Tag Archives: аномия

«Аналитический шум» o COVID-19

На прошлой неделе много было разговоров о социальных последствиях пандемии COVID-19 в Беларуси (при том, что подводить итоги вроде как рано: количество заболевших продолжало расти, «очаги возгорания» в Витебске, Докшицах, Минске, Орше, Осиповичах и т. д. ещё далеко не ликвидированы…). Столичный культуролог Максим Жбанков 14.04.2020 иронизировал на сайте Белорусской ассоциации журналистов:

Вирус — тоже товар. Сегодня пандемия в топах… Идет охота на говорящие головы. Закономерно пресса пытает политиков: им по статусу положено вещать. Правда, сказать нечего. Ясно, почему цепляют врачей: им есть что сказать. Да только начальство не велит. Понятен интерес к близким несчастных жертв: приват всегда в цене.

Но самое забавное начинается, когда (как в новом проекте «Радыё Свабода») на медиасцену эпохи вируса тянут «известных беларуских интеллектуалов». Поскольку после каждого слова этой фразы можно смело ставить знак вопроса.

Да, вокруг коронавирусной напасти немало лишнего шума, но даже из него при желании можно выловить какие-то небесполезные сигналы. Понаблюдал, к примеру, за обсуждением статьи Евгения Прейгермана, директора Совета по международным отношениям «Минский диалог». Ниже, «для истории» – полный текст этой статьи, опубликованной на сайте «Нашай Нівы» (тоже 14 апреля):

Среди белорусских и зарубежных ученых встречается мнение, что в 1991 году независимость буквально свалилась на Беларусь, хотя большая часть общества и элиты не были к ней подготовлены. В течение трех десятилетий этот тезис вызывал крупные академические и политические споры. Действительно, учитывая многочисленные героические страницы белорусской истории, обидно слышать рассуждения о случайном характере государственности. Но ближайшие годы могут поставить точку в этих дискуссиях.

Беларусь накануне самого серьезного испытания своей государственности. И в это время мы имеем возможность доказать самим себе и всем вокруг, что почти 30 лет независимости не были случайными.

Мы уже вошли сразу в три кризиса, которые, судя по всему, ощутимо изменят весь мир.

Даже по отдельности каждый из них несет для Беларуси огромные вызовы. А вместе они вытолкнут страну в беспрецедентную турбулентность.

Во-первых, коронавирусный кризис. В ближайшие недели мы столкнемся с экспоненциальным ростом числа инфицированных и, к большому сожалению, со всё более страшными показателями смертности. По мере ухудшения ситуации будет нарастать давление на всю систему госуправления и повышаться эмоциональная и политическая напряженность в обществе.

Это чрезвычайно опасная ситуация для любой страны. К тому же в Беларуси мы уже имеем крайне печальный опыт того, что может произойти, когда градус эмоциональной напряженности достигает «красной зоны». Можно вспомнить хотя бы декабрь 2010 года. На сей раз такой уровень нам почти обеспечен.

Во-вторых, экономический кризис. В нынешнем положении тотальной неопределенности с определенностью можно говорить, пожалуй, лишь об одном: последствия глобальной рецессии будут болезненными для всех.

Сравнения со временами Великой депрессии, которые уже уверенно делают многие экономисты, звучат ужасно. Понятно, что некоторые страны смогут пройти этот период с меньшими экономическими потерями. Но так же понятно, что Беларуси среди них не будет. А если власти совершат серьезные ошибки, то всё для нас вообще может закончиться трагедией. Тем более что рецессия происходит на фоне технологической революции, из-за чего социальная и экономическая цена ошибки только увеличивается.

В-третьих, кризис системы международных отношений.

Этот кризис очевиден уже не первый год, и сама по себе трансформация системы международных отношений, к которой он ведет, не является чрезвычайной проблемой. По крайней мере, если государство в состоянии проводить разумную внешнюю политику. Но ведь уже очевидно, что пандемия и рецессия ощутимо ускоряют геополитическое время. Это значит, что теперь трансформация будет происходить гораздо быстрее и, соответственно, может оказаться более опасной. Особенно для таких небольших стран, как Беларусь. Потому что не только перестают работать международные договоренности и институты, но и быстро теряются бывшие ориентиры того, «что такое хорошо, а что такое плохо».

Хотя, в отличие от времен холодной войны, мы не будем находиться в эпицентре геополитического противостояния великих держав, который сейчас переместился в Азиатско-Тихоокеанский регион. И это потенциально открывает перед нами дополнительные возможности. Но воспользоваться ими мы сможем только в том случае, если выдержим давление двух других кризисов.

Так сможем ли мы выдержать и тем самым доказать, что белорусская государственность неслучайна?

Кризисы — коварные враги. Ведь победить их можно только тогда, когда победишь худшее и самое слабое в самом себе. Кризисы, по крайней мере такие глубокие, как сейчас, обязательно в каждом государстве и каждом обществе найдут самые серьезные уязвимости и концентрированно по ним ударят. По какой же уязвимости они в первую очередь будут бить в нас?

Ответ кажется очевидным — по общественно-политическому расколу.

По той самой проблеме «Менска и Минска», которая присутствует с первого дня белорусской государственности. И если в относительно спокойные времена эта проблема остается в более менее латентном состоянии, то во время кризисов она неизбежно выходит на первый план и так или иначе охватывает всё большое количество населения. В результате Беларусь сама себя подрывает изнутри, вместо того чтобы концентрировать все свои небольшие ресурсы ради преодоления кризисов. Страна становится еще более легкой добычей не только для абстрактных кризисов, но и для тех конкретных групп интересов внутри и за пределами, которые работают против белорусской государственности.

Понятно, что диагностировать этот вызов куда проще, чем найти на него эффективный ответ.

После трех десятилетий политической разобщенности и противостояния взаимное неприятие стало основой мироощущения многих по обе стороны внутриполитических баррикад. Они физически живут в одной Беларуси, а ментально — в совершенно разных.

И почти никогда между собой не пересекаются, но абсолютно уверены, что все их проблемы исключительно из-за тех, «других». Тем более что каждая сторона регулярно дает друг другу основания убеждаться в своих предвзятостях. Как власти, так и оппозиция отмечаются странными заявлениями и поступками. Как государственные, так и оппозиционные СМИ иногда публикуют просто-таки безумные и даже пакостные материалы.

Но всё же, слава богу, наша ситуация несравнима со многими другими странами, которые, например, пережили гражданские войны. И поэтому даже самые простые меры могли бы нам помочь.

Для начала было бы хорошо понять, что большинству политически неактивного общества внутреннее противостояние просто не понятно и потому не интересно. Те среди «баррикадников», кто надеется, что кризис втянет в противостояние и остальных, конечно, правы. Но ведь они как будто не понимают, что далеко не все втянутся именно на их сторону. Поэтому единственным прогнозируемым результатом будет ослабление страны, как это уже случалось. А надеяться на победу одной из сторон в условиях тройного кризиса — это как играть в русскую рулетку, где неминуемой жертвой, опять-таки, будет Беларусь.

Следует наконец-то политически повзрослеть. Одно из определений того, что значит быть взрослым, звучит так: делать то, что в твоих интересах даже тогда, когда именно этого хотят твои родители. Все эти годы многие явно важные для страны решения не принимались лишь потому, что то ли власти, то ли оппозиция считали, что они совпадали с интересами оппонентов. Кризисы — хороший повод понять, что интересы независимой Беларуси всё же важнее.

Наконец, иногда достаточно просто терпимости и сдержанности в поведении и высказываниях. Это не значит, что не нужно ставить друг перед другом неприятных и трудных вопросов или высказывать собственные мнение, которые наверняка не понравится другой стороне. Но ведь согласитесь, что делать это можно по-разному. Можно, как было до сих пор. А можно — с хотя бы минимальным уважением и пониманием, что другая сторона — это тоже Беларусь.

Если мы не осилим даже этих простых вещей, то мы с большой вероятностью провалим предстоящее испытание белорусской государственности. Тогда последствия могут быть самыми трагическими. И это не политический лозунг, а аналитический вывод, который является одновременно плохой и хорошей новостью.

Плохой, потому что многие в обществе уже очень далеко зашли в ненависти к внутренним оппонентам. А хорошей — потому что история знает множество примеров, когда именно во времена подобных исторических вызовов страны доказывали свое право на государственность.

* * *

«Комментаторы из народа» не поверили г-ну Прейгерману. Типичные отклики: «О, лукашисты уже Прейгермана выслали нас пугать. Мы эти басни слышали за 30 лет уже 20 раз. “Все мы в одной лодке”, “надо потерпеть”, “не время раскачивать лодку”. А под эти басни Беларусь опустилась на дно Европы. Сейчас одни задыхаются от пневмоний, а кто-то пьёт молочко от козочек и словоблудит. Пусть уходит!» (Василь, 14.04.2020 / 22:00). «Тьфу. Отбеливатель режима. Оказывается, это не самоизбранный брутально учинил расправу над демонстрацией 19 декабря, а просто “общий эмоциональный накал вошёл в красную зону”… Читать противно. Но я себя заставил дочитать. Выводы: никакого коронавирусного кризиса нет, есть упрямое нежелание кумира Прейгермана вводить жёсткий карантин. И именно он упустил время и каждый последующий день промедления будет стоить очень дорого. Что касается экономического кризиса, то в первую очередь он коснется стран, живущих туризмом… Мы также не зависим от трудовых мигрантов на сельхозработах, как богатые страны Европы. Так что как раз у нас не всё так должно быть плохо. А если кое-кто довел экономику до ручки, то нечего прикрываться мировым кризисом, не прокатит. Ну и, конечно, призыв сплотиться всем нам перед этими вызовами, что следует понимать так: патриоты должны вновь сплотиться вокруг своего вождя в условиях, когда с востока могут начать его “мочить”. Эээ, нет уж. Я не намерен этого делать. Если возникнет очередной виток “братских разборок”, я возьму попкорн и с интересом буду наблюдать. Для меня твой кумир, неуважаемый Прейгерман, едва не бОльшее зло, чем злобный карлик с востока. Тот по крайней мере трактором своих граждан не лечит и на парад не зовёт!!!!» (Александр, 14.04.2020 / 22:10).

