаў – і пайшло-паехала. Напіша які-небудзь токар або пекар: “Я Пастарнака не чытаў, але асуджаю” – і пачалася вакханалія». Падобна да праўды, але зусім не праўда; каб даведацца пра прычынна-выніковыя сувязі ў 1952 і 1958 гг., курыце хаця б «вікі» (тут і тут).

Падтэкст у артыкуле Ч., на жаль, такі: вінаваты ў рэпрэсіях «народ», а не кіраўніцтва, і не варта ўвогуле «людзям нізкага звання» публічна выказваць свае несамавітыя думкі. Ясна, гэткі фанабэрлівы падыход дыскрэдытуе любую «вольную пляцоўку», на якой ужываецца. На розум адразу прыходзяць радкі стогадовай даўніны: «Поскребите либерала, / Перед вами – крепостник!»

І каб ганарліўцы/ганарліўкі псавалі жыццё толькі сабе… Дык жа самі ўсяго баяцца і іншых пужаюць: не даносчыкамі, дык інтэрнэт-тролямі. Адна такая пазбавіла работы на «Белсаце» Івана Шылу, калі ён 19.09.2018 змясціў у сваім FB-акаўнце фота з бяскрыўдным подпісам «Злева – прэзідэнт Польшчы».

На калажы справа – дасціпны адказ ад Алега Барцэвіча

Нязменная з 2009 г. дырэктарка «Белсата», перш чым выгнаць жартуна Шылу, прачытала яму проста феерычную натацыю:

Працяг тут. З іншага боку, навошта самастойны малады чалавек (валодае клінінгавай фірмай, адпачывае ў Францыі) 2 гады таму пацёгся на той тэлеканал, з якім ужо ў 2015 г. усё было зразумела?.. Увесну 2018 г. мяне запрашалі на адну белсатаўскую перадачу, абяцалі аплаціць дарогу да Вільні. Адмовіўся, і не шкадую.

«Вольфаў цытатнік»

«Асоб, зацікаўленых у захаванні “беларускай мадэлі”, многа, і супраціўляцца рэформам яны будуць апантана. Каму – крызіс, а каму “беларуская мадэль” – дойная корова… Аналаг нашай сітуацыі. На афрыканскую вёску насоўваецца ўраган. Шаман на вясковай плошчы мармыча заклёны, натоўп хорам яму падпявае. Самыя прасунутыя жыхары абмяркоўваюць, ці не варта змяніць шамана. А ўраган тым часам насоўваецца» (Аляксандр Абуховіч, 14.09.2018).

«Доўгае існаванне ў неканкурэтным асяроддзі забівае любога спецыяліста. Які б вы ні былі на ўваходзе разумны і кампетэнтны, і адукаваны, калі вы не будзеце знаходзіцца ў пастаянных канкурэтных зносінах са сваімі калегамі, то атупееце так, што вас родная мама не пазнае» (Кацярына Шульман, 18.09.2018).

«Вельмі часта сустракаецца ў свеце, што разумнікі аддаюць сябе ў рукі дурням і даюць ім сабою кіраваць» (Мендэле Мойхер-Сфорым, «Маленькі чалавечак, або Жыццяпіс багатыра Іцхака-Аўрома», 1863)

Вольф Рубінчык

wrubinchyk[at]gmail.com

21.09.2018

Апублiкавана 21.09.2018  20:25

***

Водгук
«Вылажыце Кобеца – буду ўдзячны. Але тут вось якая справа (яна не да Вас, а “ў паветра”). Неяк знайшоў на прасторах рунета цікавы сайт:  (ёсць там і сёе-тое пра шахматы: Виктор Корчной. Антишахматы, і ўспаміны пра ГУЛаг , і іўдаіка , і многае іншае). У байнэце нешта падобнае раскідана па http://knihi.com/, http://kamunikat.org/ і шмат якім яшчэ сайтам. Было б добра, калі б усё было ў адным месцы (на жаль, сам гэтаму праекту нічым, акрамя голай ідэі, не дапамагу). Магло б там і з’яўляцца сёе-тое, што знікла з кнігарняў, але, ўлічваючы складанасці з аўтарскім правам, гэтая опцыя неабавязковая» (Пётр Рэзванаў, г. Мінск, 24.09.2018).
От администратора сайта. Можно много чего сделать, но все стоит денег. В последние дни получил письмо от хостинговой компании с предупреждением: Bandwidth usage reached 75% of hosting plan capabilities. Я уже как-то доплачивал, чтоб эта норма была увеличена в 2 раза, затем еще некоторую сумму. И получается, что чем популярнее сайт, тем больше за него надо платить. Не говоря о том, что в начале года надо будет выложить немалую сумму за продление хостинга. Но народ упорно ничего не хочет знать, при том, что есть масса пользователей, для которых оказать помощь, как раз плюнуть.  Я, конечно, не бедствую, хотя приходится дополнительно напрягаться, поскольку несу немалые расходы по жизни, да и вообще у меня было много тяжелых финансовых потерь, но придумав идею сайта, который начинал как хобби, и тогда особо не задумывался, что он превратится в огромное дело, отнимающее массу времени, усилий, нервов, да и своих финансов. И до меня абсолютно не доходит почему почти все решили, что это некая халява для них. Могли бы и посетители сайта, особо из Беларуси, кому он важен, но не могут помочь, написать на эту тему материал.   24.09.2018  16:27

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (85)

Навагодні шалом! Віншую ўсіх, каторыя ловяць кайф ад 5779 года паводле яўрэйскага календара.

