Tag Archives: Мартин Бубер

Владимир Мацкевич. Этого не может быть

Fb, 12 июня 2021, 18:06

Этого не может быть

(Люди, которые играют в игры)

Фото отсюда

В «Онтологии Знака» я называл фундаментальную мировоззренческую ошибку Максима Знака – он работал там, где нужно было сражаться, или, иначе, спутал игру с деятельностью. С режимом нужно было играть, бороться, сражаться, воевать. Вместо этого штаб Бабарико, а потом объединённый штаб участвовали в проекте, то есть, работали по заранее продуманному плану, где все действия продуманы для себя, и не учитывают того, что противник будет поступать по-своему.

«Проект» Бабарико-Знака вообще не содержал такой категории, как «противник». Для них режим был не противником, не врагом, а просто условием (да, неблагоприятным) реализации их проекта.

А режим с ними боролся и воевал. А на войне, как на войне. Одной из главных забот на войне – не дать противнику реализовать его планы и замысел.

Знак для Лукашенко – враг, а Лукашенко для Знака – просто помеха в реализации его проекта.

Это я ещё раз, по-просту, фиксирую онтологическую проблему современности – культура и цивилизация возникают, растут и развиваются в игре, борьбе и единстве противоположностей. А суть актуального состояния и перспективного развития культуры и цивилизации схватывается онтологией игры (диалога в Буберовском смысле). Не в онтологии деятельности, а в онтологии мыследеятельности.

Но для простоты оставим онтологические проблемы и метафизику за рамками, останемся с онтическим («онтика» — философская категория; мышление о сущем, но не о бытии сущего, нефилософское мышление) представлением об игре.

Онтика игры уже прочно вошла в нарратив современного мира.

Категория игры в квазиметафизическом смысле стала популярной после успеха книги «Игра в бисер» Германа Гессе, вышедшей в свет в 1943 году.

За пять лет до этого вышла книга Йохана Хёйзинги «Homo ludens».

Математическая «Теория игр» развивала теоретико-множественные и кибернетические представления, вошла в корпус методов экономики, военной стратегии.

Ну, а после Эрика Берна категория игры стала модной у миллионов образованных любителей читать.

Вспомним Хёйзингу:

«Отмечая убывание игры в современной цивилизации, Хёйзинга предостерегает о возможности крушения культуры в варварство и хаос».

Как это понимать?

Бытие человека (Lebenswelt), как и человечества, не однородно. Это комплекс из трёх (как минимум) различных модусов существования, и того, что называют жизнью, из того, чем человек занят в деятельности, и из игры.

В народном сознании это схватывается различными поговорками (жемчужинами народной мудрости, «максимами и рефлексиями»), например:

«Делу время, потехе час» (деятельность и игра).

«Пенсия — время пожить для себя» (деятельность и жизнь).

То есть, если целое бытия равно сумме: Б=Ж+Д+И (жизнь, как таковая, плюс работа, плюс забавы, игры, включая агон, борьбу и состязательность), то все три модуса могут содержаться в бытии в разных пропорциях.

Кто-то может прожигать жизнь, никогда не работая, а кто-то вкалывает, как лошадь, чтобы хоть как-то заработать на жизнь.

Время в бытии — неделимый ресурс. И это время распределяется между просто жизнью, работой и игрой (свободой).

Об этом Хёйзинга и говорит, но не про отдельного человека, а про человечество в контексте культуры и цивилизации.

Если доля игры в культуре сокращается, уступая время работе (деятельности), или жизненным отправлениям (еда, сон, отдых, болезнь, борьба за выживание), то культура деградирует.

Деградация культуры (в масштабах человечества, или его больших частей — наций) ведёт и к деградации отдельного человека. Человек теряет ориентиры, утрачивает способность мыслить, рефлектировать, понимать.

Ну, а теперь о том, для чего это введение.

Games People Play

Многие годы я задавал себе и другим один и тот же вопрос про Беларусь:

«Как мы допустили такое со своей страной?»

В 2020 году я задавал дополнительный вопрос:

«Почему мы не смогли? Не смогли, хотя всё складывалось очень благоприятно, и “звёзды сошлись”?»

Сейчас я задаюсь ещё более конкретным вопросом:

«Как мы так можем? Почему мы терпим всё это?»