Мне далековато до директорства в каких бы то ни было советах, но к аналитике некоторое отношение имел… Так вот, вряд ли следует искать параллели между событиями конца 2010 г. и тем, что происходит сейчас. Исходные данные в двух случаях разные: разгон многотысячной, но всё же ограниченной по масштабам демонстрации «за честные выборы», и экзистенциальная угроза, понятная миллионам (и в последние недели каждодневно переживаемая ими).

«Коронавирусный кризис» вовсе не обязательно ударит по «общественно-политическому расколу» (т. е. усилит его; впрочем, см. ниже о сомнениях, есть ли такой раскол в РБ). Уже сейчас можно видеть, что сторонники «Менска и Минска», БНР и БССР, etc. ситуативно объединяются вокруг реальных дел – прежде всего при сборе средств для медиков и медучреждений. Экономический кризис, «сдувание» ВВП? Но и в соседних странах будет примерно то же самое (и ни у кого не останется сил на захват соседей… :)) Стало быть, вывод о возможной утрате белорусской государственности базируется на шатких посылках и, мягко говоря, поспешен.

Как-то уже замечал, что метафора «баррикад» в современной Беларуси редко бывает плодотворной. Простите, небольшая самоцитата из текста годовой давности: «По-моему, не стоит много говорить о «расколе» в Синеокой, даром что многие [О. Манаев и др.] говорят, видимо, пытаясь заработать себе дополнительные баллы. Диагноз на «Немецкой волне» 23.03.2019 неправильно был поставлен: «стороны белорусского общества» не действуют на «уничтожение» друг друга, а большей частью томятся в своих информационных пузырях и не слышат, не желают слышать альтернативных идей. Если коротко: в трясине нет раскола, для которого нужны более-менее очерченные позиции сторон, а «исчезновение общих смыслов и ценностей, объединяющих людей в общество и нацию» называется иначе (например, аномией). Вместе с тем не преувеличивал бы масштабов и закоснелости упомянутой аномии. Независимость сама по себе задаёт рамки для совместной экономической деятельности, а последняя объективно подкрепляет общие интересы её участников».

* * *

Если Е. Прейгерман хотя бы играет в неангажированность (а может, и не играет – в пояснении к своему тексту назвал его «криком души»; правда, «крик» вышел слишком уж обтекаемый, отредактированный), то «профессор» – точнее, преподаватель провинциального американского университета Григорий Иоффе – даже не скрывает, что ему нравится А. Лукашенко и то, как в Беларуси борются с коронавирусом. Забавный получился у Г. Иоффе диалог с журналистом «РС» В. Цыганковым (перевод с бел.):

— Вы специалист по Лукашенко, встречались с ним, писали книгу о Беларуси. Могли ли вы предсказать, как он поведёт себя в этом кризисе, в отношении к эпидемии?

— Я тут никаких прогнозов не имел. Но теперь я думаю, что его политика значительно более осмысленная, чем политика в многих иных странах.

Типичный «whataboutism» 🙁 … «Спец по Лукашенко» сделал и «прогноз» в традиционном духе «кто, если не он»: «В рамках нынешних реалий, того, кто мог бы потенциально играть роль нового лидера, я пока не вижу, что это реалистично в ближайшее время. Лукашенко попрежнему находится в хорошем физическом состоянии, и степень консолидации политической элиты вокруг него высокая». Ну, Г. Иоффе в ноябре (!) 2016 г. предсказывал и победу Хиллари Клинтон, рассуждая о Трампе: «На одном попрании политической корректности выборы не выиграешь». В общем, классный аналитик, любитель пофедутить 🙂

«Три мудреца в одном тазу»: М. Жбанков, Е. Прейгерман, Г. Иоффе

Напомню о двух интересных высказываниях Гришиного любимца (нет, не о тракторах, хоккее или козочках). Вот 12.03.2020 ситуация с коронавирусом COVID-19 обсуждалась на встрече А. Лукашенко с министром здравоохранения РБ. А. Л.: «Я понимаю, что нам удалось спокойно пройти этот период…» А 31.03.2020 во время рабочей встречи с председателем «Совета республики»: «Мы сейчас (это мои ощущения, исходя из цифрового анализа заболеваемости) находимся на пике. Я уже молю Бога, чтобы до Пасхи этот пик ушел вниз». К Пасхе – очевидно, имелось в виду 19 апреля с. г. – число заразившихся в РБ по сравнению с концом марта выросло настолько (по официальным данным, в 30 с чем-то раз), что минздрав начал отправлять «нетяжёлых» больных на домашнее лечение…

В белорусском политикуме, похоже, таки открывается «окно возможностей» – вот только те ли, кто надо, в него пролезут?

Подготовил В. Рубинчик,

Минск-город-герой, 18.04.2020

Опубликовано 19.04.2020  00:56

От редактора belisrael.

Делайте как наша читательница и авторша интересных материалов и проектов из Борисова Наталия Голова (Anna Avota)

Добавлено 19.04.2020  10:13

В. Рубінчык. PS да «Катлет & мух»

Блізу двух месяцаў таму «пазнавальна-каляпалітычны, ненавукова-фантастычны серыял жахаў» спыніў выхад. Не хвалюйцеся і не спадзявайцеся, ніхто тут яго не аднаўляе – проста ў архіве заляжаліся допісы ад пастаянных чытачоў «К&М», якія мне закарцела распублікаваць… Ну і колькі фактаў згадаю ад сябе. Пагэтаму зараз будзе kinda пастскрыптум.

У лютым 2019 г., рэагуючы на 103-ю серыю, мінскі аналітык Пётр Рэзванаў пісаў:

Чаму Вас здзівіла, што Вас у Расіі аднеслі да «суайчыннікаў»? Здаецца, яшчэ пачынаючы з Мядзведзева так называюцца ўсе рускамоўныя, як мінімум на постсавецкай прасторы. Калі я ў 2011 годзе ездзіў да знаёмых ва Ўзбекістан, на зваротным шляху са мной ехала карэянка, якая здолела (як «суайчынніца») перабрацца ў Самару і збірала сілы для пераезду ў Маскву.

Ён жа (26.02.2019):

У тым, што змены калі-небудзь адбудуцца, я з Вамі згодны. Пытанне толькі ў тым, калі і хто гэта пабачыць?.. Як бачыце, ува мне песімізму трохі больш.

Пётр – не столькі песіміст, колькі рэаліст. Дапраўды, за 9 месяцаў не нарадзілася амаль нічога, што сведчыла б пра рэальныя перамены ў краіне. Тры шумныя кампаніі былі ініцыяваны «зверху»: ІІ Еўрапейскія гульні (чэрвень), перапіс насельніцтва (верасень), «парламенцкія выбары» (лістапад). Не абышлося без чарговага «ператраху» ўраду й адміністрацыі прэзідэнта (чэрвень-снежань). Бальшыня тубыльцаў адказала на ўладныя высілкі традыцыйным пафігізмам, але гэтага цяпер малавата… Патрэбна жыццяздольная альтэрнатыва, якой пакуль што не прасочваецца: грамадства дагэтуль атамізаванае, на фоне ўзаемнага недаверу пануе анамія, у рот ёй ногі. А яшчэ – упершыню зафіксаваныя ў «Катлетах з мухамі» (тут можна смяяцца) лалітыка і вірус істэрычных празмерных рэакцый (ВІПР).

Дальбог, рабіў, што мог і як умеў, выцягваючы на публіку наступствы колішняга заглыблення ў палітычныя навукі. Папярэджваў пра непамыснасць сумяшчэння вышэйшых пастоў у дзяржаўных і (квазі)грамадскіх спартовых арганізацыях. Заклікаў «апазіцыянерчыкаў» перахапіць ва ўлады ініцыятыву ў канстытуцыйным працэсе. Прасіў суграмадзян слаць мэйлы «дэпутатам», каб не дазволілі «Чырвонаму дому» скараціць тэрмін сваіх паўнамоцтваў, прадугледжаны Канстытуцыяй. Звяртаўся непасрэдна да «дэмакратычных дэпутатак», каб турбавалі сваіх калег… «І цішыня». Калі падумаць, то што на сваёй пасіўнасці зарабілі Ганна К. і Алена А.? Іх і блізка не пусцілі ў «палатку» новага склікання. Гучнавата-пуставатыя заявы пра гарантыі для экс-прэзідэнтаў або магчымую вайну – так сабе трамплін для далейшай кар’еры.

