Ад перакладчыка. Для лепшага разумення пісьма 1965 года, што публікуецца далей (яго перадала ў рэдакцыю belisrael.info дачка Вульфа Сосенскага Раіса, якая жыве ў Ізраілі), раю папярэдне пачытаць артыкулы кандыдата філалагічных навук Віктара Жыбуля, прысвечаныя аўтару пісьма: «Ад легенды да icціны: фалькларыст і міфатворца Вульф Сосенскі» (ёсць і пераклад на рускую), «Вульф Сосенский – культурный деятель из местечка Долгиново». Не абы-якую цікавасць уяўляе таксама падборка народных апавяданняў і жартаў ад В. Сосенскага, падрыхтаваная тым жа В. Жыбулем.

Калі коратка, то Вульф Абелевіч Сосенскі (1883–1969) – важная постаць нашай агульнай гісторыі і культуры, адзін з першых яўрэяў, які свядома пачаў пісаць па-беларуску. Недахоп фармальнай адукацыі (які аўтар шчыра прызнаваў: «мой універсітэт – само жыццё») Сосенскі часткова кампенсаваў энергіяй і здаровым глуздам. Да таго ж вы ўбачыце, што ён валодаў адметным пачуццём гумару а-ля шолахаўскі дзед Шчукар. Наўрад ці ў ЦК кампартыі Беларусі часта ішлі звароты з філасофскімі развагамі і агаворкамі кшталту: «Што? Не праўда?! Пагэтаму прашу прабачэння». І я не думаю, што за некалькі месяцаў да ад’езду ў Ізраіль (у 1966 г.) 82-гадовага старога насамрэч цікавілі «час пяцідзесяцігоддзя Кастрычніцкай рэвалюцыі і стогадовы юбілей нараджэння У. І. Леніна». Хутчэй за ўсё, згадка пра дарагія ўладам юбілеі была тактычным ходам, каб атрымальнікі ліста заварушыліся… Зрэшты, пра рэакцыю на зварот мне нічога не вядома; хіба па сутнасці яе і не было, у лепшым выпадку Сосенскаму прыслалі якую-небудзь адпіску.

Я прыслухаўся да парады Віктара Жыбуля адносна твораў Вульфа Сосенскага («сёння… напэўна, варта арыентавацца найперш на сучасныя правапісныя нормы, з адпаведнымі граматычнымі і арфаграфічнымі праўкамі») і для публікацыі падрэдагаваў тэкст пісьма, захаваўшы, аднак, некаторыя своеасаблівыя рысы арыгіналу. У Латвіі, дзе Сосенскі жыў у 1965 г., няпроста было знайсці друкарскую машынку з беларускім шрыфтам, дзе фігуравалі б «і» ды «ў». Як выглядала першая старонка арыгіналу, шаноўныя чытачы могуць бачыць на ілюстрацыі.

В. Рубінчык, г. Мінск

* * *

Горад Мiнск, ЦК КПБ.

Копiя: Інстытут Літаратуры ім. Я. Купалы, IМЭФ.

Шаноўныя сябры! Да гэтага, што я маю тут пісаць, каб Вам было ясна, знаходжу патрэбным сказаць некалькі слоў пра сваё мінулае.

З 1903 года я распаўсюджваў нелегальную літаратуру. У другой палове 1906 года нелегальшчыны дзень у дзень стала менш і менш прыбываць. Разам зусім знікла. Сувязь з Мінскам, Смаргонню і Полацкам парвалася. Большасць астатніх дзеячоў мясцовай арганізацыі Д.С.Д.Р.П.Б., якім раней удалося не быць арыштаванымі, потайна пакінулі свае гнёзды і, нібы птушкі, разляцеліся хто куды. Адны за межамі краіны, другія – туды, дзе ўдасца сабе кавалак хлеба зарабляць, ды каб дачакаць лепшых надзейных дзён перамогі…

Мая актыўная дзейнасць на гэтай ніве зусім аслабла. Мне, маладому, з вялікім запалам гарачай душы юнаку, прывыкшаму да высокага ўзлёту, [да таго, каб] быць у самым агні барацьбы, спакойна не сядзелася, я імкнуўся шукаць новыя і новыя дарогі жыцця. Я надта сумаваў, маркоціўся па рэвалюцыі, але дарогі не знайшоў. Я толькі зразумеў, што гэта яшчэ не канец. Трэба прызнаць, што барацьба за лепшае і прыгожае не толькі што не спыняецца, а толькі пачынаецца. Ціхенька заснула, быццам спіць, але не спалі, употайку працавалі.

