Tag Archives: белорусская культура

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (83) / Котлеты и Мухи (83)

(Перевод на русский под оригиналом)

Шалом! Каму яго (шалому) не хапіла, падыходзьце па адным…

Прэзідэнтападобны чалавек згойсаў у Оршу і ў панядзелак, 13-га, не прамінуў наладзіць там «разгон ураду» (або нават «пагром», паводле палітолагападобнага Алеся Ш.). Ірына Таліб Халіп адгукнулася на падзею ў тым плане, што гэтае шоу зламалася, прынясіце якое іншае. Ідэя ператварыць лукашэнскія нарады ў баі гладыятараў не самая кепская з магчымых, але пры той умове, што ў іх будзе ўдзельнічаць і «галоўны гладыятар». Калі дзядзечка разважае пра «сабатаж», то павінен прыслухацца да парады булгакаўскага прафесара: узяць палку і адлупіць сябе па патыліцы. Паводле Канстытуцыі (арт. 84), прэзідэнт мае права старшынстваваць на пасяджэннях урада, адмяняць урадавыя акты, ён прызначае і звальняе ўсіх міністраў. Напрыклад, за 24 гады прэзідэнцтва змяніўся бадай дзясятак міністраў спорту – а між тым не сказаць, каб з сінявокім спортам усё было ў парадку.

Аматар хакею з мая 1997 г. яшчэ і прэзідэнт Нацыянальнага алімпійскага камітэта – летась яго каторы раз выбралі (?), кажуць, нават аднагалосна. Стары-новы прэзідэнт абяшчаў, што будзе кожныя тры месяцы ладзіць пашыраныя нарады… Каб мяне не папікнулі ў скажэнні вялікамудрых слоў, прывяду цытату ў арыгінале з «самага чэснага сайта» (30.05.2017): «Я для себя определил и вам обещаю, что каждый квартал у нас будет расширенный исполком под руководством Президента. Не те 13 человек в кулуарах, а будем проводить расширенное заседание раз в квартал».

Надоўга імпэту не хапіла: апошні раз правёў, здаецца, 07.09.2017. Пасля гэтага здараліся пасяджэнні якраз-такі ў «вузкім складзе»: 16.01.2018, 16.03.2018, 24.07.2018. Так што нават сваёй адміністратыўнай абяцанкі не дадзяржаў обер-чыноўнік. Можа, яно і да лепшага – менш істэрык у сухой рэшце… Але стыль ягонага кіравання ўсё роўна накладвае адбітак на існаванне спартыўных федэрацый.

Не хацелася вяртацца да «казуса Каташука», досыць падрабязна агледжанага ў мінулай серыі, аднак, відаць, варта. Нагадаю, 30.07.2018 выканкам Беларускай федэрацыі шахмат аднагалосна (зноў праславутая аднагалоснасць 🙁 ) прыняў рашэнне выключыць брэсцкага трэнера з суполкі. Быццам бы ў час камандных чэмпіянатаў Еўропы на яго паступіў шэраг скаргаў ад бацькоў удзельнікаў; маўляў, дзеці так перажывалі праз крытычныя запісы на сайце Каташука, што «кушаць не маглі» (С).

У пачатку жніўня цяжка было праверыць наяўнасць або адсутнасць «шэрагу скаргаў». Але ў раёне 15-га чысла я завітаў на старонку інтэрнэт-выдання «Трыбуна», дзе 06.08.2018 быў змешчаны тэкст Івана Сапегі пра «дзіўную гісторыю» – і дапраўды здзівіўся. Артыкул выглядаў іначай, чым 6-га і нават 10-га жніўня; з яго былі выдалены рэплікі, нязручныя для кіраўніцтва БФШ, напрыклад, ад маці юнага шахматыста, які cа спазненнем трапіў на чэмпіянат у Германіі…

«Затое» матэрыял быў дапоўнены абзацамі ад старшыні федэрацыі Анастасіі Сарокінай. Рэдакцыя «Трыбуны» не палічыла патрэбным паведаміць пра апдэйт – няхай тое застаецца на яе сумленні. Але цікава, што Наста прагаварылася: былі толькі дзве [пісьмовыя] скаргі і «прыблізна пяць-шэсць званкоў» (NB: калі такія і паступалі, то іх «да справы не прышыеш»).

Нават калі б «трывожных сігналаў» было не 2, а 22, элементарныя прынцыпы юрыспрудэнцыі вымагалі, каб трэнер быў выкліканы на пасяджэнне выканкама, каб прэтэнзіі разбіраліся з яго ўдзелам, каб ён хоць праз скайп мог сябе абараніць, у рэшце рэшт. Цяпер жа я мушу на 100% згадзіцца з калегам Каташука, мінчуком Лыбіным: берасцеец стаў ахвярай пераследу за крытыку, а скаргі – толькі зачэпка.

У працэсе «кіравання рэпутацыяй» а-ля Пракапеня старшынька дадала: «Уладзіславу быў адпраўлены ліст, у якім было растлумачана, чаму прынята такое рашэнне Выканкама Беларускай федэрацыі шахмат». Паглядзеў я той ліст ад 31.07.2018… Галаслоўную заяву пра грубае парушэнне патрабаванняў Статута цяжка назваць тлумачэннем.

Харош і стыль, характэрны хутчэй не для зварота да шматвопытнага трэнера (апрыёры таварыша па агульнай справе, няхай і «дысідэнта»), а для міліцэйскіх позваў.

Агулам, шкада, што Сарокіна, дама адносна маладая (1980 г. нар.) і «прасунутая» (у 2000-х досвед жыцця ў цывілізаванай краіне – Аўстраліі, у 2010-х – свой бізнэс тутака), пераняла найгоршыя традыцыі эрбэшнага чынавенства. Дапускаю, што гэты факт у кастрычніку 2018 г. будзе ўлічаны пры выбары месца для Сусветнай шахматнай алімпіяды 2022 г., на якое прэтэндуе Мінск. Амбітнасць амбітнасцю (зрэшты, новае кіраўніцтва федэрацыі так і не адкрыла дакляраваны 13 месяцаў таму «музей гісторыі беларускіх шахмат»), але не ўсім захочацца ехаць на імпрэзу, за якую маюць адказваць носьбіты юрыдычнага нігілізму і ВІПР, гатовыя крочыць па жывых людзях.

Дзеля справядлівасці, не ўсё кепска ў тутэйшым шахматным свеце. Піша адзін з кіраўнікоў камітэта завочных спаборніцтваў Леанід Шацько: «Я даволі часта сутыкаюся з дзейнасцю работнікаў БФШ і павінен адзначыць іх многiя дзеянні (выканаўчы дырэктар М. Тамковіч у гэтым годзе вырашыла пытанне завочнікаў, якое “вісела” многімі гадамі, аператыўна i квалiфiкавана) станоўча». Але ж і ён не быў здаволены рашэннем выканкама ад 30.07.2018: «Паважаю Уладзіслава за яго актыўную шахматную дзейнасць (адзін з выпускаў шахматнага аддзела ў “Народнай газеце” ў мінулым годзе я прысвяціў яго творчасці), за яго сайт, які прыцягвае вялікую ўвагу грамадскасці. Нават здзіўляюся, як ён усё паспявае! Трэба шукаць нейкi кампрамic».

Згадаю яшчэ адзін наіўны голас у падтрымку калегі, які прагучаў 7 жніўня. Аўтар запісу ў фб – мінскі шахматны педагог, праблеміст, рашальнік Уладзімір Барташ:

На шчэ больш наіўнай хвалі знаходзіліся хіба некаторыя запісы самога пацярпелага, во як гэты (24.07.2018):

З сайта «Брэсцкія шахматы», які ў выканкаме БФШ гразіліся закрыць яшчэ ў 2012 г.

…Пакуль суд ды справа, падвезлі навіну пра «прызначэнне» новага прэм’ер-міністра РБ. Чаму ў двукоссі? Таму што «ніколі не было, і вось зноў»: каснетуцыя Канстытуцыя патрабуе, каб такое прызначэнне адбывалася са згоды Палаты прадстаўнікоў (чытай: з папярэдняй згоды). Працэдура апісаная ў арт. 106, меджду протчым. «Последующее согласование» не каціць; пакуль згоды няма, сп. Румас можа лічыцца, з нацяжкай, выконваючым абавязкі прэм’ер-міністра. Ну, які шах – таксама ж, па сутнасці, в. а. – гэткі ў яго і візір…

Тутэйшыя «нармалізаваныя» выданні разаслалі губу, пачаўшы ўсхваляць новапрызначэнца як «рыначніка». Добра, вядома, што спадару няма 50; ён, як і яго новыя таварышы па прэзідыуму Савета міністраў, большую частку жыцця пражыў не ў СССР. У іншых умовах з гэтых «тэхнакратаў» мо і быў бы нейкі толк, але не ў дашчэнту закрэдытаванай краіне з «дабітымі» асноўнымі фондамі, раздзьмутымі штатамі ідэалагічных работнікаў, нарэшце (хоць, магчыма, ідзецца аб найважнейшых праблемах) – з хранічным недаверам грамадзян да ўрадавых ініцыятыў і прававым бязладдзем. Так супала – ці не? – што якраз у гэтыя жнівеньскія дні выявілася: адна з найважнейшых, на думку вышэйшага кіраўніцтва, апор у грамадстве (Б..СМ) запляміла сябе стварэннем фіктыўных студэнцкіх атрадаў. Мяркую, скончыцца тым, што генпракуратура пагрозіць пальчыкам падрастаюшчаму пакаленню чырвона-зялёных кадраў, дый годзе.

Успомнілася, што ў 2010–2012 гг. С. М. Румас служыў віцэ-прэм’ерам, адказваў за эканамічную палітыку. Быў ён згодны з «агульным курсам» ці не, ён нясе сваю долю віны (ОК, адказнасці) за жэстачайшы валютны крызіс 2011 г. – сам жа не падаў у адстаўку!

Уплывовы банкір, які пасля 2012 г. ачольваў федэрацыю футбола, аказаўся няздольны давесці да ладу нават сваю ідэю пра новы спартыўны тэлеканал. Летась яе нібыта падтрымалі «наверсе» – і прыдушылі ціхенька. Няпроста сабе ўявіць, што гэты кандыдат эканамічных навук чагосьці рэальна дасягне ў буйнейшых мaштабах – ані каманду ён сабе не падбіраў, ані сам не цягне на Бальцаровіча. У лепшым выпадку – на Сяргея Кірыенку… Па-мойму, лепей бы ўжо коміка на гэтую пасаду паставілі, як у Славеніі: у чаканні 60-гадовага юбілею Белдзяржцырка (люты 2019 г.) мы тут прынамсі павесяліліся б.

А што ў нас, рабяты, з культуркай? Ёсць, ёсць пазітывы. Паўлу Севярынцу падчас чарговай адседкі на Акрэсціна вярнулі забраны рукапіс – накіды да другога тома «Беларусаліма». Павел казаў, што сёлета з’явіцца сайт, на якім можна будзе прачытаць кнігу.

Мінск, 31.05.2018. П’ем за перамогу Паўла ў конкурсе «Кніга году». Фота С. Рубінчык.

Колішні аўтар belisrael.info Фёдар Жывалеўскі па звальненні з кнігарні «Галіяфы» адшукаў-такі працу, і вельмі нават панкаўскую: грузчыкам у нейкай краме на вул. Рафіева. Трэба спадзявацца, што гурт «Голая манашка» зараз дастане свежага ветру ў карму. Зрэшты, і перад сваім грузчыцтвам Федзя сёлета пісаў дастаўляльныя песні. Вот, «Шэры кот (белы жывот)» – рэліз 10.04.2018.