Многие скептически относятся к «теориям игры» Эрика Берна. Некоторые даже считают транзактный анализ лженаукой, как и весь психоанализ. Если рассматривать это как науку, то я согласен. Но суть дела не в научности.

Берн внёс в представление об игре компонент бессознательного.

Люди, которые играют в игры по Берну, не осознают, что они играют. Они уверены, что живут. Не играют, не работают, а просто так живут.

Когда-то Савик Шустер вёл ток-шоу про футбол. Он начинал каждую передачу словами: «Эта передача про футбол. Футбол – это жизнь. Значит, эта передача про жизнь».

Это, конечно, пустое красноречие, футбол — это футбол, а жизнь — это жизнь.

Но «люди, которые играют в игры» по Эрику Берну, именно так и живут. Они разыгрывают игровые сценарии, будучи уверенными, что просто так живут.

Берн утверждает, что они разыгрывают свои роли бессознательно. То есть, сценарии запрятаны глубоко в психике, не осознаются играющими. Им не кажется, они уверены, что живут.

Терапия по Берну — это рефлексия, выведение бессознательного на уровень сознания.

Или обучение человека тому, чтобы различать игру и жизнь, жизнь от игры.

В каких бы пропорциях бытие человека, нации, или человечества ни заполнялось жизнью, деятельностью и игрой, всё будет в порядке, если мы различаем: вот жизнь, а вот игра, и вот работа. Различаем и не путаем.

А путаница этих модусов приводит к ужасным последствиям.

Отвечая на заданные здесь вопросы, я могу сказать, что мы допустили всё, что происходит в стране, что делается с нашей страной, именно потому, что не видим границ между жизнью, деятельностью и игрой.

Но всё равно, мы живём, работаем и играем.

Живём играючи, понарошку.

Работаем, делая вид, что работаем.

Играем так, «как будто бы корову проигрываем», то есть, с головой уходим в игру, живём ею.

В «Онтологии Знака» я различал онтологию деятельности и онтологию игры. Сейчас мне важнее различать жизнь и игру.

Всё, что присутствует в жизни, в игре приобретает другой смысл и значение.

Люди становятся персонажами, вещи становятся игрушками, мир становится полем игры.

В футбол можно играть на лужайке, в огороде, на лесной поляне. Всё это становится импровизированным футбольным полем, не переставая быть тем, чем является в жизни. И гонять по этому полю можно консервную банку.

Но это забавы.

Есть игры посерьёзней.

Например, тайные общества (масоны, розенкрейцеры и т.п.), или субкультурные сообщества (хиппи, металлисты, скинхеды и пр.).

Есть ещё реконструкторы.

Реконструкторы играют в индейцев, в битву при Ватерлоо, в Грюнвальдскую битву, в рыцарские турниры.

Реконструкторы различают игру и жизнь. В игре реконструктор может быть французским гренадёром или тевтонским рыцарем, а по жизни он бухгалтер, или топ-менеджер, студент, или доцент.

Но вот люди, украшающие свои «ауди» и «мерседесы» надписями «На Берлин!», или «Можем повторить!», подобны реконструкторам, «попутавшим берега», потерявшим границы игры и жизни. Они ездят на современных немецких машинах, а живут в воображаемой реальности ВОВ. Они не играют в давно прошедшую войну, они живут в её продолжении.

Таких людей можно считать фриками. Как если бы кто-то из менеджеров среднего звена после игры бросит работу и семью, переселится в вигвам, и будет считать себя делаваром, могиканином или ирокезом.

Но, как относиться к беларусской прокуратуре, которая возбуждает дела о преступлениях времён Второй мировой войны, вызывает на допрос экс-президента Литвы?

Они не реконструкторы, они «попутали берега», и живут в некой иной реальности, а не в ХХI веке.

В 1994 году на семинарах я познакомился с человеком, который категорически не признавал реальности Республики Беларусь. Он был полностью уверен, что СССР и БССР как были, так и есть, а СНГ и РБ — это какая-то игра, это понарошку и скоро всё это закончится, и всё станет, как было.

И у него для такой убеждённости было множество аргументов.

Например, игрушечные денежные знаки — «белочки». Ну нельзя же их воспринимать всерьёз! Это же фантики, типа тех, которые используются в игре «Монополия». Там игра, как игра. А тут, вроде как и понарошку, но в магазине что-то можно купить.