Мае знаёмыя, добрыя хлопцы-студэнты, браты Радзевічы з-пад Крайска, пазнаёмілі мяне з першай газетай у беларускай мове «Наша доля». Па іх просьбе я пачаў яе распаўсюджваць, на бяду царская ўлада газету закрыла. Зараз жа выйшла другая, «Наша ніва», гэтую я яшчэ рупней узяўся распаўсюджваць. Галодныя людзі газету бяруць, з рук ірвуць, чытаць хочуць. Такой гарачай літаратуры, якая была, цяпер няма. Але гэтым адным не магу задавальняцца, сама справа паказвае, што газеце патрабуецца матэрыял для асвятлення жыццёвага працэсу працоўнага чалавека. Народ мусіць бачыць сябе на друкаваных радках гэтай газеты. Вось і пачаў я дасылаць у «Нашу ніву» карэспандэнцыі. Пісака я няважны, кравец па прафесіі, але што напісаў, даслаў. Усё друкуюць.

Здаецца, добра! А мне ўсё гэта паказваецца замала, адчуваю, нечага не хапае. Я пачаў думаць, меркаваць. Гэта, што сам пішу, кропля ў моры, і малое яна мае значэнне, бо дзеля развіцця беларускай літаратуры не хапае інтэлігентных вучоных мужоў (сіл). Факт той, калі мае няграматныя лісты рэдакцыя друкуе, пагэтаму я павінен парупіцца шукаць разумных, пісьменных людзей, такіх, што пісаць умеюць, і падахвочваць іх, каб пісалі. Гэта дасць магчымасць газеце шырэй і болей развівацца, распаўсюджвацца. Пераканаўшыся ў гэтым, я ўжо бачыў карысць з таго, што я маю на ўвазе зрабіць, і зараз жа прыступіў да рэалізацыі задуманых спраў.

Вось я звярнуўся да вядомага рэвалюцыянера Янкі Адама Адорскага. Ён шчыра чытае газету «Наша Ніва», а пісаць адмовіўся. Чытаць буду, пісаць не буду – не хачу і ўсё! Кепска, але нічога, я накіраваўся ў вёску да Міколы Аношкі. З вялікім задавальненнем ён мяне выслухаў. «Як жа, – кажа ён, – трэба пісаць! Гэта ж не чужая, свая, рабочая, сялянская газета, у сваёй мове. Чаму не пісаць?!» Ягоныя артыкулы займалі пачэснае месца на балонках газеты «Наша Ніва».

Але і гэта мяне не супакоіць. Нешта другое турбоціць маю галаву. Яшчэ мною мала дасягнута, нечага не хапае ў маёй душы. Паэтаў мала. А ў Даўгіноўскай школе – настаўнік Карнейчык Іван Дзянісавіч, родам з Драгічына, паэт. Чаму яму як паэту не працаваць на беларускай ніве??! У роднай мове!

Як учапіўся я за яго полы і не адстаў, пакуль згадзіўся пісаць па-беларуску. Яго вершы друкаваліся на старонках газеты «Наша Ніва». Праз кароткі час спатыкаю старую знаёмую, гімназістку Мэры Гардон, яна мае знаёмага здольнага хлопца, што ёмка вершы складае, але яго не друкуюць. «Дай мне яго сюды, – кажу, – паглядзець, які ён». «Да цябе прыйдзе», – кажа яна. Хутка з’явіўся ка мне пасадскі хлопец – Плаўнік Самуіл, Хаімаў сын. Праўды, з ім мне трошкі прыйшлося папрацаваць так, што з яго выйшаў чалавек, які ўзбагаціў беларускую літаратуру, і гэты Змітрок Бядуля мяне перарос. Я гэтаму вельмі рад і таму, што ўсё гэта выйшла з маіх рук.