У іншай плоскасці працуе Пінхас Цынман, таксама вядомы нашай аўдыторыі… Галоўнае, што працуе: летась дыдактычныя «Dziakuj Bohu» і «Gut!» не зайшлі, аднак ад ягонай свежай ўтопіі пад чорным парасонам я ўсё ж злавіў кайф. Гэты разняволены трэк, «Час Машыяха», мае падзагаловак «хасідскі рэггі». Наш сталы чытач Пётр Рэзванаў адкаментаваў: «Калі не задавацца пытаннем “чаму менавіта хасідскі?”, то сапраўды няблага…»

У лепшых традыцыях бардаўска-падплотавай творчасці выйшла песня Змітра Дзядзенкі «Дзікае паляванне»: «Сюжэт прыдумаў нейкі Караткевіч…» Нейкі Рубінчык настойліва раіць паслухаць: не пашкадуеце.

Аб чым шкадую, дык аб тым, што ніводнага прадстаўніка Беларусі не аказалася на Чарнавіцкай ідышнай канферэнцыі з 5 па 12 жніўня 2018 г. Прысвечана яна была, як няцяжка здагадацца, 110-гадоваму юбілею той першай, легендарнай, анімаванай Натанам Бірнбаумам, Іцхакам-Лейбушам Перацам ды нашымі зямелямі Хаімам Жытлоўскім (з Ушачаў), Давідам Пінскім (з Магілёва), Аўромам Рэйзенам (з Койданава).

Як громам грымнула вестка пра смерць 03.08.2018 адной з найвядомейшых украінскіх ідышыстак Наталіі Рындзюк. Наталія, супрацоўніца Кіева-Магілянскай акадэміі, была зусім не старая… У верасні 2014 г. гасцінна вітала нас з Аляксандрам Астравухам у Кіеве, а потым прыязджала ў беларускія Стоўбцы з лекцыяй. Няхай захаваецца светлая памяць пра гэтую разумную, энергічную даму. Яе штандар панясуць іншыя – дальбог!

Фота з yiddishcenter.org. Стоўбцы, 2016 г. Н. Рындзюк сядзіць справа.

«Вольфаў цытатнік»

«Cмех – гэта проста вынік механізму, закладзенага ў нас прыродай, або, што амаль тое ж самае, нашым веданнем грамадскага жыцця. Ён не мае часу глядзець, куды ён б’е» (Анры Бергсон, «Смех», 1900).

«Беларусь паступова рухаецца да стану, званаму failed state – няспраўджаная дзяржава. Пакуль што краіна яшчэ застаецца намінальна суверэннай, але падтрымліваць сваё існаванне ў якасці жыццяздольнай палітычнай і эканамічнай адзінкі ўсё цяжэй» (Леанід Фрыдкін, 15.08.2018)

«Праўду абмяжоўвае сама праўда. Мана як праява і спараджэнне амаральнасці не абмежаваная нічым… Брудныя тэхналогіі запатрабаваныя людзьмі з комплексам палітычнай і чалавечай непаўнавартасці» (Леў Шлосберг, 16.08.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.08.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

________________________________________________________________________________________________

В. Рубинчик. КОТЛЕТЫ & МУХИ (83)

Шалом! Кому его (шалома) не хватило, подходите по одному…

Президентоподобный человек заскочил в Оршу и в понедельник, 13-го, не преминул устроить нам «разгон правительства» (или даже «погром», по словам политологоподобного Алеся Ш.). Ирина Халип отозвалась на событие в том плане, что это шоу сломалось, принесите какое-нибудь другое. Идея превратить лукашенские совещания в бои гладиаторов не самая худшая из возможных, но при том условии, что в них будет участвовать и «главный гладиатор». Если дяденька рассуждает о «саботаже», то должен прислушаться к совету булгаковского профессора: взять палку и отлупить себя по затылку. По Конституции (ст. 84), президент имеет право председательствовать на заседаниях правительства, отменять правительственные акты, он назначает и увольняет всех министров. Например, за 24 года президентства сменился почти десяток министров спорта – а между тем не сказать, чтобы с синеоким спортом всё было в порядке.

Любитель хоккея с мая 1997 г. ещё и президент Национального олимпийского комитета – в прошлом году его в который раз выбрали (?), говорят, даже единогласно. Старый-новый президент абяшчал, что будет каждые три месяца устраивать расширенные совещания… Чтобы меня не упрекнули в искажении великомудрых слов, приведу цитату с «самого честного сайта»: (30.05.2017): «Я для себя определил и вам обещаю, что каждый квартал у нас будет расширенный исполком под руководством Президента. Не те 13 человек в кулуарах, а будем проводить расширенное заседание раз в квартал».

Надолго энергии не хватило: в последний раз провёл, кажется, 07.09.2017. После этого случались заседания как раз-таки в «узком составе»: 16.01.2018, 16.03.2018, 24.07.2018. Так что даже своего административного обещания не исполнил обер-чиновник. Может, оно и к лучшему – меньше истерик в сухом остатке… Но стиль его правления всё равно накладывает отпечаток на существование спортивных федераций.

Не хотелось возвращаться к «казусу Каташука», довольно подробно рассмотренному в прошлой серии, однако, видимо, следует. Напомню, 30.07.2018 исполком Белорусской федерации шахмат единогласно (снова пресловутая единогласность 🙁 ) принял решение исключить брестского тренера из организации. Якобы во время командных чемпионатов Европы на него поступил ряд жалоб от родителей участников; мол, дети так переживали из-за критических записей на сайте Каташука, что «кушать не могли» (С).

В начале августа трудно было проверить наличие или отсутствие «ряда жалоб». Но в районе 15-го числа я зашёл на страницу интернет-издания «Трибуна», где 06.08.2018 был помещён текст Ивана Сапего о «странной истории» – и реально удивился. Статья выглядела иначе, чем 6-го и даже 10-го августа; из неё были удалены реплики, неудобные для руководства БФШ, например, от матери юного шахматиста, который с опозданием попал на чемпионат в Германии…

«Зато» материал был дополнен абзацами от председателя федерации Анастасии Сорокиной. Редакция «Трибуны» не посчитала нужным сообщить об апдейте – пусть это остаётся на её совести. Но интересно, что Настя проговорилась: были только две [письменные] жалобы и «порядка пяти-шести звонков» (NB: если таковые и поступали, то их «к делу не пришьешь»).

Даже если бы «тревожных сигналов» было не 2, а 22, элементарные принципы юриспруденции требовали, чтобы тренер был вызван на заседание исполкома, чтобы претензии разбирались с его участием, чтобы он хоть по скайпу мог себя защитить, в конце концов. Теперь же я должен на 100% согласиться с коллегой Каташука, минчанином Лыбиным: брестчанин стал жертвой преследования за критику, а жалобы – только зацепка.

В процессе «управления репутацией» а-ля Прокопеня председатель добавила: «Владиславу было отправлено письмо, в котором было разъяснено, почему принято такое решение Исполкома Белорусской федерации шахмат». Посмотрел я на то письмо от 31.07.2018… Голословное заявление о грубом нарушении требований Устава трудно назвать разъяснением.

Хорош и стиль, характерный скорее не для обращения к многоопытному тренеру (априори товарищу по общему делу, пусть и «диссиденту»), а для милицейских повесток.

В общем, жаль, что Сорокина, дама относительно молодая (1980 г. р.) и «продвинутая» (в 2000-х опыт жизни в цивилизованной стране – Австралии, в 2010-х – свой бизнес здесь), переняла худшие традиции РБшного чиновничества. Допускаю, что этот факт в октябре 2018 г. будет учтён при выборе места для Всемирной шахматной олимпиады 2022 г., на которое претендует Минск. Амбициозность амбициозностью (впрочем, новое руководство федерации так и не открыло обещанный 13 месяцев тому назад «музей истории белорусских шахмат»), но не всем захочется ехать на мероприятие, за которое должны будут отвечать носители правового нигилизма и ВИЧР, готовые шагать по живым людям.

Ради справедливости, не всё плохо в местном шахматном мире. Пишет один из руководителей комитета заочных соревнований Леонид Шетько: «Я довольно часто сталкиваюсь с деятельностью работников БФШ и должен отметить их многие действия (исполнительный директор М. Тамкович в этом году решила вопрос заочников, который «висел» долгие годы, оперативно и квалифицированно) положительно». Но и он не был доволен решением исполкома от 30.07.2018: «Уважаю Владислава за его активную шахматную деятельность (один из выпусков шахматного отдела в “Народной газете” в прошлом году я посвятил его творчеству), за его сайт, который притягивает большое внимание общественности. Даже удивляюсь, как он всё успевает! Надо искать какой-то компромисс».

Упомяну ещё один наивный голос в поддержку коллеги, прозвучавший 7 августа. Автор записи в FB – минский шахматный педагог, проблемист, решатель Владимир Бартош:

На ещё более наивной волне находились разве что некоторые записи самого потерпевшего, вот как этa (24.07.2018):

С сайта «Брестские шахматы», который в исполкоме БФШ грозились закрыть ещё в 2012 г.

…Пока суд да дело, подвезли новость о «назначении» нового премьер-министра РБ. Почему в кавычках? Потому что «никогда не было, и вот опять»: коснетуция Конституция требует, чтобы такое назначение происходило с согласия Палаты представителей (читай: с предварительного согласия). Процедура описана в ст. 106, меджду протчым. «Последующее согласование» не катит; пока согласия нет, г-н Румас может считаться, с натяжкой, исполняющим обязанности премьер-министра. Ну, какой шах – тоже ведь, по сути, и. о. – такой у него и визирь…

Местные «нормализованные» издания разостлали губу, начав восхвалять новоназначенца как «рыночника». Хорошо, конечно, что господину нет 50; он, как и его новые товарищи по президиуму Совета министров, большую часть жизни прожил не в СССР. В иных условиях от этих «технократов», может, и был бы какой-то толк, но не в насквозь закредитованной стране с «добитыми» основными фондами, раздутыми штатами идеологических работников, наконец (хотя, возможно, речь идёт о важнейших проблемах) – с хроническим недоверием граждан к правительственным инициативам и правовым беспорядком. Так совпало – или нет? – что как раз в эти августовские дни обнаружилось: одна из сильнейших, по мысли высшего руководства, опор в обществе (Б..СМ) запятнала себя созданием фиктивных студенческих отрядов. Полагаю, кончится тем, что генпрокуратура погрозит пальчиком подрастающему поколению красно-зелёных кадров, да и всё.

Вспомнилось, что в 2010–2012 гг. С. Н. Румас служил вице-премьером, отвечал за экономическую политику. Был он согласен с «общим курсом» или нет, он несёт свою долю вины (ОК, ответственности) за жесточайший валютный кризис 2011 г. – сам же не подал в отставку!

Влиятельный банкир, который после 2012 г. возглавлял федерацию футбола, оказался неспособен довести до ума даже свою идею о новом спортивном телеканале. В прошлом году её вроде как поддержали «наверху» – и придушили тихонько. Непросто себе представить, что этот кандидат экономических наук чего-то реально достигнет в крупнейших масштабах – ни команду он себе не подбирал, ни сам не тянет на Бальцеровича. В лучшем случае – на Сергея Кириенко… По-моему, лучше бы уже комика на эту должность поставили, как в Словении: в ожидании 60-летнего юбилея Белгосцирка (февраль 2019 г.) мы тут, по крайней мере, повеселились бы.

А что у нас, ребята, с культуркой? Есть, есть позитивы. Павлу Северинцу во время очередной отсидки на Окрестина вернули отобранную рукопись – наброски ко второму тому «Беларусалима». Павел говорил, что в этом году появится сайт, на котором можно будет прочесть книгу.

Минск, 31.05.2018. Пьём за победу Павла в конкурсе «Книга года». Фото С. Рубинчик.

Бывший автор belisrael.info Фёдор Живалевский после увольнения из книжного магазина «Голиафы» нашёл-таки работу, и очень даже панковскую: грузчиком в каком-то магазине на ул. Рафиева. Надо надеяться, что группа «Голая монашка» сейчас получит свежего ветра в корму. Впрочем, и до своего грузчицтва Федя в этом году писал доставляющие песни. Вот, «Шэры кот (белы жывот)» – релиз 10.04.2018.