А почему понарошку? А вот, на самой мелкой купюре написано «50 капеек», а цена ей 5 рублей. Сама купюра игрушечная (50 коп.), а стоимость — реальная, 5 советских рублей.

И Шушкевич — председатель Верховного Совета БССР, так он избран, таким и является взаправду. А Вискули – это игра на публику.

Разговаривая с Бажановым (это фамилия того персонажа), я думал, что эти убеждения у него — игра с целью эпатажа. Но нет, как-то встретив его уже в 2000-е, я убедился, что он ни на минуту не усомнился в своей убеждённости.

А как относиться к сообществу и субкультуре «литвинов»? Которые живут в иной реальности. Для них тоже не существует Беларуси, это что-то нереальное, понарошку, их реальность ВКЛ.

Итак: «Как мы допустили такое со своей страной?»

Да никак мы такого со своей страной не допускали!

Это же всё происходит с какой-то не нашей страной.

Мы все живём в стране, в которую играем, кто-то в БССР, кто-то в БНР (кто постарше, помнит кампанию БНФ в 90-е годы по принятию гражданства БНР), кто-то в ВКЛ.

Ну, есть такие, кто живёт в волшебном «цифровом государстве» XXI века.

«Как мы терпим всё это сейчас?»

Так это же всё не по-настоящему!

Ведь этого же не может быть! Такого просто не может быть! Это же какая-то дурная игра, типа «стенфордского эксперимента». Все игры заканчиваются, и это закончится. И все заключённые вернутся по домам, всё наладится, и жизнь пойдёт своим чередом.

Мы же знаем настоящую жизнь, бывали в Европах, Америках, и других частях света. По-настоящему — это когда право и закон, уважение прав человека, рождественские распродажи, а не надувательство, это конвертируемая валюта, это там, где пандемия COVID-19 есть, и от неё защищаются, а не делают вид, что этого нет.

А здесь, где говорят, что никакого ковида нет, это не по-настоящему, это понарошку, несерьёзно, шутка, прикол, выпендрёж. Всё скоро кончится.

«Мы живем, под собою не чуя страны,

Наши речи за десять шагов не слышны».

Мы живём, не понимая, что реально, а что мнимо. Что есть жизнь, а что перформанс, представление.

И Беларусь для нас игрушка. Россия и Китай — это ого-го. Германия, Франция, Америка!!!

А Польша, Литва, Украина?

Это игрушки в руках НАТОвских кукловодов, спрятавшихся за драной мировой закулисой.

Кукловоды — они реальны. Сионские мудрецы, масоны, Бильдербергский клуб — это реально, это по-настоящему.

А Беларусь? Это так, игра внешних сил.

Поэтому мы уповаем на санкции, на помощь ЕС и США.

Как дети малые. Заиграются, перессорятся между собой, и бегут к взрослым жаловаться, требовать, чтобы взрослые навели порядок.

А пока порядка нет, «три мира» граждан и подданных Республики Беларусь, понарошечного государства, ведут себя по-разному.

Кто-то «вне игры».

Кто-то удаляется с поля, где «реконструкторы» строят игрушечный ГУЛАГ.

Вроде бы, в этом игрушечном ГУЛАГе всё по-настоящему, как в жизни, но не оставляет ощущение, что это всего лишь «стенфордский эксперимент».

И вот-вот придёт жена Зимбардо и всё остановит.

Это враньё! Это не эксперимент.

Это серьёзная игра. Не «рыцарский турнир» реконструкторов, даже не гладиаторский бой, где жизнь проигравшего зависит от красоты его фехтования, и где дерутся «до первой крови».

Это игра без правил, в которой ставка больше чем жизнь.