Засмучае тое, што з кожным годам галасы розуму ў віртуальнай прасторы, дый у свеце, гучаць усё больш прыглушана. Мо справа ў тым, што розум на планеце – велічыня пастаянная, а насельніцтва павялічваецца (аксіёма Коўла)? Дык у Беларусі яно, наадварот, змяншаецца. Дзякуючы мудрай дэмаграфічнай, эканамічнай і палітычнай палітыцы за 2017 год жыхароў стала меней на 12,8 тыс., хаця ёсць дзіўнаватая статыстыка, згодна з якой, наадварот, нас стала болей «прыблізна на 760 чалавек». Як сказаў бы вялікі рэжысёр: «Не веру». Узяць афіцыйны даведнік Белстату – там пазначана змяншэнне з 9504,7 тыс. чалавек да 9491,8 тыс.

За І квартал 2018 г. выявілася падзенне яшчэ на 7,5 тыс., за ІІ квартал – на 6 з нечым тысяч. Карацей, к ліпеню паказчык апусціўся ніжэй за стан 2011 г. (тады было 9481,2 тыс.), і нават іміграцыя ў Сінявокую і Працвятаюшчую ўжо не дапамагае. Што характэрна, падае нават колькасць насельнікаў Мінска: у ліпені 2018 г. было 1981,7 тыс., а ў студзені – на 800 чалавек болей.

Дапускаю, у прызначэнні С. Румаса «прэм’ер-міністрам» (насамрэч ён атрымае права на гэтую пасаду толькі пасля згоды палаты прадстаўнікоў, гл. Канстытуцыю і папярэдні выпуск «К&М») не апошнюю ролю адыграў той факт, што ён – шматдзетны бацька. Хіба мае навучыць беларусаў размнажацца 🙂

Тым часам тутэйшыя, дарма што лічацца адным з самых неэмацыйных народаў, ахвотна «ядуць» адно аднаго. Гісторыя з упёртым процістаяннем ля Курапатаў «пратэстоўцы – уладальнікі рэстарана і прымкнуўшы да іх Ізраілевіч» нагадвае казку пра мядзведзікаў, якія дзялілі галоўку сыру… (хто ў гэтай гісторыі ліса-«памочніца», здагадайцеся самі).

Няўменне шукаць і знаходзіць кампрамісы, дальбог, вылазіць бокам. Успомнілася гісторыя 2015 года… У лістападзе ўрадавая газета «Звязда» абвясціла: «У Мінску хутка можа з’явіцца помнік Васілю Быкаву», прадэманстравала макет помніка аўтарства Аляксандра Батвінёнка і Армена Сардарава. Які ўсчаўся вэрхал! І зорка, на якую абапіраўся пісьменнік, не падабалася, і тое, што ініцыятарам праекта быў названы старшыня Саюза пісьменнікаў Беларусі Мікалай Чаргінец – маўляў, якое ён мае дачыненне да «нашага Быкава»? Між тым… якія б адыёзныя крокі ні рабіў Чаргінец у 1990–2000-х гадах, у 1980-х яны з В. Б. калі не сябравалі, то былі ў добрых адносінах.

Тыповы адмоўны водгук (ад Ліліі Кобзік) змясціла інтэрнэт-газета «Салідарнасць» 24.11.2015. Даю фрагменты без перакладу, пакідаючы напісанне прозвішча архітэктара з малой літары на сумленні аўтаркі і рэдакцыі: «…этот памятник не только тонкое изощренное издевательство над памятью Быкова, кроме прочего, он добавит Минску в карму еще одну каплю сумрачной безысходности… Хочется сказать сардаровым и всем остальным: не делайте этого…»

Мая рэпліка ў адказ, адпраўленая назаўтра, не зацікавіла выданне – такая во «Салідарнасць» 🙁 Што ж, апублікую хаця б тут і цяпер:

Я не заўважыў у праекце ні здзеку з памяці пісьменніка, ні «змрочнай безвыходнасці»: выраз твару і пастава адпавядаюць таму, што бачыў на прыжыццёвых здымках. На фота ў «Звяздзе» хутчэй відаць сум, а не змрочнасць. Наогул Васіль Быкаў не быў аптымістам, у многіх яго інтэрв’ю і творах, не толькі перад самай смерцю, праводзілася думка, што «нам тут шчасця не будзе». У Мінску нямала «вясёлых» помнікаў і скульптур (перад Камароўкай, у раёне плошчы Свабоды, у Міхайлаўскім скверы…), так што адзін сумны не сапсуе «карму».

Помнік народнаму пісьменніку патрэбен, зорка не замінае – хаця б таму, што В. Быкаў меў баявы ордэн Чырвонай Зоркі. Калі ў Беларусі робіцца нешта карыснае, няхай нават па ініцыятыве «рэжыму», то не варта гэтым грэбаваць.

…Помніка дзядзьку Васілю ў Мінску няма і праз тры гады. Адной з прычын гэтага, пэўна, сталася зацятая бескампраміснасць (або бескампрамісная зацятасць) часткі «быкаўцаў».

З улікам гэтай – дый не толькі гэтай – гісторыі я пайшоў на кампраміс у пытанні з дошкай у гонар часопіса «Штэрн» па вул. Рэвалюцыйнай, 2 у Мінску. У чэрвені Мінгарвыканкам вырашыў павесіць яе без прозвішчаў знакамітых пісьменнікаў, якія працавалі ў часопісе (а між тым можна было пералічыць Зэліка Аксельрода, Майсея Кульбака, Ізі Харыка).

Куртатая прапанова не тое каб усцешыла, аднак let it be – хто захоча, той знойдзе пра супрацоўнікаў «Штэрна» дадатковыя звесткі. Прынцыпова тое, каб на дошцы з’явіліся ідышныя літары. Зараз ідзе абмеркаванне праекта ў мастацкай радзе.

На маю думку, шансы годна ўвекавечыць памяць пра сусветна вядомы часопіс даволі вялікія. Так, у жніўні 2018 г. шыльды, прысвечаныя мірскай ешыве i Мендэле Мойхер-Сфорыму, з’явіліся, адпаведна, у Міры i Капылі.