В иной плоскости работает Пинхас Цинман, тоже известный нашей аудитории… Главное, что работает: в 2017 г. дидактические «Dziakuj Bohu» и «Gut!» не зашли, однако от его свежей утопии под чёрным зонтом я всё же поймал кайф. Этот раскрепощённый трек, «Час Машыяха», имеет подзаголовок «хасидский регги». Наш постоянный читатель Пётр Рэзванаў откомментировал: «Если не задаваться вопросом “почему именно хасидский?”, то действительно неплохо…»

В лучших традициях бардовско-подзаборного творчества вышла песня Змитра Дяденко «Дзікае паляванне»: «Сюжэт прыдумаў нейкі Караткевіч…» Какой-то Рубинчик настойчиво советует послушать: не пожалеете.

О чём жалею, так о том, что ни одного представителя Беларуси не оказалось на Черновицкой идишской конференции с 5 по 12 августа 2018 г. Посвящена она была, как нетрудно догадаться 110-летнему юбилею той первой, легендарной, анимированной Натаном Бирнбаумом, Ицхаком-Лейбушем Перецем да нашими земляками Хаимом Житловским (из Ушач), Давидом Пинским (из Могилёва), Авраамом Рейзеном (из Койданово).

Как громом прогремела весть о смерти 03.08.2018 одной из известнейших украинских идишисток Наталии Риндюк. Наталия, сотрудница Киево-Могилянской академии, была совсем не старой… В сентябре 2014 г. гостеприимно приветствовала нас с Александром Астраухом на Подоле в Киеве, а потом приезжала в белорусские Столбцы с лекциями. Пусть сохранится светлая память об этой умной, энергичной даме. Её знамя понесут другие – ей-богу!

Фото с yiddishcenter.org. Столбцы, 2016 г. Н. Риндюк сидит справа.

«Вольфов цитатник»

«Смех – это просто результат механизма, заложенного в нас природой, или, что почти то же самое, нашим знанием общественной жизни. У него нет времени смотреть, куда он бьёт» (Анри Бергсон, «Смех», 1900).

«Беларусь постепенно движется к состоянию, именуемому failed state – несостоятельное государство. Пока страна еще остается номинально суверенной, но поддерживать свое существование как жизнеспособная политическая и экономическая единица все труднее» (Леонид Фридкин, 15.08.2018).

«Правду ограничивает сама правда. Ложь как проявление и порождение аморальности не ограничена ничем… Грязные технологии востребованы людьми с комплексом политической и человеческой неполноценности» (Лев Шлосберг, 16.08.2018).

Вольф Рубинчик, г. Минск

19.08.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 20.08.2018  00:14

***

Наша работа заслуживает вашей поддержки

 

А. АСТРАВУХ ПРА Р. БАРАДУЛІНА

Сьпелая (бз)дуліна на вушацкім здубавецьці, або юбілей дзедзі Інькі вачыма ўнучкі Дамінічкі

На маім стале ляжаць чатыры кніжкі Рыгора Іванавіча Барадуліна: “Як воўк калядаваў”, “Збор твораў” (4-ты том), “Здубавецьця” і “Дуліна ад Барадуліна”.

Пільна ўглядаюся ў кожнае слова Дзядзькі Рыгора, дзедзі Інькі, у кожны фотаздымак, у кожны малюнак. Марна спрабую азначыць, акрэсьліць, сфармуляваць для сябе гэтую зьяву.

Ля маіх ног гуляецца і гэтак жа пільна сочыць за маімі рухамі мой, блізу трох гадоў, сын Радзім. Ён спрабуе паўтарыць мае рухі, грымзоліць адабранай у мяне ручкай па сьцягнутай са стала паперы:

– Тата, я ўжо напісаў!

– Малпа! – адгукаюся я й зноў і ўздоўж і ўпоперак, як той кнур, рыю барадулінскую бульбу…

Шукаю “фармулёвачкі”: з аднаго боку – Народны паэта Беларусі, “Купала нашых дзён, паэт-лірык, жывы клясык, Чарадзей Слова” (Л. Баршчэўскі), “сівабароды Сымон-музыка” (А. Пашкевіч), “Ляўша” (А. Шатэрнік), “Намесьнік Быкава на зямлі” (Р. Сітніца), “талент, пацалаваны Богам” (А. Уліцёнак), з другога – “калі вы выганіце гэтага Барадуліна?! Ён гаворыць абы-што!”, “сэксуальна, гм-м, заклапочаны”, “барадулініцца – абнечаканьваць, зьдзіўляць” (А. Пашкевіч), “языком голіцца, на слова моліцца” (С. Законьнікаў), “сьмеханоша” (М. Арочка), знаўца паганскіх багоў і сучасных гараскопаў…

Хто дасьць рады разгрэбці гэты сьметнік? Дзе ж Янак, а дзе ж Франак?

Пачнем з паэзіі.

Мой малы сын Радзім з насалодаю рыфмуе сваю яшчэ няправільную й словатворную мову, пры гэтым выдатна трымаючы паэтычны рытм. Я ж ведаю, што і прымітыўная, і архаічная сьвядомасьць скрозь і суцэльна рыфма- і рытмазаваная (ад Гамэра да афрыканскіх плямёнаў), гэта зьява захоўваецца дагэтуль і ў словах: барбар, пурпур…, гэта відавочна й на дзецях, і на рэабілітацыі хворых пасьля траўмы мозгу…

Рыгор Барадулін прыводзіць у сваім 4-ым томе пачутую ад Гіршы Рэлеса размову паэты Цодзіка Даўгапольскага зь местачковым яўрэям:

– А што такое паэзія?

– Ну як вас завуць?

– Мота.

– Ну вось: Мота, сюкай у балота.

– І гэта паэзія? Дык і я так сумею. Ну, а як вас завуць?

– Цодзік.

– Цодзік, сюкай у лазьні.

– Дык не гучыць.

– А ты падстаў тазік.

Буду казаць, як ёсьць. Страх і сумна, як казала мая бабуля, чуць такое: “Купала нашых дзён” – нікому не пажадаеш Купалаўскага жудаснага лёсу, ня вяжацца ў маёй сьвядомасьці зь дзедзем Інькам і “Намесьнік Быкава”, “Сымон-музыка”, “Ляўша”, “талент, пацалаваны богам”... Нешта тут ёсьць ад бронзы з гранітам. “Бронзы звон, гранита грань” значна больш выразныя ў Ясенінскім паэтычным радку, чымся ў натуральным матэрыяле. Старажытнагрэцкая дэмакратыя ставіла мармуровыя помнікі толькі багам, гэта ўжо аўтакратыя Рымскай імпэрыі спачатку адліла грэцкіх багоў з бронзы, а пасьля й перайшла на тыранаў і балванаў, чым і дала добры ўзор усім наступным тыраніям.

Словы самога Дзядзькі Рыгора: “Прарыў” (спараджэньне савецкай гігантаманіі)”, “Люблю нізрынутых куміраў – яны на сьвет глядзяць нанова…”

На маю думку, нават з “народным паэтам” і “жывым клясыкам” далёка не зусім усё ладна. “Народны паэта” патрабуе, па-першае: гучнага імя, псэўданіму: Якуб Колас, Янка Купала, Зьмітрок Бядуля, Максім Танк…, па-другое: адметнай біяграфіі, жыцьцёвых мітаў, лучэньня з кіруючай уладай, пэўнай партыйнасьці, ордэнаў, дзяржаўных прэміяў…, па-трэцяе: адпаведных манумэнтальна-трыумфальных ліраэпічных твораў…

Што ж мы маем? Рыгор Барадулін… імя Рыгор – Бугор, Багор, Вугор…: стромкі як бугор, учэпісты як багор, вёрткі й няўлоўны як вугор… аб прозьвішчы й казаць сорам – Бара-(бз)дулін (па-жыдоўску ‘bar’ – ‘сын’): нешта казьлінае, гострае, зьедлівае, калючае, рагатае, чарцінае, сівое… ды яшчэ й з пахнонцамі… мянушка дый толькі!

“Рагадатая каза”, “а ты – авечк (пасьля ўдакладняе), авек, казёл-барадзёл!” – адказвае дзедзю ўнучка Дамінічка. І дачушка Ілонка з захапленьнем малюе тату чорцікаў.

Дарэчы й першаснае значэньне слова ‘юбілей’ – ‘баранаў рог’ (са старажытна-габрэйскай мовы), праўда, ня ў якасьці культавай рэчы (фалічнага або барана-казьлінага культу), але як музычны інструмэнт, якім абвяшчаўся час пачатку юбілею, час вяртаньня арэндаванай зямлі й вызваленьня парабкаў. Аж сапраўдным юбілеем лічыўся 25-ты, 50-ты, 70-ты, 100-ты год.

Што ж у жыцьцёвых мітах: “крыху нападпітку”, “мяне, маладога й часьцяком п’янаватага, цягнула на рыфмаваныя заклікі: Аюсь, аюсь, /Усе ў Саюзь!”

Як тут не згадаць Адама Міцкевіча: “паэты нараджаюцца ў карчме”. Бясконцыя “п’янкі ды гулянкі”, а які найбагацейшы слоўнік: гарэлка, акавітая, вогненная вада, сьпірытус віні, зялёны змій, пітво, бражка, паравая ці катлянка-самагонка, саматужка, самаробка, шчабятуха, весялуха, кустоўка, пяршак, вадкі даляр, сырэц, адгон, перагонка, сівуха, чарніла; зельле, што робіць вясельле; дзьве авоські чацьвяртушак, чвырка; заечая норма: сто пяцьдзесят і капусны ліст; кірнуць, начокацца, зьмікіціць на трох, чарку асушыць, бавіць час за поўнай чаркай, спорная чарка… Як тут ня ўставіць словы сябры У. Караткевіча: “Ты ўжо друкуешся ў разьдзеле “Кулінарыя”. Расьцеш!”

Лепш будзем казаць: “Народны пііт”, “пііт” аднаго кораню зь “піяка”! Можна скалямбурыць і барадулінскую лаціну: poema loguens “pitura” est (паэзія – пітво, якое гаворыць) (замест ‘pictura’ ‘жывапіс’)! Што й казаць, па-грэцку сьвятое месца “садружнасьці паэтаў” завецца ня йнакш як Парнасос (з націскам на апошні склад), пар-насос, – “насосам” заўжды называлі добрага п’янюгу.

Ведама ж, нападпітку так і цягне на вершаспусканьне. Як тутака ні апарнасіцца або апегасіцца новым ліраэпічным творам, а ў выніку дыягназ – вершанетрыманьне.

Р. Барадулін: “Чалавек, які набраўся нахабнасьці назваць сябе паэтам, – вятрак, што думае, нібыта ён вецер трымае за бараду. Тым і жыве.”

Прызнаюся шчыра, кнігі Р. Барадуліна зусім нядаўна зьявіліся на маім стале. Прычынай таму некалькі сутыкненьняў зь ягонымі перакладамі. Яшчэ напачатку 90-х да мяне трапіў ягоны пераклад вядомай нямецкай калядкі “Stille Nacht” (мы з інстытуцкіх часоў захапляліся сьпевамі на розных мовах і шукалі адпаведных перакладаў на беларускую мову), але прасьпяваць гэты верш было немагчыма, ён ня клаўся на музыку. Другім разам ужо ўзімку 95-96 гг. рэжысэр Юры Гарулёў рабіў дакумэнтальную стужку “Дзеці кавалера Джамбатысты Піранэзі” пра рэстаўрацыйную майстэрню “Басталія”, у якой гучаў верш Івана Буніна “Новый храм” па-расейску. На загад рэжысэра Дзядзька Рыгор імгненна пераклаў гэты верш і начытаў яго ўголас. Зьдзівіла хуткасьць, цягне сказаць “лёгкасьць”, зь якой паэта ўзяўся зьдзейсьніць гэту замову. Але я й дагэтуль лічу немагчымым перакласьці рускую мову І. Буніна на беларускую (найцяжэйшай працай ёсьць перакладаньне з блізкіх моваў!).

