Меркаваў ужо прыпыніць серыял, прынамсі да Новага года, але падзеі разгортваюцца ў такім рэчышчы, што «не магу маўчаць» (С). На мінулым тыдні па падазрэнні ў «распальванні варожасці» і г. д. былі арыштаваны трое грамадзян Беларусі, «праімперскіх» публіцыстаў: мінчукі Юрый П., Сяргей Ш., брэстаўчанін Дзмітрый А. Супраць іх знаходжання пад вартай маю довады маральныя, юрыдычныя і палітычныя.
Маральны аспект палягае на тым, што, завёўшыся, рэпрэсіўная машына патрабуе паліва і зазвычай імкнецца караць вінаватых ды невінаватых. Гора-прагназіст Сяргей П. (ён жа намрэдактара не абы-якой беларускай газеты) не без іроніі прыгадаў «шматпавярховае» выказванне пастара Німёлера: «Калі прыйшлі па камуністаў, я маўчаў, бо не быў камуністам. Калі прыйшлі па яўрэяў, я маўчаў…» і г. д. Насампраўдзе наіўна думаць, што наступнымі «вярблюдамі» не будуць тыя, хто цяпер цешыцца: «Далі чосу “рускаму міру”!» Зрэшты, гэта добра сфармуляваў Віталь Цыганкоў, з якім я разыходжуся ў многіх пытаннях, але сёння пагаджуся: «у найлепшым выпадку будзе раўнавага — і “нам” пры цяперашнім рэжыме па-ранейшаму будзе даставацца».
І тут мы павольна пераходзім да юрыдычнага аспекту. Насцярожвае цьмянасць канкрэтных абвінавачванняў, што, зрэшты, характэрна для прадукцыі органаў правапарадку і не толькі (узгадаем нядаўні «прысуд» 77-гадоваму майстру з Разані, вынесены тутэйшай федэрацыяй шахмат). Няясна, што паказала экспертыза і хто выступаў у ролі экспертаў. Ведаючы, як ацэньваўся ў судах змест часопіса «Шахматы» ў 2003 г. і альбома «Belarus Press Photo 2011» у 2013 г., я не збіраюся давяраць экспертнаму заключэнню, не прачытаўшы яго. Тым не менш следчыя органы палохаюць, што арыштаваным пагражае ад 5 да 12 гадоў.
У сеціве блукаюць асобныя цытаты з падазраваных аўтараў, тыпу: «Беларусь – звар’яцелая недадзяржава, якая імкнецца звярнуць сабе шыю на Майдане паводле прыкладу суседзяў» (Дзмітрый А.), «беларусы ссумаваліся па “ветлівых людзях” (Сяргей Ш.; маюцца на ўвазе інтэрвенты з РФ)». Безумоўна, я, дый большасць суайчыннікаў, пад гэтым ніколі не падпішуся. Аднак выглядае, што у тых допісах больш суб’ектыўных меркаванняў, чым заклікаў… Прыніжэнне нацыянальнага гонару таксама трэба яшчэ даказаць – здаецца, наўпрост нідзе не гаворыцца, што адзін народ горшы за другі. Карацей, шкода ад гэтых тэкстаў – з якімі можна і трэба спрачацца ў СМІ, а лепей бы прапанаваць дыхтоўную альтэрнатыву – для беларускай дзяржавы невідавочная. І нават многія прыхільнікі судовага пераследу, заўзятыя змагары з «рускім светам» кажуць: «Лепей бы гэтым пісакам далі штраф, чым садзіць». Ізноў жа, не лічу старшыню Беларускай асацыяцыі журналістаў аўтарытэтным адмыслоўцам, ды ён заўважыў слушна: «Калі ёсць рэальная пагроза — так, трэба «садзіць». Калі не, то не. Ці была ў дадзеным выпадку ад “адэптаў рускага свету” рэальная пагроза? – Я яе не бачу”».