Помню выпадак у «Нашай ніве». Янка Купала казаў: «Добра будзе, калі новае пакаленне нас перерасце». Гэта яшчэ не ўсё. Пералік маёй працы досыць вялікі, але не надта здатны. Я адчуваю слабасць у маёй душы, і [гэта] не можа мяне [не] хваляваць, бо трэба было мець больш, чым я маю.

Я ўжо ў гадах сталасці (82 гады), але ва ўсім вінаваты мой паганы лёс, мая даўгагадовая праца. Праца не аднойчы гінула, свету не ўбачыўшы. Ды ў мяне яшчэ адзін недахоп, тое, што не вучыўся, мой універсітэт – само жыццё. Я толькі некалькі разоў прайшоў па Віленскай беларускай гімназіі (па справах асветы). Экзамен я атрымаў у 2-й Дэфензіве ў Маладзечне, 11 мая 1922 г., ад чаго я навечна застаўся калекам. Пакуль што трэба нам на гэтым спыніцца.

Цяпер аб важным і галоўным, што нас цікавіць. Пытанне, ці павінен загінуць рукапіс?! Думаецца, што не! Рукапіс не павінен прападаць. Ён мусіць быць захаваны, ды пры ўсялякай патрэбе быць наяве. Хай гадамі, вякамі, ён мусіць служыць сведкам усіх падзей гісторыі народу. Так разумны, чэсны чалавек адкажа на гэтае пытанне. Ленін казаў: вучыцца гістарычнаму ў гісторыі – знаходзіць сэнс вялікай вартасці. Яшчэ ён казаў: прайшоў учарашні дзень, можна сабе ўявіць, што будзе заўтра, і г. д.

Не памятаю ўжо, дзе я гэта бачыў, каб паказаць, дзе гэта сказана. Максім Горкі гаварыў: «Чалавек – гэта гучыць горда».

Пры гэтым прыкладаю тры дакументы, якія сведчаць аб нядбайнасці і пагардлівых адносінах некаторых нядобрасумленных людзей да цікавых і важных спраў, што маюць вялікае, гістарычнае значэнне. Ды не толькі, што іх не выяўляюць, дык іх нішчаць, каб пра такіх і ўспаміну не было. Такія дзеі паганых людзей. Нарабляюць шкоду народу.

Дарагія сябры! Верце, прашу вас! Не хочацца вас турбаваць справамі, якія могуць паказацца надта дробнымі і няважнымі проціў усіх спраў і задач, якія сягоння стаяць перад намі. Але ж мама-зямля такая вялікая! Састаіць нават з дробных-драбнюсенькіх пылінак, згушчаных у адзін кавалак. Увогуле, усе вялікія, ды нат важныя справы пачынаюцца з драбязгоў. Што? Не праўда?! Пагэтаму прашу прабачэння.

Дарагія сябры! Можа, вам калі-небудзь давялося бачыць газету «Наша ніва» № 25, за 1909 год, у тым нумары ёсць зацемка, напісаная маёй рукой і маім подпісам скарочана «В. Сос-кі» і «Кра-скі», у той час звычайна так ужо вялося, што большасць падпісваліся ініцыяламі.

Я шмат разоў падпісваў «В. С.», або «В-скі». Вялікае няшчасце раптам здарылася за распаўсюджванне беларускай газеты. Даўгінаўскі прыстаў Бурак адправіў мяне ў Вілейку, дзе я прасядзеў тры месяцы ў аседцы. Толькі што вярнуўся да хаты, зараз ка мне Красоўскі з вёскі Аношкі прыбег, ахапіў мяне за шыю і за голышаў так моцна, што мой тата з мамай перапалохаліся. Яны ніколі не бачылі, каб стары чалавек так плакаў. «Ай, ты мой Вульхочка, ужо нашага Міколы няма. Ворагі нашы яго атруцілі, ай, ой» і г. д.

Усе мае нервы загарэліся, тут крыўды і жалобы, а Красоўскі працягвае: «ой наш родненькі, наш добранькі ўжо пахаваны… Трэба аб гэтым паведаміць у Вільню». Тэлефона там не было. Дай, кажу, супакоімся.