На слыху была яшчэ й цьвялілка, у якой распавядалася, зь якім захапленьнем малады ліраэпік усхваляў магутную раку Дзьвіну, “адліваючую” вясёлкавымі колерамі ад нафтапрадуктаў Наваполацкага камбінату. Апупея новага жыцьця, апупеоз сацыялістычнага будаўніцтва!?.. Сюды ж і цалінны байкар-мэдаліст і пясьняр салігорскіх саляных адвалаў…

Зноў У. Караткевіч: “Не фігуруйся, Грышачка!” – “найвялікшаму беларускаму хунвэйбіну (гэтак і цягне памяняць месцамі літары ‘н’ і ‘й’) і маодзэдуністу Рыгору Барадуліну.”

Але ўсё-ж дзе мой Барадулін? Чым ёсьць сёньня для мяне Дзядзька Рыгор? У чым для мяне фэномэн ягонай творчасьці? Які ягоны жанр усё-ж і мой?

Вось ужо зь месяц мой малы сын Радзім бяз стомы далдоніць:

– Дуліна-барадуліна, дуліна-барадуліна… Тата, пакажы, як дуліна-барадуліна?

І я мушу паказваць…

Альбо:

– Бо б да неба вырас бо-о-о-об! Тата, пакажы, дзе боб?

Гэта я вельмі танна, усяго за нейкую тысячу зь нечым, у мэтадычнай кнігарні на Берута колькі тыдняў таму набыў кніжку “Як воўк калядаваў” і цяпер спрабую яе на маладых сыновых зубох.

Купіўся я ня столькі на таннасьць, колькі на прысьвячэньне: “казкі-пераказкі небылічкі для ўнучкі Дамінічкі”. Ужо пазьней я чытаю ў 4-м томе: “калі я пачаў пісаць вершы для маленькай сваёй Ілонкі…”

Гэта ўжо зусім ня цягне на “нятленку”.

Спрабую, як з тае бульбы, павыкалупліваць казлоў ды абчысьціць ацяробчыну зь дзядзькавых “Узгадак”.

Адкуль такая ахвяраванасьць дачцы і ўнучцы?

Ну, канешне: “адзін сын у сям’і – бліньнічак, сьмятаньнічак”, але яшчэ й “бязбацькавіч”!

Гэтага проста нельга не заўважыць:

“І я рос мамнікам. У нас пра малога, які дужа гнаўся за маці, хвастом хадзіў за ёй, казалі – мамнік. Дужа хацеў вырасьці, каб не быць кату па пяту, сабаку па сраку.”

“І аднекуль, зь першага напаўсьвядомага ўспрыняцьця навакольля, плывуць гукі матчынага голасу.”

“Песьні, казкі, прыбабунькі – усяго гэтага найдаражэйшага скарбу мог я пачэрпнуць удосыць і ад мамы, і ад бабулі Маланьні Несьцераўны.”

“Словы матчыны з Вушаччыны.”

“Бо прыбабунькі ў мамы маёй былі на кожным кроку, на першым прыскоку.”

“З матчынай хаты яны (словы) пайшлі са мной, каб грэць, бадзёрыць, надзеіць мяне ў халоднай дарозе жыцьця.”

“Усё ад маці.”

“Ён жа заўсёды: “Куліна, мама…”

“Кулінчык.”

“Божа, Кулінін хлопец прыехаў, Кулінін малец!”

“Гэта ж мая мама, заходзячы ў хату зь лютага марозу, выгуквала, выхуквала: “Егіпет!”

“Прыязджаю дамоў. А мама пытаецца ў мяне, калі ўжо Броўка сышчыць прэмію.”

“Я нічога не заўважыў, а маме кінулася ў вочы: пацалаваў, выцягнуў насоўку і акуратна выцерся.”

“Заўсягды паўтарала мама, як трэба…”

“Мама распавядала, як…”

“Мама неяк тлумачыла мне, што…”

“Мама вучыла…”

“Мама любіла вясёла казаць…”

“А мама раіла мне, калі я дужа ўлягаў у акавітую: – Трэба табе, сынок, пітушку перавязаць…”

“А мне гучыць крывіцкае, маміна…”

“А мама кажа…”

“Некалі мама мая пыталася ў Ілонкі…”

“Я навастрыўся да мамы ў Вушачу.”

“Вясёла ехаць было да мамы, сумна ад’язджаць.”

“Адчуваньне непазьбежнага разьвітаньня з мамай – са сьветам неапуджанай радасьці й бесьперапыннай бясконцасьці:

Калі б мая матулька жыла,

Я ж бы ёй ножкі мыла.

І тую ваду піла… (сірочая песьня)”

“Мова тады родная, калі яна пачута ад маці, калі кожнае слова сагрэта сэрцам матчыным, калі кожны гук матчынай мовы з-пад матулінага сэрца.”

“Мама перадала мне найвялікшы дар – мову нашую крывіцкую з вушацкай падсьветкай, з вушацкім прысмакам.”

“Калі запрашаў вушацкія словы на паперу, мне чуўся голас мамы Куліны.”

“Мова перадаецца разам з дыханьнем матчыным, разам са сьпевам і плачам, разам з усім укладам, ладам жыцьця.”

“Калі што-небудзь і зраблю, дык гэта дзякуючы роднай мове, матчынай песьні, дзякуючы той, ад каго з калыскі чуў непераўзыдзеныя па сваёй ранішняй чысьціні, да скону дарагія сэрцу напевы, – маме Акуліне Андрэеўне.”

“Самым чыстым зернем, самым адборным засталіся маміны словы. Зь іх хлеб для душы мае…”

“Да гэтага часу чую мамін голас.”

“Сьветлае памяці мамы Куліны.”

“Дзякуй табе, мама!”

”Евангельле ад мамы.”

“З усяе маёй негустой радні / Словы маміны / І засталіся жывымі.”

“Мама – / Мая небадарная Біблія, / Якая мяне да жыцьця прыручала.”

“Жыве ўва мне / Кожнае слова маміна.”

“Затое колькі перамераў я дзявочых сукенак. Працаваў манекенам у маці.”

Да таго ж “маміна смуглата, маміны цёмныя вочы (бацька быў сінявокі, русявы)”.

Не на ноч узгадваючы Зыгмунда Фройда, ён тут без работы б не застаўся, – “эдзіпаўская” любоў!

Выкажу крамольную думку: сапраўдным талентам, пацалаваным богам, валодала мама, сыночку-мамніку ж дасталіся толькі рэшткі гэтага таленту, да таго ж яшчэ й расцалаванага чортам. (“Потомки бывают умнее чем предки, / Но случаи эти сравнительно редки.” Р. Муха)

Мне знаёма такое стаўленьне да маці: мой бацька заўжды зьвяртаўся да сваіх вясковых бацькоў толькі на “вы”, яшчэ й у школе са мной разам вучыўся Віктар Бондар, і ён, і ягоны брат Васіль з бацькамі размаўляў такім жа чынам (яны родам зь вёскі Літва, што на Вузьдзеншчыне, як і вёска майго бацькі, Кухцічы).

      

Аўтографы Р. Барадуліна 2011 г.: “Вяльможнаму спадару Алесю Астравуху – шалом!”, “Алесю Астравуху –а грэйсн данк! (на ідыш “вялікі дзякуй”)”

Безумоўна, тутака ўвесь местачковец Барадулін, у сваёй маме, у сваім мястэчку, толькі гэтай сваёй малай радзімай ён і жывы (як, дарэчы, і багацькавіч Максім Гарэцкі непадзельны са сваёй маці Просяй, як і Марк Шагал непадзельны са сваім снулап’яным мястэчкам), жывы сваімі вушацкімі жыдамі, цыганамі ў роўнай ступені, як і сваёй каровай і сваім настаўнікам літаратуры на мыліцах, жывы сваім балотам і сваім лесам (“Мой лес – мой лёс.” Лес нейкім чынам трымае ўзровень грунтовых вод нашай паэзіі, паэзіі, чые карані глыбока народныя), жывы й сваімі словамі з гутарковай, побытнай, хатняй мовы, жывы й сваімі показкамі, цьвялілкамі, досьціпамі, папеўкамі, пацешкамі, прасьмішкамі, бязглузьдзіцамі, прыклёпамі, рагатушкамі, прыбабунькамі, пад’ялдычкамі, небылічкамі, казкамі-пераказкамі, хуткамоўкамі, прыказкамі, прымаўкамі, мянушкамі, заўвагамі, сподумкамі, узгадкамі…

Словы для яго жывейшыя, натуральнейшыя, чым жывыя істоты й сапраўдныя рэчы: скаромнае, гарэзьлівае, вострае, калючае, непрычасанае слова; нішто і нешта, праставатае і хітраватае, вясёлае й сумнаватае – адным словам “здубавецьця” (ятрылі сябе словам моцным, як пяршак).

Каб упэўніцца, дастаткова адных назоваў (далей можна й не чытаць!): Рунець, красаваць, налівацца (напівацца), Роднае – народнае, Згоду звада счубіць рада, Мех шэрых, мех белых, Бо б да неба вырас боб, Неслухаў бяда паслухмяніць, Хто сабраў сяброў? Мы зь дзедам, а бацька сьледам, На таку майго веку, Здубавецьця, Дуліна ад Барадуліна… Але й пачытаўшы тое ж: прошласьць і прышласьць Беларусі; трэба гэтак адпачываць, каб далёка было чуваць; рачок і ўхопіцца за стручок; аднаасобнікі, хутаранцы, а не калектыўныя засранцы; сакавітая ды іскрыстая, самавітая ды чыстая (мова); злосьці ня ходзяць у госьці; ягамосьці госьці – шчыруны весялосьці; голас, які стаўся мне родным і неабходным, спагадлівым і дарадлівым, дакорлівым і празорлівым; ды ў бронзе не забранзавеў…

Новасловы й ідыёмы робяцца натуральна, так, як робяць дзяцей: “Вёслакрылы. Вёснакрылы” (човен).

Паганскае стаўленьне да слова й да мовы.

Таму й пасуюць яму імёны дванаццаці братоў з паганскага Пантэону: Лапатун, Балбатун, Балабон, Балака, Болбат, Байкар, Гаварок, Дабара, Пустабрэх, Ілгун, Хлус, Манюка… альбо: Лясун, Вужака-Вушака, Піяка, Півак, Блазен, Брахун, Жартаўнік, Сьмяхун, Шабуня, Забаўнік, Штукар, Баламут.

Па-жыдоўску гэта завецца: Бадхэн (шут на вясельлі, дэкляматар, імправізатар), Маршалак.

Кеп, дурань, блазен – тры штукі разам.

Таму і натуральны ў процілегласьць штучнаму (польскае ‘sztuka’, ‘мастацтва’). За штуку й за штукі яшчэ зь дзяцінства расплочваўся то гузаком на лбе, то зламаным носам, то падломленай рабрыной…

Паганскі радавод не папсаваў нават дзед – рыжанін Андрэй Гальвіньш – мэханік па млынох, які ведаў шэсьць замежных моваў.

Таму й жанр мамэнтальны, але не манумэнтальны, які, пэўна, ужо самавызначыўся: пры-клёп, пры-бабунька, “пры-язычнінка”, “пры-паганька”-небылічка для ўнучкі Дамінічкі:

“Лапка кропу, пер’іна часныку, каліва бульбы, вочка парэчкі, вянок цыбулі, хвост морквы. Бульба ўжо як галубінае яечка. Бульба вырасла ў аглоблі.”

На маю думку, гэты верш у прозе сваёй паэтычнасьцю і сканцэнтраванасьцю культуры (таксама і ў першасным значэньні гэтага слова як ‘агракультура’) можа пацягацца зь любой “ліраэпічнай” (М. Арочка) Барадулінскай паэмай.

Дзякуй Табе, Дзядзька Рыгор, што не зламіўся, што праз усё жыцьцё не саромеўся заставацца “деревенщиной, вахлаком”!