«Дзякуй», вядома, і «незалежным» СМІ, якія старанна замоўчвалі мае прапановы. У выніку ні руху ў бок новага Вялікага княства, ні нават узбуйнення «дэмакратычных» палітпартый у 2017–2019 гг. не выйшла, хаця, здавалася б, чым ужэ такая відавочная ідэйка не дагадзіла? ¯\_(ツ)_/¯

Зважаючы на нягегласць кіраўнікоў тых партый, а таксама «Саюза беларускіх яўрэйскіх абшчын», Беларускага ПЭН-цэнтра, Беларускай асацыяцыі журналістаў (спіс можна доўжыць), «трэці сектар» у Сінявокай надалей дэградуе, пазбаўляючыся альтэрнатыўных поглядаў разам з іх носьбітамі. Як там гукала новая начальніца ПЭНа: «Мы мусім стаць разам, стаць добрай тусоўкай» Характэрна, што старшыня кантрольнай камісіі Павел Анціпаў, які «праглынуў» выгнанне Паўла Севярынца, зладжанае на падставе псеўдаэкспертызы, праз нейкі месяц сам трапіў пад каток «тусоўкі»… ажно выпала рыхтаваць петыцыю супраць дыскрымінацыі Паўлаў 🙂 Са свайго боку, літаратар Зміцер Дзядзенка мудра папярэджваў у лісце (30.10.2019): «Няздольнасць ПАЧУЦЬ чужое меркаванне і пабачыць рацыю ў словах апанента (хаця б каліва) – гэта хвароба не толькі дзяржаўных органаў, але і ўсіх беларускіх структураў, у тым ліку незалежных. А калі пачынаецца “Я начальнік – ты дурак” – дык гэта ўніверсальная формула, якая дзейнічае ва ўсім грамадстве».

Дзіва што сёлета паціху выходзіў на авансцэну «чацвёрты сектар» – усялякія там сеткавыя супольнасці. Не ў вялізным я захапленні ад фільмаў пра Лукашэнку, дый некаторых іншых крокаў відэаблогера Сцяпана Святлова (Пуцілы), але тое, што на іх апалчыліся такія «гіганты думкі», як Лілія А. ды Юрый З., як бы намякае, што «трэба браць»… прынамсі прыглядзецца. Змушае мысліць (=існаваць) таксама фільм Паўла Спірына «Грань» – пра наркагандаль і не толькі – дарма што, зноў-такі, цяжкавата згадзіцца з усімі аўтарскімі прад’явамі тэзісамі.

Як бы ні вабіў «бераг турэцкі», трэба тутэйшым звесці да мінімуму знешні локус кантролю. Пачаць, нарэшце, жыць сваім розумам і радзей летуценіць пра «заграніцу», якая нам «дапаможа». Думаю, скора грамадзяне Беларусі, народжаныя ў 1980–90-х гадах (сярод іх не ўсе такія «актывісткі», як Марыйка з лукашэнскага эскорту), усё ж возьмуць стырно ў рукі і не дазволяць вяшчаць ад свайго імя 65-70-гадовым. Такім як Святлана, каторая ў лістападзе 2019 г. заяўляла, што «каля 80% беларускай моладзі марыць з’ехаць на Захад» (апытанне ў канцы 2018 г. дало «крыху» іншыя звесткі – 60%, прычым сярод патэнцыйных напрамкаў эміграцыі многія бачаць «Усход»).

«Маладой шпане» параіў бы чытаць сур’ёзныя кнігі, каб умець крытычна ставіцца да «лідараў меркаванняў» з іх бясконцымі інтэрв’ю ды фэйсбучацінай. Вось уладар парталу, дзе ўсё менш аналітыкі, а ўсё болей «папкорну», выступіў з мініяцюркамі пра «настоящего беларуса», падабранымі «Еўрарадыё». Нечым яны нагадалі вядомыя жарцікі на тэму «хто ён, ізраілец?» Але медыямагнатам зазвычай бракуе гумару ў арганізме, таму выйшла нясмешна («Сапраўдны беларус спрачаецца ў “Фэйсбуку” з усімі, хто не падзяляе яго пункт гледжання», «Сапраўдны беларус шырока выкарыстоўвае нацыянальную сімволіку») і з прыпахам гнілога селядцаСапраўдны беларус ненавідзіць Расію»).

«Містэр тутбай» – любіцель вешаць локшыну на вушы (напрыклад, 23.11.2019 публічна даводзіў, што інфа пра арышт журналіста на мяжы – «укід» і «фэйк», дый «кому он нужен, этот Чуденцов?»; назаўтра Ю. Зісер выдаліў свой допіс, але «асадак застаўся»). Праўда, з тым, што (паліт)эмігранты пераважна робяць замах на рубель, а б’юць на капейку – «Настоящий беларус эмигрирует в Литву или Польшу и оттуда через фейсбук учит оставшихся, как им родину любить» – я, бадай, згаджуся. Канаду й Чэхію б яшчэ далучыў…

Час ад часу ў серыяле закраналася тэма «юдафобія ў Беларусі». У ліпені я быў запытаўся, што на гэты конт думае Зміцер Дзядзенка, і вось што ён адказаў (30.07.2019):

Побытавая юдафобія (як і іншая ксенафобія) з’ява, як мне падаецца, даволі пашыраная: літаратары тут наўрад ці адрозніваюцца ад паспалітага люду. Наконт літаратуры мне больш складана сказаць: я не так багата чытаю, як гадоў з 20 таму. Пасля масавай эміграцыі пачатку 90-х габрэйская частка Беларусі (на вялікі для мяне жаль) амаль сышла, вялікай ролі габрэі не адыгрываюць, таму пераважна мішэнямі ксенафобаў апошнімі гадамі становяцца «чучмекі», «азеры» і «підары» (пардон!). То бок, тыя, хто навокал заўважны ў больш-менш вялікай колькасці або актыўна прысутнічае ў інфармацыйнай прасторы.

На сёння праявы юдафобіі ў нас, мабыць, альбо рэшткі савецкай эпохі, або ўплыў замежжа. Бо – як можна выступаць супраць тых, каго навокал няма?

Адзін мой былы аднакурснік (таксама нібыта рыфмач – паэтам назваць язык не паварочваецца) называў мяне «ўсходнім жыдам», а Алеся Пашкевіча – «заходнім жыдам». Прычым ужываў гэтае слова не ў традыцыйным беларускім кантэксце, а ў расейскім. Карацей, заўзяты такі юдафоб…

З універа яго выключылі пасля другога курса. Гадоў праз 10 пасля таго, як я закончыў БДУ, я яго сустрэў: працаваў ён у Мінфіне, запрашаў мяне ісці працаваць туды, «а то навокал адны жыдкі»… Так што я з ліку «жыдоў», мабыць, выкраслены.

Схадзілі з жонкай на творчую сустрэчу 25.11.2019, дзе асноўным выступоўцам быў акурат пан Дзядзенка…

 

Cправа: барды З. Дзядзенка і А. Мельнікаў з уласным інструментарыем

Усё было файна – прагучалі і «Нацыянальная ідэя» а-ля Умар Хаям, і парадыйнае «Дзікае паляванне», і, зразумела, песні на вершы Уладзіміра Караткевіча. Адзінае, імпрэза была надта немнагалюдная – з тузінам слухачоў. Хіба закавыка ў тым, што дармовае не цэніцца? Але на «клезмер-фэст» у Мінску набіжалі сотні… (я не хадзіў «з тэхнічных прычын» – і пакуль апекуны фэста шрайбаюць скаргі на тых, хто быццам бы топча іхнюю «паляну», прычыны будуць знаходзіцца).

У пачатку лістапада згуляў у традыцыйным шахматным турнірчыку пад дахам Саюза беларускіх пісьменнікаў. З’явіліся новыя твары, што не магло не пацешыць. На фота ад Анатоля Івашчанкі – не ўсе ўдзельнікі 🙂 Паэтка Людміла Хейдарава, каторая 2-я справа, мяркуе так: «Шахматы гэта і філасофія, і мастацтва, і партнёрства, і прыгажосць, і любоў…»

А 5 снежня надышоў час для аўтограф-сесіі Рыгора (Гершана) Трэстмана, у якога ў лістападзе выйшла «Кніга Небыцця». Я завітаў у кнігарню Логвінава з асобнікам «Мы яшчэ тут!» за май 2007 г., дзе была надрукаваная нізка вершаў Трэстмана, – і наваліўся на паэта…

«Калі табе даюць лінееную паперу, пішы напоперак»… Больш мудрых думак – у 128 выпусках «Катлет & мух» 🙂

Цікавыя (каля)літаратурныя факты – у іншым допісе Пятра Рэзванава (19.09.2019):

Уладзімір Караленка амаль як Маякоўскі – пасля школы яго амаль ніхто не чытае, таму амаль ніхто не ведае, што «Дзяцей падзямелля» ён не пісаў. Ён напісаў «У благой кампаніі» («В дурном обществе»), а «Дзеці падзямелля» чыясьці пераробка гэтай аповесці, адаптацыя для дзяцей. Прычым калі з падобнай перапрацоўкі «Гарганцюа і Пантагрюэля» Рабле была выкінута ўся эротыка, то з караленкаўскай аповесці выкінулі «яўрэйскую тэму». Сам Караленка ў адным з лістоў пісаў, што перапрацоўка благая, але дагэтуль назіраецца непавага да волі аўтара. У жытомірскім музеі Караленкі ў апошняй залі, дзе выстаўлены пераклады на замежныя мовы, пераклад на румынскую правільны: «У благой кампаніі», а на англійскую – «Дзеці падзямелля». Можа таму, што Караленка пэўны час быў у Румыніі?

