Tag Archives: Александр Курьянович

«Наш труп тебе, родина!» (В. Р.)

И снова шалом. Продолжаю воcпоминания вcпоминать и по-черному юморить, не обеccудьте.

В мае 1990 г. питомцы Минского дворца пионеров и школьников попали на шахматный турнир в Бобруйске. Что запомнилось больше, чем сам турнир: купленная на сэкономленные из суточных деньги, впервые прочитанная книга Дж. Оруэлла («1984» и эссе разных лет, изд. 1989 г., 2 р. 10 коп.); многоэтажка в центре города с лозунгом наверху «Наш труд тебе, родина!» Подростков-зубоскалов потешало то, что буква «д» видна была не полностью, и получалось, как в заголовке…

Третий месяц идет бесславная война в Украине, а штабистам-бункерастам все неймется… История, знамо дело, учит лишь тому, что ничему не учит, да и трудновато бывает (без привычки) осиливать фолианты историков-педантов. Но почему было тем, кто принимает решения в России, не прочесть хотя бы книгу Аркадия Ваксберга «Валькирия Революции» (об Александре Коллонтай; Москва, 1998). Издание литературно-художественное, но качественное, основанное на архивных документах… На с. 488 — о том, как осенью 1939 г., в преддверии советско-финской войны Коллонтай, полпред СССР в Швеции, прилетела к Молотову для консультаций, а он съязвил: «Приехали хлопотать за своих финнов? Не беспокойтесь, за три дня всё будет кончено!»

Из той же книги: «Намного превосходившая финнов в живой силе, авиации, наземной технике Красная Армия понесла чудовищные потери: около 150 тысяч убитых в шесть раз больше, чем финны». Такая «мелочь», как изгнание из Лиги Наций, на этом фоне не в счет… Зато после мирного договора, подписанного в Кремле в марте 1940 г., Сталин развязал себе руки в Прибалтике — и летом того же года постепенно ликвидировал независимость Литвы, Латвии, Эстонии.

Реализации подобного сценария в РБ опасается политолог Андрей Елисеев, еще в конце марта с. г. опубликовавший статью «Правовой статус Беларуси: схожесть и отличия сценария-1940 в балтийских странах». Елисеев указывает, что:

Процесс радикального правового и институционального дрейфа Беларуси в российском направлении окончательно оформился в ноябре 2021 года с подписанием Владимиром Путиным и Александром Лукашенко 28 отраслевых «союзных программ». Задолго до этого Беларусь сильно сблизилась с Россией в военной сфере, лишилась своего информационного суверенитета и большой степени самостоятельности во внешнеполитической, торговой, культурной и образовательной сферах.

Эксперту возразил историк Александр Курьянович (07.04.2022, пер. с бел.): «Конечно, нельзя отрицать тот факт, что в последнее время российское влияние на Беларусь, в т. ч. в военной сфере, резко усилилось. Однако ставить знак равенства между аннексией Прибалтики 1940 года и современной политикой России относительно Беларуси нельзя» (правда, как следует уже из названия елисеевской статьи, знак равенства и не ставился).

А. Елисеев, А. Курьянович. Фото из открытых источников

Если вкратце: при всём уважении к доценту Курьяновичу, с которым когда-то готовили к печати объёмный сборник документов, доводы А. Елисеева более весомы. К примеру, то, что «формально декрет [о союзных программах, в ноябре 2021 г.] подписал только Александр Лукашенко как председатель Высшего Государственного Совета», представляется слабым контраргументом. Не подписал Путин, так завизировал, позволил подписать…

«Аналитик-утешитель» — амплуа небезынтересное, да не для меня. Куда лучше в нем чувствуют себя люди, близкие к инициативе «Минский диалог»: Евгений Прейгерман и хитроумный Сергей Богдан, выдавший 18.01.2022 (fb, пер. с бел.): «Объявления о том, что Россия вот-вот нападет на Украину, понемногу становятся обыдёнщиной. Реальная возможность для такой войны на самом деле существовала только во время оцепенения украинской государственной системы и несформированной позиции коллективного Запада в 2014 г.»

Возможно, я на пятом десятке лет уже чересчур пессимистично смотрю на мир, однако в ближайшей перспективе позитивных сценариев для Беларуси как независимой страны что-то не видно. Однозначная победа России развяжет имперцам руки (см. выше). А военная победа Украины?.. Насколько понимаю, в лучшем случае она приведет к общей «ничьей», т.е. к возвращению украинских земель, занятых агрессорами после 24.02.2022. Но более вероятен, увы, мирный договор при утрате Украиной контроля над некоторыми юго-восточными территориями, при фактическом превращении Азовского моря во «внутреннее море России».

«Радостная» весть последних дней, переизбрание президентом Франции Э. Макрона, радует не очень. Учитывая поведение официальной Франции с середины 2010-x (вместе с официальной Германией не мешала перевооружению России, а где-то и способствовала), Маринка уже начинает видеться как меньшее зло.

Да, знаю, когда-то она встречалась с Путиным и что-то говорила в его поддержку… Но вопрос ведь не в том, кто где был в 2017 г., а в том, кто куда пришел в 2022 г. Эмманюэль пришел к долгим, чуть не задушевным разговорам с хозяином Кремля (осенью 2020 г. Макрон тоже пытался влиять на Беларусь через П. — тенденция, однако!) Марин пришла к заявлению, что Россия в Украине перешла «красную черту».

Большинству французов плевать на Украину и Беларусь, они знают (или думают, что знают) Россию, а наши страны для них – «географические новости» из стихов Маяковского. Правые французские политики реже притворяются, что мы им интересны… Победи Ле Пен, она, возможно, вела бы пассивную политику в Восточной Европе — но это было бы честнее и лучше, чем дарить иллюзорные надежды.

При любом исходе сражений на Донбассе и под Харьковом России (в ближайшее время не распадется она) понадобится «северный балкон». Скорее всего, Беларусь, в отличие от республик Балтии после 1940 г., сохранит формальный суверенитет — нужен ведь рашистам, по крайней мере, лишний голос в ООН! Но все живое будет здесь закатываться в асфальт, как, собственно, и происходит последние полтора года (знаковая дата — 11.11.2020, нанесение смертельных травм Роману Бондаренко на пл. Перемен). Хорошо, если я ошибаюсь…

Коронный приемчик пропаганды — пугание началом 1990-х, когда, мол, в Беларуси (даже в Минске) всё разваливалось. Писал я уже, что думаю по этому поводу — но хочется провести кое-какие сравнения на примере Каштановки, сиречь бульвара Шевченко и его окрестностей (здесь у нас 8-10 тысяч жителей). Визуально застройка мало изменилась не то что за 30, а, пожалуй, и за 50 лет.

Виды на бульвар с ул. Каховской. Фото 1967 г. (из газеты «Вечерний Минск») и 2022 г.

Прежде всего… у места съемки 30 лет назад работал большой фонтан, а сейчас он (давно) в запустении.

Соседний кинотеатр «Киев». Билеты в начале 90-x были дешевы, во всяком случае, на среднюю зарплату их выходило более 200. Ныне — 5-7 p., что могут себе позволить «не только лишь все». Да и репертуар поредел, под него даже не рисуются афиши.

Воспроизведу мини-диалог у служебного входа одного из продовольственных магазинов на бульваре, 03.02.2022:

Охранник — женщине предпенсионного возраста, копающейся в мусорном баке:

Работать иди!

Работаю, не хватает.

Как будто другим хватает… (махнул рукой, отошел).

Тридцать лет назад не слыхал я такого. Жили небогато, некоторые товары продавались по лимиту, с вырезанием на кассе купонов, но никто в районе вроде не пух от голода, и в обморок не падал. И не помню, чтобы по помойкам кто-то лазил (пустые бутылки у лавочек собирали, сдавали; иной раз и я собирал, да).

В 1992 г. на бульваре работали два универсальных продмага, овощной, булочная и кулинария. Сейчас продмага аж четыре, плюс кафе «Марани» (вроде грузинское), два мясных магазинчика, один — со сладостями и сухофруктами, пивбар… Вообще, встроенных коммерческих точек явно прибавилось, и фасады поярчели. Была одна «комиссионка» — стало три «секонда» (эх, променял бы два из них на работающий фонтан, и «Зоотовары» дал в придачу!) + магазинчик одежды «Mark Formelle». Выросло число аптек, парикмахерских, ломбардов… 30 лет назад, кажется, и не было здесь ломбардов, а теперь их два.

