Tag Archives: Евгений Кудрявцев (Кастусь Травень)

В. Рубінчык. Азірнуўся не ў слязах

Шалом! Як пастаянныя чытачы ведаюць, мой дзень народзінаў — у канцы чэрвеня. З некаторых пор пачаў не так святкаваць яго, як падбіваць у гэты дзень прамежныя вынікі.

Ужо не рызыкую чотка размяжоўваць усё, што адбылося за год, на добрае і кепскае. Зразумела, што вайна ў суседзяў са шматтысячнымі чалавечымі ахвярамі — гэта пагана, а як наконт хваробы, перажытай увосень?.. Мaжліва, дзякуючы «цытакінаваму шторму» зарабіў імунітэт, якога не дала б ніякая прышчэпка.

Бадай, галоўнае – нікога не здрадзіў ды не падвёў праз уласнае раздзяўбайства. Паўдзельнічаў у цікавых праектах – «Штэтлфэст», рэдактура вялікага французска-беларускага слоўніка, падрыхтоўка фаліянта пра яўрэйскі Слуцк (вось-вось выйдзе друкам), агучка фільма пра ўцекачоў з гета. За «справаздачны» перыяд нашрайбаў з паўсотні фельетонаў — пра справы беларускія, яўрэйскія ды беларуска-яўрэйскія. Сёлета актывізавалася работа майго ютуб-канала (праўда, падпісчыкі па-ранейшаму пералічваюцца на пальцах аднэй рукі).

Тое, што бачыў навокал, энтузіязму не дадавала. Памерла мноства знаёмых: трэнеры па інтэлектуальных гульнях Уладзімір Лебедзеў (уладальнік «дыяментавай савы» з Пінска), Генадзь Лібаў, Аляксандр Паўловіч, Леанід Суднікаў. Таварышы ў літарацкіх шахматных турнірах: Яўген Бяласін, Яўген Кудраўцаў, Уладзімір Сіўчыкаў. Журналісты і даследчыкі: Уладзімір Ляхоўскі (з Ляхоўскім, праўда, толькі завочна быў знаёмы), Адам Мальдзіс, Уладзімір Пучынскі, Барыс Тасман. Авой, і пагаварыць не будзе з кім?..

Не тое каб з кожным часта камунікаваў, але – у прынцыпе, мог бы. Мяркую, год таму ніхто б не адмовіўся ад кантактаў, нават Сіўчыкаў і Суднікаў (каліва напружаныя з імі былі адносіны, ды я ніколі не «ляпаў дзвярыма»).

Досыць нечаканае віншаванне атрымаў 8 мая 2021 г. ад пісьменніка Кудраўцава, ён жа Травень:

Шаноўны дружа, віншую Вас з Сьвятам Перамогі нашых дзядоў і бацькоў. Таксама пасылаю Вам фота нашага ўдзелу ў спаборніцтве. У свой час Вы сваёй тактоўнасьцю, ветлівасьцю і добразычлівасьцю зьвярнулі маю ўвагу і я з ўдзячнасьцю гуляў з вамі чарговую партыю ў шахматы не клапоцячыся аб вынікаў самой гульні. Кастусь Травень.

Гэдак мы збіраліся 21.03.2021 – апошні раз перад фармальнай ліквідацыяй Саюза беларускіх пісьменнікаў. Адказаў я старэйшаму таварышу: «Спадзяюся, знойдуцца яшчэ магчымасці для сустрэч, абмену думкамі». Але больш пабачыцца з ім не выпала — у кастрычніку Я. Кудраўцаў адышоў у лепшы свет.

Баліць і тое, што за апошні год не былі вызвалены (напрыклад, па амністыі ў сувязі з прыняццем новай канстытуцыі) мае даўнія знаёмцы Алесь Бяляцкі, Павел Севярынец, Валянцін Стэфановіч, карэспандэнт belisrael Сяргей Спарыш ды іншыя. Больш за тое, пад раздачу трапілі іншыя людзі, з якімі так ці іначай перасякаўся, – менеджэрка Таццяна Кузіна, філолаг Андрэй Кузнечык, філосаф Уладзімір Мацкевіч. Кузнечыку тры тыдні таму прысудзілі 6 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму, Мацкевічу на днях – 5 гадоў. Тое, што судовыя працэсы адбываліся кялейна, як бы намякае на хісткасць абвінавачванняў… Сярод мэтаў крымінальнага пераследу, выглядае, ці не асноўным было запалохванне моладзі, каб менш разважала і пярэчыла.