Справа – стоп-кадр з ont.by. Надпісы на шыльдзе – на беларускай, іўрыце і англійскай

А ў ліпені пачалося ажыўленне ў Слоніме, канкрэтна, у старажытнай сінагозе:

Публікацыя з бюлетэня «Слонімскі край», № 7 (29), ліпень 2018

Чым горшы Мінск – незразумела. «Яўрэйскія» цікавосткі, без сумневу, прыцягнуць турыстаў; асабіста мяне вабіў у Кіеў, сярод іншага, і помнік Шолам-Алейхему.

Ініцыятыву са «Штэрнам», як паведамлялася, падтрымаў Беларускі фонд культуры. А вось міністэрства інфармацыі і Нацыянальнае агенцтва па турызму ад справы «самаўхіліліся». Увогуле, Вераніка Д., начальніца агенцтва ў 2016–2018 гг., якая прэзентавала сябе як культуролаг і спецыяліст па яўрэйскай гісторыі, займалася больш самапіярам, чым рэальнымі справамі 🙁 Чамусьці я не здзівіўся, калі ўбачыў яе, «члена праўлення Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын», у складзе «Грамадскай палаты Саюзнай дзяржавы». Забаўна: саюзнай дзяржавы няма, а «палата № 6», невядома кім фундаваная, існуе 🙂 Насельнікі ейныя, таварышы альтэрнатыўна адоранага папа Чапліна (не кінаакцёра), cур’ёзна заяўляюць, што яна стала «дзейным інструментам падтрымкі расійска-беларускай інтэграцыі…»

Насамрэч, тут кроку не ступіш – плюхнешся ў абсурд. Як вам «пушкінскі» камень, на пачатку верасня адкрыты ў Фрунзенскім раёне горада Мінска?

Здымкі 13.09.2018

Калі гэта й кампраміс паміж пажаданым і магчымым, то не вельмі ўдалы. Слушна адзначылі чытачы tut.by – больш нагадвае надмагілле, ніж ілюстрацыю да казак Аляксандра Сяргеевіча. Карацей, хацелі як лепей…

Дарэчы, паспяшаўся ініцыятар манумента (бізнэсмен Сяргей Наско) казаць у жніўні, што «на праспекце Пушкіна няма нічога, звязанага з Пушкіным». Станцыя метро «Пушкінская» не лічыцца? Дый шмат гадоў на доме № 41 вісіць такі барэльеф:

Фота 13.09.2018

Хто-хто, а расійскі класік у сталіцы Беларусі ніколі не быў забыты, пакрыўджаны. Помнік з капелюшом у сэрцы Мінска, абласная бібліятэка імя Пушкіна на іншым лапіку «сэрца», і г. д.

А гэта – «даўгабуд», незавершаны гандлёва-сэрвісны цэнтр на рагу прасп. Пушкіна і вул. Прытыцкага, акурат пад шматпавярховым гатэлем «Арбіта»:

Здымкі 13.09.2018

Зараз яго спрабуюць давесці да ладу… хіба к Еўрапейскім гульням (чэрвень 2019 г.) і завершаць. Аднак нашто было абяцаць, што рамонт скончыцца ў верасні 2017 г., нават з дакладнай датай – 30.09.2017? Тэндэнцыя такая: чым менш у Беларусі людзей, тым болей марнаслоўя.

Паглядзеўшы на рухі новага першага намесніка прэм’ер-міністра РБ Аляксандра Т-на (раней кіраваў апаратам савета міністраў), няцяжка сцяміць, што «бег на месцы» прадоўжыцца. То чалавеку патрэбен «стратэгічны штаб па развіцці лічбавай эканомікі» і «электронная медыцына» (робаты замест участковых дактароў і вузкіх спецыялістаў, якіх фатальна не хапае ў паліклініках?), то ён на днях прыкляпаўся да паштальёнаў – яны быццам бы павінны стаць «“універсальнымі работнікамі”, якія могуць праз гаджэты і выхад у Сеціва дапамагчы грамадзянам, у тым ліку і з замовай-дастаўкай тавараў інтэрнэт-крам». Па-першае, занадта дробна для аднаго з вышэйшых чыноўнікаў краіны ставіць задачы работнікам у асобнай галіне – на тое ёсць адміністрацыя прадпрыемства «Белпошта», у крайнім выпадку, намеснік міністра сувязі. Па-другое… дзядзечка, адчапіцеся вы ад маіх былых калег. Дарэмна хтосьці думае, што паштары абмяжоўваюцца «дастаўкай пошты і пенсій»: ёсць яшчэ такая хітрая штука, як планы па продажы маркіраванай і немаркіраванай прадукцыі, распаўсюд кілаграмаў рэкламы, многае іншае… За плату, якая ледзь перасягае пражытковы мінімум. А цяпер, выглядае, на паштальёнаў (пераважна паштальёнак, многія – перадпенсійнага ўзросту) навесяць яшчэ абавязкі кансультантаў інтэрнэт-крамаў. Але ж тыя, хто ўмее гандляваць, на «Белпошце» не затрымліваліся, і наўрад ці затрымаюцца.

У прынцыпе, пасля падхалімскай заявы Т-на «вы ведаеце, што словы кіраўніка дзяржавы ніколі не разыходзяцца са справай» (ага, ведаем па казусах з омбудсменам, судом прысяжных, дый нават са «штоквартальнымі» пашыранымі сходамі выканкама НАК) з новым урадам усё ясна. Пачакаем, вядома, 100 дзён з моманту прызначэння верхавіны – да канца лістапада 2018 г. – тады можна будзе крытыкаваць больш «субстантыўна». І саміх міністраў, і таго, хто іх прызначыў, і тых, хто гэтага «лідара» усхваляе. Праўда, сістэма настолькі разбэсцілася, што яе прадстаўнікам ужо можна пляваць у вочы – яны скажуць, што дождж ідзе.

Даволі характэрны адказ «па-беларуску» здабылі сёлета грамадскія актывісткі ў час суда з упраўленнем юстыцыі Мінгарвыканкама – дзясяткі памылак (і суд прыняў!)… «М1гарвьнсанкама», «Рэспублт Беларусь» – шэдэўральна.