Дзякуй, што Ты ня ўзьбіўся на шлях пабытовай юдафобіі, бо й ідыш для Цябе жывая мова (колькі перакладаў зь ідыш: Марк Шагал, Ізі Харык, Сара Каган, Гэнэх Швэдзік, Леў Талалай, Захар Барсук, Рува Рэйзін, Гірш Рэлес, Хаім Мальцінскі, Айзік Платнер…)!

Цягне сказаць Вашымі ж словамі, перанятымі ад Гіршы Бярозкіна: “Банзай гезунт, Дзедзя Інька!”, – і дадаць: “iber hundert un cvancik! добрага здароўя на доўгія гады!”

І апошняе: “Вушацкія людзі надта ўжо любілі перакручваць казённа-напышлівыя словы, каб апусьціць іх з ідэалягічнага зааблочча.”

Выцягнуўшы Дзядзьку Рыгора за рогі з рэю “клясыкаў”, хочацца напрыканцы ўсё-ж схапіць “народнага піяку” за “хвост” і вярнуць назад, але ўжо ў новай якасьці. Некалі яшчэ ў інстытуце мы бавіліся мянушкамі, таксама й для “народных”: Ябук Локас, Кунка Япала, Міздрок Ябуля… ну й дадамо – Вугор Дзеўчалюб-Рагатулін-Бабаюрын-Балаболін-Балбатулін!

* * *

“І надзею маю, што ўнучцы маёй Дамінічцы перадасца яшчэ ад мамы маёй празь мяне адчуваньне мовы.”

І надзею маю, што й сыну майму Радзіму нешта перападзе ад дзедзі Інькі празь мяне, хіба якіх ваўкоў ці бабоў…

Нарэшце Радзіму надакучыла крэмзаць на сваёй паперы, ён лезе на мой стол:

– Тата, давай кропку, ну, давай! – і, сапучы, старанна выводзіць тлустую кропку . на маім аркушы.

Дзякуй Табе, Паэта, за самагіранічнае стаўленьне й да ўласных садухоў, якое йдзе вобак зь Віёнаўскім “Я Франсуа – чему не рад…” ды з Багдановічавым “Ў краіне сьветлай, дзе я ўміраю…”

“Як сьмерць рукой мяне кране

І сьвету белага не ўбачу.

Не стаўце толькі помнік мне,

Не стаўце помнік мне ў Вушачы.”

Для belisrael.info Аляксандар Астравух, г. Менск

***

13/02/2005

Ад рэд.: 12 год таму, пры жыцці Р. Барадуліна, праз недахоп месца ўдалося надрукаваць толькі дзясятую частку тэкста (гл. “Мы яшчэ тут!”, № 6, 2005 – “Барадуліну – 70!”). Аднак галоўнае, мабыць, што паэт застаўся тады задаволены.

Апублiкавана 21.02.2017  09:51

5 месцаў самага прыгожага раёна Мінска. Трактарны

2017 – 02 – 15

Вялікая экскурсія па Трактарным: 5 месцаў самага прыгожага раёна Мінска

Трактарагорад!
CityDog.by працягвае знаёміць вас з раёнамі Мінска. Пачуўшы пра хуткі знос часткі раёна Трактарнага завода, мы паспяшаліся прайсціся па яшчэ некранутым пасёлку. Родныя месцы паказаў нам паэт Віктар Жыбуль, які нарадзіўся тут і жыве да цяперашняга часу.
________________________________________________________________________________________________________

Трактарны завод сапраўды адзін з самых харошых і дакладна – самы цэльны раён горада. Сіметрыя тут – усё, атмасфера месцамі нібы ў старажытнагрэчаскім полісе. Але 100 гадоў таму на гэтым месцы не было і следу цывілізацыі – тут быў дзікі лес.

– Парк 50-годдзя Кастрычніка – гэта тое, што засталося ад таго лесу, – расказвае Віктар. – У пісьменніка Сяргея Пясецкага ёсць раман “Багам ночы роўныя”. Там галоўныя героі Раман і Ліза вырашылі пашпацыраваць за горад, і падрабязна апісаны іх маршрут: праз Архірэйскую слабодку (вуліцу Пуліхава), уздоўж чыгункі, цераз рачулку Сляпянку і далей у лес, па якім яны дайшлі да вельмі прыгожага возера. Я ўсё думаю, дзе ж магло быць гэтае возера. Атрымліваецца, недзе тут, на тэрыторыі пасёлка! Але ніхто пра яго не памятае. Хоць у нарысах пра будаўніцтва пасёлка я чытаў, што ён пачаў будавацца на беразе сажалкі…

Звычайна наш раён называюць Трактарны пасёлак, але вы можаце сустрэць і назву Трактарагорад. Гэта такая паэтычная назва, яна ўзнікла, калі раён толькі будаваўся і паэты яго апявалі ў вершах, называлі яго Трактарагорад або Трактараград.

Ад Трактарнага завода ідзе бульвар Трактарабудаўнікоў. Ён выглядае пачаткам параднай восі Трактарнага пасёлка і закліканы прадставіць такі бок жыцця рабочых, як спорт. Тут дагэтуль захаваўся стадыён, узімку яго заліваюць – і атрымліваецца каток.

А трохі вышэй за стадыён – пляцоўка для гульні ў гарадкі. Гэта ўнікальная пляцоўка, бо раней у Мінску было 8 або 10 такіх, а цяпер толькі дзве: тут і на завулку Казлова. Тут калісьці даўно былі стэнды, дзе ўсе фігуры былі намаляваны і падпісаны.

“Фантанчык, які захаваўся з пачатку 50-х гадоў: улетку для піцця, а насамрэч для заліўкі катка. Калі нехта кажа, што ў Трактарным пасёлку не захавалася старых фантанаў, то я паказваю – вось, адзін захаваўся”.

З бульвара Трактарабудаўнікоў адкрываецца перспектыва на пасёлак і на вуліцу Алега Кашавога – самую парадную вуліцу Трактарагорада.

“У пасёлка былі два асноўныя архітэктары: Сямён Разэнфельд і Веніямін Кастэнка – яны самі з Харкава, але працавалі доўгі час тут”.

У перспектыве вуліцы Кашавога – інтэрнат Трактарнага завода. Яго спраектаваў Леанід Левін, адзін з аўтараў мемарыяла “Хатынь” і плошчы Якуба Коласа.

У вуліцу Кашавога, відаць, архітэктары імкнуліся ўкласці найбольш усяго, яна самая функцыянальная: там і крамы, і бібліятэка, аптэка, хімчыстка, атэлье, дзіцячы садок, зберкаса – усе неабходныя ўстановы для шчаслівага жыцця працоўных. Гэта цэнтральная вуліца пасёлка, а другая цэнтральная – Стаханаўская, яна, наадварот, ціхая, спакойная.

 

МЕСЦА № 1, НА ВЫПАДАК ВАЙНЫ:
СТАРЫ ДОМ КУЛЬТУРЫ ТРАКТАРНАГА ЗАВОДА
(РОГ КАШАВОГА І КЛУМАВА)

Калі з бульвара Трактарабудаўнікоў звярнуць направа і прайсці ў пачатак вуліцы Алега Кашавога, можна ўбачыць самы стары будынак пасёлка, які вы дакладна пазнаеце, нават калі ніколі тут не гулялі.

– Будынак з рэстаранам “Колас” (не ведаю, што замест яго будзе цяпер) – візітоўка нашага раёна. Дом мае вось такую арыгінальную вежу. Калі мясціны яшчэ былі ўскраінай, тыя, хто ехалі з горада, бачылі вежу і разумелі, што вось пачынаецца Трактарны пасёлак. Некаторыя думаюць, што некалі тут была пажарная частка, але гэта няпраўда. Вежа мае найперш дэкаратыўную функцыю, але ў савецкія часы не ўсё так проста было: такія вежы выкарыстоўваліся і як патэнцыйны назіральны пункт на выпадак вайны ці чаго-небудзь такога надзвычайнага.

Гэта, дарэчы, самы стары будынак Трактарнага пасёлка, пабудаваны яшчэ да вайны, у канцы 30-х. Тады тут будаваўся не Трактарны завод, а авіяцыйны, на якім перад самай вайной пачалі збіраць самалёты Як-9. У пісьменніцы Веры Лютавай ёсць аповесць “Зарево над лесом” пра будаўніцтва трактарнага завода, і вось адзін з герояў жыў у развалінах заводаўпраўлення авіяцыйнага завода, толькі ў аповесці нельга было назваць завод авіяцыйным (тут збіраліся канструяваць ваенныя знішчальнікі, таму месца было засакрэчана), і ён пераўтварыўся ў станкарамонтны.

Пасля вайны гэты дом адрэстаўравалі і зрабілі тут заводскі клуб: была кіназала, канцэртная зала, бібліятэка, дошка гонару – карацей, усё адразу. Такую ролю ён выконваў, пакуль не збудавалі новы будынак ДК МТЗ. Пасля таго тут месціўся дом фізкультуры і рэдакцыя заводскaй газеты, у якой, дарэчы, нейкі час працаваў пісьменнік Альгерд Бахарэвіч. У яго кнізе “Натуральная афарбоўка” вобраз прадпрыемства спісаны якраз з Трактарнага завода, бо сам Альгерд паводле свайго абавязку часта там бываў.

“Раней гэты будынак выглядаў больш каларытна, асабліва са двара: было бачна, што ён пабудаваны са старой чырвонай цэглы, а цяпер гэта ўсё абклалі футрам. Раней ён быў з вуліцы тынкаваны, а з двара цагляны”.

МЕСЦА №2, ДЗІЦЯЧАЕ:
СКВЕР І КВАРТАЛ КЛУМАВА-СТАХАНАЎСКАЯ

– Клуб, які мы толькі што пабачылі, даў імя вуліцы Клубнай. Але па сугуччы ў 1967 годзе яна была пераназвана імем Клумава.

Гэта сквер Клумава, а раней жыхары яго называлі проста Чыгуначны – па краі яго праходзіць чыгунка на Маскву. У дзяцінстве мы з бабуляй хадзілі сюды збіраць грыбы – зялёнкі і радоўкі. Тут калісьці быў фантан – круглы такі басейнік з рыбкамі. Таксама некалі, кажуць старажылы, была летняя эстрада. А ў мой час тут месцілася футбольнае поле. З ім у мяне звязаны траўматычны ўспамін: я бег па ім, бег, а там ляжалі паваленыя вароты, я зачапіўся і так моцна пабіў калена, што пару гадзін не мог хадзіць.

Мы ў дзяцінстве лазілі праз чыгунку на Завод аўтаматычных ліній, там былі раскіданы шарыкі, бракаваныя падшыпнікі, мы іх збіралі для сваіх гульняў. Незадоўга пасля таго, як мяне моцна пакусаў сабака, мы з сябрамі чарговы раз туды ішлі, і яны кажуць: “Вось прыйдзем, а там на нас ужо ўсё падрыхтавана: дэсантнікі з аўтаматамі, танкі, аўчаркі…” Я кажу: “Ой, толькі не аўчаркі!” Яны кажуць: “Не палохайце вы яго гэтымі танкістамі, дэсантнікамі, з яго хопіць і аўчарак!”

Дарэчы, у фільме “Гамункулус” 1988 года ёсць эпізод, калі міліцыянеры ў канаве ля гэтай чыгункі, недзе ў кустах, знаходзяць дзіцячы труп. І са словамі “Ну ўсё, паехалі ў морг” яны едуць па Стаханаўскай, Чабатарова… А на Чабатарова кадры ўжо пераключаюцца ў сам морг. Але цікава, што ў дзяцінстве мы адзін аднаго любілі палохаць: там стаялі ў двары дзве нежылыя пабудовы, і мы прыдумалі, быццам у адной з іх быў крэматорый морга, а ў другой крэматорый раддома. Мне так сябры сказалі, я пытаюся: “Як гэта – крэматорый раддома?”, а яны кажуць: “Ну, дзяцей шмат памірала, вось і зрабілі крэматорый раддома!”