Шмат ужо было сказана пра закрыццё ў Беларусі грамадскіх аб’яднанняў, кіраўнікі якіх аблыжна абвяшчаліся «экстрэмістамі», «нягоднікамі», etc., і пра тое, што ажывіліся ідэалагічныя службы, прагныя перапісаць мінулае ды сказіць вобраз сучаснасці. Адзін «разумнік» з дэпутацкім значком дагаварыўся да таго, што Літвы як дзяржавы зараз не існуе…

Напэўна, Сяргей К. — і яго калегі з дзярждумы РФ — слаба вывучалі вялікую і магутную рускую літаратуру, прынамсі не чыталi казку Салтыкова-Шчадрына пра руплівага начальніка-самадура. Нават гэны карыкатурны персанаж, калі яму прапанавалі «зноў закрыць Амерыку», запытаўся: «Але ж гэта, здаецца, ад мяне не залежыць?»

Ды што шараговы дэпутат «палаткі» – тут чалавек, які ўважае сябе за міністра замежных спраў РБ, сустрэўся з Якавам Кедмі – медыяклёвунам, які, раздаючы пагрозы ад імя Расіі на адрас Украіны і Вялікабрытаніі, чамусьці лічыць сябе палітолагам. Нават калі б ізраільскі спецслужбовец, адстаўлены аж 23 (!) гады таму, сапраўды займаўся аналітыкай, кансультавацца з ім – узровень міністра? Між тым «СБ» паведаміла 20.06.2022, што суразмоўцы «зацікаўлена і падрабязна абмяняліся меркаваннямі па самых актуальных пытаннях сусветнага і рэгіянальнага парадку дня». Наступным крокам для Макея будзе, відаць, зацікаўлены дыялог з Амірам Мульнерам – вельмі ўплывовы ў Ізраілі чалавек, з харошай сям’і, мае сувязі міжнароднага характару! Яму, без сумневаў, ёсць што сказаць па «самых актуальных пытаннях» 🙂

Цешыць хіба тое, што публічная сустрэча чыноўніка з прапагандыстам ладзілася не па лініі міністэрства замежных спраў Ізраіля, прынамсі ў акаўнце ізраільскага пасольства ў РБ пра яе ніц няма.

Мнагавата цяпер у Сінявокай карузлікаў, якія лічаць сябе волатамі, лёгка дазваляючы сабе істэрычныя празмерныя рэакцыі… Пра тое ж і гісторыя ў жыллёвым комплексе «Каскад», дзе 48-гадовы палкоўнік міліцыі, немалы чын у сваёй міністэрыі, дастаўшы «люлей» ад падлетка ў двары, пачаў cтраляць па ім і параніў (на шчасце, не смяротна). Нешта падобнае здаралася на Новы 2017-ы год у іншым раёне Мінска, але там: а) міліцыянт быў усё-ткі нявопытны, 23-гадовы; б) супраціўляўся яму дарослы чалавек нападпітку. Паводзіны ж палкоўніка нагадалі пра іншы казус:

24 верасня 2001 года [Авігдор] Ліберман прызнаўся ў Іерусалімскім раённым судзе, што напаў на 12-гадовага хлопчыка з паселішча Тэкоа за тое, што той ударыў яго сына. Інцыдэнт адбыўся ў 1999 годзе ў паселішчы Накдым. Сын распавёў Ліберману, што яго збілі тры хлопчыкі. Ліберман адшукаў аднаго з іх і ўдарыў яго па твары. Хлопчык упаў і  атрымаў траўму. Ліберман схапіў дзіцёнка за руку і за каўнер, адвёў яго ў дом яго бацькоў у Тэкоа і прыгразіў, што нападзе на яго ізноў, калі той завітае ў паселішча Накдым. Ліберману выставілі абвінавачванне ў нападзе і пагрозах. Ён прызнаўся ў здзейсненым і пайшоў на юрыдычную здзелку. У выніку яму быў прысуджаны толькі  штраф у памеры 7500 шэкеляў на карысць дзяржавы і 10000 шэкеляў на карысць пацярпелага – у абмен на тое, што ён абяцаў суду не паўтараць падобнага ў будучыні.