Закрылись киоски «Союзпечати» и будка с лотерейными билетами («Спортлото», etc.) — вместо них мрачноватые «Табакерки». Не видно во дворах доминошников и шахматистов. От прежнего времени остались библиотека, почта, сберкасса; стадион и две голубятни немного поодаль.

Афишка изостудии при библиотеке

Наряду с голубями, ласточками и воронами, а где-то и вытесняя их, над бульваром теперь с криками парят чайки. Это говорит в пользу верcии упомянутого А. Елисеева о том, что Беларусь — балтийское государство («почти половина территории находится в бассейне Балтийского моря»).

И о безопасности, которой так гордился агитпроп. В 1992-м бульвар активно притягивал выпивох — теперь тоже, пусть не так активно. Тем не менее не припомню, чтобы в первый год независимости (не путать с предпоследним годом «зависимости») кого-то здесь убивали. А 10.04.2022 у входа в почтовое отделение средь бела дня зарезали парня… Как один из понятых не имею права раскрывать «тайны следствия», но сам факт жестокого преступления в тихом, на первый взгляд, районе, не очень удивил. 30 лет назад у многих обитателей Каштановки сохранялись надежды на лучшее будущее. Тлели они до второго полугодия 2020 г., а затем были растоптаны в несколько приемов: 6 августа, 11 и 15 ноября… Гнилой вишенкой на торте стало задержание 17.03.2022 у памятного знака Тарасу Шевченко в начале бульвара (там, где я читал стих) историка Алеся Белого и двоих его помощников. Они намеревались записать видео об украинской культуре, а в итоге попали под административный арест. Еще повезло, по нынешним-то временам, что в начале апреля эти ребята были отпущены: википедиста Марка Бернштейна в марте после «суток» не выпустили, уголовное дело шьют. Похоже, Оксане Колб из «Новага Часу» грозит то же самое.

Сейчас в районе, при внешней пестроте, жизни маловато; где мало жизни, там и труп, такой вот черноватый юмор к 36-й годовщине трагедии на Чернобыльской АЭС.

Вольф Рубинчик, г. Минск

26.04.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

От ред. belisrael:

Обсуждение здесь

Опубликовано 26.04.2022  08:43

В. Рубінчык. Безназоўнае

Нават да маёй ізаляванай званіцы даходзяць звесткі, што так званая генпракуратура, якая два з паловай месяцы валаводзіць са справай Рамана Бандарэнкі, займела намер прызнаць бел-чырвона-белы сцяг «экстрэмісцкім». Г. зн. пакінуць «у законе» адзін чырвона-зялёны.

Не праміну зацытаваць свой тэксцік чатырохмесячнай даўніны:

З павагай стаўлюся да абодвух варыянтаў сімволікі, але бел-чырвона-белы сцяг з’явіўся раней на 30 з плюсам гадоў і болей грэе душу… Пад ім у снежні 1917 г. прайшоў Усебеларускі з’езд, без якога не было б сучаснай Беларусі. Дый цяжка запярэчыць аўтарытэтным навукоўцам канца ХХ ст. (гл. у артыкуле Аляксандра Кур’яновіча пастанову Вучонага савета Інстытута гісторыі Акадэміі навук, прынятую 12.09.1991) наконт таго, што «герб і сцяг БССР, зацверджаныя ў 1951 г., не адлюстроўваюць шматвяковую гераічную гісторыю і нацыянальныя колеры беларускага народа».

Наўрад ці на 44-м годзе жыцця змяню сваю пазіцыю праз высілкі нейкіх там гора-пракурораў і «дэпутатаў».

На мінулым тыдні палітаглядальнік Арцём Шрайбман таксама выказаўся пра два віды сцягоў:

Забарона БЧБ і прызнанне яго экстрэмісцкім — важны крок да далейшай сакралізацыі сцяга. Ён пачынаў 2020 год як сімвал нацыянальна-дэмакратычнай праслойкі грамадства — 15-20% ад сілы. Завяршаў ён гэты год як сімвал шырокага грамадзянскага пратэсту без прывязкі да сваёй гісторыі. Чырвона-зялёны сцяг заўсёды меў большую падтрымку, чым беларуская ўлада, і дакладна мог яе перажыць. Цяпер грамадству прапануюць падзяліцца. Сядзець побач з чырвона-зялёным сцягам цяпер праява палітычнай пазіцыі…

Такая палітызацыя сімвала і яго прывязка да канкрэтнай пазіцыі — шлях да таго, што сыход улады будзе азначаць сыход і яе атрыбутаў разам з ёй. Чырвона-зялёны сцяг меў шанцы не стаць такім атрыбутам, але зараз сапраўды стане.

Забараняючы БЧБ, улада гарантуе, што ён будзе дзяржаўным, паколькі гэта цяпер не субкультура.

На мой густ, развагі трохі павярхоўныя і паспешлівыя – відаць, даецца ў знакі вопыт вядзення тутбаеўскай рубрыкі «Разжёвано» – але ў цэлым карэктныя. Тым часам на Арцёма накінуліся «правільныя нацыяналісты» – на першы погляд, за слоўца «субкультура», а на другі?..

Аляксандр Краўцэвіч (фб, 30.01.2021). Палітычны аналітык Шрайбман назваў бела-чырвона-белы сцяг да 2020 «субкультурай». Вось за што не люблю гэткага гладкапісара – не грамадзянін, не патрыёт, цынік.

Віталь Станішэўскі. Метады ў ТУТ.бая такія. Часціца «не» падсвядомасцю не ўспрымаецца, ён мусіць ведаць, на семінарах гэтаму вучаць. Так што так, абазваў субкультурай… Да таго, як Шрайбман напісаў, што наш сцяг – больш не субкультура, хто ўласна так лічыў? Ён мог бы напісаць і так: БЧБ – больш не сцяг людажэраў. Ці там: БЧБ – больш не фішка інстаграмных пустышак. Разумееце, Шрайбман штучна закінуў думку, нібыта нехта так лічыў у мінулым.

Севярын Квяткоўскі. Чалавек абраў шлях працы на РФ. І звяртаецца да РФаўцаў.

Уладзімір Хільмановіч. Я адзін раз прачытаў гэтага «аналітыка» і больш ні разу не ўзьнікла жаданьне яго чытаць.

Анхела Эспіноса. БЧБ сьцяг і ёсьць дзяржаўным сьцягам РБ. Ці хтосьці далей лічыць рэферэндумы гэтага пацука легітымнымі?

А. Э. Руіс (фота з lit-bel.org)

Адразу адкажу беларускамоўнай паэтцы з Іспаніі, ганаровай сяброўцы «майго» творчага саюза. Хоць непасрэдна я не ўдзельнічаў у рэферэндуме 1995 г. – ён ладзіўся за месяц да таго, як мне споўнілася 18 – дастаткова ведаю пра ігнараванне законаў у час яго падрыхтоўкі… Тым не менш парушэнні юрыдычных норм – і аналагічныя праз паўтара года – не абудзілі шырокія народныя масы; апошнія прынялі як непераадольную сілу і новы-стары сцяг, і Канстытуцыю ўзору 1996 г. Дэ-факта дзяржаўным сцягам стаў чырвона-зялёны, і з ім падчас навуковай канферэнцыі ў Магілёве (май 2014 г.) не грэбаваў фоткацца нават Алег Трусаў, «дэпутат Незалежнасці», удзельнік галадоўкі супраць рэферэндуму 1995 г… Калі я злёгку пакпіў з той «фотасесіі», спадар Алег аджартаваўся прыкладна так: «Абы не з расійскім трыкалорам».

Сумна, але праўда: прыхільнікі бел-чырвона-белага штандара і адпачатнага тэксту Канстытуцыі (гэта розныя катэгорыі, але шмат у чым пераплеценыя) пасля 1995–96 гг. апынуліся ў меншасці ды наступныя 20 з чымсьці гадоў на самай справе ўяўлялі з сябе нешта накшталт «субкультуры». Са сцягам выходзілі на дэманстрацыі тутэйшыя дысідэнты, шмат гадоў ён вісеў над уваходам у сядзібу БНФ па вул. Варвашэні, 8, мо і над іншымі падобнымі сядзібамі… але кола яго прыхільнікаў да 2020 г. расло марудна. Нават у кастрычніку канцы верасня 2020 г., паводле даследавання брытанскага «Chatham House», на пытанне «Якія з наступных дзяржаўных сімвалаў найдаражэйшыя Вам?» перавагу бел-чырвона-беламу сцягу і «Пагоні» аддалі 38,2%. Гэта нямала, але ніяк не адпавядае ўяўленням пра пераважную большасць; да таго ж 42,2% выбралі ўсё-такі афіцыйную сімволіку (c. 25 справаздачы). Так, пасля жнівеньскіх падзей.