Ну, пры цару быў антысемітызм, таму гэта перапрацоўка была зразумелая. Палітыка СССР у «яўрэйскім пытанні» вядомая, i «Дзеці падзямелля» ў школьнай праграме таксама нічому не супярэчылі. Але чаму іх пакінулі ў сучаснай праграме, і ніхто не пратэстуе: ні супраць таго, што па-ранейшаму парушаецца воля аўтара, ні супраць таго, што выкінуты яўрэі?..

Чытаючы такое, міжволі канстатуеш: свет поўны абсурду. Тое, што навагодняя елка сёлета была пастаўлена каля Палаца на Прытыцкага нават не 12-13 лістапада (як летась), а 9-га, дадатковае сведчанне. Гармідар у ізраільскім палітыкуме, дзе намячаюцца новыя выбары ў Кнэсет (трэція за год) – яшчэ адно. Бібі, Бені ды Эвік за месяцы (!) перамоў не здолелі сфармаваць дзеяздольны ўрад, хоць ты на помач прэзідэнту Рыўліну кліч Рыгорыча… Названы хітрун пераседзеў семярых прэм’ер-міністраў, а з 2018 г. перакідвае адказнасць на восьмага.

Міністэрства па падатках і зборах РБ падлівае алею ў цяпельца. Учора на мэйл прыслалі пісулю –ажно ў двух асобніках, хіба «для надзейнасці»…

А нічога, што тэрмін платы падатку мінуў звыш трох тыдняў таму? Папярэджанні можна і варта было рабіць перад 15.11.2019. Ну і чаго-чаго, а нерухомасці «Рубинчик В. П.» не мае ды ніколі не меў. Тут такое: паведамляеш свой мэйл дзяржканторам – рыхтуйся да хвалі спаму 🙁

Усё ж часам абсурд удаецца хоць на каліва, але зменшыць. У «Катлетах…» нямала гаварылася пра стан спраў у Беларускай федэрацыі шахмат. Пазачарговая канферэнцыя суполкі 16.11.2019 зацвярдзіла «своеасаблівы» спіс ганаровых членаў – 4 чалавекі, з іх двое гросмайстраў (адзін з 2017 г. не жыве) і двое высокіх чыноўнікаў. Даслаў я ў БФШ запыт – куды дзеўся вопытны трэнер Леанід Суднікаў, ганаровы сябра з сярэдзіны 2000-х? – і 03.12.2019 атрымаў адказ ад выканаўчай дырэктаркі Надзеі Краўчук: «Почетные члены БФШ, утвержденные в более ранний период, данный статус не теряют. На официальном сайте в ближайшее время информация будет актуализирована». Сапраўды, ужо 4 снежня заўважыў, што спіс папоўнены прозвішчамі Суднікава і дваіх экс-босаў федэрацыі (Карагіна, Іванова). Мо даспее БФШ і да расшыфроўкі заслуг кожнага з уганараваных, бо, напрыклад, у выпадку генпракурора Канюка тыя заслугі не кідаюцца ў вочы. 😉

 

  

У мастацкім музеі адкрылася выстава ўраджэнца Смілавічаў Файбіша-Шрагі Царфіна (1899/1900–1975, памёр у Францыі) – прадоўжыцца да лютага 2020 г. А мінчанка Natusia, яна ж Наталля Агарэлышава, падрыхтавала да Ханукі самаробныя паштоўкі – гл. вышэй. Мне такая «народная творчасць» блізкая, бо і сам у 2012–2014 гг. пад эгідай суполкі «Шах-плюс» распачынаў серыі «Выбітныя шахматныя кампазітары Беларусі», «Знакамітыя яўрэйскія пісьменнікі Беларусі» (паштоўкі з пісьменнікамі Аксельродам і Кульбакам можна бачыць тут). Наталля тлумачыць: «Ханукальныя – на трох мовах, а з сінагогамі – назвы штэтлаў і гарадоў перапісала з карты Довіда Каца, у яго там лацінкаю. Ідэя гэтых паштовак – практычнае ўвасабленне маёй магістарскай працы, прысвечанай сінагогам Гомельшчыны… Фармат паштовак – падарункавы, “ад чалавека чалавеку”, таму спадзяюся, што нехта адкрые для сябе частку багатай яўрэйскай спадчыны. Але я малявала не толькі сінагогі. У снежні нас чакае цудоўнае і светлае свята Ханука, таму другую партыю паштовак я задумала як віншавальную. Хаг Ханука Самэах!»

Раман жа (Шмуэль-Рувен) Цыперштэйн з Пінска колькі гадоў таму аформіў дыск, дзе быў запісаны ханукальны канцэрт…

І яшчэ пінскае віншаванне аф ідыш: «А фрэйлэхе, а ліхтыке, а гешмаке Ханыке!»

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

10.12.2019

Апублiкавана 10.12.2019  20:40

Николай Дедок. Как спецслужбы охотятся на молодёжь

Как спецслужбы охотятся на молодёжь

Пишет Николай Дедок

«Новы час», 18.10.2019

Обыски и задержания участников анархического движения фактически стали рутиной. Но похоже, что сейчас в группу риска попадают и те, среди чьих друзей есть «экстремисты». Или, во всяком случае, милиция думает, что они есть.

Алексею Ясюковичу 26 лет. Он не вовлечён в радикальные движения, работал ремесленником у себя дома. Тем не менее, парень стал фигурантом уголовного дела по статье 130 УК РБ («Разжигание расовой, национальной или религиозной вражды или розни»).

Как говорит Алексей, анархистом он себя никогда не называл. Придерживается «антиавторитарных взглядов». И вообще, он ведёт жизнь обычного человека: «Мы с отцом занимались изделиями из дерева. Какое-то время я играл в футбол в DIY-лиге (лига любительских футбольных команд. – прим. автора), которая позиционирует себя как антирасистская. Иногда ездил в приюты для бездомных собак, занимался благотворительностью. Среди моих друзей есть люди, которых милиция относит к экстремистам, хотя они ничего противозаконного не делают. Максимум кормят бомжей в рамках Еды вместо бомб. Работают. Обычные парни и девушки».

Уголовное дело началось для Алексея с возвращения в Беларусь. До 2018 года он жил в Питере, а затем вернулся в Минск – приехал к матери на несколько дней. И перед самым отъездом был задержан.

Алексей рассказывает, что его взяли на остановке. Задерживали ОМОН и ГУБОПиК (Главное управление по борьбе с организованной преступностью и коррупцией – belisrael). Это было 6 апреля 2018 года. Посадили в машину, отвезли в Следственный комитет и там предъявили обвинение по статье 130 УК РБ за видеоролики. Потом он узнал, что во время задержания дома прошел обыск: забрали телефон и компьютер.

Видеороликами, которые, по мнению следствия, «разжигают межнациональную вражду», оказались документальный фильм о разделе Польши и «стёбный» клип русского рэпера, расположенные в сети «Вконтакте».

Уже на предъявлении обвинения присутствовали оперативники ГУБОПиК.

Алексея отвезли в изолятор временного содержания, где он пробыл два дня, отказавшись от дачи показаний. И все два дня оперативники так же наведывались к нему в ИВС. Причём видеоролики интересовали милиционеров меньше всего.

«Когда ко мне пришли ГУБОПиКовцы, они вообще о деле ничего не спрашивали. Их интересовало только моё окружение: с кем общаюсь, кто себя считает анархистом. Моих друзей при этом называли по кличкам, фамилиям. Спрашивали о футбольной команде: кто в ней играет и так далее», – говорит он.

Через несколько дней Алексея выпустили, но Следственный комитет заинтересовался его родными: вызвали родителей и сестру, расспрашивали, как они могут его охарактеризовать, каких он взглядов придерживается, принимает ли участие в «экстремистских» организациях. Сам парень подчеркнул следователю, что никаких радикальных взглядов не придерживается и считает себя обычным человеком, разве что пацифистом: «Считаю, что все должны быть равны».

После задержания, которое произошло в 2018 г., парню до сих пор не вернули компьютер и телефон. Зато в феврале 2019 г. он попал в чуть ли не худшую ситуацию.

Тогда он поехал в лес отмечать день рождения одного из друзей. Но только приехали – минут через 15 отовсюду свет фонариков, всех положили лицом в землю, в снег.

«Нас было 16 человек, из них только четверо из DIY-лиги. Меня позвали на день рождения. А когда мы подъехали, всех взяли ОМОНовцы. С оружием, винтовками, в масках, бронежилетах. Снимали на камеру, нужно было назвать имя, фамилию. На меня: “А, понятно, это Ясик”. Я сразу подумал, что это ГУБОПиК, когда меня узнали по фамилии», – говорит молодой человек.

Всех парней заковали в наручники. Он сам стоял в стороне с девочками. Сказали, кто побежит – в того будут стрелять.