* * *

Это война, то есть игра без правил, на собственную жизнь. Как минимум для Лукашенко и тех, кто с ним. А вот для второй стороны? Что это для них? Проект, как для Знака? Но он уже сидит. Следование цивилизованным, западным правилам? Им можно следовать, но в Литве или Польше. А уже в Китае бессмысленно. Это всё равно, что сесть за покерный стол, но продолжать играть в шахматы (Дмитрий Щигельский)

Опубликовано 22.06.2021  16:48

В. Рубінчык. Яшчэ не склаўся пазл

У канцы чэрвеня – пачатку ліпеня пабываў я ў Ізраілі чацвёрты раз у жыцці. Раней (1996, 1998, 2000) лётаў штораз на шэсць тыдняў, сёлета абмежаваўся трыма. Праўда, гэтым разам быў з жонкай – на кожнага па тры тыдні, то і выходзяць «традыцыйныя» шэсць…

Спыняліся ў Петах-Тыкве, па некалькі дзён прабавілі ў Іерусаліме і Эйлаце, а па колькі гадзін – у Тэль-Авіве-Яфа і Цфаце. Заязджалі таксама на Мёртвае мора. Бачылі поўнач і поўдзень, захад і ўсход краіны. Здавалася б, усё добра, можна толькі пазайздросціць. Але.

Сямнаццаць год таму па вяртанні, прыпамінаю, уражанні былі цэльныя, хацелася адразу напісаць кнігу. Зараз няма такой цэльнасці. Мо праз тое, што высаджваўся ў аэрапорце імя Бен-Гурыёна з галавой, загружанай мінскімі праблемамі – да іх у Ізраілі імпэтна далучыліся і некаторыя міжземнаморскія. У выніку не ўдалося мне скласці свой «пазл» да канца.

Усё-такі, аглядаючы Ізраіль-2017, параўноўваючы яго з Ізраілем-2000, маю штосьці гукнуць «са сваёй званіцы». Краіна для турыстаў – гэта па-ранейшаму ярка, досыць шумна… а таксама дорага і бруднавата. Калі падарожнічаць не толькі па калідорах гатэляў, ясная рэч.

На «парасонавай» вулачцы ў Іерусаліме такі ярка

Да шуму я стаўлюся хутчэй пазітыўна, калі ён – прыкмета жывога, але такі шум, як ні дзіўна, у Ізраілі паціху глухне. Элементарнае: у аўтобусах ужо рэдка калі пачуеш гаману, кожны другі, як і ў Мінску, сядзіць, занурыўшыся ў свой гаджэт. Ехалі мы з Петах-Тыквы ў Тэль-Авіў праз Бнэй-Брак і Рамат-Ган (дарога з усімі прыпынкамі, нечакана доўгая), зайшлі ў салон дзяўчаткі, расчырыкаліся… Дык нейкі важны дзядзя асадзіў іх: «Тут не школа». Яны і прыціхлі, аж мне шкада было. І на рынках, як падалося, гандляры ўжо менш схільныя крычаць-зазываць пакупнікоў, хоць і засталіся яшчэ асобныя «луджаныя горлы». Нават у Старым горадзе Іерусаліма нам з жонкай не дужа дадзявалі… З аднаго боку, добра, з другога – як жа каларыт?

Абменны пункт, або «Пераключальнік грошай» 🙂

Шум цяпер у Ізраілі збольшага механічны – аўтамабільны парк, выглядае, павялічыўся ў разы. Яно б нічога, за апошнія гады пабудавана шмат новых магістраляў, аднак вулачкі-та ў гарадах не пашырыліся. І блукаюць пешаходы між машын, і веласіпедыстам мала дзе прыткнуцца. Чуў, дарэчы, што з гэтага года забараняюць ім ездзіць па тратуарах: рашэнне яшчэ не ўвайшло ў сілу, аднак вось-вось увойдзе. У такім разе небяспека для аматараў «чыстага» віду транспарту істотна павялічыцца.

«Тут з асалодай жыве сям’я бутэлек Петах-Тыквы» – крэатыўная замануха, каб гараджане насілі пластык у спецыяльныя кантэйнеры

Як правіла, ізраільцяне ў адносінах да гасцей краіны – мілыя, клапатлівыя людзі, не вынятак і рускамоўныя імігранты. Нашу сям’ю кранальна апякалі ва ўсіх названых гарадах, пускалі пераначаваць, частавалі і г. д. 87-гадовы настаўнік матэматыкі, выхадзец з Беларусі, звазіў на ўласным аўтамабілі ў петах-тыквенскі рэстаран – зрабіў мне такі падарунак да дня народзінаў. Паліцыянт, да якога я звярнуўся з пытаннем ля Мёртвага мора, убачыўшы, што не маю з сабою вады (засталася ў жонкі), працягнуў поўную бутэльку. Іўрытамоўная жанчына на аўтавакзале ў Цфаце дапамагла даць рады з хітрамудрым раскладам руху аўтобусаў… Учынкаў, за якія выпадала казаць «дзякуй», «спасибо» ці «toda raba», было шмат.