І аспект палітычны. Зусім не падобна, што «смелы» крок (атака на карэспандэнтаў расійскага інфармагенцтва, афіцыёзнага, але фармальна недзяржаўнага) палепшыць аўтарытэт беларускай улады ў свеце, асабліва ў Расіі. Цень жа ад крокаў дзяржаўных службоўцаў падае на многіх з нас. Калі ў выпадку з Уладзіславам Баўмгертнерам – нагадаю, расійскага бізнэсоўца, шэфа «Уралкалія», арыштавалі ў Мінску ў жніўні 2013 г. пасля сустрэчы з прэм’ер-міністрам РБ – справа мела палітычнае адценне, але яе яшчэ можна было замаскаваць пад «спрэчку гаспадарчых суб’ектаў», то тут – непасрэдны ўдар па «балявых кропках» расійцаў.
Не выключаю нават варыянту са «шматхадовай» правакацыяй, мэта якой – дыскрэдытаваць беларускія ўлады і, калі не замяніць на стаўленікаў Масквы, то зрабіць больш згаворлівымі. Праўда, фактар банальнага глупства больш верагодны… Наўрад ці «наверсе» пралічвалі хады на манер Карлсена з Каракіным; гуляць у шахматы там умеюць пераважна дошкай. Няўжо ў «Чырвоным доме» спадзяюцца, што ў абмен на вызваленне траіх грамадзян у РБ нехта ў Крамлі дасць адмашку купляць больш беларускага сыру і творагу ці знізіць цану на газ для «сінявокай»?.. Няўжо так можна пабудаваць трывалыя эканамічныя стасункі?
Міністарка інфармацыі РБ – асоба, мякка кажучы, абмежаваных здольнасцей – заявіла 09.12.2016, што «пачасціліся факты з’яўлення ў шэрагу СМІ і інтэрнэт-рэсурсаў матэрыялаў тэндэнцыйнага, а часам і непрыхавана дэструктыўнага характару ў дачыненні да Беларусі, дзяржаўнай улады нашай краіны, беларускага народа… Найбольшую актыўнасць у публікацыі такога кшталту матэрыялаў выяўляе інфармагенцтва… (не хачу лішні раз піярыць – В. Р.), падаючы ў тэндэнцыйным ключы дзейнасць кіраўніка беларускай дзяржавы, уладных структур у розных сферах – палітыцы, эканоміцы, культуры», прызнаўшы палітычную падаплёку скандала. Адлупцаванае агенцтва, спрабуючы абараніць сябе і сваіх людзей – жаданне ў гэтай сітуацыі цалкам легітымнае – ужо «паставіла на вушы» частку расійскай эліты, у т. л. Леаніда Левіна (не, не той, што памёр, а старшыня камітэта Дзярждумы).
Усё гэта насцярожвае, аднак ёсць у гісторыі і «пазітыў»: высвятляецца, з кім не варта мець справу. Дзесяць год таму актывістка «Маладога фронту» Наста Палажанка выглядала годна, схадзіла на мінскую «Яму» разам з іншымі: «Моладзь запаліла сьвечкі і ўшанавала хвілінай маўчаньня ахвяраў фашызму». Пра гэты паход я даведаўся постфактум і адзначыў у «Мы яшчэ тут!» Днямі ж блогерка Наста, па мужу Дашкевіч, з’едліва, каб не сказаць зласліва, звярнулася да аднаго з арыштаваных карэспандэнтаў расійскага інфармагенцтва: «Ну што, Сярога, спадзяюся, табе цяпер ня сумна». І далей да сваіх чытачоў: «Абараняючы іх (арыштаваных), вы абараняеце Кісялёва зь ягоным “ядзерным попелам”, Салаўёва зь “беларускімі нацыстамі”, расейскае ТВ з укрыжаванымі хлопчыкамі і зьбітымі боінгамі». No comments.