Молодых людей повели куда-то через лес, посадили в автобусы, а Алексея и одну девочку – в легковую машину, их завезли в Боровлянский отдел РУВД. Там всех начали оформлять за «распитие спиртных напитков».

Алексея вывели в коридор и начали расспрашивать: чем он занимается, чем собирается заниматься и другие вопросы «за жизнь». Что от него хотели – Алексей сам точно не знает: «Оперативник мне такие слова сказал: “Что-то у вас скучно было. Я думал, что будет повеселей”. Может, искали наркотики?»

В результате этого массового задержания два человека оказались в ИВС. Потом их судили и дали по 2 базовых величины штрафа за «распитие». Наличие в компании несовершеннолетней девушки дало повод выписать штрафы еще троим парням за «вовлечение несовершеннолетних в антисоциальное поведение».

После этого задержания домой к Алексею начал ездить ГУБОПиК. Опрашивали отца парня, мол, почему сын не отвечает по телефону. Искали Алексея. Вызвали парня в Следственный комитет.

Как говорит Алексей, теперь дело фактически стоит на месте, и его дальнейшая судьба неясна. Последний раз в СК ему задали всё те же вопросы, сфотографировали татуировки, назначили какую-то экспертизу, и прокурор дал СК время до 29 марта «решить что-то» с делом. Но на момент написания статьи так ничего и не прояснилось.

На вопрос, зачем целое антиэкстремистское отделение ГУБОПиК занялось двумя видеороликами «Вконтакте», Алексей ответить не может: «Это лишь повод. Они просто решили завести дело, чтобы побольше на меня “накопать” ведь я попал в их круг внимания. Многие из моих друзей на тот момент были анархистами, некоторых посадили. Одного, например, после “приемки” анархистов в 37-м троллейбусе (15 марта 2017 года, после разрешенного шествия “недармоедов”, когда было задержано более 50 человек). У него на тот момент был условный срок, а в троллейбусе он получил административку. Одного посадили в ЛТП. Возможно, из-за того, что у меня есть друзья анархисты, они подумали, что я и сам анархист».

Этот случай можно было бы посчитать эксцессом или очередной попыткой милиции «сделать статистику» по посадкам «экстремистов». Если бы не то, что произошло 11 мая.

Группа молодежи, одна из команд той самой DIY-лиги, отдыхала в Сендайском сквере в Минске. Вскоре после того, как они собрались, к молодым подъехали сотрудники ОМОН и люди в штатском, и задержали всех присутствующих. Формальным поводом стало распитие спиртных напитков на улице.

Однако, когда молодёжь (всего 17 человек) доставили в Московский РУВД, в кабинетах появились сотрудники ГУБОПиК, которые начали выяснять круг знакомств задержанных, спрашивать, не участвуют ли они в «запрещённых организациях» и «футбольном движении».

Ребята провели вечер в отделении милиции. Одного из задержанных, Евгения Шиманского, посадили на 15 суток.

Почему какая-то кустарная футбольная лига попала в поле зрения «борцов с экстремизмом»? Для чего в центре города десятки сотрудников ОМОНа устраивают облавы на молодежь, которая не митингует и не обсуждает планы свержения власти?

Можно, конечно, заподозрить ГУБОПиК в параноидальном страхе и способности видеть экстремистов за каждым деревом, однако вряд ли их сотрудники так уж слепы или чрезмерно подозрительны. После ряда задержаний, при наличии личного досье на каждого, – разве они не понимают, что почти никто из этой молодёжи не является «экстремистом»? Безусловно, знают. Понимают ли ГУБОПиКовцы, что эти люди – явно не радикалы, что они не клеят листовки, не рисуют граффити и не ходят на митинги? Конечно же, понимают – они не дураки.

Понимают они и то, что наличие в компании из 17 человек одного-двух анархистов ещё не превращает её в «экстремистское сборище». Впрочем, анархисты – тоже люди, и у них тоже есть «обычные» друзья.

То, что милиционеры делают в отношении DIY-лиги и социально активной молодежи, – это систематическое разрушение ещё одного молодежного сообщества. И даже зная, что это сообщество неполитизированное, что оно не занимается уличным активизмом или футбольным хулиганством, силовики целенаправленно охотятся на этих людей.

За такими действиями видится более широкая стратегия государства на разрушение и уничтожение любых горизонтальных сообществ. Стратегия эта проявляется, если мы возьмем большую временную рамку.

Под пресс за последние три года попали футбольные фанаты (массовые посадки на огромные сроки), ряд религиозных групп (составление административных протоколов за несанкционированные собрания или раздачу листовок), панк-хардкор субкультура (регулярные «маски-шоу» на концертах), ЛГБТ-сообщество (облавы на вечеринках). И это только то, что попало в СМИ. Как видим, политизированность уже перестала быть обязательным критерием для того, чтобы попасть под репрессии. Теперь под подозрением все, кто может хоть как-то организоваться и сделать что-то вместе – будь то раздача пищи бездомным, поездки в детские дома, совместное хождение на сектор стадиона или просто разговоры о политике.

Причина такой тактики – в потенциальной опасности горизонтальных связей для авторитарного государства. Любые сплочённые сообщества мешают атомизации, расколу общества. Они взращивают базовую солидарность, ценности, альтернативные принципу «каждый сам за себя», создают среди людей ощущение сопричастности. Прямой и явной опасности для режима они не несут. Но в случае социального взрыва такие группы – по крайней мере, часть из них, – смогут стать той почвой, на которой вырастет народная самоорганизация. Дела же у нашего государства по всем фронтам идут всё хуже, поэтому следует ожидать, что этот тренд силовиков будет иметь продолжение и усиливаться.

На фото: Н. Дедок

Репрессивные органы хорошо поняли, что нужно сделать, чтобы не было перемен. Но поняли ли мы, что нужно делать, чтобы перемены были?

Перевод с белорусского. Оригинал здесь

Опубликовано 20.10.2019  10:06

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (108)

Шалом-бай! Выглядае, не памаглі мае ўшчуванні 11-га і 19-га сакавіка. Чытаю:

«21 сакавіка ў Мінску адбыўся арганізацыйны сход грамадскай канстытуцыйнай камісіі. Яна збіраецца распачаць працу над новай Канстытуцыяй... Новая Канстытуцыя будзе грунтавацца на базе Канстытуцыі 1994 г. без зменаў, унесеных на рэферэндуме 1996-га».

Што характэрна, кіраваць камісіяй маюць тыя ж людзі, якія ў сярэдзіне 1990-х пра… маталі лад, пры якім дзейнічала Канстытуцыя ўзору 15.03.1994.

На каго ўсё разлічана? У пачатку лістапада 1996 г. Алена Л., супрацоўніца факультэта палітычных і адміністратыўных навук ЕГУ, неафіцыйна запрашала нас, студэнтаў, прыйсці ўвечары на плошчу Незалежнасці і падтрымаць Вярхоўны Савет у яго баруканні з прэзідэнтам. Я пад’ехаў, паглядзеў… Паловы гадзіны мне, трэццякурсніку, хапіла, каб сцяміць, што кашы з такімі пратэстоўцамі не зварыш. Калі я не купіўся на іхнюю самапрэзентацыю ў свае 19 год (прычым не галасаваў ні за лукашэнкаўскі «суперпрэзідэнцкі» праект, ні за няжыццяздольную альтэрнатыву ад «аграрыяў і камуністаў»), няўжо-такі куплюся ў 41? 😉

Самацытатка (14.05.2017): «з пераважнай большасцю публічных асоб, якія прэтэндуюць на тое, каб стаць альтэрнатывай клану Лукашэнак, у мяне чыста музычныя рознагалоссі… Звычайна гэтыя асобы проста не трапляюць у такт: маўчаць, калі трэба гаварыць, гавораць, калі трэба дзейнічаць, мітусяцца, калі трэба падумаць».

А па сутнасці… Ну так, груба і крыва была перароблена Канстытуцыя ўвосень 1996 г., але новая версія дзейнічае (з адыёзнай папраўкай 2004 г., якая, аднак, не тычыцца размежавання паўнамоцтваў) звыш 20 гадоў, дык што ўжо цяпер? Ад таго, што будзем войкаць над лёсам кабеты, згвалтаванай у пяшчотным узросце, яна зноў стане нявінніцай?

Каторы раз падкрэслю для маладых і перспектыўных палітыкаў, у тым ліку для Мечыслава Грыба, генеральнага сакратара (кіраўніка спраў) Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі: занялі адказныя пасады – варта займацца рэальнай палітыкай, а не «настальгічным турызмам». Усведамляю, праўда, што падобныя заклікі – як аб сценку гарох. ¯\_(ツ)_/¯

У 2000–2010-х гг. праз шматразовыя расчараванні ў рэальнасці адбылася віртуалізацыя публічнай (у прыватнасці, палітычнай) прасторы, памножаная на традыцыйную «памяркоўнасць». Вынік – грамадства ў нейкім сэнсе яшчэ больш закрытае, чым у часы «камуністычнай Вандэі» (рубеж 1980–1990-х гг.). Па-мойму, не варта шмат казаць пра «раскол» у Сінявокай, дарма што многія кажуць, відаць, спрабуючы зарабіць сабе дадатковыя балы. Дыягназ на «Дойчэ веле» 23.03.2019 няслушна быў пастаўлены: «бакі беларускага грамадства» не дзейнічаюць на «знішчэнне» адно аднаго, а збольшага мадзеюць у сваіх інфармацыйных пухірах ды не чуюць, не жадаюць чуць альтэрнатыўных ідэй. Калі коратка: у дрыгве няма расколу, для якога патрэбны больш-менш акрэсленыя пазіцыі бакоў, а «знікненне агульных сэнсаў і каштоўнасцей, якія яднаюць людзей у грамадства і нацыю» завецца іначай (напрыклад, анаміяй).