Хоць, вядома, ніякіх крэматорыяў там не было: адзін з будынкаў быў заўжды закалочаны, а ў другім некалі месцілася нейкія медыцынская ўстанова. Калі яна выехала, мы туды залезлі і пазнаходзілі такія рэльефныя плакаты з выявамі сардэчна-сасудзістай сістэмы, нерваў, костак – і развесілі ў сябе падвале!

А ў двары клінікі “Новое зрение” з нядаўніх часоў знаходзіцца скульптурная кампазіцыя “Кот і мышы”. Кажуць, гэта нехта з супрацоўнікаў клінікі мае яшчэ і талент скульптара – вось і зрабіў кампазіцыю. Некаторым гэта кампазіцыя падаецца, скажам так, саркастычнай, бо доктар выяўлены ў абліччы ката, а пацыенты – у абліччы мышэй.

Са сквера мы павярнулі на вуліцу Стаханаўскую – другую вось Трактарнага пасёлка. На ёй знакаміты дом з Пасейдонам: дзівоснае яднанне сацыялізму і мадэрну, адзінае ў Мінску.

– Што цікава, калі дом быў пабудаваны, то гэтых русалачак і Пасейдона не было, яны з’явіліся ў пачатку 2000-х, калі прадпрымальнік перарабіў былую краму гародніны ў краму “Водный мир”, дзе прадавалі акварыумы і рыбак. Уласнік, напэўна, меў мастацкі густ – гэты барэльеф вельмі добра сюды ўпісаўся.

Спачатку дом з Пасейдонам будавалі для інжынерна-тэхнічных работнікаў Трактарнага завода. А на іншым канцы квартала сялілі ўдарнікаў-стаханаўцаў, перадавікоў вытворчасці. Таму і вуліцу назвалі Стаханаўскай.

Квартал мае сіметрычны выгляд. І паміж аднолькавымі дамамі інжынераў і стаханаўцаў стаіць дом, які, мяркуючы па ўсім, застаўся з даваеннай пабудовы, хоць на пашпарце і напісана “1949 год”. Гэта тыповы ДАС – дом афіцэрскага саставу. Там вялікія кватэры. Думаю, гэты дом будавалі для афіцэраў авіяцыі.

МЕСЦА №3, ЯКОЕ ХУТКА ЗНІКНЕ:
КВАРТАЛ ВУЛІЦ КЛУМАВА, ШЧАРБАКОВА, ЧАБАТАРОВА

Заходзім у двор дома з Пасейдонам, і Віктар паказвае нам квартал – партал у 50-я, час спадзяванняў, надзей і маладога запалу. Гэта квартал, які ў бліжэйшыя тыдні будзе знесены. Праўда, кажа ён, зруйнуюць толькі двухпавярховыя дамы.

– Кожны з гэтых дамоў паасобку, магчыма, і не ўяўляе каштоўнасці, але ўся горадабудаўнічая кампазіцыя, гэтае размяшчэнне па восі сіметрыі – гэта ж было ў свой час вельмі прадумана! Гэта вельмі хочацца захаваць.

Тут ніхто не жыве. Усе гэтыя двухпавярховікі ўжо адселеныя.

– А што будзе на месцы гэтых дамоў?

– Быў распрацаваны праект сяміпавярховых жылых дамоў. Але, як мне стала вядома, пакуль час ішоў, гэты праект быццам бы паспеў састарэць і ў чымсьці ўжо не адпавядае заканадаўству. Але зносіць квартал усё адно збіраюцца! Атрымліваецца такі знос дзеля зносу, а можна было б гэта і захаваць, каб аблічча пасёлка засталося больш-менш цэласнае.

Некаторыя спецыялісты па культуры прапанавалі падаць заяўку ў ЮНЕСКА, каб уключыць у фонд міжнароднай спадчыны забудову 50-х гадоў адразу некалькіх гарадоў: Берліна, Варшавы і Мінска. Палякі падумалі і вырашылі ўключыць туды рабочы пасёлак пад Кракавам – Новая Гута, – які шмат у чым нагадвае наш Трактарагорад. У Новую Гуту возяць турыстаў нават з замежжа! Вось так цікава: тое, што ў Польшчы хочуць захаваць, у нас прапануюць знесці.

Квартал можна было б аддаць пад дэкарацыі “Беларусьфільму” – ён карыстаецца шалёнай папулярнасцю ў рэжысёраў, расказвае Віктар:

– У гэтым квартале штогод здымаюць самыя розныя фільмы – і дэтэктывы, і фантастыку, – людзі ўжо да гэтага прывычныя. Тут быў зняты фільм, які пазіцыянуюць як першы прафесійны расійскі зомбі-фільм “Зима мертвецов. Метелица”. І якраз на Стаханаўскай адбылася самая кульмінацыйная бітва з зомбі: там цэлы натоўп гэтых зомбі ідзе на людзей – а людзі гэты натоўп мочаць.

Мясцовыя жыхары бачылі не толькі зомбі: тут здымаўся фільм “Слон” з Сяргеем Шнуравым (слана ў ім насамрэч гралі двое сланоў). Слон у фільме ішоў па вуліцы Чабатарова, ёсць там такія кадры.

Яшчэ тут здымаліся фільмы “Живая мишень”, “Трюкач”, “Родная кровиночка”… І цяпер вось, што гэта там здымаюць?..

Ідзём глядзець. Здымкі адбываюцца каля каларытнай закінутай сядзібы нібы з кніг Стывена Кінга. Сядзіба аказваецца першымі яслямі Трактарнага завода.

– Яслі пабудавалі ў 1947-м. У пісьменніка Міколы Гарулёва ёсць нарыс пад назвай “Жыллёвы гарадок”, напісаны ў канцы 40-х, у ім пісьменнік апісвае сваё падарожжа па вуліцы 11-га квартала, цяпер гэта Чабатарова. Ён піша, як заходзіў у Дом стаханаўцаў у госці да аднаго з ударнікаў, потым ішоў у яслі, размаўляў з загадчыцай. Яна расказвала, як там добра дзецям, якія ў іх планы – напрыклад, высадзіць розныя расліны па тэрыторыі сада… Раней перад садком раслі кедры, а цяпер мы можам тут бачыць веймутаву сасну, гэта дрэва Паўночнай Амерыкі, рэдкае для Беларусі.

Вядома, раней гэты двор выглядаў абсалютна іначай: тут былі агароды, гаспадарчыя будкі (там захоўвалі мяцёлкі, граблі, рыдлёўкі). Былі тут і драўляныя сараі, у якіх некаторыя людзі трымалі курэй, а можа, і яшчэ якую жывёлу…

Моўчкі чакаем, калі фатограф здыме мясцовую жыхарку на прагулцы з сабачкам.

– Вось пра сабак, дарэчы. Калі жыхары выязджалі з гэтага квартала, то адна сям’я пакінула сабак. Яны былі такія невялічкія, мяшаныя, адзін чымсьці нагадваў шпіца, другі пекінэса. Гэтыя сабакі нейкі час жылі ў двары, і мы з жонкай хацелі іх адлавіць ды перадаць зааабаронцам. Але, як толькі мы надумалі, прыехала іх гаспадыня, забрала і выкінула недзе на Каменнай горцы. Адзін сабака так і не знайшоўся, а другога знайшлі ў дварах на Грушаўцы. Сабачка быў на некалькіх ператрымках і нарэшце апынуўся ў Шабанах. Мы яго назвалі Марсікам. Бо Марс – бог вайны, а ён быў такі ваяўнічы, абараняў свайго сябра, з якім тут застаўся, брахаў на ўсіх.

МЕСЦА №4, ВУСЦІШНАЕ:
ВУЛІЦА ШЧАРБАКОВА І ВАКОЛІЦЫ

Па Стаханаўскай і Стаханаўскім завулку ідзём на таямнічую вуліцу Шчарбакова – пра яе Віктар ведае многа страшных гісторый. Але спярша…

– Мы ідзём па завулку, які цяпер завецца Стаханаўскім, але раней быў Банным, бо тут знаходзілася ды і цяпер ёсць раённая лазня. Дарэчы, калі завулак назвалі Банны, сярод будаўнікоў, напэўна, было шмат жартаў, бо ў аднаго стаханаўца-будаўніка было прозвішча Банны, і ён якраз будаваў гэтыя кварталы – Лявон Канстанцінавіч Банны.

На гэтым завулку знаходзіцца ўстанова “Адраджэнне рамёстваў”, хоць і не завод, але мы, малыя, лічылі яе заводам. Тут вечна на рэстаўрацыі стаялі скульптуры Леніна – вось і цяпер стаіць!

– На вуліцы Шчарбакова, у доме №21 знаходзіцца мільённы метр.

– ???

– У 1968 годзе будаўнічая арганізацыя МАПІД пабудавала мільённы квадратны метр жылля (адлік вялі з 1961 года). Гэты мільённы квадратны метр аказаўся на вуліцы Шчарбакова. Калісьці на доме была памятная дошка і пано, але дошку знялі, а пано зарабілі шубай. За домам была крутая горка, там дзеці любілі катацца на санках. Гэту горку называлі Мільёнка.

На суседніх дамах, Шчарбакова, 25 і 27, захавалася прывітанне з 1950-х: шыльды з тэлефонамі нейкіх камунальных службаў, не актуальнымі ўжо паўстагоддзя. Так і вісяць.

У доме па Шчарбакова, 17 быў інтэрнат, яго зачынілі ў другой палове 80-х, і ён доўга стаяў пусты. Гадоў дзесяць яго перараблялі на жылы дом. Калі рамонт падыходзіў да фінальнай стадыі, у падвале знайшлі муміфікаваны труп. Пачалося следства, выявілі, што забіты быў жыхаром інтэрната, і нават знайшлі забойцу, але не змаглі пакараць, бо той чалавек ужо памёр.

Той самы інтэрнат.

Віктар вядзе нас да пачатку вуліцы Шчарбакова, часам збочваем у двары, потым зноў вяртаемся. Павярнуўшы налева, на Вучнёўскі завулак, упіраемся ў царкву.

– На месцы царквы раней быў Піянерскі сквер. Была тут летняя эстрада, дзе па святах адбываліся канцэрты. А яшчэ тут стаяў карабель: аснова ў выглядзе цаглянай сценкі, у ёй круглыя дзіркі, мачты, дзеці любілі тут лазіць, гулялі ў квача, у вайнушку.

Цяпер гэту тэрыторыю аддалі царкве. Жыхары ставяцца да гэтага па-рознаму. Адны кажуць, маўляў, добра, што ў нас тут царква будзе, народ, можа, стане меней п’янстваваць, задумаецца пра высокія матэрыі. А іншыя кажуць: вось, адабралі ў дзяцей сквер…

Гістарычная агароджа сквера яшчэ дзе-нідзе засталася.

Выбіраемся з двароў назад на Шчарбакова. Віктар кажа:

– Ну, пракляты дом я, напэўна, не буду паказваць…

– Вы што, абавязкова пакажыце пракляты дом!

– Ну добра. Сам я ні з кім адтуль не знаёмы, але чытаў матэрыял журналісткі Веранікі Чаркасавай, дзе яна піша, што ў гэтым доме – Шчарбакова, 5а – часта здараюцца няшчасныя выпадкі, людзі паміраюць хуткімі тэмпамі… Гэты дом пабудавалі на нямецкіх пахаваннях. Пад ім, за ім і на тэрыторыі аўтарамонтнага завода знаходзяцца нямецкія могілкі.

Большую частку Трактарнага пасёлка будавалі ваеннапалонныя, і тут, на месцы гэтага дома, іх хавалі, калі хто паміраў. Пра палонных немцаў мясцовыя старажылы расказвалі такую гісторыю: адзін палонны вырашыў уцячы і ў адной з новабудоўляў пракапаў падземны ход. Ён схаваўся ў гэтым ходзе, а яго таварышы таго не заўважылі і ход замуравалі.