Лаяльна я ставіўся да Андрэя П., адказнага за «Belarus Security Blog». Яго выступы рэдка затрымлівалі маю ўвагу, аднак апрыёры я не меў прэтэнзій, ну калега і калега. Не турбавала, што, паводле thinktanks.by, яго кантора ўпэўнена займала месца ў «хвасце» рэйтынгу аналітычных цэнтраў… Пасля шквалу дэмагогіі а-ля Наста Д., які ён абрынуў на мазгі чытачоў тут і тут, пасля заяў тыпу «Таццяна Караткевіч і Вольга Карач пахавалі сябе як палітыкі» (бо ўстрымаліся ад ухвалення арыштаў) не ўважаю Андрэя П. за аналітыка, адно за прапагандыста. Дадатковы доказ – яго «пужалкі» пра Беларусь у 2030 г., якая, маўляў, будзе даведзена ўладай да стану аграрнай дзяржавы, дзе зброя акажацца ў вольным доступе і г. д.
Наўрад ці ў далейшым стану марнаваць час і на многапісучага публіцыста Аляксандра Т., які на сайце «Беларуская праўда» (!) 09.12.2016 выказаўся так: «Паводзіны людзей, якія жывуць у краіне і яе абражаюць, недапушчальныя… Абодвух (на той час журналіст хіба не ведаў пра арышт Сяргея Ш. – В. Р.) трэба адназначна судзіць. Мне вельмі шкада і Караткевіч, і Карач… Разумею, што ім трэба дэманстраваць аб’ектыўнасць, выказаць сваё стаўленне да падзеі, трэба трымаць справаздачу перад грантадаўцамі…» Тожа мне Міхаіл Шолахаў пасля працэсу Сіняўскага і Даніэля!
Апошні раз я чуў падобныя довады («вы ж не проста так выйшлі на вуліцу, вам за гэта добра плацяць») у раённым аддзеле міліцыі 15 год таму, калі разам з маладафронтаўцамі чакаў, ці адпусцяць нас пасля антыфашысцкага шэсця, якое фактычна і не пачалося. Аматарам лічыць чужыя грошы, відаць, было без нас сумна, таму васьмярых адвезлі на Акрэсціна, аднаго ці дваіх вызвалілі. Не стану сцвярджаць, што Т. пераняў мянтоўскую аргументацыю – проста шэрасць, нічога не паробіш. Cведчыць пра стан тутэйшай журналістыкі тое, хто для яе з’яўляецца «Асобай года» (і варта згадаць, хто быў такой асобай сто год таму). У канцы 1916 г., умоўна кажучы, – 25-гадовы Максім Багдановіч, у канцы 2016 г. – 26-гадовы Эдуард Пальчыс… Адчуйце розніцу.
Cам па сабе клуб «Святлана Алексіевіч запрашае» не вытруціць шэрасць з мінскай публікі, але дае шанс на тое, што нехта з наведнікаў уздымецца над сабою… Крытыкаваць фармат («“разумныя” пасядзелкі чалавек на 200 з дакладам і абмеркаваннем»), як зрабіў на-ўсе-рукі-майстар пасля дэбютнай сустрэчы 7 снежня, я б не стаў, а тым болей недарэчна вешаць ярлыкі на ўдзельнікаў («траўматычныя разумнікі з комплексам сацыяльнай непаўнавартасці, які пераходзіць у манію вербальнай велічы») – тут больш аўтапартрэт былога выкладчыка ЕГУ і РІВШа, з якім я некалі нават быў знаёмы. Але, зразумела, праблемы ліха і дабра ў рэшце рэшт вырашае кожны для сябе сам, не ў масе.