   

Гуляю з юнаком у шахматы, «малыя» і «вялікія». Тэль-Авіў, вул. Гашамэр

І ўсё ж… Разняволенасці, упэўненасці ў сабе, якімі я некалі захапляўся, у мясцовага люду не дадалося. Кантраст з Беларуссю перастаў кідацца ў вочы: «правілы гульні» ў эканоміцы такія, што лёгка пазбавіцца заробку, знайсці яго цяжэй (хаця фармальна беспрацоўных у Ізраілі менш за 5%). Як і ў нас цяперака, начальнікі шмат дзе могуць не даплаціць, а то і проста выкінуць з працы. Чуў рэальныя гісторыі.

Відаць, не ад добрага жыцця многія ізраільцы, не адно імігранты, апошнім часам сталі збіраць і здаваць бутэлькі па 0,3 шэкеля за штуку. Цэны ў краіне досыць высокія, нават на рынках; цяпер прадаецца нават тое, што гадоў 20 таму часам і выкідвалася, аддавалася задарма. Вядома, дабрачыннасці і «яўрэйскай салідарнасці» ніхто не адмяняў – ёсць склады, бясплатныя сталоўкі… Аднак такі варыянт не ўсім падыходзіць.

Калі разважаць пра бяспеку ў гарадах, то мы гулялі па іх без аніякага страху, дабраўшыся 30 чэрвеня аж да Храмавай гары ў Іерусаліме (кароткую праверку ля ўваходу вытрымалі з гонарам!). Ды не паспелі пахадзіць тамака і чвэрць гадзіны, як нас, разам з іншымі турыстамі, прагналі адтуль спецслужбоўцы. Атмасфера была насамрэч напружаная – праз падрыхтоўку да пятнічнай малітвы? – і я не здзівіўся, калі прыйшла вестка пра тэракт 14 ліпеня з забойствам двух ізраільскіх паліцыянтаў-друзаў… Пачытаеш хроніку тэрактаў за 2015–2017 гг. – і разумееш, чаму не так ужо багата ўсмешлівых твараў на вуліцах Іерусаліма.

Вул. Кінг Джордж у Іерусаліме. І ў 1998-м, і ў 2017-м я імкнуўся быць «на кані».

«Трэмп» у Ізраілі цяпер зусім не такі папулярны, як Трамп… Трэмп – гэта аўтастоп, калі хто не скеміў. Лавіў аўтамабілі ля адной з гор Цфата і на павароце да Эйн-Гедзі – агулам за сорак мінут спыніўся толькі адзін чалавек, і тое яму было з намі не па дарозе. Як мне патлумачылі, ізраільцы баяцца падвозіць незнаёмых… У 1990-х, падаецца, было іначай.

Раней я не раз пісаў пра эканамічныя дасягненні Ізраіля, у прыватнасці, пра рост валавага ўнутранага прадукта і золатавалютных рэзерваў. Дык вось, на вонкавым выглядзе гарадоў той рост адбіваецца слаба. Хмарачосы як хмарачосы, але па-ранейшаму часцяком трапляюцца старыя будынкі, сярод іх ушчэнт занядбаныя. Папрашаек на вуліцах у параўнанні з канцом ХХ ст. візуальна меней не стала – мо наадварот. І ў Іерусаліме, і ў Тэль-Авіве (раён цэнтральнай аўтастанцыі наганяе сум, бо нават з акна аўтобуса відаць трушчобы). Агаваруся, што ўсёй карціны за тры тыдні я не бачыў і не мог бачыць.

На вуліцы Шолам-Алэйхема ў Тэль-Авіве

Эйлат – асобная «песня», за 20 гадоў ён-такі стаў курортам міжнароднага значэння, і адначасна даволі ўтульным горадам для жыцця. Пляжы і гатэлі на любы густ, з рыбкамі і без, цудоўная падводная абсерваторыя (уваход – каля 100 шэкеляў з «носа», але справа таго вартая), фантаны з музыкай па вечарах – гэта ўсё Эйлат.