Пра тое, што Канстытуцыю ўзору 1994 г. вярнуць аўтаматычна не ўдасца, дый наўрад ці гэтае вяртанне было б аб’ектыўна мэтазгодным, я разважаў не аднойчы. Новыя довады – і, на маю думку, даволі грунтоўныя – выставіў Міхась Пліска.

З тымі, хто нападае на асобу Шрайбмана (argumentum ad hominem), не бачу неабходнасці сур’ёзна спрачацца. Ну, можа, і я «працую на РФ» – стасаваўся нейкі час з маскоўскім выдавецтвам (прыватным, але хто ведае?), ездзіў з жонкай у Піцер, Пскоў, Смаленск…

Трохі расчараваў мовазнавец-бізнэсовец Віталь – «выкрывальнік маніпуляцый», які проціставіў апошнім тэзіс, варты Оруэла: «“не” значыць “так”» (ды іншы довад ад абсурднага, звядзенне меншасці да людажэраў…). А калісьці я спасылаўся на В. С. 🙁

Некаторым крытыкам Арцёма, як заўважыў, не спадабалася, што чалавек з яўрэйскім прозвішчам увогуле ўзяўся разважаць пра палітыку ў Беларусі. Нічога новага, адзначаў гэткую рэакцыю чатыры гады таму; з другога боку, цягам «рэвалюцыі свядомасці» некаторыя «інтэлектуалы» маглі б і паразумнець… Бязглуздыя нападкі – чарговы доказ таго, што ў 2020 г. рэвалюцыі не адбылося, а «неверагодная салідарнасць» апанентаў рэжыму была залішне міфалагізаваная.

Яшчэ адзін невялікі, але важкі доказ – становішча недзяржаўных газет. «Комсомольская правда в Белоруссии» яшчэ год таму па серадах выходзіла накладам 165-180 тыс. асобнікаў. Пасля летніх і восеньскіх мітрэнгаў наклад «таўстушкі» сягае 36600 (№ за 21.01.2021). Так, газету выкінулі з друку ў Беларусі, з кіёскаў і з падпіснога каталога «Белпошты», аднак яна прадаецца ў буйных крамах і… не выклікае ажыятажу, нягледзячы на бясспрэчныя заслугі рэдакцыі перад «вольным словам». Там, дзе я набываю «КП» (гіпермаркет у Цэнтральным раёне Мінска, побач з «Плошчай Перамен»), у серады яшчэ ляжаць купы нераспрададзеных газет за мінулы чацвер 🙁

Да канца студзеня 2021 г. «Новы час» пашыраўся не толькі па падпісцы, а і праз «Белдрук» (цяпер прадпрыемства мінінфармацыі «спахапілася» ды прыбрала няўрадавую газету з продажу). Ізноў, не казаў бы пра шалёны попыт і шквал грамадскай салідарнасці з выданнем: наклад 4200 асобнікаў (№ за 22.01.2021) пры цане 56 капеек як бы намякае. Праўда, год таму – 24.01.2020 – наклад сягаў толькі 2000 ас. Але чаму яму было не вырасці ў 5-7 разоў – напрыклад, за кошт 25 тыс. чытачоў друкаванай версіі «Народнай волі», якая не выдаецца з сярэдзіны лістапада 2020 г.? Далёка не ўсё вырушылі ў сеціва

Каб не забыцца, скажу тутака дзякуй тым, хто ў студзені 2021 г. самахоць стварыў «мае» старонкі ў беларускамоўнай вікіпедыі: як «клясычнай», так і «наркамаўскай». Гэтыя стваральнікі – Руслан Равяка і Уладзіслаў Чаховіч. «Чытайце, зайздросціце…» (С) Вікі-праектам(і) ніколі не захапляўся, але тут ужо такая справа: калі эсбэшны М-к «супраць», то я – «за» 🙂

Тут мінскі жыллёвы комплекс «Магістр» абклаўся жоўтымі зоркамі з лічбамі «6.2» (пад гэтым кодам «Магістр» пазначаны ў спісе раёнаў, якія, паводле гарадскіх уладаў, вымагаюць узмоцненага патрулявання міліцыі)…

Так сабе ідэя – што з патруляваннем, што з шасцікутнымі зоркамі. Пры ўсёй жорсткасці рэжыму, ён не дасягнуў узроўню татальнай гітлераўскай лютасці… Можа быць, выявы пакліканы прыцягнуць увагу да тутэйшага аўтарытарызму? То пра яго і так усе, хто хацеў, даведаліся за апошнія паўгода. Альбо аўтары «перформанса» хацелі прысароміць чыноўнікаў? Дык я не ўпэўнены, што апошнiя ведаюць пра злавесны сэнс жоўтых зорак, а калі ведаюць – хутчэй за ўсё, проста паціснуць плячыма. Што да жыхароў раёна, іх такая «творчасць», імаверна, толькі дэмаралізуе. У мінчан хапае нагодаў, каб адчуваць сябе прыніжанымі, нашто выдумляць новыя?

Сумняюся я і ў тым, што дапаможа паспалітым беларусам вестка пра вылучэнне Святланы Ціханоўскай у патэнцыйныя лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру 2021 г. (вылучыў, нібыта, прэзідэнт Літвы…) Замежныя прэміі зазвычай не дадаюць палітыкам аўтарытэту ва ўнутраных справах – успамінаюцца казусы Міхаіла Гарбачова ды Шымона Пераса… Калі казаць пра беларусаў, то неўзабаве па прысуджэнні яму прэміі Еўрапарламента (2006) Аляксандр Мілінкевіч «садзьмуўся»… Напрошваецца выснова: добрая рэпутацыя ва ўласным горадзе/раёне/краіне, магчыма, важнейшая, чым сусветнае прызнанне. Не шкода мне прэмій, але, так ці іначай, грамадска-палітычным дзеячам – а Святлана ўсё ж імкнецца быць палітыкіняй – варта абапірацца перадусім на сваіх землякоў.

Сяння споўнілася 75 год «Краснакуцкаму» – Уладзіміру Майсеевічу Ліўшыцу, які публікуецца ўжо з паўстагоддзя. За гэты час ён усебакова апяяў Горкі Магілёўскай вобласці і Ноф а-Галіль у Ізраілі (дзе жыве з 2007 г.). Пазнаёміўся з ім я ў Мінску, на «яўрэйскай» навуковай канферэнцыі 1996 г. – потым абменьваліся лістамі на розныя тэмы… Прывяду жартаўлівы вершык, які друкаваўся ў беларуска-яўрэйскім бюлетэні «Мы яшчэ тут!» на 60-годдзе кандыдата філасофскіх навук, тады яшчэ дацэнта Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі:

Прыгоды Тараса на Горацкім Парнасе

Павел Саковіч

Тарас заўважыў вокам зоркім:

Хтось пад гарой вядзе раскопкі.

Вунь як стараецца – глядзі ты!

Мо талент свой ім тут зарыты?

Але калі так пойдзе дзела,

Гара каб раптам не асела.

А можа, трэба – для страхоўкі –

Пужнуць нахабу з дубальтоўкі?

Намер Тараса Зеўс спыняе:

– Яго ж любы сабака знае!

У Горках тых ва ўсякім разе,

Бо ўсё тут вывучыў, аблазіў,

І напісаў пра Горкі кніжку.

З ім варта выпіць па кілішку!

Пакліч сюды яго, Тарасе,

Хай адпачне лепш на Парнасе.

Ён будзе тут зусім не лішні:

Пісьменнік, навуковец, Ліўшыц.