У 2001 г. і я дастаў падобны дакумент у судзе Маскоўскага раёна горада-героя Мінска… Праўда, суддзя «па выканаучым вырабам» («по исполнительным изделиям»?) Антаневіч выявіўся крыху больш пісьменным. Ну дык і 17 гадоў не прайшлі марна!

Але на сёння досыць пра сумнае. 11.09.2018 прыйшла адхлань – прэзентацыя «яўрэйскага» нумару часопіса «ПрайдзіСвет» (таго самага № 20, дзе на карцінцы-заманусе – дзяўчына з казіным тварыкам). Павел Касцюкевіч, параіўшыся на месцы, пастанавіў вынесці пасяджэнне на ганак кнігарні Логвінава, бо ўнутры было б занадта горача. Сказаў – зрабіў… Выступоўцы чыталі свае творы і пераклады з ганка. Побач гойсалі машыны, але асноўнае было чутно.

П. Касцюкевіч (без кепкі) і Я. Ліпковіч; аўтарка belisrael.info i «ПрайдзіСвета» І. Ганкіна з мужам Дзмітрыем

Вёў вечарыну Альгерд Бахарэвіч (на здымку з fb – злева), які шчэ год таму меркаваў, што са мною не варта мець справы. Перадумаў – і нічога, свет не перакуліўся 🙂

Г. Янкута чытала ў сваім перакладзе з ідыша верш Ганны Марголін; А. Хадановіч – Мойшэ Кульбака

Арганізатары падрыхтавалі для гасцей пачастункі, адэкватныя Рош а-Шонэ, – прынамсі яблыкі на стале я бачыў сам.

«Вольфаў цытатнік»

«Іронія спараджаецца толькі болем»; «Перамены толькі тады добрыя, калі ёсць рэчы, якім не здраджваеш і на якія сам можаш пакласціся»; «Тое, пра што хочаш сказаць – не заўсёды тое, што гаворыш. І дакладней – заўсёды не тое» (Рашыд Нугманаў, yahha.com).

«Калі чалавек выклікае любоў адных і нянавісць іншых – гэта сведчыць толькі пра яго значнасць. Калі ён выклікае ўсеагульную любоў – ён, хутчэй за ўсё, неяк таемна падлізваецца да чалавецтва і кажа нешта занадта бясспрэчнае. Усё значнае – спрэчна, палемічна» (Дзмітрый Быкаў, 31.08.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

13.09.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.09.2018  00:19

Вершы Ізі Харыка (ІII) + дадатак

Апошняя за гэтыя пару месяцаў падборка вершаў Ізі Харыка ў перакладах з ідыша. Пераклады ўзятыя з дзвюхмоўнай кнігі «In benkshaft nokh a mentshn / Туга па чалавеку» (Мінск: Шах-плюс, 2008), што была ўкладзена адным з нашых пастаянных аўтараў. Калі нехта пажадае і здолее падрыхтаваць новыя пераклады – з радасцю надрукуем. Пачатак быў тут, а тут – працяг.

Дадатак таксама варта пачытаць…

* * *

У белым цвеце (In vajsn tsvit)

Сосны, церпкі пах чабору

І сунічны белы цвет.

Як сустрэліся з табою,

Клінам мне сышоўся свет.

 

Не працуецца, не спіцца,

Толькі мроіцца адно:

У бары цвітуць суніцы

Некранутай белізной.

 

Ты ідзеш лясною сцежкай.

Промняў сонечных ярчэй

Белы цвет… А ў ім – усмешка

Чорных ласкавых вачэй.

 

Больш няма нідзе на свеце

Гэткай светлай пекнаты:

У сунічным белым цвеце

Сосны, травы, я і ты.

 

Пахне лета белым цветам…

Казкі дзіўнае працяг:

За табой пайшоў я следам,

Як маленькае дзіця.

 

Зачарованы, нясмелы

Так і йду, нібыта ў сне.

І здаецца, белым цветам

Абсыпаеш ты мяне.

1927

(пераклад Хведара Жычкі)

Канверт з выявай Ізі Харыка. «Белпошта», 1998, мастак Мікола Рыжы.

Снежная песня (Shnej-lid)

Лашчыцца снег, выстылы снег.

Іду я – самы шчаслівы на свеце.

Вецер за мной недалёка прабег,

Мусіць, стаміўся задыханы вецер.

 

Чую:

Валтузіцца недзе за мной,

Нібы яго я спіхнуў са сцяжынкі.

Сняжынкі мігцяць над маёй галавой,

Роем бялюткім іскрацца сняжынкі.

 

А вецер пад ногі мне кідае снег –

Ні ветру, ні снегу зусім не баюся.

Так лёгка,

Што я набіраю разбег,

Здаецца,

Вось-вось ад зямлі адарвуся.

1926

(пераклад Юрася Свіркі)

 

* * * («Ikh hob plutsling hajnt dem tojt derfilt…»)

Мне здалося,

Што смерць падышла да мяне,

І, нібы ад змяі,

Я ад смерці адскочыў.

Не магу ў цемнаце я маўчаць

І марнець,

Так, як вёска,

Што снегам засыпана ўночы.

 

Асалоды такой

Не хачу і на дзень,

Каб нічога не бачылі

Быстрыя вочы.

Да вяроўкі тугой

Не цягнуўся нідзе,

Як малы да грудзей

Дацягнуцца так хоча.

 

З той пары,

Як самога сябе я пазнаў,

У грудзях,

Як вясной у плаціне, напята.

Мне здаецца,

Што ў дужыя рукі я ўзяў

Існавання свайго

І канец і пачатак.

 

Можа, нехта ў мяне

Будзе ноччу страляць,

Але хіба са мною

Спаткаецца куля?

Небяспечна са смерцю

У жмуркі гуляць.

Аж няёмка мне стала

За гэткія гулі.