Платны туалет – даволі рэдкая з’ява ў Ізраілі, бо процьма бясплатных

Мора – унізе, а мы жылі амаль на самым версе (Mish’ol Ha-Ma’arav, «Заходняя сцежка»), і штодня праходзілі па тры-чатыры кіламетры пад гару і ўгору: практыкаванне ў спёку не самае прыемнае, але ж і не фатальнае. Цешылі вочы вычварныя скульптуры тыпу дрэва-святлафора, стэнд з гарадамі-пабрацімцамі Эйлата, дзе пазначана і ўкраінская Ялта…

Дзіўна, што ў гэтым спісе няма беларускіх назоваў. На беразе Чырвонага мора з пачатку 1990-х жыве пісьменнік-рабочы Давід Шульман, які шмат зрабіў для збліжэння жыхароў дзвюх краін, а ў прыватнасці, Эйлата і Барысава. Празрысты намёк гарадскім саветам абодвух гарадоў 🙂

У кватэры з дасканалай сістэмай ахалоджання паветра лавіў кайф, перачытваючы Уладзіміра Набокава. Да некаторых твораў дабраўся ўпершыню, і вось урыўкі з «Шляхаводніка па Берліне», якія проста клаліся на нашае адчуванне: «У кожным вялікім горадзе ёсць своеасаблівы зямны рай, створаны чалавекам… раю наведваць дом земнаводных, насякомых, рыб… І вядома, трэба паглядзець, як кормяць чарапах». Мы з жонкай усё гэта назіралі – не ў берлінскім заапарку, а ў эйлацкім акіянарыуме.

З другога боку… хапае ў Эйлаце, як і ў іншых мясцінах, вуліц, пакрытых брудам; немалую ролю тут граюць хатнія гадаванцы. Уражанне такое, што цяпер палова сем’яў трымаюць сабачку, хто-ніхто і па два. Улады з дапамогай плакатаў папярэджваюць гаспадароў, каб не пакідалі пасля прагулак сабачае гаўно, ды гэта слаба дапамагае.

Вясёлы кліп ад Ніра & Галі пра коціка і птушку. Жэстачайшэ рэкамендуецца для прагляду

Безліч у ізраільскіх гарадах і катоў – рудых, шэрых, усялякіх. Часта яны сядзяць ля ўваходаў у крамы, адкуль кандыцыянер гоніць свежыя струмені – ратуюцца ад спёкі, значыць. Паводзяцца па-гаспадарску. Вунь адзін разлёгся пасярод тавару (знята на рынку Кармель у Тэль-Авіве).

Што зачапіла мацней – сітуацыя з Мёртвым морам; яно, слушна адзначалі розныя аўтары, літаральна памірае, бо вада з ракі Іярдан практычна не даходзіць да мора-возера. Я зрабіў памылку, вырашыўшы з Эйлата заехаць у Эйн-Гедзі і паплюхацца ў салёнай вадзе (помніў з 1996 г., што ля запаведніка ёсць грамадскі пляж). Той самы паліцыянт, які прэзентаваў мне бутэльку, патлумачыў: уся паўночная частка Мёртвага мора закрыта для купання. Насамрэч паўсюль тырчэлі плакаты: «Асцярожна, правалы ў глебе», «Купанне забаронена». Тым не менш я пераадолеў круты спуск і дабраўся да берагавой лініі, падзівіўся з гранул солі, што сабраліся ў «кветкі», памачыў ногі, пафоткаў… На жаль, камера з мабільнага не перадасць усіх нюансаў.

Праваахоўнік радзіў вярнуцца на 25 кіламетраў у бок Эйлата, у Эйн-Бакек, што мы з жонкай і зрабілі. Праўда, паўднёвую частку, разрэзаную канальцамі, ужо цяжка ўважаць за «сапраўднае» мора, дый пейзажы там менш маляўнічыя. Аднак людзі ахвотна прыязджаюць здаля, бо вада, кажуць, валодае-такі лекавым эфектам. Паляжалі ў ёй і мы.