Разам з тым не перабольшваў бы маштабаў і закаснеласці згаданай анаміі. Незалежнасць сама па сабе задае рамкі для супольнай эканамічнай дзейнасці, а апошняя аб’ектыўна падмацоўвае агульныя інтарэсы яе ўдзельнікаў, у тым ліку беларусаў і яўрэяў. Так ці інакш адбываецца дыялог (калі хочаце, міжэтнічны) – ні «гета», ні «рыса аселасці» ў сучаснай Беларусі немагчымыя. Зразумела, формы й нормы гэтага дыялога далёка не заўсёды цешаць.

Я ўжо цытаваў дасціпнага Алеся Чобата, які ў снежні 2001 г. заляпіў: «Народ горшы за любую ўладу. Бо ўладу зьмяніць можна, а народу ня зьменіш». Нямала, дарэчы, разумнага напісаў паэт – рэкамендую… Гісторыя пра тое, як мастак Уладзімір Крукоўскі ў 1991 г. хадзіў «за нашымі дэмакратычнымі і патрыятычнымі дэпутатамі», сёлета амаль паўтарылася. Улетку 2017 г. была запрошана мая помач у працы над перакладам Хаіма Нахмана Бяліка на беларускую, і зборнічак выйшаў у тым жа годзе. Але дзівун з групы, згаданай Чобатам, чамусь вырашыў, што я мушу бегаць за ім па кніжку з перакладам. Cпярша былі мэйлы такога зместу: «Дарагі Вольф! Як рэдактар Вы сябе праявілі абсалютна прафэсійна і адказна паверце мне!» Потым – спасылкі на ўласную занятасць, маралізатарства… Што замінала ўкласці кніжку коштам 3 рублі ў канверт за 1 рубель (0,5$) i адправіць на пазначаны мною адрас – дагэтуль не разумею. Трапная ёсць прымаўка: «Як бяда, так да жыда, як па бядзе, дык ідзі к чорту, жыдзе» – не адно пра яўрэяў.

* * *

Надоечы прыйшла на мэйл адозва з рэкламай «Цайтшрыфта» – гэта «штогоднік, прысвечаны яўрэйскай тэматыцы», які выдаецца цэнтрам яўрэйскіх даследаванняў Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта. Выходзіў у 2011–2016 гг. і, напэўна, зноў будзе выходзіць, прынамсі «матэрыялы для чарговага выпуску прымаюцца да 1 чэрвеня 2019 г.».

Хай людзі пішуць у «Цайтшрыфт», я не супраць, але сам пакуль што ўстрымаюся. Адна з прычын – з’яўленне ў 2017 г. артыкула рэдактара «Цайтшрыфта» Змітра Ш. «Беларускі арыенталізм і “беларуска-яўрэйская ўтопія” (да пастаноўкі праблемы)». Да прыкладу, аўтар смела піша, што «паводле Ю. Хадыкі, яўрэі займалі ў БССР [1980-х гг.] другое месца паводле колькасці насельніцтва» – і тут жа «абвяргае» аднаго з лідараў БНФ, спасылаючыся на перапіс 1989 г. Між тым нябожчык Хадыка ў 1997 г. і не казаў пра месца яўрэяў у агульнай колькасці насельніцтва, а ацэньваў долю прадстаўнікоў розных этнасаў (карэктна або не – іншае пытанне) у дырэктарскім корпусе позняй БССР…

Пасля колькіх гадоў рэдактарства падобныя «ляпы» дзіўнавата прапускаць у сваіх тэкстах, але залішняя самаўпэўненасць, на жаль, увогуле характэрна для дзейнасці Ш., які аналізуе (пара)палітычны дыскурс, ігнаруючы метадалогію, выхопліваючы асобныя постаці ды выказванні з кантэксту… Карацей, «нацягваючы саву на глобус».

Кандыдат гістарычных навук вяшчае (цытую без перакладу): «В окончательном виде белорусско-еврейская утопия была сформулирована в самом конце 1980-х – начале 1990-х гг. На рубеже ХХ-ХХІ вв. в таком жанре” написаны часть работ Я.З. Басина, Э.Г. Иоффе, Л.М. Лыча, В.М. Рубинчика, А.Ф. Смоленчука и др.»

«В.М. Рубинчик» – гледзячы па ўсім, ваш пакорлівы слуга, бо іншыя Рубінчыкі на рубяжы стагоддзяў праблематызацыяй беларуска-яўрэйскіх адносін у газетах-часопісах не займаліся. Праўда, паводле пашпарту я Владимир Павлович 🙂 Сам Ш. раней не раз спасылаўся на мае тэксты, дык можна было запомніць…

Утопія як з’ява, у прынцыпе, не адштурхоўвае. Адну са сваіх першых навуковых работ, апублікаваную, здаецца, у зборніку РІВШ БДУ, назваў «Утопія і сучаснасць, або Сучаснасць утопіі». Даводзіў, што ўтапісты – крэатыўныя рабяты, якія нярэдка дапамагаюць чалавекам рухацца ўперад… Але ўвогуле-то я – скептык і рэаліст; ніколі не «навяваў чалавецтву сон залаты».

У адным шэрагу з Басіным ды Іофе мне стаяць няёмка нават «па тэхнічных прычынах» (абодва, мякка кажучы, не ва ўсіх выпадках рабілі розніцу паміж «калгасным» і «сваім», а адзін яшчэ і пустабрэх, не раз прызнаны такім праз суд). І галоўнае – што Ш. мае на ўвазе пад бел.-яўр. утопіяй? Пан адказвае: «пэўны кірунак у беларускай гістарычнай, гісторыка-публіцыстычнай і мастацкай літаратуры, які ідэалізуе беларуска-яўрэйскія сувязі (кантакты) на працягу некалькіх соцень гадоў іх існавання». Далей фармулюе тэзісы, што пашыраюцца прадстаўнікамі «кірунку»:

– яўрэі жывуць поруч з беларусамі вельмі працяглы час, прыкладна з ХІ-ХІІ стст., і абодва народы заўсёды мірна суіснавалі.

– яўрэі сфармаваліся пад уплывам беларускага этнасу; яўрэйства ў Беларусі шмат у чым злілася з беларускім народам паводле традыцыяў і звычаяў;

– яўрэі і беларусы былі аднолькава гнаныя як рускімі памешчыкамі, так і польскімі панамі; улічваючы гэта, яўрэі павінны падтрымліваць беларусаў у іх палітычнай барацьбе;

– і яўрэі, і беларусы заўсёды залежалі ад больш магутных суседніх нацый (палякаў і рускіх) і лёгка паддаваліся асіміляцыі;

І г. д., аж да «адраджэнне мовы іўрыт, ініцыятарам якога стаў ураджэнец Беларусі Э. Бен-Іегуда, можа служыць узорам для адраджэння беларускай мовы».

Усё настолькі пальцам у неба! Наадварот, яшчэ студэнтам у канцы 1990-х я спрачаўся з выкладчыкам гісторыі, які праводзіў паралелі паміж адраджэннем іўрыта і беларускай – даводзіў, што сітуацыі істотна розныя. Смяяўся са спробаў Э. Іофе абмаляваць Беларусь як «радзіму яўрэйскіх сланоў» (выраз Віталя Зайкі ў «Аrche», № 3, 2000), дзе яўрэі атабарыліся быццам бы ажно ў часы Полацкага княства. Не пераацэньваў уплыву беларускага этнасу на фармаванне тутэйшых яўрэяў, асабліва ў «дасекулярны» перыяд (да ХХ ст.). І, вядома, нідзе не сцвярджаў, што два народы заўсёды мірна суіснавалі; ні ў «Аrche», ні ў «Нашай Ніве», ні ў «Анахну кан», ні ў навуковых публікацыях. У 2015 г. прапаноўваў паверыць Уладзіміру Караткевічу, які занатаваў у сваім дзённіку 1960-х гадоў пра яўрэяў ВКЛ: «жылі тут не добра і не кепска, і з прывілеямі, і з паборамі, і з гвалтам…» («Дзеяслоў», № 78, 2015).