У. М. Ліўшыц (злева) з магілёўскім літаратарам Міколам Яцковым. Фота: horki.info

Un avade, biz hundert un cvancik! Да 120!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

01.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 01.02.2021  21:21

* * *
.
Анхела Эспіноса (facebook, 03.02.2021). 
Адразу адкажу гэтаму прэтэнцыёзнаму аўтару (які цытаваў мяне без дазволу ані права на рэпліку і чамусьці здымак 2015 года запосьціў), што няважна, каго парушэньні ”абудзілі” ці ”не абудзілі”. Ад гэтага парушэньні не ператвараюцца ў закон. А наступным разам прасіце фота, я дам новае з асабістага архіву.
П. С. Вельмі цікава, дзе здымкі іншых каментатараў. Чаму толькі я.
.
Ад В. Р. (Мінск, 22.04.2021). Пардон, што рэагую са спазненнем. Дазволу на цытаванне рэплік з fb, наколькі ведаю, не патрабуецца. Паважаю думкі замежнікаў (і замежніц) пра бел. сітуацыю… Усё ж, як грамадзянін РБ, сталы жыхар яе сталіцы, нарэшце, як прэтэнцыёзны аўтар з дыпломам палітолага, дазволю сабе і далей самастойна вырашаць, што важна ў нашым кантэксце. Можна? 😉
PS. Чаму гэткі здымак? Не самаапраўданне, а тлумачэнне: ведаючы пра блізіню А. Э. да СБП (наконт інш. каментатараў не быў у курсе), натуральна было наведаць сайт гэтай творчай суполкі ды знайсці выяву тамака.

О «флагах на башнях» и о другом

Прошла неделя после «тайной инаугурации» 23.09.2020. Ничего особо нового: судьи судят (смелую баскетболистку Елену Левченко 30 сентября «закрыли» аж на 15 суток)…

Снимок взят отсюда

Протестующие протестуют, пропагандисты пропагандонят, креативщики креативят, а пинчуки, как однажды выразился краевед Эдуард Злобин, «пинчуют».

Косяком пошли видеообращения – пожалуй, их стало многовато. Валерий Цепкало 30.09.2020 объявил, что его бывший босс – «политический труп», опирающийся на три процента населения (боюсь, поддержка преуменьшена раз в 10). Ещё в цепкаловской речи были перлы вроде «страны, как и люди, болеют одними и теми же болезнями и, наверное, излечиваются одними и теми же лекарствами». Что ж, сравнение Беларуси с Парагваем и Аргентиной имеет определённую эвристическую ценность, но от политиков поневоле ждёшь не квазиэкспертных оценок и рассуждений о «сценариях», а практических шагов. «Фронт национального спасения Беларуси», анонсированный Валерием 12 августа с. г., ничем конкретным пока себя не проявил; если народ и мобилизуется для «национального спасения», то без «фронта».

Светлана Тихановская рассказала на днях о главной цели – проведение свободных и демократических президентских выборов до конца 2020 года. И цель не то чтобы реалистичная (Национальное собрание в ближайшие пару месяцев точно не объявит импичмент «пересиденту», а сам он в ближайшие пару лет уходить не собирается), и средства для её достижения оставляют желать… Кого-то радует, что со Светланой встречались президент Франции, премьер-министры Литвы и Польши – я же в который раз припомнил зарубежные вояжи Александра Милинкевича в 2006 г. Тогда его тоже принимали высокие европейские чиновники (в т. ч. Ангела Меркель), а толку?.. Новоиспечённый советник Тихановской по международным вопросам Франак Вечёрко 14,5 лет назад был юн – может, и забыл о тех событиях. Хотя вот российский журналист-оптимист Кирилл Рогов утверждает: «у Тихановской есть поддержка граждан и довольно деятельная поддержка ЕС… Вроде бы европейцы начали переходить к действиям».

«Вроде бы» – ключевые слова. И вопрос ведь не только в том, кто принимает, но и в том, как принимает. Одно дело, если «улыбаются и машут»; другое – если выстраивают почётный караул, который, по идее, положен избранному президенту страны. А 29.09.2020 Эммануэль Макрон в Вильнюсе не сумел даже выговорить фамилию «нашего всего» – назвал Светлану «Тиковская» 🙁

Э. М. не прочь лишний раз попиариться, напомнив о «традициях демократии», а в результате «белорусская проблема», скорее всего, увязнет в болоте ОБСЕ. Ах да, вчера гран-француз поговорил о Беларуси по телефону с гран-кремлёвцем – вот уж кто способен обуздать насилие и диктатуру ¯\_(ツ)_/¯

C 2008 г., после обсуждений книжно-переводческих дел в посольстве Франции на минской площади Свободы («планов громадьё» обернулось пшиком, я же потерял уйму времени), разочаровался даже в способностях «Запада» поддерживать культурку – что уж говорить о политическом посредничестве… А в середине 2010-х гг. меня приглашали на научную конференцию о местной идентичности под эгидой того же посольства, где французы в качестве рабочего языка выбрали русский, унизив белорусский – любителей общих просторов «от Бреста до Владивостока» пришлось отшить. Я к тому, что макроновская «сверка часов» с Путиным не упала, словно снег на голову.

Реакция нашего «пересидента» на шаги Макрона – ниже плинтуса: перевод стрелок и влезание в личную жизнь… Может быть, и. о. царя покусала Ермошина, которая в мае с. г. сама «пошутила» в ЦИКе над женой Николая СтаткевичаБоюсь, вечером Марину Адамович ждёт семейная сцена!»), сама рассмеялась… Но в принципе-то нелегко без юмора наблюдать за политиками и чиновниками Запада – ибо мельчают, а пытаются играть в великих.

Бывший директор академического института социологии Геннадий Коршунов (здесь упоминалось о нём) полагает, что «извне бесполезно анализировать процессы, идущие в нашей стране – тем более, российским экспертам». Доля истины в этом есть, я сам выступал за уважение к «нашим», но опальный социолог чересчур категоричен: к умным и честным людям следует прислушиваться, независимо от места их обитания. Вопрос в том, как отличить умных от «альтернативно одарённых», а честных – от известно кого…

Задетый Коршуновым российский политолог Владимир Пастухов, чья статья в «Новой газете» наделала шуму в середине сентября, заслуживает серьёзного отношения. Как ни печально, соглашусь с тем, что «Протесты в Беларуси выявили кризис философии бархатных революций, которая не работает, если верхи хотят и могут жить, как жили». Пастухов справедливо отметил и то, что в нашей стране сложились два мегакласса: «люди системы» и «люди вне системы»:

Положение в обществе все больше определяется тем, является ли «имярек» частью системы или она его из себя «вытолкнула». Место внутри Системы, конечно, тоже имеет значение, как и конкретное место «вне Системы», но существенно меньшее, чем сам факт принадлежности или непринадлежности к Системе.

Пастухов прав также в том, что правящий класс РБ не следует недооценивать (об этом, начиная с 2016 г., говорилось и в моих текстах):

У этого класса действительно очень диффузная периферия, но зато очень твердое и компактное ядро. Он не химера, а реальный социальный субъект со значительными политическими амбициями, который фактически эксплуатирует совместно концессию на «властесобственность». У него имеется способность к рефлексии, самоорганизации и самовоспроизводству. Он ощущает всех, кто не является частью Системы, как «чужих».

Увы, коллективное сознание «внесистемных людей» к лету 2020 г. в Беларуси ещё не вполне созрело, несмотря на множественные проявления гражданской солидарности. Вот о его формировании с доктором политических наук можно было бы поспорить, как и о том, насколько уместен термин «гандизм» в отношении Синеокой.

Однако Г. Коршунов не опровергает тезисы В. Пастухова, а просто отмахивается от них, постулируя благотворность ненасильственных массовых акций:

Мы не просто ярко демонстрируем свою силу, искренность и достоинство, мы естественным путём – как равные с равными – включаемся в конструирование мира западной цивилизации. Ибо после событий 2020 года уже никому не нужно будет доказывать, что Беларусь – это где-то между Польшей и Российской Федерацией. Ибо после событий 2020 года «белорусский кейс» будет входить в учебники по истории и политологии, социологии и эстетике, этике и коммуникативистике.

По-моему, уже много лет ничего не надо доказывать… О том, что в Беларуси «наконец-то» сформировались гражданское общество и политическая нация, немало разговоров велось после протестов 2006 и 2010 гг. – тогда нам тоже было что «сказать всему миру». Притом и войти в учебники можно по-разному, на что намекнул тот же Пастухов: «Стратегия мирного протеста была серьёзно дискредитирована в Минске, и это, пожалуй, главный на сегодня результат событий, свидетелями которых мир стал. В европейскую историю возвращается ужасный и кошмарный XIX век с его культом революционного насилия».

Правду сказать, радикализации белорусских протестов, а тем более возвращения в позапрошлый век, (пока?) не происходит. На фоне репрессий продолжается преимущественно символическое противостояние, которое бывший посол Игорь Лещеня метко назвал «войной флагов» (18:18; разумеется, не он придумал такое определение – к примеру, о войне флагов в Барселоне сообщали год назад).