Люты, 1926

(пераклад Юрася Свіркі)

 

Старая ў палярыне (Kniendik)

Насустрач мне яна ідзе здалёк –

Старэнькая ў злінялай палярыне.

Сцішае крок

Каля мяне знарок

І хрысціцца, сышоўшы трошкі ўбок,

І туліцца ў злінялай палярыне.

 

Дадому прыйдзе, шэрая, як моль,

І прыпадзе ціхмяна да іконы,

Ўтаропіць вочы выцвілыя ў столь

І будзе плакаць, пакуль сэрца боль

Не выплача да рэшты ля іконы.

 

Старая ўкленчыць: «О святы айцец!..»

Пакорная і кволая такая…

Ідзе Масквой бунтоўны маладзец,

Санлівай цішы надышоў канец, –

Ён галавой блюзнерскай прадракае.

1924

(пераклад Артура Вольскага)

Асабовы лісток Ізі Харыка, маскоўскага студэнта (1923)

Туга па чалавеку (In benkshaft nokh a mentshn)

Стэп і стэп… Палыновае поле.

Сонца зыркае плавіць дарогі.

Толькі сонцу і ветру прыволле.

І палын і туга – да знямогі.

 

Травы вострыя, ў вострым паветры

Ціха дыхае мята спрадвеку.

Цішыня тут крычыць, і – павер ты! –

Кліча скрозь цішыня чалавека.

 

Цішыня тут вісіць медным звонам –

Гулка рэха адклікнецца дзесьці.

Быццам вол, ты захочаш, стамлёны,

На рагах цішыню гэту несці.

 

Дзікі стэп… Паглядзіш – і здаецца

Вёска даўно забытаю выспай.

Дрофа тлустая ў травах прачнецца –

Цішыня прагучыць, нібы выстрал.

 

Ані дрэўца… Не ўзрадуе вока

Роснасць сытая стомленай нівы…

Стэп – у мроіве шызым навокал –

Чалавека чакае тужліва.

Еўпаторыя, 1926

(пераклад Анатоля Вялюгіна)

 

Цвіце жыта (Es blit shojn der korn)

Іду праз палі, а навокал

Красуюць жытнёвыя нівы,

А цёплы вятрыска здалёку

Пагладжвае іх палахліва.

Па хвалях густых пахаджае,

І пахне зямля ураджаем.

 

Іду я па ўзмежках і чую,

Як поіць зямля буйны колас;

Нібы акіянам вяслую,

І птушкі вітаюць мой голас;

Мяне на палосах жытнёвых

Цалуюць калоссяў галовы.

1927

(пераклад Міколы Хведаровіча)

 

* * * («Majn lid, vos hot tomid gehilkht…»)

Мой верш, што заўсёды звінеў,

Як вецер звініць у трысці,

Задумаўся раптам і сціх

І туліцца да мяне.

 

Каб з гэтай расстацца тугой,

Я пальцы кусаю: крычы!

А голас пачую ўначы,

Ўсё думаю: мой ці не мой?

 

Вось так і на свеце жывеш,

І сталі зайздросціш, і зноў

Ты верыш, што будзе твой верш,

Як рукі у бурлакоў.

1929

(пераклад Рыгора Бярозкіна)

Шыльда на вуліцы Ізі Харыка ў Зембіне Барысаўскага раёна

ДАДАТАК

Ізі Харык. Лейзер Шэйнман – бадхен з Зембіна

Дзед Лейзер нарадзіўся ў Зембіне прыблізна ў 1839 г. Яго бацька быў шаўцом, і сам Лейзер да шлюбу быў шаўцом, а потым стаў шамесам у сінагозе. З першай жонкай ён развёўся, узяў другую. Стаў музыкантам-цымбалістам, а пакрысе авалодаў і майстэрствам бадхена. Яго ведалі і любілі не толькі ў Зембіне, а ва ўсёй акрузе, шмат у якіх мястэчках. Калі людзі даведваліся, што бадхен Лейзер будзе выступаць на якім-небудзь вяселлі, то імкнуліся патрапіць туды і паслухаць яго. Лейзер ездзіў па мястэчках са сваёй капелай. Часцей за ўсё бываў на бедных вяселлях, бо лічыў богаўгоднай справай выдаць замуж бедную нявесту.

Лейзер быў чалавек каржакаваты і плячысты, з заўсёды ўсмешлівым тварам. Вельмі любіў дзяцей. У свята Сімхас-Тойрэ ён браў заплечнік, склікаў бядняцкіх дзяцей, вёў іх у мікву, каб яны хоць трохі адмыліся, потым выстройваў у рад – і яны разам хадзілі па заможных дамах. Гэтая хеўра ўрывалася ў хату, Лейзер змятаў у мех усё, што бачыў на стале, а потым раздаваў пачастункі бедакам. На вяселлях ён, як і ўсе іншыя бадхены, выступаў з рыфмаванымі віншаваннямі, якія часам мелі сатырычны характар. Разам з музыкамі са сваёй капелы (дый з іншымі) Лейзер даваў спектаклі, якія сам і прыдумляў. Сярод іх былі пантаміма «Голем», сцэнка «Поп». У апошняй Лейзер загортваўся ў абрус, як у расу, вешаў на грудзі замест крыжа цымбальны малаточак і ўсаджваўся, а музыкант Ішая Мураванчык пераапранаўся сялянкай. Сцэнка заключалася ў наступным: сялянка прыходзіць да папа на «споведзь» і каецца за свой грэх: яна, маўляў, атруціла мужа і стала жыць з каханкам. Поп адказвае: «Так, тое грэх, але Бог табе даруе – бо цяжка ж было ўстояць перад спакусай». Сялянка дадае, што скрала ў суседкі нейкую ежу. Поп гаворыць: «Бог даруе – напэўна, табе вельмі хацелася есці!» Яна пералічвае іншыя грахі, а поп кожны раз знаходзіць для іх апраўданні. Нарэшце яна прыпамінае такі ўчынак: выпіла ў пятніцу малака (у пятніцы хрысціянам няможна спажываць малочнае і мясное). Вось тут поп абураны да глыбіні душы – такі грэх ён ужо не можа адпусціць.