Іншая справа, што ў пачатку 2000-х і пазней я выступаў за такія (мабыць, не ўсім патрэбныя) рэчы, як кансалідаваная яўрэйская абшчына ў Беларусі + дыялог яўрэйскіх інтэлектуалаў з беларускай «культурнай элітай», які вёўся б, між іншага, і па-беларуску. Калі гэта было ўтопіяй – ну, даруйце… Па-мойму, у другой палове 2010-x і кіраўнікі «абшчыны» перасталі бясконца сварыцца міжсобку, і дыялог худа-бедна вядзецца, і наагул, «прафесійныя яўрэі» сталі больш цікавіцца беларускай мовай. Той самы афіцыёзны «Авив» раз-пораз публікуе ў сябе белмоўныя матэрыялы, нават «тарашкевіцай» 😉

Чарговае сведчанне паступовага развароту яўрэйскіх суполак да беларушчыны – выхад кнігі Фелікса Баторына «Яблычны пах цішыні» (Мінск: Кнігазбор, 2018. 308 с., 200 экз.). Частку грошай на гэты зборнік вершаў ахвяравалі «яўрэйскія лідары», і атрымалася няблага. Наконт слова «жыд» у беларускай Ф. Баторын, як выявілася, мае адмысловы вершык 2010 г.: «Перш чым сцвярджаць: «Антысеміт!» – / Cпадар хай зразумее, – / Не ў тым бяда, што кажуць «жыд», / Бяда, што б’юць габрэя!» А во радкі, напісаныя ў 2011 г. і актуальныя дагэтуль, з верша “Разважанні на габрэйскіх могілках, апаганеных фашысцкай свастыкай»: «У людскасці душы надзея на збавенне. / А людскасць існуе, не ведаючы рас…»

Вокладка новай кнігі Ф. Баторына; помнік у Курапатах з надпісам на ідышы, апаганены невядомымі (сакавік 2019)

Нягледзячы ні на што, з паліндромным Днём Волі ўсіх (101!) Напэўна, яшчэ не позна тым, каторыя ў Ізраілі, заруліць да ашдодскага камяня ў гонар Янкі Купалы, і павіншаваць адно аднаго. У праграме арганізатараў «традыцыйнае ўскладанне кветак да помніка, беларуская музыка, агульная радасць і весялосць пад ізраільскім бел-блакітным і беларускім бел-чырвона-белым сцягам». Чаму б і не?

«Вольфаў цытатнік»

«Разважаючы пра раздачу прызоў гісторыяй, трэба кіравацца не фактамі, а тэндэнцыямі, мысліць свет у дынаміцы, а пад актуальнасцю разумець не тое, што тут і цяпер, але тое, што па крайняй меры на паўкрока ўперадзе. І перастаць назойліва ганарыцца, хваліцца мінулым» (Аляксандр Няклеса, 15.03.2019)

«У свеце філасофаў прынята далікатна абыходзіцца нават з найгоршымі ідыятызмамі… Мы занадта далёка зайшлі ў сваёй далікатнасці адносна забабонных мудрацоў. Пара скончыць з гэтым, аддзяліць навуковую гіпотэзу ад дэмагагічнага вымыслу, навуку – ад фантазіі, добрасумленныя філасофскія высілкі – ад пустой балбатні» (Юзеф Марыя Бахеньскі, «Сто забабонаў», 1987)

«Калі ў вашай галаве хаос і каша, гэта ўсяго толькі паказнік таго, што вы адпавядаеце эпосе. Я ўсё яшчэ ўпэўнены, што агульначалавечыя законы існуюць, але бываюць эпохі, калі, насамрэч, нагадваць пра іх і змагацца за іх – занятак не для ўсіх, шчыра скажам» (Дзмітрый Быкаў, 15.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

25.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 25.03.2019  16:06

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (77)

Шалом, ён жа мір! Тут за «прэзідэнцкі» шакалад з аўтографам-зычэннем бізнэсовец Аляксандр Машэнскі, «наш чалавек», выклаў 10 тыс. USD – хоць стой, хоць падай… Раней мне выпадала прасіць на друк ідышна-беларускіх кніг па 50-100 долараў, дык і тады калегі сп. Аляксандра круцілі носам. Калі хто раскашэльваўся, то «люд паспаліты».

А. Машэнскі (фота А. Несхадзімава для РБК) і яго прыз

Кажуць, грошы за супершакаладку пойдуць дзецям… Добра, калі так, дый увогуле не маю нічога супраць тутэйшага трэцяга прадпрымальніцкага саслоўя. Больш за тое, хацеў бы, каб яно, у рэшце рэшт, стварыла «сваю» палітычную партыю – дахадзяжная АГП з яе гумарным старшынёй на гэтую ролю не цягне 🙁 Пакуль жа, выглядае, гродзенская панчошная фірма фінансуе чужых палітыкаў – няйначай новы прэм’ер-міністр Італіі Джузэпе Контэ быў выбраны, каб прапіярыць вырабы «Conte» 😉

Попыт у Беларусі на партыйную сістэму, адрозна ад першых лукашэнскіх гадоў, цяпер ужо ёсць. У грамадстве па меры развіцця капіталізму – амаль паводле дзеда-Леніна – нарастаюць супярэчнасці і фармуюцца групы ціску. Аптымальнай сталася б двухпартыйная сістэма а-ля ЗША або Вялікабрытанія. Мазаіка а-ля цяперашні Ізраіль з яго крохкімі кааліцыямі, а пагатоў італьянская палітчахарда тут непамысныя, бо выдаткі на «згладжванне вуглоў» акажуцца завялікімі. У горшым выпадку зноў забуяе аднапартыйнасць з дэкарацыйнымі карлікавымі парцейкамі (зірнем на КНР).

Карацей, патрэбныя выбары ў «парламент» (зараз палата прадстаўнікоў – гэта квазіпарламент, але потым – хто ведае?) паводле прапарцыйнай сістэмы з досыць высокім прахадным бар’ерам, хіба 10%. Для ізраільскіх партый доўгі час ён сягаў 1% ад галасоў выбаршчыкаў, потым падвышаўся, але і цяпер, па-мойму, занадта нізкі (3,25%).

Cтратэгічная задача партый у РБ – пераключыць «знешні локус кантролю» на ўнутраны. Іначай кажучы, важна, каб грамадзяне (пераважная большасць…) паверылі ў свае сілы ды перасталі шукаць рашэнняў па-за межамі краіны. Як «правацэнтрысты» Губарэвіч, Лябедзька і Рымашэўскі з іх травеньскай выправай у ЗША. Ці як Лукашэнка ды яго паплечнікі, што занадта часта ківалі на сусветны эканамічны крызіс, злы Рассельгаснагляд etc.

«Аб’яднанне апазіцыі» ў адной суперпартыі – утопія; сёлета, у сувязі з адзначэннем 100-годдзя БНР і падзеямі вакол Курапатаў, гэта высветлілася канчаткова. Узбуйненне ж альтэрнатыўных сіл непазбежнае. Да 2020-га, году фармавання палаты прадстаўнікоў чарговага склікання, можна было б падрыхтавацца – зляпіць і раскруціць дзве магутныя партыі (два магутныя блокі?) «левых» і «правых», якія здолелі б правесці ў ПП НС па некалькі асобаў. Нават паводле мажарытарнай сістэмы і з улікам агульнавядомых «нюансаў» падліку.

Няхай бы левыя ў парламенце крытыкавалі Лукашэнку за адмену льгот і камерцыялізацыю сацыяльнай сферы, а правыя, са свайго боку, – за недастатковыя тэмпы прыватызацыі, паборы з прадпрымальнікаў і г. д. Спярша гэта можа выглядаць як гульня, пазней з лідараў блокаў вырастуць сапраўдныя палітыкі… I не прыйдзецца ўжо прыхільнікам перамен выбіраць паміж (Сірожам, Алегам – непатрэбнае закрэсліць) Гайдукевічам ды Таняй Караткевіч.

Ізноў жа, усё гэта падобна да ўтопіі, але праект хітры план ажыццяўляльны. Агулам, некаторыя ідэі з серыяла рэалізуюцца, хоць і ў скажоным выглядзе: расфармаваны Інстытут журналістыкі БДУ (дый інстытут псіхалогіі працуе з канца 2016 г. – у структуры педуніверсітэта; лепей бы самастойна ці пры тым жа БДУ), людзі ў Беларусі менш сталі бухаць, чым пазалетась. Пішуць, паводле ўжывання алкаголю краіна з 2-га месца пераехала на 27-е; з іншага боку, МУС РБ за першыя 5 месяцаў 2018 г. зафіксавала ажно 600 смяротных атручванняў, так што цешыцца ранавата.

А тут яшчэ адна песімістычная канстатацыя ад обер-кардыёлага: «Сярод жанчын за апошнія пяць год колькасць курчых павялічылася ў тры разы і складае 14%. Сярод мужчын [у Беларусі] паляць 46-52%». Паводле звестак 2016 г., Беларусь аказалася на 3-м месцы ў свеце па спажыванні цыгарэт (Ізраіль – у шостым дзясятку, і тым не менш каля 20 ізраільцаў паміраюць штодня ад хваробаў, звязаных з курэннем). Можа, хто і верыць, што курэнне памагае даць рады са стрэсам, а я не веру: паводле колькасці суіцыдаў Беларусь таксама ў 2016 г. была сярод першых у свеце (5-е месца, 26,2 выпадкі на 100 тыс. чал.; Ізраіль – у сярэдзіне, там 5,4 выпадкі). Анамія, выкрытая мудрым французам Эмілем Дзюркгеймам яшчэ пад канец ХІХ ст., – у рот ёй ногі…

За апошні месяц актывізаваліся «настаўнікі жыцця» для яўрэяў і беларусаў. Часткова гэта звязана з праблемай Курапатаў – у скандальную ўстанову харчавання «Поедем поедим» былі ўкладзены т. зв. «яўрэйскія грошы», што непакоіць не толькі Марата Гаравога, а і Зянона Пазняка. З. П. заявіў, што «ў Курапатах стаіць помнік габрэям, расстраляным энкавэдзістамі. Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя – БНФ плянуе таксама паставіць там мэмарыяльны знак у памяць расстралянага менскага габрэйскага паэта Ізі Харыка».