Чаму сам адразу не напісаў аб гэтым здарэнні? Красоўскі ў роспачы адказвае, што каб на мае плечы стаяла твая галава, я пісаў бы, альбо няхай бы гэта было наадварот! Я б загінуў, а Мікола жыў. Вось пра мяне ён напісаў бы. Ён усё ўмеў, а я ж палена, тупая сякера. Ведаў бы як мне пісаць, я хутка напісаў бы, мы б абодва падпісаліся. Не мог тады пра гэтага цудоўнага чалавека ўсё напісаць; калі б напісаў, усё роўна рэдакцыя не надрукавала б, а калі б надрукавала, ёй не мінула б тое, што і газету «Наша доля».

У 1949 г. я моцна захварэў. Лежачы прыкаваным да ложку, перад маімі вачыма ўся мая мінуласць прайшла, пра ўсё ўспомніў я. Тады і Мікалай Аношка стаў перада мной. Я схапіў паперу, аловак і пачаў пісаць. Не мог думаць тады пісаць прыгожа і літаратурна, мне хацелася пісаць так, каб гэты чалавек не застаўся забытым, каб Беларусь ведала і помніла свайго мудрага і добрага сына. Вось як напісаў, паслаў у газету «Советская Белоруссия».

З Мінска мне прыйшоў адказ, гл. № 1, падпісаў Ярмілаў. Я зноў звярнуўся з пісьмом у рэдакцыю, мне адказалі, гл. № 2, падпісаў А. Сакалоў. Я на гэтым супакоіўся, спадзяваўся, што з гэтага некалі будзе нейкая карысць.

У тыя гады жыў у мяне вядомы Сахараў Сяргей Пятровіч. Ён капашыўся ў маім архіве і знайшоў некалькі лісткоў майго чарнавіка, у якім пісалася пра Міколу Аношку. Ён, Сахараў С. П., надта зацікаўлены ўсім гэтым, не паленаваўся напісаць артыкул пра Міколу Аношку. Не памятаю, ён сам ці я, гэты артыкул пераслаў у газету «ЛіМ». Але адтуль ні слуху, ні духу аб гэтым, што ім паслана. Адповедзі не далі. Спусціўшы некалькі гадоў, мне ўспомнілася рэвалюцыя 1905 г. і вялікі ўдзел Мікалая Аношкі ў той рэвалюцыі.

Мяне цікавіла ведаць, ці ўсё тое я запісаў, што для партыі і народу гэта мае вялікую вартасць і значэнне. Гэта ж гісторыя! Я напісаў ліст у партархіў Мінска, гл. № 3, подпіс тав. Мяшкоў. Гэта не аправяргальны факт.

Вось цяпер з’яўляецца пытанне, дзе гэтыя рукапісы?! Чаму загінулі?

Прашу Вас, калі ласка, садзейнічаць, каб гэтыя вышэйупамянутыя рукапісы адшукаліся, ды каб мог атрымліваць вопіс гэтых рукапісаў. Цяпер, калі надыходзіць час пяцідзесяцігоддзя Кастрычніцкай рэвалюцыі і стогадовы юбілей нараджэння У. І. Леніна, якраз цяпер патрабуюцца гэтыя матэрыялы дзеля ўспамінаў.

Хай новае, маладое пакаленне знойдзе ў гэтым уяўленне аб тых барацьбітах, іх бацьках і дзядах, што сваімі целамі і душой кавалі зброю дзеля барацьбы за новае, перадавое жыццё, якому прысвоена імя – свабода, мір, труд, брацтва і роўнасць па ўсёй зямлі! Камунізм.

З сяброўскім прывітаннем (В. Сосенскі).

28 лістапада 1965 г.

Адрас: Латвійская ССР.

Ст. Ікшкіле.

Даўгавас вул., № 30а.

В. Сосенскаму.

Здымкi розных гадоў. Публікуюцца ўпершыню. На апошнiм – В. Сосенскі з дачкой Раяй / Снимки разных лет. Публикуются впервые. На последнем – В. Сосенский с дочерью Раей

* * *

Город Минск, ЦК КПБ.