Лейзер паказваў яшчэ сцэнку «Яўрэй з краіны Ізраіля». Яна завяршалася незвычайным трукам: бадхен станавіўся на хадулі і выглядаў высокім, прывязваў да жывата падушку і рабіўся таўсцейшым, апранаў доўгі балахон, які закрываў хадулі – і ў такім выглядзе прымудраўся танчыць.

Абшчына выбрала бадхена «мяшчанскім старастам», на гэтай пасадзе ён пратрымаўся да самай смерці ў 64 гады (1903 г.). Быўшы бадхенам, ён ніколі не адмаўляўся кульнуць чарку, а ў апошнія гады жыцця праславіўся як горкі п’яніца. Аднак народ у мястэчку яго любіў і не адбіраў пасаду старасты.

Пасля смерці Лейзера некаторыя бадхены выступалі з яго вершыкамі і спрабавалі паказваць «Голема», але публіка штораз з жалем казала: «Ат, куды ім да Лейзера…»

(пераклад Вольфа Рубінчыка паводле альманаха «Цайтшрыфт», Менск, 1926)

* * *

Ты мне Изи Харика читала –

Сколько раз читал его потом!

Словно ты со мной его листала –

Вот стоит на полке этот том.

 

И любая нежная страница

Голосом твоим оживлена,

Для меня навеки в ней хранится

Маминого голоса страна.

 

Говорят, влюбленный не однажды

Автор это всё читал тебе,

И осталось в них томленье жажды

И его раздумья о судьбе.

 

Чуть начну читать – всегда бывает,

Слышу голос твой – его строку

Прошлое волшебно оживает,

Будущее сбито на скаку.

 

Эту книжку в тяжкую минуту

От костра пятидесятых спас,

Спрятал я под шарф ее, закутал,

И тепло хранит она сейчас.

 

В жизни ничего не пропадает –

Даже голос и тепло сердец,

Слышу, как больная и седая

Харика читаешь под конец.

(стихотворение Михаила Садовского; публиковалось, к примеру, здесь)

* * *

P.S. У бліжэйшы чацвер, 28 верасня, у Мінску мае адбыцца адкрытая лекцыя Вольфа Рубінчыка пра жыццё і творчасць Ізі Харыка – у межах праекта «(Не)расстраляная паэзія», пры ўдзеле спявачкі і акцёркі Светы Бень. Уваход вольны. Падрабязнасці на агульнадаступнай старонцы ў фэйсбуку.

Апублiкавана 25.09.2017  17:02

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (49)

Пасля бурапенных тыдняў сакавіка «калектыўны мозг нацыі» выгрузіў у сеціва гігабайты, калі не тэрабайты, (дэз)інфармацыі. Адныя праходжваюцца па свядомасці ахвяр, як псіхолаг Павел З., які яўна прымітывізуе партрэт пратэстоўцаў, іншыя сумленна спрабуюць разабрацца, што адбылося і куды мы ідзем… Я сам канчаткова не разабраўся, таму разглядайце гэтую серыю як накід. Зрэшты, у мяне амаль усе серыі такія 🙂

Наўрад ці «сілавікі» праявілі пры папярэдніх затрыманнях і ў час разгону больш жорсткасці, чым гэта было ў 2006 і 2010 гадах, аднак на фоне адноснай «адлігі» апошніх гадоў усё ўжо выглядае анахранізмам. Нават міністр замежных спраў РБ як бы намякнуў, што не ўсе ўчынкі «доблеснай міліцыі» ён ухваляе.

Разумеючы пачуцці назіральнікаў (асабліва тых, хто сам прыняў дозу дубіналу), я не магу згадзіцца з тымі, хто крычыць «усё прапала». Вось гэтыя заявы Уладзіміра М.: «Рэжым перайшоў у новы стан… З 25 сакавіка краіна знаходзіцца пад кантролем АЗГ – аб’яднанай злачыннай групоўкі… У краіне БОЛЬШ НЯМА дзяржавы. Яе адмянілі 25 сакавіка 2017 года… Усе дзеянні, якія зыходзяць з апрыёрных дапушчэнняў таго, што мы маем у краіне дзяржаву, дыктатуру, што мы вядзем палітычную барацьбу – нонсэнс» даволі тыповыя для ныцікаў і «недапечаных палітолагаў», якія імі маніпулююць. Натуральная выснова пасля такіх разваг – трэба накрыцца прасцірадлам і паўзці ў бок могілак… Або з’ехаць з краіны, або нічога не рабіць, чакаючы, пакуль усё само абрынецца?

Не блізкія мне і віншаванні тыпу «З новым 1937-м годам вас, беларусы». Праўда, гэтак пісаў не даследчык, а папулярны блогер, да таго ж у дзень разгону асноўнай часткі дэманстрантаў, 25.03.2017: яму – можна. Я ж амаль на 100% упэўнены, што краіну чакае не 1937-ы і нават не 1938-ы, а, хутчэй за ўсё, 1990-ы. Карацей, наперадзе – светла. І наша аўтарка Людміла Мірзаянава (маці былога палітзняволенага), якая не была ў краіне паўгода, сцвярджае пра цяперашніх беларусаў:

Гэта іншыя людзі! Змянілася стаўленне да рэчаіснасці, да ўлады. Вера ў тое, што поспех магчымы, вельмі ўмацавалася. Трывожнасць знізілася… І гэты стан упэўненасці пашыраецца, ён «заразны». Нават момант застрашвання напярэдадні 25 сакавіка з пасадкамі прывёў толькі да аднаго ― яшчэ больш смеху, іроніі, сарказму… Гэта таксама пра многае сведчыць: перад распадам Савецкага Саюза было столькі анекдотаў, як ніколі.