З аднаго боку, Ліберман напаў на 12-гадовага хлопчыка, а не на 16-гадовага. З другога – яму ўсё ж хапіла глуздоў не ўжываць зброю. Пасля 2001 г. прыхільнік сілавога развязання дзіцячых канфліктаў пабываў міністрам транспарту, замежных спраў, абароны, і вось ужо год служыць міністрам фінансаў Ізраіля. Няйначай і тутэйшы ахвіцэр прагне стаць хаця б намеснікам міністра… Ну, я-то крыху супраць, але хто ў мяне зараз пытаецца?

Разам з тым, вяртаючыся да пазітыўных момантаў у ліпені 2021 г. – чэрвені 2022 г., нагадаю пра ўключэнне крыніцы з пітной вадой па дарозе на Камсамольскае возера (учора-сёння, праўда, крыніца зноў не фунцыкліравала, нягледзячы на спякотнае надвор’е). І пра адноўленую працу фантана ў Кіеўскім скверы, а таксама пра вяртанне ў гаспадарчы абарот каштоўных памяшканняў на бульвары Шаўчэнкі (і на вул. Веры Харужай). Але ўсё гэта – у параўнанні з тым, пра што я казаў у пачатку – толькі прыемныя дробязі, якія не мяняюць агульную карціну. Кшталту «мастацкай самадзейнасці» у якой-небудзь ГУЛАГаўскай установе.

Была ў нас каля названага фантана і самадзейнасць, анягож — сам чуў, прычым не далей як пазаўчора. Tам, дзе «ды-джэі Перамен» Кірыл і Ўлад у 2020 г. урубалі Цоя, ансамблі з дома ветэранаў (?) цяпер зайгралі «Рыя-Рыту» і старыя савецкія песні, напрыклад «Ідзе салдат па горадзе…» Публікі сабралося чалавек 20, таму агітпроп ад вядучай («Мы жывем у стабільнай краіне, дзе многае робіцца ў сацыяльнай сферы») развеяўся ў паветры.

Мо лепей перакінулі б рэсурсы на стадыён пры суседняй школе № 35… Абяцанка на стэндзе — рэканструяваць да 28.06.2022, аднак ужо ясна, што ні заўтра, ні пазаўтра стадыёна ў прыстойным выглядзе тут не будзе

Шматпакутны басейн на Кахоўскай, 74 — пісаў у жніўні 2021 г. пра яго «рамонт» з 2018 г., за 300+ дзён справа не зрушылася. Забраць бы яго ў клуба прафсаюзаў (чаго вартае кіраўніцтва ФПБ, яно паказала ўлетку 2020 г.) і аддаць за мінімальны выкуп тым, хто здолеў бы нармальна распарадзіцца пляцоўкай у Мінску-Цэнтральным, стварыўшы тузін-другі працоўных месцаў

Адказ на загадку, выстаўленую 15 чэрвеня г. г. На месцы дома па вул. Кахоўскай, 17 яшчэ 30 год таму было некалькі прыватных дамкоў Кахоўскага завулка. У ХХІ ст. знік завулак з карты горада М., і наўрад ці знойдзецца новы Мойшэ Кульбак (або рэжысёр Ігар Дабралюбаў, каторы «Белыя Росы» зняў), які абмалюе жыццё колішніх ягоных жыхароў.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.06.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.06.2022  23:43

Я оглянулcя поcмотреть… (В. Р.)

Здравы будьте, почтенные! Накануне Дня Победы, омраченного в этом году зверствами «потомков победителей» в Украине, главный пропагандный орган РБ (ладно, один из…) разродился статьей о Минском гетто от Максима О-ва. Не иначе как «подарок» ко Дню незавиcимоcти Израиля — в рамках очередного проекта, продвигаемого при поддержке генпрокуратуры.

Статья вышла сухая, поверхностная, в лучшем случае — на уровне википедии. Очевидно, выставлена ради крикливого заголовка: «Минское гетто стало символом как геноцида белорусского народа, так и гнилой сущности бчб-националистов». И ради тезисов вроде: «Немцы и полицаи те самые носители бчб-символики безнаказанно грабили и убивали обитателей гетто».