Можно говорить и о «войне правок», которая бросается в глаза на минской «Площади перемен». В конце сентября неказённое граффити ещё несколько раз замазывали (однажды кто-то даже попытался неуклюже нарисовать на его месте красно-зелёный флаг) и возвращали снова. Я уж не назову точный счёт в этом «матче» – то ли 14:13, то ли 15:14. Во всяком случае, по состоянию на 8 утра 1 октября перевес был на стороне жителей Сморговки – если абстрагироваться от того, что их сосед Степан Латыпов по-прежнему сидит (25 сентября правозащитники признали его политзаключённым).

Фото 30.09.2020 и 01.10.2020. Справа заметен подарок «от Чижовки» (т. е. от южного района Минска – северному)

Если собрать все виды будки за полтора месяца, получится отличный таймлапс-ролик. Возможно, смотрелся бы не хуже сентябрьского мультфильма, подготовленного аниматорами из 19 стран…

Интересно, что флаг над будкой в последние дни уже не крали, да и ленточки на заборе в сохранности – кому-то надоел «сизифов труд»? Впрочем, красное посреди белого появляется в разных контекстах, и за всеми казусами трудно уследить даже посланцам ретивой администрации Центрального района г. Минска.

Подобно И. Лещене, с уважением отношусь к обоим вариантам символики, но бело-красно-белый флаг возник раньше на 30 с плюсом лет и больше греет душу… Под ним в декабре 1917 г. прошёл Всебелорусский съезд, без которого не было бы современной Беларуси. Да и трудно возразить авторитетным учёным конца ХХ в. (см. в статье Александра Курьяновича постановление учёного совета Института истории Академии наук, принятое 12.09.1991) насчёт того, что «герб и флаг БССР, утверждённые в 1951 г., не отражают многовековую героическую историю и национальные цвета белорусского народа».

Не обошлось на прошлой неделе без курьёзных рассусоливаний недавнего «главного историка» Вячеслава Даниловича (ставшего ректором Академии управления при президенте) о цветах нынешней госсимволики:

С одной стороны это цвет молодости, природы, а с другой стороны, зеленый — издревле был цветом древнеславянской богини Лады, которая отвечала за лад в семье, в племени, в обществе, в государстве. То есть у нас с одной стороны пожелание процветания, добра и благополучия — это наш орнамент, с другой стороны — богатейшая история, связанная с красным цветом и символ крови, и солнце, которое благословляет нашу страну и все это зиждится на фундаменте — Лада… Под этим флагом, красно-зеленым с орнаментом, расцвета достигла БССР.

И что тут скажешь? «Хмуриться не надо, Лада» 🙂 Вообще-то есть мнение, что сия «богиня» – плод «кабинетной мифологии», научная фикция. Однако неоязычество нынче в моде (архиепископ Феодосий не даст соврать), посему кандидат наук Данилович и ему подобные не потонут…

Кстати, я узнал происхождение байки о «лаптях», в которых якобы ходили белорусы накануне избрания первого президента. Как припомнил минчанин Юрий Тепер, в 1990 г., после выборов Верховного Совета БССР, недовольные партноменклатурой острили: «Аппаратчик Дементей доведёт нас до лаптей!» Скорее всего, один из тогдашних депутатов со специфическим чувством юмора принял прикол за чистую монету – либо цинично утилизировал его… Мем «в 1994 г. муки в Минске оставалось на три дня» возник, если верить Сергею Чалому, подобным образом.

Разжигает ли «коллективный Рыгорыч» гражданскую войну в Беларуси, как о том писал другой минчанин (Пётр Резванов) 25 сентября? Вопрос уместный, но кто мог бы на него компетентно ответить? По моим ошчушчениям, «классической» гражданской войны у нас всё-таки не будет. И коронавируса не будет – министерство здравоохранения РБ уже издало и распространило ценнейшие рекомендации по борьбе с ним!

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

01.10.2020

Опубликовано 02.10.2020  04:14

В. Рубінчык. Выбары-выбары…

Прадоўжу аглядаць «перадвыбарную кумпанію» у краіне Тутэйшыі са сваёй званіцы, нізэнькай-нізэнькай. Потым будзе жменя прабачэнняў, ідэй і кур’ёзаў.

Забаўная выйшла дыскусія паміж двума дыпламаванымі гісторыкамі: гомельскім Пятром Кузняцовым і мінскім Аляксандрам Кур’яновічам. Вялося пра палітычную вагу фінансіста Віктара Бабарыкі. Калі коратка: Пётр, паслухаўшы прэс-канферэнцыю В. Б., заяўляе, што прэтэндэнт «рызыкуе і свядома адсякае ад сябе пратэстны электарат, але, у той жа час, спрабуе гуляць на куды большым і шырокім электаральным полі… Аперуе не каштоўнаснымі і ідэйнымі рэчамі, а цалкам практычнымі і зразумелымі простаму абывацелю», г. зн. мае шансы ў жніўні 2020 г. Аляксандр – кандыдат навук, даследчык парламентарызму ў Беларусі – упарта пярэчыць: «Палітычныя лідары, здольныя захапіць уладу, не з’яўляюцца на палітычнай сцэне за два-тры месяцы да гэтага “захопу”. Бальшавікі і нацысты ішлі да ўлады пятнаццаць-дваццаць гадоў, лідары аксамітавых рэвалюцый Вацлаў Гавел і Лех Валенса з’явіліся не за адзін дзень. А што Бабарыка? Ён запомніўся хіба што некалькімі крытычнымі інтэрв’ю ды прыватнымі пастамі ў сацыяльных сеткахКалі дапусціць фантастычны варыянт, што дзясяткі тысячаў прыхільнікаў Віктара Бабарыкі выйдуць на пратэсты, каб абараніць свой выбар, то Бабарыку на чале іх уявіць проста немагчыма. Ён не вулічны палітык».

Папраўдзе, пакуль што гэткія дыскусіі нагадваюць дыялог гогалеўскіх персанажаў з «Мёртвых душ»: «Даедзе тое кола ў Маскву або не даедзе?» Працэдура выбараў у класічным іх разуменні даўно пахаваная ў/на нашых землях, і тыя маніпуляцыі для напаўнення «парламента» або перапрызначэння «прэзідэнта», што ладзяцца ў РБ два дзясяткі гадоў, выбарамі па сутнасці не з’яўляюцца. Тым не менш яны залежаць ад стану «эліт», і вось тут крыецца «фортка магчымасцей», пра якую даводзілася пісаць летась. Эліты ў Беларусі не гамагенныя, ужо даволі чотка вымалёўваюцца «партыя Мао» і «партыя Лінь Бяо» 🙂 Далёка не ўсе ключавыя чыноўнікі палюбляюць клан Лукашэнак. На фоне каранакрызісу – ролю якога сп. Кур’яновіч, падобна, недаацэньвае – галасы дзе-нідзе ў нас парой могуць падлічыць без фальсіфікацый, як тое было ў 1994 г… А каб тады не спрацаваў «эфект даміно»?

Так, на сёння Бабарыка – малавядомая ў грамадстве асоба, дарма што ў яго ініцыятыўную групу запісалася каля 10 тыс. чалавек (болей толькі ў Лукашэнкі). Але цяпер зусім не тая эпоха, калі папулярнасць набывалася цягам 10-15 гадоў. У «грамадстве спектаклю» умелы PR важыць болей за паступовае карасканне «угору па лесвіцы, што ідзе ўніз». Гісторыя ператварэння масажыста ў губернатара хораша паказана ў расійскім фільме «Дзень выбараў» (2007).

Сінема – фабрыка кроз, але хуткія ўзлёты магчымыя наяве, што не далей як у 2019 г. даказаў прыклад нашых паўднёвых суседзяў. Калі комік за тры месяцы здолеў раскруціцца да прэзідэнта, чаму шматвопытны банкір не здольны паўтарыць яго шлях? (Дадам, што з В. Бабарыкам я не знаёмы, дый не дужа цягне; разважаю абстрактна.) Да таго ж уклад чэла ў самараскрутку, як ужо адзначалася, не зводзіцца да «некалькіх крытычных інтэрв’ю ды прыватных пастоў у сацыяльных сетках». Падобна, што да выбараў В. Б. пачаў рыхтавацца загадзя, у тым ліку з дапамогай вядомай краўдфандынгавай платформы, дзе рэй вядзе яго сын Эдуард (ён жа – «правая рука» ў палітычнай кумпаніі). Не «вулічны палітык»? Але ці мог нехта дапусціць увосень 2003 г., што Аляксандр Казулін, які-ніякі доктар навук, рэктар універсітэта і без пяці хвіляў пасол Беларусі ў ААН, праз два з паловай гады паспрабуе сілай прабіцца на «Усебеларускі сход», а потым павядзе пратэстны марш на фалангі АМАПаўцаў?