Копия: Институт Литературы им. Я.Купалы,

ИИЭФ [Институт искусствоведения, этнографии и фольклора Академии наук БССР].

Уважаемые друзья! До того, что я должен здесь написать, чтобы Вам было ясно, считаю нужным сказать несколько слов о своем прошлом.

С 1903 года я распространял нелегальную литературу. Во второй половине 1906 года нелегальщины изо дня в день стало меньше и меньше прибывать. И вдруг совсем пропала. Связь с Минском, Сморгонью и Полоцком порвалась. Большинство оставшихся деятелей местной организации Д.С.Д.Р.П.Б. (социал-демократов – прим. перев.), кому раньше удалось избежать ареста, тайно покинули свои гнёзда и, словно птицы, разлетелись кто куда. Одни – за границы страны, другие – туда, где удастся себе кусок хлеба зарабатывать, и чтобы дождаться лучших, надёжных дней победы…

Моя активная деятельность на этой ниве совсем ослабла. Мне, молодому, с большим запалом горячей души, юноше, привыкшему к высокому полёту, к тому, чтобы быть в самом огне борьбы, спокойно не сиделось, я стремился искать новые и новые пути жизни. Я очень скучал, грустил по революции, но дороги не нашёл. Я только понял, что это ещё не конец. Надо признать, что борьба за лучшее и прекрасное не только не прекращается, а лишь начинается. Тихонько заснула, будто спит, но борцы не спали, тайно работали.

Мои знакомые, хорошие ребята, студенты братья Родзевичы из-под Крайска, пазнакомили меня с первой газетой на белорусском языке «Наша доля». По их просьбе я начал ее распространять, но, на беду, царская власть газету эту закрыла. Теперь же вышла другая, «Наша ніва», эту я еще старательней взялся распространять. Голодные люди газету берут, из рук рвут, читать хотят. Такой горячей литературы, которая была, теперь нет. Но этим одним не могу довольствоваться, само дело показывает, что газете требуется материал для освещения жизненного процесса трудящихся. Народ должен видеть себя в печатных строках этой газеты. Вот и начал я присылать в «Нашу ніву» корреспонденции. Писака я неважный, портной по профессии, но что написал, послал. Всё печатают.

Вроде бы, хорошо! А мне всего этого кажется слишком мало, чувствую, чего-то недостаёт. Я начал думать, прикидывать. То что сам пишу, капля в море, и малое она имеет значение, так как для развития белорусской литературы, не хватает интеллигентных ученых мужей (сил). Если уж мои неграмотные письма редакция печатает, то я должен постараться найти умных, грамотных людей, таких, которые писать умеют, и заинтересовывать их, чтобы писали. Это даст возможность газете шире и лучше развиваться, распространяться.

Убедившись в этом, я уже видел пользу от того, что я намерен сделать, и сразу же приступил к реализации задуманных дел.

Вот я обратился к известному революционеру Янке Адаму Адорскому. Он открыто читает газету «Наша Ніва», а писать отказался. Читать буду, писать не буду – не хочу, и всё! Плохо, но ничего, я направился в деревню к Миколе Аношко. С большим удовольствием он меня выслушал: «как же», говорит он, «надо писать! Это же не чужая, своя рабочая, крестьянская газета, на своём языке. Почему не писать?!» Его статьи занимали почетное место на страницах газеты «Наша ніва».

Но и это меня не успокоило. Что-то другое беспокоит мою голову. Еще мною мало достигнуто, чего-то не хватает в моей душе. Поэтов мало. А в Долгиновской школе – учитель Корнейчик Иван Денисович, родом из Дрогичина, поэт. Почему ему как поэту не работать на белорусской ниве??! На родном языке!