У асяроддзі пратэстоўцаў загучала прапанова – запрасіць у Курапаты прэзідэнта Ізраіля Рэўвена Рыўліна (можа прыехаць у канцы верасня на адкрыццё трасцянецкага мемарыяла), падвесці да «народнага» помніка расстраляным яўрэям, каб госць пранікся… Асабіста я сумняюся, што з гэтага штось атрымаецца, але марыць не забаронена.

Перадача пра адносіны яўрэяў і беларусаў на «Белсаце» планавалася яшчэ ў красавіку… Выйшла ў эфір пару тыдняў таму ў рамках праграмы «Intermarium» пад шматабяцальнай назвай «Беларусы і габрэі: што насамрэч адбылося?» Нягледзячы на нелюбоў да польскага псеўдаліберальнага канала, мусіў паглядзець… На жаль, вядучы і рэдактары адпрацавалі на ўжо знаёмым узроўні. Чаго варты зачын: «Беларуская дзяржава… па-ранейшаму праводзіць гістарычную палітыку Савецкага Саюзу. Гісторыя габрэяў у Беларусі амаль не даследуецца». І што за трызненне далей? «Другая сусветная вайна цалкам справядліва прымусіла нас глядзець на масавыя забойствы ХХ ст. толькі як на трагедыю габрэйскага народу, толькі як на гісторыю габрэяў».

Абмеркаванне адразу ж скацілася ў заезджаную тэму, як нас называць: яўрэі, габрэі ці жыды. Мо’ каму гэта й цікава, мне – не (збольшага выказаўся на той конт у публікацыі яшчэ 2000 года). Ладна журналісты… Фальшывай выявілася і «арыя ізраільскага госця», што не дзіўна (пра «пана прафесара» гл. напрыклад, тут, тут і крыху тут). У яго яшчэ ўзялі асобнае інтэрв’ю: павярхоўшчына руліць. То слова «жыд» у БССР з афіцыйнай мовы выдалілі нібыта ў 1926 г. (насамрэч у 1925 г., і «БАН», г. зн. Беларускай акадэміі навук, тады не існавала, дзейнічаў Інбелкульт), то Лукашэнка апошні раз быў на «Яме» ў 2005 г. (насамрэч – у кастрычніку 2008 г.), то ў Лідзе – адзіная вуліца Шолам-Алейхема ў Беларусі (а як жа горад Рагачоў?) То кожны з былых прэзідэнтаў Ізраіля, народжаных тутака, называў сваю радзіму «не Беларуссю, а Усходняй Польшчай»… Шымон Перэс, які ў 1990-х двойчы наведаў нашу краіну, такі менаваў Беларусь сваёй малой Радзімай і ўласнаручна пазначыў на кнізе, што «Ізраіль нарадзіўся ў Беларусі», ды каго хвалююць факты?

Шыльда ў Вішневе, на месцы, дзе жыў Ш. Перэс. З’явілася ў 2013 г.

Парады адносна рэстытуцыі мелі б пад сабой грунт у пачатку 1990-х – там, здаецца, і «закансерваваўся» гісторык С-цкі. Пасля 20+ гадоў кіравання «адзінага палітыка» ясна, што маёмасць былых яўрэйскіх абшчын вяртаецца суполкам цяперашнім толькі ў выключных выпадках, калі ў дзяржавы не стае рэсурсаў юзаць будынкі старажытных сінагог… Нярэдка спаруды, вернутыя на перыферыі, «вылазяць бокам». Яскравы прыклад – Слонім, дзе амаль няма жыхароў-яўрэяў, але сінагогу ў 2000 г. перадалі на баланс Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання РБ. У выніку, звыш 10 год рамонту ў ёй фактычна не вялося.

Што да разваг пра тое, ці з’яўляецца гісторыя яўрэяў Беларусі неад’емнай часткай гісторыі Беларусі – тут ужо не рэкамендацыя разбіць мур ілбом, а спроба ўзламаць адчыненыя дзверы… Даўно ўсе адэкваты разумеюць, што з’яўляецца, і няма цяпер такога, што «яўрэі ў Беларусі – самі па сабе, беларусы – самі па сабе». Інтэракцыі ідуць пастаянна, на розных узроўнях – часам незалежна ад «Чырвонага дома», часам з яго санкцыі.

На лакальным узроўні ў многіх дзяржаўных музеях усталяваныя стэнды, дзе гаворыцца пра яўрэяў (Пінск, Магілёў…). У школах ладзяцца конкурсы краязнаўчага характару з выхадам на «яўрэйскі тэмат» (паказальна, што ў Навагрудку адзін з школьных класаў у 2010 г. узяў сабе імя Джэка Кагана)… Райвыканкамы найчасцей не замінаюць захаванню памяці пра яўрэяў, а бывае, і падтрымліваюць. Амаль ва ўсіх раённых «Кнігах памяці», выдадзеных у 1990-х–2000-х гадах згодна з пастановай ураду, ёсць звесткі пра ахвяраў адпаведных гетаў, нярэдка і пра партызанаў-яўрэяў.

На ўзроўні нацыянальным – Дні памяці ахвяр арганізоўваюцца больш-менш рэгулярна, пачынаючы з 1993 г. Нямала ў іх казёншчыны (вось і зварот пра конкурс 2018 г. пад эгідай мінінфармацыі насцярожвае бюракратычным слэнгам), але ёсць і нешта жывое. У 2008 г., напрыклад, дзяржава дапамагла паставіць рад помнікаў і зняць дакументальны фільм, узнагародзіла медалямі былых вязняў гета, падпольшчыкаў – чым кепска?

Даўно не вымагае празмерных высілкаў апублікаваць артыкул (ці некалькі), прысвечаны яўрэям, у навуковым/навукова-папулярным выданні. Нябожчык Рыгор Рэлес друкаваў матэрыялы пра яўрэйскіх пісьменнікаў у часопісе «Полымя» (1995–1996), я расказваў пра сінагогі Беларусі ды ідышных паэтаў у «Родным слове» (2005), Фелікс Баторын агледзеў яўрэйскую літаратуру Беларусі ў розных нумарах газеты «Літаратура і мастацтва» (2015)… «Яўрэйскі спецвыпуск» міністэрскага часопіса «Маладосць» (№ 4, 2016) таксама пра нешта сведчыць. Як і тое, што Нацыянальны мастацкі музей ахвотна ўключае мастакоў-яўрэяў (Якаў Кругер, Натан Воранаў…) у серыю «Славутыя мастакі з Беларусі».

Ясная рэч, праблем & шурпатасцей у становішчы яўрэяў Беларусі было і ёсць гарою, пра што безліч разоў пісаў (тут, тут, тут, тут…). Але за 40 з чымсьці мінут тэлепраграмы ўдзельнікі прымудрыліся не заглыбіцца ні ў адну з рэальных праблем. ¯\_(ツ)_/¯

Не хадзіце, дзеці, на ТV гуляць! 🙂 І яшчэ бачу, што беларусістыка ў Ізраілі па-ранейшаму мадзее. Канстатаваў гэта 7 год таму ў зборніку «На ізраільскія тэмы», паўтара года таму ў «Катлетах…» Мала што мяняецца. Перакананы, што ў кітайскіх універах даследуюць беларускую сітуацыю куды глыбей, чым у Тэль-Авіўскім, таму і поспехі на тутэйшым рынку ў выхадцаў з КНР значна большыя. Ізраільскі ж партнёр «Белсату» даводзіць, што «развіццё беларуска-ізраільскіх адносінаў вельмі тармозяць арабскія краіны». Тыповы казус знешняга локусу кантролю, ці, прасцей кажучы: «кепскаму танцору…»

Як пазначаецца «тэрыторыя ўплыву». Гродна, май 2018 г. На люку з гербам горада, вырабленым у дзясятках экземпляраў, – надпіс па-кітайску, але ні ідыша, ні іўрыта... Для даведкі: у 1816 г. у Гродне жылі 8422 яўрэі (85% насельнікаў), у 1859 г. — 10300 яўрэяў (53%), у 1887 г. — 27343 (68,7%), у 1897 г. — 22684 (48,4%), у 1910 г. — 31055. Нават 80 год таму яўрэяў сярод гараджанаў была амаль паловатрохі болей, чым кітайцаў.

«Вольфаў цытатнік»

«Людзі, на жаль, у нас як бы пазбаўлены памяці. Яны як бы згадзіліся з тым, што памятаць не трэба, і гэта ўсё роўна, што грузіць сябе… Гэта ўмова такога папулісцкага рэжыму, як наш. Усё спрашчаецца. І першы элемент спрашчэння – гэта страта памяці» (Глеб Паўлоўскі, 12.06.2018).

«Няма такога дыктатара, які б не гукаў пра асаблівы шлях краіны”, бо гэта галоўны довад для падтрымання веры ў рэжым… Ідэялагічныя локшыны маюць за мэтавую аўдыторыю толькі ўнутранага спажыўца… На самай справе ў Беларусі зусім не ўнікальная, а хрэстаматыйная дыктатура з заканамерным фіналам у перспектыве» (Андрэй Вардамацкі, dw.com)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.06.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.06.2018  13:21