Карацей, краіна ўступае ў перыяд палітычнай непрадвызначанасці; многае будзе залежаць ад паводзін вышэйшых дзяржчыноўнікаў у барацьбе з COVID-19 (колькасць ахвяр у РБ пераваліла за 200). І ад чынавенскай рэакцыі на сусветны эканамічны крызіс, выкліканы як самім вірусам, так і няўмелым з ім змаганнем… Пра «кавіданоміку» ў Беларусі можна пачытаць тут. Наказ ад самі-ведаеце-каго «давайце пасадзім больш бульбы, яна нас уратуе» у 2020 г. усё ж выглядае праставата, як і прапанова былога дырэктара Парка высокіх тэхналогій бясплатна раздаць усім грамадзянам Беларусі зямельныя надзелы (калі б у канцы 1980-х БНФ выступіў з такой праграмай, апанентаў «рэжыму» на руках бы насілі, а цяпер позна).

Валерый Вільямавіч спасылаецца на досвед Фінляндыі, дзе працаваў у 1991 г.; маўляў, дзякуючы валоданню надзеламі «фіны так адчайна змагаліся за сваю зямлю ў перыяд Зімовай вайны 1938–1939 года, супрацьстоячы агромністаму Савецкаму Саюзу». Чарговы раз дэманструючы, што мінуўшчына для яго – поле маніпуляцый; хто-хто, а спецыяліст па міжнародных адносінах з кандыдацкай ступенню мусіў бы ведаць, што вайну з СССР Фінляндыя вяла ў канцы 1939 – пачатку 1940 гг.

Людзям уласціва памыляцца. Во даў я маху з песняй «Шпілт а фрэйлэхс», якую выконвае Тамара Гвердцытэлі; следам за амерыканскім ідышыстам Юрыем Ведзяняпіным прыпісаў словы той песні Ізі Харыку, а музыку – Мотлу Палянскаму. Насамрэч гэта песня Самуіла Палонскага на верш паэта з Украіны Іцыка Фефера (прыяцеля Ізі Харыка).

Раней я падаваў прозвішча прэтэндэнта як «Цапкала»; цяпер аказваецца, што паводле пашпарту ён Цэпкала. Прыняў да ведама… каб яшчэ ўсяведная газета «Звязда» прыняла (у 2015–2017 гг. не менш за 10 разоў друкавала прозвішча дзяржаўнага дзеяча з трыма «а»).

Мог бы і пан Цэпкала прызнаць свoй ляпсус, але не прызнаў, і мой камент пра час Зімовай вайны чамусь не з’явіўся на яго старонцы. Якая, будзьма шчырымі, больш нагадвае аматарскі блог, чым сайт кандыдата ў прэзідэнты. Штопраўда… ці не паліттэхналагічны гэта ход з боку В. Ц. – спроба падлабуніцца да «звычайных блогераў», выглядаючы як адзін з іх?

Яшчэ адна інцярэсная навіна з тутэйшага сайта… Аказваецца, Кім Чэн Ын захапіў уладу ў Кітаі! Крочыць на Мінск 🙂

Існуе меркаванне, што партал tut.by, дзецішча нядаўна спачылага Юрыя Зісера, не такі, што ён – «сярод лідараў медыйнай прасторы Беларусі не толькі ў статыстычных паказчыках, але і ў якасці журналісцкага прадукту» («Радыё Свабода», 21.05.2020). Густы розняцца, і я не хацеў бы прыніжаць «партал № 1», вышукваючы ў яго «блохі» – пагатове ў 2008 г. і 2010 г. tut.by перадрукоўваў гутаркі са мною. Разам з тым не адмаўляюся ад таго, што пісаў пра гэты камерцыйны праект у «Катлетах & мухах» (2016–2019), і дадам яшчэ пару абзацаў.

Курс на самацэнзуру, узяты на партале пасля снежаньскіх падзей 2010 г., не быў мне блізкі. Асабліва прыкра было даведацца пра адзін эпізод: у кастрычніку 2011 г. рэдакцыя перапыніла трансляцыю сустрэчы з Лявонам Вольскім, калі той заспяваў сатырычную песню пра выбарчую кампанію… Лявон не пакрыўдзіўся, і праз нейкі час песня ўсё ж зрабілася даступная слухачам, але «асадачак астаўся». Тады ж выявілася, што Ю. З. такі мяшаўся ў бягучыя рэдакцыйныя справы: «У нас былі падставы прыпыніць трансляцыю, калі Лявон пачаў непрыхавана здзеквацца з дзяржаўных асоб». Заснавальнік дадаў: «Песня стане хітом, бо ўсім будзе цікава, што ж мы не прапусцілі ў эфір. Лявон павінен быць нам удзячны за паспяховую правакацыю…». Потым (у cакавіку 2018 г.) дзіўна было чытаць словы Зісера: «Многія ўвогуле не ведаюць, што я праграміст, а не журналіст, і ніколі не меў адносінаў да працы рэдакцыі».

Зміцер Дзядзенка ў гутарцы са мной падкрэсліў: «Зісер, безумоўна, значная фігура на нашым полі і за ім шмат заслуг». Але нагадаў, што партал tut.by дапамог міліцыянтам «вылічыць» карыстальніка ў 2013 г., г. зн. задоўга да таго, як дзяржава ўвяла ідэнтыфікацыю каментатараў (справа Андрэя Карэліна). Улічваючы эпізоды з Вольскім і Карэліным (падобных «прагінаў», на жаль, было больш), я скептычна стаўлюся да ідэі з «вуліцай Зісера» ў Мінску. І прэзентую urbi et orbi больш перспектыўную ідэю…

Як ужо выпадала пісаць, медыяменеджары – заснавальнікі і рэдактары СМІ – у Беларусі XXI ст. з’яўляюцца групай рызыкі. Нярэдка яны дачасна пакідалі гэты свет, «згарэўшы на працы». Пералічу некаторых (зразумела, спіс можа быць даўжэйшы):

Юрый Базан (заснавальнік і галоўны рэдактар «Аўтарадыё») – пражыў 53 гады.

Віктар Валадашчук (заснавальнік і галоўны рэдактар «Газеты Слонімскай») – 61.

Ігар Гермянчук (рэдактар газет «Свабода» і «Навіны», заснавальнік і рэдактар часопіса «Кур’ер») – 41.

Юрый Зісер (заснавальнік tut.by) – 59.

Аляксей Кароль (галоўны рэдактар газеты «Новы час») – 70.

Алесь Ліпай (сузаснавальнік і дырэктар інфармагенцтва БелАПАН) – 52.

Юрый Шырокі (намдырэктара агенцтва БелАПАН) – 36.

Кожны з іх зрабіў унёсак у развіццё неказённай сістэмы распаўсюду інфармацыі. Думаю, не варта высвятляць, хто з гэтых людзей большы герой, хто меншы: можна проста паставіць ім агульны помнік і назваць яго, да прыкладу, «Бой з ценем». Дэ-юрэ няхай бы гэта быў нават не «помнік» (каб абысці бюракратычныя працэдуры – узгадненні ва ўрадзе і пад.), а скульптура, якую варта было б усталяваць на прыватнай – але бачнай гараджанам – тэрыторыі. Такіх пляцовак цяпер нямала ў сталіцы Беларусі.

Файна зрабіла кіраўніцтва фірмы «Амкадор»: не чакаючы, пакуль дзяржава адшкадуе для мінчукоў помнік Уладзіміру Караткевічу, у 2017 г. паставіла перад цэнтрам «Спамаш» скульптуру…

Хтосьці лічыць, што гэта малады Караткевіч (балазе падабенства ёсць, дый радок з твора У. К. ля ног змешчаны), афіцыйна ж тут паказаны «збіральны вобраз маладога паэта». Скульптар Уладзімір Слабодчыкаў будзе казаць: «Калі людзі пазнаюць у ім Караткевіча – слава богу».

І новыя кур’ёзы. Няможна не бачыць прыкметаў таго, што жыццё імітуе краснае пісьменства… Пэўная частка інтэрнэт-аўдыторыі распалілася праз тое, што ў сеціва трапіў здымак медсястры ў паўпразрыстым ахоўным касцюме, пад якім… было няшмат адзення. Успомнілася кніга «Так, пане міністр!» з калекцыяй бюракратычных пісулек…

No comment.