Как ухватился я за его полы и не отстал, пока он не согласился писать по-белорусски. Его стихи печатались на страницах газеты «Наша ніва». Через короткое время встречаю старую знакомую гимназистку Мэри Гордон, она знает способного парня, который умело стихи сочиняет, но его не печатают. «Дай мне его сюда», говорю, «посмотреть, какой он». «К тебе придёт», – говорит она. Скоро пришел ко мне парень из Посадца – Плавник Самуил, Хаимов сын. Правда, с ним мне немного пришлось поработать так, что из него вышел человек, обогативший белорусскую литературу, и этот Змитрок Бядуля и меня перерос. Я этому очень рад и тому, что всё это вышло из моих рук. Помню случай в «Нашай ніве», Янка Купала говорил: «Хорошо будет, если новое поколение поэтов нас перарастет». Это еще не всё. Объём моей работы достаточно большой, но не слишком высокого уровня. Я чувствую слабость в моей душе, и это не может меня [не] волновать, ведь нужно было достичь большего, чем я имею.

Я уже в почтенном возрасте (82 года), но во всём виновата моя поганая судьба, моя многолетняя работа. Мои труды не однажды погибали, света не увидев. Да у меня и ещё один недостаток, то, что я не учился; мой университет – сама жизнь. Я только несколько раз прошёл по Виленской белорусской гимназии (по делам просвещения). Экзамен я «сдал» во 2-ой дефензиве в Молодечно, 11 мая 1922 г., из-за чего навеки остался калекой. Пока что нужно нам на этом остановиться.

Теперь о важном и главном, что нас интересует. Вопрос, должна ли погибнуть рукопись?! Думается, что нет! Рукопись не должна пропадать. Она должна быть сохранена, и при любой необходимости быть доступной. Пусть годами, веками, она должна служить свидетелем всех событий истории народа. Так умный, честный человек ответит на этот вопрос. Ленин говорил: учиться историческому в истории – значит находить смысл большой ценности. Еще он говорил: изучив вчерашний день можно себе представить, что будет завтра, и т. д.

Не помню уже, где я это видел, чтобы показать, где это сказано. Максим Горький говорил: «Человек – это звучит гордо».

При этом прилагаю три документа, которые свидетельствуют о халатности и пренебрежительном отношении некоторых недобросовестных людей к интересным и важным делам, которые имеют большое, историческое значение. Не только их не показывают публике, но и уничтожают, чтобы об этих делах и воспоминаний не было. Такие действия скверных людей. Наносят вред народу.

Дорогие друзья! Верьте, прошу вас! Не хочется вас беспокоить делами, которые могут показаться чересчур мелкими и неважными в сравнении со всеми делами и задачами, которые сегодня стоят перед нами. Но ведь мама-земля такая большая! Состоит из очень маленьких пылинок, собранных в один ломоть. Вообще все большие, и даже важные дела начинаются с мелочи. Что? Не правда?! В таком случае прошу прощения.

Дорогие друзья! Может, вам когда-нибудь придётся видеть газету «Наша ніва» № 25, за 1909 год, в том номере есть заметка, написанная моей рукой и с моей подписью, сокращённо В. Сос-кий и Кра-ский, в то время обычно так уж велось, что большинство подписывалось инициалами.

Я много раз подписывал В. С. или В-ский. Большое несчастье вдруг случилось из-за распространения белорусской газеты «Наша ніва». Долгиновский пристав Бурак отправил меня в Вилейку, где я просидел три месяца в тюрьме. Только вернулся домой, сразу же ко мне Красовский из деревни Аношки прибежал, схватил меня за шею так сильно, что мой папа с мамой перепугались. Они никогда не видели, чтобы старый человек так плакал. «Ай, ты мой Вульфочка, уже нашего Миколы нет. Враги наши его отравили, ай, ой» и т. д.

Все мои нервы загорелись, тут обиды и жалобы, а Красовский продолжает: «ой, наш родненький, наш добренький уже похоронен…» Надо об этом сообщить в Вильно. Телефона там не было. Дай, говорю, успокоимся. Почему сам сразу не написал об этом случае? Красовский в отчаянии отвечает, что, если бы на моих плечах стояла твоя голова, я писал бы, или пускай бы это было наоборот! Я бы погиб. А Микола бы жил, вот обо мне он написал бы. Он всё умел, а я же полено, тупой топор. Знал бы, как мне писать, я бы скоро написал, мы бы оба подписались.

Не мог тогда я о том чудесном человеке всё написать, если б написал, всё равно редакция не напечатала бы, а если бы напечатала, её бы ждало то, что и газету «Наша доля».