Віншуючы ўсіх з доўгачаканым адкрыццём клуба (хоць планавалася яно на верасень, і ў лістападзе арганізатары абяцалі, што пускаць будуць усіх ахвотных, а не толькі «лідэраў думак» па запрашэннях), спытаюся… Ці надоўга хопіць запалу заснавальніцы? Мяркую, скора ёй надакучыць-такі новая цацка «грамадская дзейнасць», пісьменнiца вернецца да свайго opus magnum – кнігi, прысвечанай каханню. Між іншага, у адным інтэрв’ю 1992 г. Святлана Аляксандраўна разважала аб тым, што напіша значна больш, чым ёсць у яе «актыве» на 2016 г.: «Дзевяць кніг, якія я хачу напісаць, я ўжо ведаю, а больш, напэўна, не буду… Ведаю дзевяць тэм і нават дзевяць загалоўкаў. Пятая кніга будзе пра Чарнобыль, а шостая – пра мужчын і жанчын». Вядома, не папракаю С. А. у распыленні сіл – у кожнага творцы свае прыёмы, і выхад шасці добрых кніг лепей, чым дзевяці тысяч пасрэдных 🙂
Яшчэ на тэму «сабакі, які фарбуе будку», закранутую ў мінулай серыі. Беларускае міністэрства аховы здароўя ўзялося за пытанні дрэс-коду і этыкі зносін дактароў з пацыентамі. Не рэкамендаваны будуць высокія абцасы, міні-халаты, макіяж і… перабрэхі (я-та думаў, што дарослым людзям не трэба чытаць натацыі). Тое ж пытанне: «Няўжо ўсе астатнія праблемы ў сістэме вырашаны?»
Зноў параўнаем сітуацыю ў Ізраілі і Беларусі на пачатку 2010-х гг., пры Нетаньягу і Лукашэнку. Як мы бачылі, коштам вялікіх страт кіраўніцтва РБ за два дзесяцігоддзі скараціла адставанне па такім паказчыку, як ВУП на жыхара: на 2015 г. у Ізраілі прыпадаў 31671$, у Беларусі – 16621$. Некалі разрыў быў чатырохкротны, цяпер – двухкротны (? – вынікаў за 2016 г. яшчэ няма). Аднак, калі паглядзець на ахову здароўя, то ўсё не так проста…
Выдаткі на ахову здароўя ў пераліку на жыхара, USD | Прырост | |||||
Гады | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2010-2014 |
Беларусь | 323 | 293 | 336 | 465 | 450 | +39,3% |
Ізраіль | 2248 | 2460,5 | 2515 | 2854 | 2910 | +29,4% |
Табліца як бы намякае на недафінансаванне сістэмы ў «сінявокай», – а ў нас жа насельніцтва старэйшае, чым у Ізраілі, дый Чарнобыль дае знаць… Разрыў скараціўся, але не нашмат, і стабільнасці няма. Няхай бы ў міністэрскіх начальнікаў пра гэта галава балела, не пра дрэс-код падначаленых.
Можа, хоць у такой звышістотнай галіне, як лячэнне сухотаў, белмедыцына робіць цуды? Не зусім…
Колькасць выпадкаў туберкулёзу на 100 тыс. жыхароў | |||||
Гады | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
Беларусь | 69 | 67 | 64 | 61 | 58 |
Ізраіль | 5,6 | 5,5 | 5,6 | 5,6 | 5,8 |
Добра, што колькасць зніжаецца, але адзначым, што ў БССР 1990 г. яна раўнялася 35, да чаго пакуль далёка. У Ізраілі паказнік дзесяцігоддзямі не перавышае 10; слабое «суцяшэнне», што ў Расіі ён сягае 80, а зашкальваў і за 130 (на пачатку 2000-х).
Ну, нарэшце, добрая навіна: тое, пра што я марыў у 2003-2004 гг., здзейснілася, шахматны турнір у Гродне рэкламуецца пасродкам белмоўнай афішы.
Жыве Беларусь шахматная!
Вольф Рубінчык, г. Мінск,
13.12.2016.
wrubinchyk[at]gmail.com
Апублiкавана 13.12.2016 15:15