Калі ж чытаеш «Ужо ў гэтым годзе гарадскія газоны ў Мінску плануюць апрацаваць хімікатам, які прыгнятае рост і развіццё дзьмухаўца», то мазгі апаноўвае апавяданне Паўла Касцюкевіча «Вайна з дзьмухаўцамі» (2011; увайшло ў зборнічак, уганараваны прэміяй Гедройца). Што характэрна, гарадскія ўлады апалчыліся на дзьмухаўцы менавіта сёлета, пасля таго як апавяданне было перакладзена на рускую і апублікавана на belisrael.info (!) Супадзенне? 🙂

I вось яшчэ ўскосны доказ папулярнасці ізраільскага сайта ў Мінску. Мой леташні артыкул змяшчаў шэраг фотак, дзе вулічныя назовы былі пададзены толькі па-руску… У верасні 2019 г. я заўважыў, што такое афармленне шыльдаў супярэчыць закону пра найменні геаграфічных аб’ектаў (2010). Выпадкова ці не, адна таблічка ўжо беларусізавалася (трымціце, рэгнумаўскія клікушы :))

Было ў жніўні 2019 г. і стала ў траўні 2020 г.

Шчасце прыходзіць гамеапатычнымі дозамі, але дзякуй і за тое.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

25.05.2020

Апублiкавана 25.05.2020  22:55

Водгук
Пасмяяўся, калі прачытаў, што таварыш Кім з Паўночнай Карэі кіруе Кітаем.
Дзьмухаўцы песцяць вока. Кепска толькі тое, што яны экспансіўныя і ў сваёй экспансіі не даюць жыцця іншым раслінам. Вось тут і патрэбны граматны чалавек-рэгулятар.
Важна, каб, змагаючыся з дзьмухаўцамі, мы не паўтарылі кітайскую вайну з вераб’ямі, што вялася ў канцы 1950-х гадоў. Але думаю, што дзьмухаўцам доля кітайскіх вераб’ёў не пагражае. (Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск)
29.05.2020  12:26

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (87)

Шалом! І папярэджанне: гэта не самая змястоўная серыя, тут будзе больш маіх асабістых мух (а можа, тараканаў…), чым катлет. Не спалохаліся? Тады – наперад.

У нашу бліскучую эпоху многія займаюцца калі не рэканструкцыяй, то рэцыклізацыяй мінулага; усё б ім «асвоіць і ператравіць» (як зухаватым рэстаўратарам ашмянскай сінагогі). Адной з галоўных рэцыклізатарак была – і застаецца – Адзіная Нобелеўская, якая дасціпна назвала сваю кнігу 2013 г. «Час сэканд хэнд».

Я не тое каб супраць самога працэсу; падабаліся, напрыклад, перадачы Леаніда Парфёнава пра падзеі і цікавосткі таго ці іншага года савецкай улады. Але ж калі кніга С. А. пачынаецца з заявы «Мы узнали историю, которую от нас скрывали…», потым агаломшвае скажонымi cловамі Леніна («Повесить (непременно повесить, дабы народ видел) не меньше 1000 завзятых кулаков», 1918 – слушны варыянт гл. тут) і цытатай з Троцкага, які быццам бы адказаў у Маскве праф. Кузняцову («Вот когда я заставлю ваших матерей есть своих детей, тогда вы можете прийти и сказать: “Мы голодаем”», 1919), гэта крышачку не сведчыць пра павагу да мінуўшчыны & гістарыяграфіі. Не абяляю Троцкага; за масавы голад у Расіі 100 гадоў таму, за «харчовую дыктатуру» ён нясе адказнасць, як і ўся верхавіна бальшавікоў. Ды крыніца «яго» звышцынічных слоў больш чым ненадзейная: газета «Донские ведомости» № 268, 1919. Выдавалася ў горадзе Новачаркаску, падкантрольным белай гвардыі; ясна, ва ўмовах грамадзянскай вайны выданне служыла і прапагандным рупарам. Намёкі на канібалізм «таго боку» – нярэдкі прыём у контрпрапагандзе пачатку ХХ ст.

Зручным аб’ектам для маніпуляцыі зрабілася ў 2010-х памяць не толькі пра падзеі стогадовай даўніны, але і пра адносна блізкі гістарычны перыяд. Паказальны ў гэтым плане «фільм-сенсацыя» амерыканскай рэжысёркі беларускага паходжання Дар’і Жук, які сёлета мае намінавацца на «Оскара» ад нашай краіны. Гаворка, зразумела, пра «Хрусталь» (Crystal Swan), анансаваны так: «90-я гады. Беларусь. Час застою, працы няма». Ужо чым-чым, а «застоем» вірлівыя 1990-я гады не патыхалі.

Паглядзеў фільм 5 верасня ў суседнім кінатэатры «Аўрора», заплаціўшы 5 рублёў. Што сказаць на карысць аўтараў – знята жвава, дынамічненька… Вітальнасць кідаецца ў вочы. Першая палова («мінская») выглядае няблага; адчуваецца, што рэжысёрцы вядомае жыццё сталічнай багемы, што ў дэманстрацыю бар’ераў, з якімі сутыкнулася галоўная гераіня, укладзена шмат асабістага. Але прыгоды гераіні ў пасёлку Хрустальным – проста ўзлом мозга, хоць і прыпраўлены эстэцтвам ды жарцікамі-шмарцікамі.

Дэталі тыпу дываноў на сценах, соннага вахцёра ў правінцыйным гатэлі або савецкіх кніг у постсавецкай кватэры («Честь» лаўрэата Сталінскай прэміі Мядынскага сапраўды некалі тырчэла з усіх кутоў) перададзены праўдападобна, у цэлым жа мастацкі свет фільма не пераканаўчы… Назаву толькі асобныя нацяжкі.

Героі расплачваюцца ў Беларусі ці то расійскімі рублямі, ці то савецкімі, але дакладна не «зайчыкамі» – значыць, час дзеяння, хутчэй за ўсё, красавік 1993 года (чаму красавік? – у фінале поўнай версіі фільма, якую ў «Аўроры» не паказалі, гераіня праз акно аўтобуса глядзіць на «Чарнобыльскі шлях»). На дакуменце, які дастае Веля, увогуле мільгае 1992 год. Тады якім бокам рэйв-вечарына ў музеі Заіра Азгура? Скульптар памёр у 1995 г., музей быў створаны пазней… «Асучасніванне» ж у Беларусі падобных устаноў з савецкай сімволікай – увогуле тэндэнцыя ХХІ стагоддзя.

Дыпламаваная юрыстка з падвешаным языком і веданнем англійскай у першай палове 1990-х мела ў Мінску ўсе шансы знайсці добрую працу – «перавытворчасці» асоб з вышэйшай адукацыяй яшчэ не было, новыя фірмы раслі як грыбы, дый старым патрабаваліся спецыялісты… Але, дапусцім, яна «адкасіла» ад размеркавання і настолькі захапілася заходняй музыкай, што забыла, дзе ляжыць яе дыплом; так ці іначай, у першыя постсавецкія гады не прынята было, каб здаровая дзяўчына пасля ВНУ многа месяцаў «сядзела на шыі» ў маці. Абсурдныя і паводзіны дзяўчыны пасля згвалтавання ў пасёлку – нехта на яе месцы пайшоў бы ў міліцыю, нехта адпомсціў бы гвалтаўніку самастойна… Гераіня выбрала неверагодны, інфантыльны «трэці шлях», які не стыкуецца з яе характарам і ранейшымі паводзінамі.

Карацей, Беларусь пачатку 1990-х паказаная прыкладна з той жа доляй праўдзівасці, як Германія пачатку 1945 г. у «17 імгненнях вясны».

Што яшчэ дратуе? Фільм зроблены так, каб усім спадабацца. Лукашыстам – бо дэманструе «хаос» (нехлямяжыя гандлёвыя кропкі, выдача зарплаты прадукцыяй…), нароблены, як той казаў, «дзермакратамі». Апазіцыянерчыкам, зацыкленым на антыкамунізме – бо ёсць кадры, дзе спадчына СССР пададзена з іроніяй. Аматарам прыроды – бо ўключае ў сябе антыбраканьерскую рыторыку. Гараджанам – бо перыферыя малюецца амаль выключна як прастора дэградацыі. Вяскоўцам – таму што створаны вобраз мясцовага шэрыфа, строгага, але спагадлівага, дый паводзіны галоўнай гераіні як бы намякаюць, што «гарадскія» яшчэ горшыя. Ну і, вядома, экспертам на Захадзе мусіць спадабацца самаедства самакрытыка 38-гадовай рэжысёркі, якая да 16 год жыла тутака ды пазіцыянуе сябе як беларуска. Заходняму абывацелю таксама гарантаваныя моцныя эмоцыі ад сузірання those White Russians, у якіх «ніколі нічога не зменіцца» (С).