Філолаг і гісторык Валер Б., які цікавіцца філасофіяй і палітыкай, выказаўся так: «Рэжым робіць неацэнную паслугу грамадзянскай супольнасьці, кансалідуючы яе, умацоўваючы гарызантальныя міжчалавечыя сувязі, нарошчваючы чалавечы капітал, адсейваючы выпадковых людзей, спрыяючы масавай салідарнасьці са зьняволенымі і іх сем’ямі». Гэта было напісана 23 сакавіка, калі «хапуны» ішлі поўным ходам. Валер пастуляваў таксама: «Ніякія рэпрэсіі не дадуць вынікаў, калі будзе падаць ВУП». Ну, я-та мяркую, што валавы ўнутраны прадукт – не той паказчык, які (дэ)мабілізуе людзей («вал», і нават золатавалютныя рэзервы, на хлеб не намажаш; куды важнейшы рэальны ўзровень даходаў і размеркаванне апошніх), але ў цэлым думка слушная, час даўно працуе супраць «сістэмы», як бы яна ні агрызалася.

Вось і небезвядомы літаратар Андрэй Горват заяўляе «таварышу» з Чырвонага дома, што ў Прудку Калінкавіцкага раёна яго ўжо не баяцца (што «нават за 300 кіламетраў ад МКАДа ніхто не верыць тэлевізару», гэта аўтар загнуў, канешне; нехта-такі верыць). Ну, а як шаноўным чытачам такі штрышок: сатырычная налепка на афіцыйным стэндзе з наказам правільна плаціць падаткі… Фота зроблена ў адзін з апошніх дзён сакавіка ў Мінску, ля станцыі метро «Пушкінская». Паперку было лёгка адарваць – прылеплена, здаецца, толькі скотчам – аднак правісела мінімум 6 гадзін, з 7.45 да 13.45.

Надоечы апублікаваныя дадзеныя афіцыйнага даследавання (ад нацыянальнага статыстычнага камітэта), хоць і выбарачнага. Пра зніжэнне даходаў у 2016 г. паведамілі прадстаўнікі 37,8% хатніх гаспадарак, пра рост – толькі 8,6%. Амаль 40% кажуць, што не маюць «на чорны дзень» і 90 рублёў, г. зн. 50$! Раззлавала многіх чытачоў навіна пра тое, што выхавальніцам дзіцячых садкоў у Пінску прафсаюз раздаў падарункавыя сертыфікаты на 3 рублі, то бок на 1,5 еўра. Напэўна, тыя, хто раздаваў, моцна ганарыліся сваёй шчодрасцю. Зараз тры рублі – дзве пляшкі малаякаснага піва або шэсць паездак на аўтобусе…

Невялікае адступленне з жыцця беларускіх сувязістаў 2010 г. Так склалася, што ў канцы траўня ініцыяваў петыцыю да кіраўніцтва «Мінскай пошты» аб павелічэнні заробку на 30% – яе падпісалі ўсе паштальёны аддзялення, за выняткам пенсіянеркі, якая ляжала ў бальніцы з хворымі нагамі (потым адміністрацыя пашкадавала грошай адправіць яе ў санаторый). На вул. Жудро, 59 прыехала «аўтарытэтная» камісія на чале з намесніцай дырэктаркі, якая даказвала, што ў «сярэднім па бальніцы» тэмпература заробак у нас нармальны. Хтосьці выплюхваў эмоцыі, я трымаўся патрабаванняў, заяўленых у петыцыі… Дадаў, што работнікам аддзялення патрэбная дастаўка пітной вады; калегі нясмела, але падтрымалі. Прадстаўніцы «паштамта» слухалі з вылупленымі вачыма (няўжо вада гэткая важная для тых, хто за дзень мусіў адольваць з сумкай па 10 км?) У выніку грузная дама з паштовага прафсаюза, якая таксама ўваходзіла ў дэлегацыю, нешта сабе запісала, паабяцаўшы вырашыць пытанне… Ці трэба дадаваць, што яно «вырашаецца» дагэтуль, дарма што ліпень 2010 г. пабіў рэкорды па спёцы? У той месяц, дарэчы, з інтэрвалам у тыдзень памерлі двое маіх знаёмых шашыстаў з Мінска: Юрый Вульфавіч Файнберг (16.02.1937 – 17.07.2010) і Георгій Іосіфавіч Пятровіч (15.02.1940 – 24.07.2010). Маладзейшым таксама было нясоладка.

Пачытаў пра каралеўскую кобру, якая сёлета праз засуху прыцягнулася да індусаў, і яны «па-каралеўску» напаілі яе з бутэлькі, паглядзеў адпаведнае відэа. Што тут скажаш: часам у Індыі лепей ставяцца да змей, чым у Беларусі – да людзей…

Падобна, экзатычныя крокі ўладаў РБ кшталту публічнага адмаўлення доўгу за газ скора давядуць да таго, што сучаснаму «пралетарыяту» не будзе чаго губляць, апрача ланцугоў. І некаторыя асабліва прасунутыя энтузіясты (Кастусь, 29.03.2017) зазіраюць у будучыню, задаючы urbi et orbi важныя пытанні: «Некалькі пакаленьняў беларусаў назіраюць за гвалтоўнымі дзеяньнямі ВЧК, МГБ, НКУС, КДБ. Нас прымусілі прывыкнуць да іх гвалту, іх хлусьні, як да непазьбежнага зла. Вось пішуць пра люстрацыю – якая люстрацыя, панове? Па закону іх усіх да аднаго трэба падвяргаць люстрацыі, але куды іх потым падзець? Яны ж нічога ня ўмеюць рабіць рукамі, акрамя як махаць гумовым дручком! Яны ж запоўняць падваротні нашых гарадоў, яны ж будуць красьці і рабаваць нас… 140 тысяч патэнцыяльных злачынцаў! Шчыра кажучы, я ня ведаю, што рабіць з усім гэтым».