– І чым скончылася? – мы затаілі дыханне.

– А што было потым, мне ўжо не расказвалі.

МЕСЦА №5, РЭЛІКТАВАЕ:
ВУЛІЦА БУДЗЁННАГА І ВАКОЛІЦЫ

– Назву для вуліцы, як і ў выпадку з вуліцай Клумава, падабралі па сугучнасці: раней тут пачыналася вёска Будзілава, яна ішла ў бок плошчы Ванеева і далей за Партызанскі праспект. Гэта Будзілава і дало назву вуліцы Будзённага.

Тут цяпер хрушчоўкі, а пасля вайны быў так званы сацгарадок, з баракаў.

Цяпер на гэтай вуліцы стаіць універсам “Трактаразаводскі”, а раней на яго месцы быў рынак. У мяне пра рынак захаваліся ўспаміны з зусім ранняга дзяцінства: каменная крама “Рыба” – зусім маленькая, але архітэктурай нагадвала тое, што вакол. Калі пабудавалі ўніверсам, гандлёвыя шэрагі паставілі побач, вось і цяпер трохі ад іх засталося.

У доме па Будзённага, 19 на першым паверсе некалі была дзіцячая паліклініка. Праз паліклініку ішоў даволі доўгі калідор, які заканчваўся цемнаватым тупіком. І там, памятаю, быў стэнд, дзе было нешта напісана пра тэорыю Дарвіна. Была намалявана страшнаватая малпа, з вышчаранымі зубамі, і побач стаяў барадаты Дарвін. Было трохі страшна зазіраць у гэты закуток, а ў той жа час цікава разглядаць, што гэта за карцінкі такія!

Паліклінікі даўно ўжо няма, але ў двары, на доме, дзе быў яе філіял (Стаханаўская, 41), засталася старая-старая шыльда “Молочно-раздаточный пункт”: тут раздавалі малако жанчынам, у якіх свайго не хапала. Гэтымі чырвонымі дзвярыма даўно не карыстаюцца, а шыльда вось вісіць.

А яшчэ ў гэтым жа двары знаходзіцца адзіны ў квартале будынак (Будзённага, 15а), на якім стаіць дата пабудовы – 1947. Астатнія дамы пазнейшыя, а гэты захаваўся яшчэ ад паваеннага барачнага пасёлка. Але будынак ніколі не быў жылым: спярша тут была крама тканін, пасля друкарня.

Побач знаходзіцца і візітоўка раёна – унікальная скульптура “Дзяўчынка на самакаце”. Такіх у горадзе больш няма! Многія называюць дзяўчынку хлопчыкам, але, калі прыгледзецца, на галаве можна ўбачыць маленькія арматурынкі – гэта касічкі.

Мядзведзікі з бочачкай ёсць і ў іншых раёнах, а вось дзяўчынка на самакаце ў горадзе толькі адна.

Тут жа школа №22, самая старая ў пасёлку. На школе засталіся характэрныя барэльефы 50-х гадоў: глобусы, цыркулі.

А ў доме за школай захаваўся фрагмент старой агароджы. Звярніце ўвагу: з трактарчыкам! Такой агароджай былі абнесены многія дамы ў квартале, а цяпер застаўся толькі адзін.

І ЯШЧЭ КРЫХУ…

Колер раёна: крэмавы. Не такі, як цяпер, а такі, які прасочваўся трошкі раней у забудове пасёлка.

Пах раёна: ліцейкі Трактарнага завода! Але гэты цэх працуе не заўсёды, таму пры жаданні тут можна ўлавіць і больш прыемныя пахі. Улетку ў дварах расце шмат кветак – вось яны пахнуць прыемна.

Гук раёна: гэта раён заводскі, таму гукі адпаведныя, але часцей тут чуеш якраз не заводы, а чыгунку (цягнікі на маскоўскі кірунак) і трамвай.

Смак раёна: чамусьці мне прыгадваецца, як у дзяцінстве на вуліцы Кашавога, у доме, дзе цяпер сэканд-хэнд, была кавярня “Красная Шапочка”. Дзеці любілі туды хадзіць, бо там былі розныя смачныя малочныя стравы: крэм “Сняжок”, крэм “Пінгвін”… Гэта кавярня была ў падвальчыку, дзе цяпер сэканд-хэнд. Там унутры стаялі скульптуры Чырвонай Шапачкі і ваўка.

Арыгiнал

Апублiкавана 16.02.2017  17:36

КНІЖНАЯ ВЫСТАЎКА, МІНСК (фоты) / BOOK EXHIBITION IN MINSK (photos)

Паводле афіцыйнай справаздачы, прыкладна 55 тыс. гасцей наведалі XXIV Міжнародную кніжную выставу-кірмаш у Мінску (8-12 лютага 2017 г.). Прадстаўнікі амаль 30 краін узялі ўдзел у 300 імпрэзах.

Ассording to an official statement, about 55,000 guests visited XXIV International Book Exhibition in Minsk (February 8-12, 2017). Representatives from almost 30 countries took part in 300 events.

Дзе адбывалася / Where it happened

Беларусы прапануюць пайсці шляхам Скарыны – папрацаваць на “ягоным” варштаце, як 500 год таму

У рускіх – свая праўда?

Ізраіль напіраў на юбілей усталявання дыпадносін з Беларуссю

Ізраільскі культурны цэнтр вабіў вісячымі садамі Семіраміды яўрэйскімі літарамі i экранам

Адна з гаспадынь ізраільскага стэнда Святлана Паперная. Наракала на стому, але ўсё расказала-паказала 🙂

І Бялік, і героі Сабібора, і “жывая азбука”… Вось новай кнігі мінчука Фелікса Хаймовіча (вершы на ідышы, выйшлі ў Ізраілі летась), на жаль, не было.

Купіў за 8 р. зборнічак смяхотных вершаў Рэнаты Мухі (Мінск: МЕТ, 2014)

Намалюй балярыну – адчуй сябе юнай ізраільцянкай 🙂

“Ізраільская літаратура па-беларуску”: “Ідыш-беларускі слоўнік” А. Астравуха (Мінск, 2008), “Зельманцы” М. Кульбака (Мінск, 2015)… Здавалася б, пры чым тут Дзяржава Ізраіль?..

Квазідзяржавы таксама мелі права голасу – як жа не распавесці urbi et orbi пра “дзядзю Яшу” і сіянісцкія хітрыкі!

Дзве дзяўчыны ля экспазіцыі пасольства Ірана – адна ў хіджабе, другая без. Значыць, можна!?

Азербайджан самаўхіліўся, дарэмна туды Лапшына выдалі… Украінцы, дарэчы, таксама 11.02.2017 закрылі свой павільён – на знак пратэсту супраць рашэння аб дэпартацыі з Мінска пісьменніка Сяргея Жадана (зрэшты, адмененага ў той жа дзень)

Прадстаўнік Венесуэлы (ці Кубы?) выбраў стыль “мілітары”

Коміксы з брашуры 2010 г. пра поспехі Венесуэльскай рэвалюцыі. 10.02.2017 раздавалася задарма

Выдавец Зміцер Колас “забівае цвікі мікраскопам”: на рэалізацыі ў яго сядзіць Лявон Баршчэўскі, экс-дэпутат Вярхоўнага Савета, кандыдат філалагічных навук

Выдавецтва Андрэя Янушкевіча агітуе набываць “зомбі-хорар” пра Міхала Клеафаса Агінскага і новы твор Людмілы Рублеўскай

Уласна Людміла Рублеўская, вялікая пісьменніца зямлі беларускай (у цэнтры)

Міхаіл Мясніковіч (у цэнтры) ля італьянскага стэнда вяшчаў пра добрыя адносіны Беларусі і Італіі. Побач – Лілія Ананіч, “ганаровая цэнзарка” выставы краіны

Яшчэ адзін Міша, нават больш сімпатычны

Да гледачоў крадзецца паэт Навум Гальпяровіч. Далей на здымку – Алена Масла і маладая пісьменніца Ксенія Шт.

 

Аўтограф ад Ксеніі

І яшчэ адзін аўтограф – ад палітызаванага гумарыста Яўгена Крыжаноўскага. Сфоткаў бы яго самога, ды агонь патух батарэйка разрадзілася…

Падрыхтаваў В. Р.

Апублiкавана 12.02.2017  21:06

 

 

ШАЛОМ АД ЗМІТРА ДЗЯДЗЕНКІ

Летась мы паведамлялі пра выхад кнігі “Гісторыi ў прыцемках” (Мінск: Кнігазбор, 2015), а зараз прапануем кароткія звесткі пра яе аўтара, узятыя з вокладкі.

Зміцер Дзядзенка нарадзіўся ў 1972 годзе ў Оршы. З вокнаў радзільні зазіраў праз плот на двор хаты Уладзіміра Караткевіча, якая стаіць побач, і спрабаваў падгледзець “творчую кухню” славутага пісьменніка-земляка.

У 1994 годзе скончыў філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Пасля навучання паспеў папрацаваць, сярод іншага, рэдактарам на БТ і журналістам у “Нашай Ніве”.

Друкаваўся ў часопісах “Полымя”, “Першацвет”, “Паміж”, “Спадчына”. Аўтар краязнаўча-генеалагічнага даведніка “Аршанская шляхта”, зборніка інтэрв’ю “Беларусь: ні Еўропа, ні Расія”, адзін з суаўтараў кнігі “Наша страва”.

Сёлета Зміцер прыслаў нам тэксты некалькіх сваіх песень.

ДАРМАЕДЫ

Я жыў сабе як жыў, бяды не ведаў —

Дбаў пра даляры, кошты на бензін…

Ды трапіў нечакана ў дармаеды!

І высветлілася — не я адзін.

Сказалі мне: “Жыццё ідзе не гладка,

А ты — нібыта здраднік на вайне”.

Сказалі, што я не сплаціў падаткі —

Міністры галадаюць праз мяне.

Мяне складана збіць мастацкім свістам,

Я не паддамся лёгка на падман:

Гляджу тэленавіны — там міністры.

Аж шчокі не змяшчаюцца ў экран:

Зусім апухлі без маіх падаткаў,

Забыліся, калі ў іх быў абед…

І я сябе адчуў істотай гадкай.

Не пухну? Сто адсоткаў — дармаед!

 

“Тут кожны сам можа дадумаць выкананне 😉” – пазначыў аўтар. Мы не рызыкуем класці гэты верш на музыку, але, калі хто хоча паслухаць песню пра падаткі, ласкава запрашаем: http://en.lyrsense.com/beatles/taxman 🙂

 

ПЕСНЯ ПРА ДАБРАБЫТ

Прачынаюся я зранку — адчуваю ў целе спрыт,

Як спартсмэн, гатовы да Алімпіяды.

Прыглядзеўся да сябе — а гэта ўзняўся дабрабыт,

Рыхтык так, як абяцала нам улада.

Ён узняўся і стаіць, не хоча падаць —

Датрымала абяцанні наша ўлада!

Скажа кожны ідэолаг: “Ад эпохі пірамід

І ў любой — якую ні вазьмі — краіне

Толькі дзякуючы ўладзе можа ўзняцца дабрабыт…”

Вось і ў нас ён падымаецца няспынна.

Ён узняўся, як даляр па-над рублём…

Але мы і дабрабыт перажывём.

Трэк да песні: https://soundcloud.com/dziadzienka/pesnya-pra-dabrabyt

 

ГРАМАДЗЯНСКАЯ ПАЗІЦЫЯ

Прафесій шмат на свеце ёсць, куды ні гляну я:

Сантэхнік, медык, кадравік і трактарыст…

Мой сябра Пеця ўладкаваўся грамадзянінам,

Бо іншай працы не прымае арганізм.

 

Яму няпроста: ён штодня цяпер змагаецца

За грамадзянскую пазіцыю сваю.

Але народзец навакол не той трапляецца —

І не ў нагу ідуць, і хорам не пяюць.