«Хрусталь», як той Шалтай-Балтай, сядзіць на сцяне паміж мастацтвам і агітпропам; тым не менш ягоныя рэйтынгі перавышаюць 7 з 10 (я паставіў бы 5), дый паважаная мною Таццяна Заміроўская станоўча ацаніла кінатвор. Журналістка-літаратарка слушна заўважыла, што «адстароненасць, бадай, галоўная эмоцыя Хрусталя», адзначыла сярод плюсоў рэжысёркі свайго пакалення яе «заходнюю, глабальную адукацыю». Аднак з наступным ужо ніяк не магу згадзіцца: «Дар’я, у адрозненне ад нас, не расла на рускім кіно, і таму змагла зняць добры, дакладны і сумленны беларускі фільм». «Маленькая Вера», «Аварыя – дачка мянта», «Брат», «Стылягі», «Левіяфан» – не сумняюся, што мінімум тры з пяці гэтых фільмаў Д. Жук бачыла. Прынамсі адсылкі да «перабудовачнага» і постсавецкага расійскага кіно раз-пораз свіцяцца скрозь «Хрусталь».

Афішкі фільмаў «Хрусталь» і «Лета»

А вось яшчэ адзін сёлетні фільм з аналагічным рэйтынгам – «Лета» Кірыла Сярэбранікава. Час дзеяння – 1981–82 гг., месца дзеяння – ленінградскі рок-клуб і наваколле. Таксама, на першы погляд, маніпуляцыя гістарычнай памяццю, бо «ўсё было не так» (С) – і Цой на сябе не падобны, і лідар «Заапарка» Майк Навуменка… Але – чапляе. Просценькі трохкутнік, дзе Майк увасабляе мінулае (мо нездарма яго, 26-27-гадовага, грае 40-гадовы Рома Звер), Віктар – будучыню, а Майкава жонка Наталля, увасабленне жаноцкасці, разрываецца паміж імі, пакуль Віктара не бярэ ў палон Марыяна. Love story аздобленa выдатнай музыкай; так, ва ўмовах, калі мала што дазволена, «музыка – усё», музыка па-над усім. Героі жывуць і рухаюцца, нібы ў зачараваным сне, што, магчыма, нават лепей ілюструе час «застою», чым спробы кіраўніцтва рок-клуба цэнзураваць тэксты Цоя. Цэнзуру, як выяўляецца, лёгка абысці, і неўзабаве пільная цётачка сама «тапырыцца» ад гурта «Кіно».

У цэлым атрымаўся мілы, палётны аповед пра «барацьбу добрага з лепшым», дзе верыш і ў вылазку Віктара на дах тралейбуса, каб спыніць яго для Наталлі, і ў боль мужа, які, стоячы пад дажджом, залівае перажыванні партвейнам, і ва ўменне эксцэнтрычнага панка праходзіць праз сцяну… І ў старую з «кватэрніка» (Лія Ахеджакава), якая схіляецца перад творчасцю маладых.

Сюжэт някідкі, дый развіваецца даволі марудна – але без лішніх слоў і жэстаў, на «японскі» манер. Назіраць за падзеямі цікава, адчування «цягучай безнадзёгі» або кан’юнктурнасці (вобраз і мелодыі Цоя пасля жніўня 1990 г. «юзаюць» усе, каму хочацца) у мяне не засталося. Пэўна, мая ацэнка сягала б 8-9 балаў з 10. Чаму не 10? Заўсёды ёсць да чаго імкнуцца.

Рэзюмуючы: і «Хрусталь», і «Лета» – фантазіі пра мінулае. Аднак «Хрусталь» – злая казка, «Лета» – добрая. Якую б я выбраў для перагляду – пытанне рытарычнае.

Яшчэ гадоў 8-12 таму я «наступаў на горла ўласнай песні» і часам падтрымліваў тых, каго не варта было – з той простай прычыны, што «свае». З узростам маю ўсё менш спадзеваў на тое, што тутэйшыя «гарбатыя» выправяцца самі. Усё больш ахвоты ацэньваць творы (ды іншыя ўчынкі) па «гамбургскім рахунку».

Меркаваў у верасні паглядзець яшчэ адзін нашумелы мастацкі фільм «Заўтра» (Next Day), зняты беларускай Юліяй Шатун за вельмі сціплыя грошы, але высока ацэнены экспертамі на кінафестывалях. Паехаў у кінатэатр «Піянер» на адзін з сеансаў (17:10), дык у 17:05 у касе ўжо не было квіткоў… Ну, хоць парадаваўся за маладую рэжысёрку, што ейны твор выклікаў такі ажыятаж 🙂 Цікава, што першую караткаметражку Ю. Шатун зняла для фестывалю яўрэйскага кіно ў 2011 г., ледзь навучыўшыся трымаць у руках камеру… Дзяўчына заінтрыгавала, дый тэма распаўсюджвання рэкламы па паштовых скрынях, закранутая ў «Заўтра», не чужая мне. Дальбог, пры першай магчымасці ліквідую прабел у сваёй кінаадукацыі.

І пра яўрэяў: яны (мы) паўсюль 🙂 50 год таму быў Іосіф Кабзон, пясняр камсамольцаў-дабравольцаў (1937–2018, хай спіць спакойна), але быў і Грынберг, інжынер па тэхніцы бяспекі перасоўнай механізаванай калоны № 1 Галоўнага ўпраўлення энергетыкі і электрыфікацыі пры Саўміне БССР, які з нагоды ўварвання ў Чэхаславакію выказаўся так: «Прыдумалі Леніна і моляцца на яго, як на д’ябла. Лезем, куды не трэба, а самі як жывем?» Смелае выказванне прыведзена ў артыкуле беларускага гісторыка Аляксандра Кур’яновіча – чытайце тут.

А вось як даказваецца на tut.by тэзіс аб тым, што ўтрыманне бардэляў – прыбытковая справа: «У 1904 г. утрымальніцы дома цярпімасці ў Гродна, Сара і Рэйза Глаз, нават здолелі за кошт уласных сродкаў пабудаваць для бардэля новую двухпавярховую камяніцу» (Таццяна Вароніч, 21.08.2018)…

Дарэчы, пра шахматную алімпіяду ў Батумі і маючы адбыцца 03.10.2018 кангрэс ФІДЭ. Мой прагноз – мужчынская зборная Беларусі апынецца ў другой дзясятцы (каля 14-га месца), жаночая стане крыху ніжэй. Права на правядзенне алімпіяды 2022 г. Мінск даб’ецца – на (сама)рэкламу беларусы не скупіліся, i нават пацярпелы ад БФШ Уладзіслаў Каташук у верасні падтрымаў амбітны праект федэрацыі. На выбарах прэзідэнта ФІДЭ пераможа «Макро», бо Аркадзь Дварковіч позна ўступіў у гульню, а пуцінская прамоцыя хутчэй яму шкодзіць, чым дапамагае. Дый не захочуць многія з дэлегатаў «трэцяга свету», асабліва мусульманскага, падпарадкоўвацца яўрэю, няхай і расійскаму… Хочаце – спрачайцеся.

І без алімпіяды Мінск – даволі шахматны горад 🙂 Здымкі са Старажоўскай і Нямігі, 2017-2018 (справа – рэклама з вітрыны)

«Вольфаў цытатнік»

«Рана ў сваім жыцці я заўважыў, што ніводная падзея ніколі ў газетах карэктна не асвятляецца, але ў Іспаніі [у час грамадзянскай вайны] я ўпершыню ўбачыў, што газетныя справаздачы не маюць аніякага дачынення да фактаў. Калі б яны проста хлусілі, то захоўвалася б прынамсі нейкая сувязь з фактамі…» (Джордж Оруэл, «Азіраючыся на вайну ў Іспаніі», 1943)

«Каму трэба дапамагаць? Дапамагаць трэба тым, хто ўносіць у публічную прастору разнастайнасць. Калі максімальна сцісла сфармуляваць тое, што ведае наша палітычная навука, яна ведае наступнае: канкурэнцыя – гэта жыццё і развіццё, манаполія – гэта інсульт і смерць» (Кацярына Шульман, 25.09.2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

28.09.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 28.09.2018  17:09