В 1949 г. я сильно заболел. Когда лежал прикованным к кровати, перед моими глазами всё моё прошлое пронеслось, обо всём вспомнил я. Тогда и Микола Аношко встал передо мной. Я схватил бумагу, карандаш и начал писать. Не мог думать тогда о том, чтобы писать красиво и литературно, мне хотелось писать так, чтобы этот человек не остался забытым, чтобы Беларусь знала и помнила своего мудрого и доброго сына. Вот как написал, так и отправил в газету «Советская Белоруссия».

Из Минска мне пришёл ответ, см. № 1, подписал Ермилов. Я снова обратился с письмом в редакцию, мне ответили, см. № 2, подписал А. Соколов. Я на этом успокоился, надеялся, что с этого когда-нибудь будет какая-то польза.

В те годы жил у меня известный Сахаров Сергей Петрович. Он копошился в моем архиве и нашёл несколько листков моего черновика, в котором писалось о Миколе Аношко. Он, Сахаров С. П., очень заинтересованный всем этим, не поленился написать статью о Миколе Аношко. Не помню, он сам или я эту статью переслал в газету «Літаратура і мастацтва». Но оттуда ни слуху ни духу о том, что им послано. Ответа не дали. Несколько лет спустя мне вспомнилась Революция 1905 г. и большое участие Миколы Аношко в той революции. Меня интересовало, всё ли то, что я записал, имеет для партии и народа большую ценность и значение. Это же история! Я написал письмо в партархив Минска, см. № 3, подпись тов. Мешков. Это неопровержимый факт.

Вот теперь встаёт вопрос, где эти рукописи?! Почему погибли?

Прошу вас, пожалуйста, посодействовать, чтобы эти вышеупомянутые рукописи отыскались, и чтобы мог получить опись этих рукописей. Сейчас, когда приближается время пятидесятилетия Октябрьской революции и столетний юбилей рождения В. И. Ленина, как раз сейчас требуются эти материалы для воспоминаний.

Пусть новое, молодое поколение найдёт в этом представление о тех борцах, своих родителях и дедах, что своими телами и душой ковали оружие для борьбы за новую, передовую жизнь, которой присвоено имя – свобода, мир, труд, братство и равенство по всей земле! Коммунизм.

С дружеским приветом (В. Сосенский).

28 ноября 1965 г.

Адрес: Латвийская ССР,

ст. Икшкиле,

Даугавас ул. № 30а,

В. Сосенскому.

(перевёл с белорусского Вольф Рубинчик)

Опубликовано 18.11.2018  23:13

От редакции belisrael. Напоминаю о важности поддержки сайта. Это необходимо не только для оплаты расходов по его содержанию и развитию, но и даст возможность достойно поощрять тех, кто давно проявил себя, тратит немало времени на подготовку интересных публикаций, а также привлечь новых авторов. Еще одним из пунктов является помощь в издании ряда книг.

Отклики:

Viktar Zhybul 19.11.2018 в 16:25 Я падрыхтаваў да друку ўспаміны В. Сосенскага “Цёмныя шыбы майго акна”, дзе пра многае з гэтага (у тым ліку пра катаваньні ў маладзечанскай дэфэнзыве) выкладзена нашмат падрабязьней. Дзякую за публікацыю, у тым ліку здымкі з архіву Раісы Сосенскай, якіх я раней ня бачыў.  

Анатоль Сідарэвіч (21.11.2018): Расчулілі вы мяне. Чытаў ліст, смяяўся і плакаў. Гумар у дзеда пачатку ХХ ст. Нашаніўскі. Такога цяпер няма. І каштоўны гістарычны дакумент. Некалі мо выдадуць Збор твораў Бядулі з непашкоджаным “Язэпам Крушынскім”, яго другім томам, дык гэты дакумент будзе там самы раз. Мне ён цікавы і як гісторыку сацыялістычнага руху. Як Вульф Сосенскі апісвае затуханне рэвалюцыі ў 1906-м! І здымкі. Той яшчэ дзед! Чытаючы, успомніў Саламона Вульфавіча Фраймана са Смалявічаў, ягоны гумар, гумар чалавека старой даты. “Не то, что нынешнее племя…”