Прошлым летом уже выпадало писать, что наличие бело-красно-белых опознавательных знаков у палачей Минского гетто вызывает большие сомнения. Местная вспомогательная полиция таки участвовала в надзоре за узниками (и в облавах), но символика там была иная, если вообще была. Например, летописец гетто Гирш Смоляр (19051993) отмечал в 1980-х:

Утром 7 ноября 1941 г. отряды СС и полиции вместе с большим количеством местных и литовских прислужников фашистов вошли в гетто… Прозвучал приказ сначала по-немецки, затем одетые в черную форму полицаи (за это их называли могильщиками) повторили его по-русски: «Постройтесь в ряды по восемь!..»

Цепкий глаз подпольщика уловил бы сочетание белого и красного, кабы таковое присутствовало на обмундировании.

Да, бело-красно-белый флаг с первых месяцев оккупации пропагандировала коллаборантская «Беларуская народная самапомач», позже — СБМ, БЦР и т. п., однако эти организации не принимали непосредственного участия в минcких погромах.

Подавляющее большинство полицаев, судя по всему, являлись безыдейным сбродом, и на символику плевать хотели. Вряд ли они вчитывалиcь в «Менскую», а затем «Беларускую газэту» — пропагандное издание под редакцией пронацистского деятеля Козловского. Некоторое представление о мотивах и намерениях иcполнителей грязной работы дают, между прочим, советские протоколы допросов палачей Хатыни из 118-го «украинского» полицейского батальона — где там национализм, где «бандеровщина»!

Конечно, в целом белорусских националистов 80-летней давноcти вряд ли можно записать в юдофилы, но и врагами первой величины для узников гетто они не были. Об этом свидетельствует позиция того же Г. Смоляра, одного из лидеров подполья в Минском гетто, и в 1942 г. считавшего некоторых коллаборантов небезнадежными:

В конце 1920-х я встречался с депутатом сейма Соболевским и тогда еще студентом Виленского университета Саковичем, который в 1942 г. возглавил белорусскую полицию (в Минске. В. Р.) В гетто ходили слухи, что Сакович помогал освобождать евреев, которых арестовывала полиция в «русской зоне», и что вообще в глубине души он не был нацистским коллаборантом, а только формально считался им. Я запросил у подпольного руководства разрешения встретиться с Соболевским, сын которого был советским офицером, и с Саковичем, надеясь добиться их поддержки освободительного движения. Мое предложение в подпольном руководстве категорически отвергли…

Из книги «Менскае гета». Мн.: Тэхналогiя, 2002. С. 115.

Так что не следовало бы грести всех под одну гребенку. Были среди националистов откровенные негодяи вроде по заслугам уконтрапупленных советским подпольем Акинчица и Козловского, но были и такие, как Винцент Годлевский, инспектор белорусских школ в 1941 г. Oн пытался минимизировать вред от оккупации, потому в 1942 г. закончил земной путь там, где и тысячи узников гетто, — в Тростенце. Разработчик же бело-красно-белого флага Клавдий Дуж-Душевский реально спасал евреев, даром что не в Минске (а в Литве).

Обозреватель «СБ» приводит, как ему кажется, убедительный пример:

В Национальном архиве Беларуси хранится расписка, рассказывающая про апологетов белорусского национализма и его бчб-символики на оккупированных гитлеровцами белорусских землях. Согласно этому документу Франц Кушель и его супруга Наталья Арсеньева — автор столь боготворимого нынешней оппозицией гимна «Магутны Божа» — получили в пользование две еврейские перины, которые попали на склад минской полиции после первого погрома Минского гетто осенью 1941 года. Факт, говорящий о многом…

Почему гражданин решил, что первый погром в Минском гетто состоялся лишь осенью 1941 г., трудно сказать. Смоляр: «Только в августе 1941 года гетто трижды (14-го, 25-го и 31-го) подверглось массовым облавам, устроенным айнзацкомандами и отрядами литовских фашистов со специально обученными собаками. С побоями и дикими криками тысячи схваченных евреев сгонялись на Юбилейную площадь…» Да вопрос ведь в другом; о зловещей расписке я читаю не в первый раз (и не первый год этот сюжет муссируется). Например, у д-ра наук Марзалюка в январе 2021 г. она фигурировала во множественном числе: «в архивах сохранились расписки о том, что участвовавший в еврейском погроме 7 ноября 1941 года Кушель получил две перины на складе школы минской полиции, — как раз после расстрелов в Минском гетто…» И ни разу в доступных мне источниках никто не то что не воспроизвел документ, но даже не указал шифр, по которому возможно было бы отыскать расписку. «А был ли мальчик?»