 

Адна надзея

На дабрадзеяў —

Яны не ходзяць з рукой пустой:

Падкінуць грошай,

Бо ён харошы,

Ён грамадзянін, не абы-хто.

 

Штодзённа Пеця як з трыбуны надрываецца:

Ён крытыкуе амаральнасць і цынізм,

За нас усіх ён і хвалюецца, і каецца,

І хоча нават ваяваць за гуманізм.

 

На жаль, сярод электарату ёсць і спрытныя,

І Пеця з гэтае прычыны дужа злы:

Яны ківаюць на жытло яго элітнае,

А то — на “Лексус”, дарагі яму… Казлы!

 

Адна надзея

На дабрадзеяў —

Яны не ходзяць з рукой пустой:

Падкінуць грошай,

Бо ён харошы,

Ён грамадзянін, не абы-хто.

Трэк да песні: https://soundcloud.com/dziadzienka/gramadzyanskaya-paztsyya

На фота, зробленым у студзені 2016 г.: выступае з гітарай Зміцер Дзядзенка, побач сядзіць паэт Ігар Канановіч (1983-2016), які трагічна загіне ў чэрвені.

Апублiкавана 12.02.2017  12:38

UPD (верш Змітра да гадавіны крымскіх падзеяў):
 
ПОЛЬКА “КРЫМНАШ”
Сходу грукну ў дзверы:
Дома я ці дзе?!
Адчыняй, халера,
Гаспадар ідзе.
Дзе мяне насіла?..
Ну, як табе сказаць…
Памагаў Расіі
Крым адваяваць.
Мы пілі за нашых,
За эСэСэСэР,
А пасля яб@шыць
Сталі мы “бандэр”.
Скуль у нас “бандэры”?
Ну, адкуль мне знаць?!
Адчыняй, блін, дзверы —
Доўга мне чакаць?
Зубы я не шчэру,
Проста там баліць:
Мабыць, і “бандэры”
Ўмеюць морды біць.
У эСэСэСэРы
я б ім паказаў!..
Адчыняй, блін, дзверы —
Гаспадар сказаў!
Дабаўлена 20.03.2017  09:21

Андрусь Горват & “Радзіва Прудок”

“А праўда, што Андрэй наш у Мінску папулярны?” Рэпартаж з Прудка
АЛЕСЬ ПІЛЕЦКІ 3/02/2017 – 14:14 КУЛЬТУРА

Прудок вядомы з 1722 года, калі жонка мазырскага падстарасты, пані Пшыбожына аддала частку вёскі езуітам, пра што сведчыць архіўны запіс. Сёння ад езуітаў тут не засталося ніводнага следу, а мясцовыя шчыра здзівяцца, калі вы пра іх запытаецеся. Затое не здзівяцца, калі спытаеце пра Андруся Горвата. З дзясятка жыхароў Прудка, якіх я сустрэў, пра яго не ведаў толькі стары дзед, які рубіў дровы ля будынка пошты. Дакладней ведаў, але не таго.

***

― Добры дзень!

― Здраствуйця.

― Скажыце, а дзе тут Горват жыве? Андрусь.

― А, гэта вам нада назад прайці, там возля магазіна павярніце направа і будзе яго другі дом. Да свіданія.

― А вы яго добра ведаеце?

― Ведаю. Да свіданія.

― Ведаеце, што ён кнігу напісаў пра Прудок?

― Ведаю. Да свіданія.

― Чыталі?

― Не чытала. Да свіданія.

― Дзякуй вам.

― Усяго добрага.

***

― Добры дзень, а вы Горвата ведаеце?

― Добры. Пятра?

― Андруся.

― Пятра ведаю. Ён у калхозе работая. На трактары.

― Мне Андрусь патрэбны. Пісьменнік.

― Хто?

― Пісацель.

― Не, ён на трактары. Пётр.

― Мне Андрусь патрэбны. Андрусь Горват.

― Ідзіця ў магазін спрасіця. Яны там знаюць. Іх там дзве цяпер далжно быць. Яны скажуць.

***

― Добры дзень.

― Здраствуйця.

― Скажыце калі ласка, пошта сёння будзе працаваць?

― Сёння не будзе. Толька заўтра.

― Ясна.

― А вам срочна нада? Я сейчас пазваню ёй, ана прыдзёт.

― Не, не. Не трэба. Я хацеў пра Андруся Горвата там спытаць.

― Так у мяне спрасіця, я вам усё раскажу.

***

― А што эта вы у нас тут фатаграфіруеця?

― Прудок фатаграфую. Я журналіст.

― Так і нас тагда сфатаграфіруйця!

― Канешне, з задавальненнем.

― Ой, не нада, я некрасіва выгляжу.

***

― А вы ведаеце, што Андрусь Горват пра ваш Прудок кнігу напісаў?

― Канешна знаю.

― Чыталі ўжо?

― Не чытала. Нада пачытаць.

― Вельмі добрая кніга.

― Знаеце, всё врэмені нету. Так забегаешся за дзень. Харошая кніга, гаварыця?

― Так.

― Нада пачытаць.

***

― А вы мне пад запіс раскажаце пра Андруся?

― Канешна. Андрэй у нас інцерэсны…

― Хвілінку, я зараз уключу дыктафон.

― Падаждзіця! Я с мыслямі саберусь.

***

― Я у кнізе Андруся шмат пра вашу краму чытаў.

― Ой!

― Там напісана, што вы вельмі любіце беларускую мову.

― Так! Вот к яму прыязжае сябар. З Польшы. Так ужо гаворыць красіва. Як жа яго завуць…

― Ягор.

― Ягор! Так красіва гаворыць. Мяне вельмі заінтрыгавала яго этая мова. Не так, як мы гаворыць. Як ён заходзіць у магазін, то я яму адразу ― так, Ягор, ну ка давай, размаўляй па-беларуску. Я ў кнізе гэтай таксама пра гэта чытала. Мы хоць і самі беларусы, але мы так не размаўляем.

― Кожны па-свойму размаўляе ў сваёй мясцовасці.

― Ну, але ж вы вот тожа так па-беларуску размаўляеце як Ягор. Адкуль вы?

― З Мінска цяпер ужо.

― А ну то ясна. З Мінска то канешна.

***

― А як вам кніга? Чыталі?

― Так. Андрэй мне падарыў. Чытала.

― Што вам там найбольш спадабалася?

― Ну я так усю не чытала. Што я сама ведаю, тое чытала. Пра магазін, пра пошту пра нашу. Што вам яшчэ сказаць?

― У кнізе Прудок сапраўдны? Як ёсць?

― Ну як сказаць… Я тут не так даўно жыву. Я сама з Аўцюкоў. Ведаеце пра Аўцюкі? Усе ведаюць. Вось Насця мая скажа вам, яна тут даўно ў Прудку. Скажы, Насця, пра кніжку.

― Мне не было калі, у мяне вялізнае хазяйства.

***

― Я ў кніжцы прачытаў, што з Аўцюкоў добрыя жонкі. Ці праўда?

― З Аўцюкоў? З аўцюкоўскіх дзяўчат добрыя жонкі.

― Так, так, З аўцюкоўскіх дзяўчат.

― Эта нада у мужыкоў папытацца, мы адкуль ведаем. Але ў мяне муж з Аўцюкоў, то я па моладасці вельмі сцеснялася. Усім гаварыла, што ён з Боруска. А потым стала ганарыцца, што я аўцючка. Аўцюкі вельмі таленавітыя людзі.

 

Тая самая, знакамітая на ўвесь беларускі Фэйсбук, хата.

***

― Ой, мой муж ідзе.

― Мне уцякаць?

― Не. Толькі дзіктафон выключыце. А то зараз матаў наверне.

***

― Раскажыце крыху пра самога Андруся. Ён праўда не п’е?

― Праўда. Не п’е.

― І пра казу праўда?

― І пра казу. Дзержыць казу, агарод абрабатывае. Лічна я яму параіла, дзе купіць. У Фабіянаўцы.

― І куры ёсць?

― Куры дзержыць. І кабачкоў насадзіў. Вельмі многа. І мне прывозіў. У багажнік налажыў у веласіпед. Я і не знала, хто гэта мне палажыў. А гэта, аказываецца, ён.

***

― Як думаеце, добра, што Андрусь тут жыве?

― Я думаю, што, можа, і добра. Еслі чалавек, панімаеце, у горадзе сам сябе не можа найці. У вёсцы… Я думаю, што добра, што ён прыехаў.

***

― Андрусь у кнізе шмат пра дзяўчат піша…

― Ой, ну не ведаю я, як тут з жонкамі. Але дзевачка прыязджае да яго.

― Так?

― Так. Прыходзілі з ёй да нас у магазін. На канікулах. Такая вясковая дзевачка вельмі. Платочак завязаны. Харошая дзевачка.

***

― А праўда, што Андрэй наш у Мінску вельмі папулярны?

― Праўда. У Мінску, у Фэйсбуку, у інтэрнэце. Сапраўдная зорка.

― Ой-ё-ёй.

***

А пазнаёміцца асабіста з таямнічым літаратарам на гэты раз не атрымалася. Хата, якую завочна ведаюць тысячы беларусаў, сустрэла цёмнымі вокнамі і маўчаннем. Не дапамог ні грукат у дзверы, ні тупат на ганку. Магчыма, гэта і добра. У космасе чалавеку лепш быць аднаму.

***

Андруся Горвата уже называют новым феноменом белорусской литературы. Несколько лет назад он окончил журфак, потом работал дворником в Купаловском театре. После вообще уехал в деревню и поселился в хате своего деда. И стал писать небольшие очерки о своей деревенской жизни, публикуя их в Facebook и в «Нашай Ніве». Очерки почему-то стали дико популярными: один из рассказиков Андруся стал самым популярным материалом nn.by в 2016 году.

Известный телеведущий Владимир Новицкий пришел в кассы за билетами, но, увидев очередь к Горвату, решил купить книгу и взять автограф у автора.

Через краудфандинг Андрусь собрал деньги на свою первую книгу «Радзіва Прудок», издал ее – первый тираж разлетелся за несколько дней. Вчера Горват делал презентацию допечатанного тиража в здании касс Купаловского театра. По его словам, вчера разошлось 700 книг.

Кажется, давненько так хорошо не шли дела у белорусских писателей и поэтов.

Оригинал

Опубликовано 03.02.2017  15:42

“ДЭЖА ВЮ” (“Голая манашка”)

Гурт “Голая манашка” прадстаўляе на Еўрарадыё новы трэк “DeJa vu” ў арыгінальным афармленні. У песні лідар каманды Фёдар Жывалеўскі заклікае слухача не бегчы ад адзіноты.

Голая Манашка – DeJa vu

 

Лiст да belisrael.info:
Добры дзень, шаноўная рэдакцыя. Гэта не памылка і не жарт, гэта “Дэжа вю” – новы трэк гурта ГОЛАЯ МАНАШКА з арыгінальнымі да яго афармленнямі. Нягледзячы на сваю нелюбоў да сродкаў масавай інфармацыі, я прапаную вам размясціць гэта на сваіх старонках як навіну, альбо пазначыць мой ліст як спам, папярэдне даўшы мне адмоўны адказ. Такі панк.
Фёдар Жывалеўскі

***

Яшчэ з творчасцi

Апублiкавана 02.02.2017  07:01

***
UPD: Пародыя на “Дэжа вю” ад В. Р., belisrael.info
 
Jamais lu (“Ніколі не чытанае”)
Не хадзі на двор суседа –
Качаня спявае джаз!
Ад вячэры да абеда
Не хадзі на двор суседа,
Качаня спявае джаз.
 
Занясі сабаку косці –
Хочаш тры, а хочаш дзве.
(Ён даўно чакаў кагосьці
З каўбасою ў галаве.)
 
Качаня спявае джаз,
Цішыня спявае джаз,
Мо’ для іх, а мо’ для нас…
Апублiкавана 03.02.2017  09:21