З тым, што люстрацыя, хутчэй за ўсё, неабходная, я згодзен (калі толькі ў Беларусь не прыляцяць жоўтыя іншапланетныя прыяцелі Кірсана Мікалаевіча Ілюмжынава і не забяруць тутэйшы АМАП да сябе), як і з тым, што яна будзе балючая: не ўсе «140 тысяч», але значная частка «сілавікоў» насамрэч сябе запляміла, і з сотнямі, калі не тысячамі, прыйдзецца развітацца… Дзмітрый Шчыгельскі дасціпнічаў у фэйсбуку 29.03.2017: «Тут інтэлігенты пішуць многа разумных і гуманістычных слоў пра АМАП, пра байцоў спецпадраздзяленняў, спрабуюць іх зразумець, прабачыць і знайсці дарогу да іх сэрцаў. Панове, гэта наіўны і дзіцячы лепет. Байцам спецпадраздзяленняў прамывалі мазгі і фармавалі іх светапогляд амаль дваццаць год прафесіяналы,… кожны дзень, распрацоўваючы і дасканалячы праграмы, адсочваючы вынік, уводзілі крытэрыі якасці і эфектыўнасці».

Ісціна недзе побач, і ўсё ж я не маю намеру агулам «расчалавечваць» непрыяцельскі лагер (Альгерд Б., 29.03.2017: «А яшчэ праз гадзіну мне пашчасьціла ўцячы ад гэтых бязтварых робатаў, якія высыпалі на праспэкт»; Настасся З., 30.03.2017: «Так, гэтыя людзі спакойна спяць па начах і зусім не пакутуюць праз згрызоты сумлення з прычыны яго адсутнасці»). Больш за тое, дагэтуль веру ў мажлівасць знайсці «дарогу да сэрцаў» прынамсі некаторых суайчыннікаў-«касманаўтаў». Што з імі будзе далей? Тут на помач можа прыйсці класіка… «Былы сляпы» Панікоўскі гаворыць у Ільфа і Пятрова: «Гарадавы сачыў нават, каб мяне не крыўдзілі… Прозвішча яму было Нябаба, Сямён Васільевіч. Я яго нядаўна сустрэў. Ён цяпер музычны крытык».

Можа быць, творчым саюзам – якіх з 25.03.2017 афіцыйна 16, міністэрства культуры фактычна прызнала, што 30.01.2017 села ў калюжыну – загадзя паклапаціцца пра будучых беспрацоўных? Наладзіць для іх курсы перакваліфікацыі, пагатоў існуе версія, што байцы АМАПа «вывучаюць замежныя мовы, некаторыя вольна гавораць на некалькіх. Ёсць заўзятыя тэатралы, гісторыкі, знатакі выяўленчага мастацтва, напрыклад, акадэмічнага жывапісу ХІХ стагоддзя». Атрымаўся ж з футбаліста і начальніка раённага аддзела ўнутраных спраў «Сустаршыня Міжнароднага літаратурнага фонду» і старшыня грамадскага аб’яднання «Саюз пісьменнікаў Беларусі»… Пішучы гэтыя радкі на зыходзе 1 красавіка, трохі жартую, а трохі не. Калі нават гэта жарцік, то ён, пагадзіцеся, больш аптымістычны, чым змрачнаваты «свабодаўскі» са спасылкай на агенцтва «БелКА», маўляў, «у сілавых структурах Беларусі за месяц будзе створана больш за 350 тысяч новых працоўных месцаў» (на якія «працаўладкуюць» усіх дармаедаў).

А тым часам… 29 cакавіка ў мінскім офісе партала TUT.by – які па дзіўным супадзенні знаходзіцца зусім побач з турмой на завулку Акрэсціна – адбылася прэзентацыя новай, сёлетняй кнігі паэткі Людмілы Паўлікавай-Хейдаравай (Людміла да таго ж і шахматыстка). Яе «касмічныя» вершы няпроста ўспрымаюцца на слых, а пераказваць паэзію ўвогуле няма сэнсу. Занатаваў тое, што лягло на душу: «Ад гвалту ісцін безаблічных…», «Не гутаркі, а Слова прагнуць людзі».

Людміла слухае Алеся Камоцкага; без аўтографа ніяк…

Парадаваўся, што ў Мінску так многа бардаў і бардынь (бардэс?), што культурка нікуды не дзелася нават пасля асноўнай часткі імпрэзы, калі госці ўпускалі ў сябе чырвоны і белы напоі. Наліваючы, я слухаў паэта Васіля Зуёнка, які ў 1980 г. даў Людміле, выпускніцы факультэта прыкладной матэматыкі БДУ, «пуцёўку ў літаратуру», надрукаваўшы падборку яе вершаў у часопісе «Маладосць». І сум мой светлы быў.

Тут яшчэ 72 дэпутаты Еўрапарламента падпісалі пісьмо з заклікам змяніць палітыку ў дачыненні да вышэйшых службоўцаў РБ. Наіўна гучыць сказ «ЕС не можа пакінуць без увагі спадзевы тысяч беларускіх грамадзян, якія вераць у дэмакратычную і еўрапейскую Беларусь» – практыка паказвае, што яшчэ як можа, дый неабавязкова злучаць паняткі «дэмакратыя» і «Еўропа», надта часта яны разыходзіліся – і ўсё ж гэтая дзясятая частка дэпутацкага корпуса часткова ўратавала ў маіх вачах рэпутацыю суседзяў па кантыненце. Можа, і ў ізраільскіх дэпутатаў (або нават міністраў!) калі-небудзь прарэжацца голас…

* * *

Перад «юбілейным», 50-м выпускам, ласкава прашу чытачоў больш актыўна слаць водгукі на серыял – што падабаецца, што не, і г. д. Будзе багата водгукаў – скарэктую свае паводзіны 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

02.04.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 02.04.2017  08:19