Кстати, граждане агитпроповцы, имеющие доступ к архивным материалам, дам бесплатный совет. Вы же любите бросаться фразами вроде «Жертвы обвиняют своих палачей»? Найдите-ка в архиве (хоть Национальном, хоть другом) протесты бывших узников Минского гетто против утверждения в Беларуси бело-красно-белого флага в качестве государственного в сентябре 1991 г. Тридцать лет назад еще живы были сотни людей, прошедших через Минское гетто, уже работали десятки еврейских организаций, а вот поди ж ты; никто (вроде бы) не протестовал против «нового-старого» флага на том основании, что «под ним нас убивали». Говорю «вроде бы» потому, что минимальную вероятность подобных протестов, как незавиcимый иccледователь, не иcключаю всё-таки. Но, по моим сведениям, белорусское еврейство лояльно восприняло смену символики, и отнюдь не «страха ради иудейска» (кого тогда было бояться Кебича, Шушкевича?!)

Уже воспроизводил эту фотографию из газеты «Авив», 3, 1993. Как видим, II съезд Белорусского объединения еврейских организаций и общин шёл на фоне бело-красно-белого флага

Что-то живые люди взялись умирать. Еще в конце осени 2021 г. ушёл писатель Евгений Кудрявцев, писавший под псевдонимом Кастусь Травень. Когда-то с интересом читал я его рассказы в «Нашай Ніве». В 2010-х гг. захаживал он на шахматные турниры в офис Союза белорусских писателей — то один, то с внуком. Не столько сам играл, сколько фотографировал участников «для истории». Однажды шли мы с ним к остановке и беседовали — биография у него была заковыристая, включавшая руководство Быховским советом депутатов.

Е. Кудрявцев 2-й cправа (а год, по-моему, 2019-й)

С шахматным тренером Геннадием Либовым (19612022) я был знаком чуть лучше — в 2003 г. он отозвался на моё предложение сотрудничать в журнале «Шахматы» и продолжил это сотрудничество после того, как меня оттуда «ушли», года три был членом редколлегии (впрочем, согласился опубликовать один материал и в неказённом журнале «Шахматы-плюс»). В 2004 г., помнится, сыграли пару лёгких партий в РЦОПе на К. Маркcа-10, где я ждал его ученицу Лену Климец, да и после его алии (2007) встречались там же. Человек был напористый и несколько себе на уме, любил (само)пиар, но оно понятно: его ученики в 2000-х действительно многого добились (подробнее о тренерcких заcлугах Г. Либова cм. на cайте БФШ). Очень жаль, что так рано ушел Геннадий, сын Юделя.

Г. Либов, фото отcюда

И вот на днях — смерть Станислава Шушкевича, экс-политика, с которым в 1996 г. виделся в ЕГУ (его «лекция» перед нашими и французскими студентами оставила странное послевкусие, но зато я взял автогрaф у человека, вошедшего в историю), а в 2012 г. переписывался по электронной почте. Комический характер имела та переписка… когда-нибудь процитирую, если повезет. Почему-то многие здешние политики поворачивались ко мне «камедным бокам», словно подтверждая старую истину, что от космического до комического один шаг. Пока тот cамый автограф на лиcтовке 1994 г.

***

А-яй, как в воду глядел в январе c. г., когда пейcал о проекте конституции: «конституционная комиссия и рабочая группа не сумели подготовить внятный текст… примеры явного косноязычия см. здесь и тут. Cейчас проект переделывается; обидно должно быть авторам и авторкам, которые несколько месяцев оттачивали формулировки, но что поделаешь. Ну, не задаром оттачивали – может, ещё и медальки за доблестный труд получат».

Правда, медальки обер-бюрократ на этот раз не раздавал — вcё больше почётные грамотки, но… Белоруccкие читатели, приcылайте раccказы о том, как ваша жизнь (не) улучшилаcь поcле 15.03.2022, даты вcтупления в cилу «иcправленной» коcнетуции. Узнаем вмеcте, по труду ли чеcть 🙂

Вольф Рубинчик, г. Минск

05.05.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 05.05.2022  23:21