* * *

Агулам, за 17 гадоў Ізраіль, пабагацеўшы, не здолеў вырашыць многія свае праблемы – сацыяльныя, дэмаграфічныя, экалагічныя. На лакальных узроўнях робіцца нямала – пабудавана трамвайная лінія ў Іерусаліме, што дазволіла разгрузіць цэнтр горада, будуецца нешта падобнае ў Тэль-Авіве… Аднак рызыкну дапусціць, што ў стратэгічным плане дзяржава топчацца на месцы. Пры ўсёй павазе да Бібі Нетаньягу (дасведчанага тактыка, майстра кампрамісаў), няма зараз нацыянальнага лідэра, голас якога лавіла б уся краіна, дый ці будзе?.. Па вялікім Тэль-Авіве развешаны гіганцкія плакаты з выявай Машэ Кахлона, міністра фінансаў, які яўна рыхтуецца да выбараў. Напэўна, гэта не найгоршы экземпляр палітыка, але хто гарантаваў бы, што, трапіўшы на самы верх, ён не пойдзе за сваім цёзкам Кацавам або Эхудам Ольмертам, нядаўна выпушчаным з турмы? Асабіста я не схільны давяраць тым, хто шукае папулярнасці праз каляровыя карцінкі.

Якраз у час нашага прыезду ўсчаўся чарговы скандальчык – урад Ізраіля пастанавіў прыпыніць пагадненне ад 31.01.2016, згодна з якім прадстаўнікі кансерватыўнага і прагрэсіўнага іудаізму атрымлівалі некаторыя правы ля Муру Лямантаў (Сцяны Плачу). Большасць аналітыкаў ацаніла крок прэм’ер-міністра як саступку ультраартадоксам, прысутным і ва ўрадзе. Ёсць думка (вычытаў у газеце «Наguesher»), што пагадненне было заключана ў эпоху Абамы, каб залучыць на свой бок лідэраў амерыканскіх яўрэяў, а калі прыйшоў Трамп, то з ім у Нетаньягу ўсталявалася непасрэдная сувязь, і ў падтрымцы тых лідэраў – сярод якіх нямала ўплывовых людзей – ужо няма патрэбы… Ізраільцам ніхто не забараняе сварыцца з багатырамі: іншае пытанне, дзеля чаго? Што на даляглядзе? Парады «меншасцей» з вясёлкавымі сцягамі?

Тэль-Авіў. Такіх сцягоў у горадзе хапае.

Як бы ні ставіцца да першага галавы ізраільскага ўрада Давіда Бен-Гурыёна, ён з’яўляўся дапраўды галавой (палец у рот не кладзі). І быў здольны на нетрывіяльныя крокі – чаго варты пераезд у паўднёвы кібуц Сдэ-Бокер, што ў пустыні Негеў… У 1950-х ён клікаў суайчыннікаў за сабой, асвойваць пустыню, бо яе засяленне, паводле Бен-Гурыёна, з’яўлялася «нацыянальнай задачай вышэйшага парадку». І праўда – яна ж займае 60% тэрыторыі краіны.

Мы з Б.-Г. 🙂

У 2015 г. Нетаньягу заяўляў ганарліва, што «мара Бен-Гурыёна пра заселены і квітнеючы Негеў ператвараецца ў жыццё на нашых вачах». Нешта я не заўважыў. Па дарозе з Тэль-Авіва ў Эйлат, пачынаючы з наваколляў Беэр-Шэвы, жылых паселішчаў мала (асабліва злавеснае ўражанне пакідае раён Цын з яго «іншапланетнымі» кратэрамі; бліжэй да Іярданіі аднастайны пейзаж прынамсі разбаўляецца шматлікімі пальмавымі аазісамі). Карацей, нягледзячы на дэкларацыі ды подзвігі энтузіястаў, на рукатворны лес Ятыр, Ізраіль развіваецца перадусім у досыць вузкай прыбярэжнай паласе, дзе і круцяцца асноўныя капіталы. Нават Галілея з яе спрыяльным кліматам заселена не вельмі шчыльна: калі мы ехалі ўвечары, то адзначалі толькі рэдкія агеньчыкі. Бадай палова з іх, напэўна, адносілася да арабскіх паселішчаў.

Стаўка на «вялікі Тэль-Авіў» і «вялікі Іерусалім» крыху нагадвае канцэнтрацыю расійскіх рэсурсаў у Піцеры і Маскве. Эйлат параўнаў бы тады з горадам Сочы, прынамсі па капіталаўкладаннях ды іміджавай значнасці для дзяржавы. (А Хайфа як Навасібірск :)) Слушна? Няслушна? Такое маё суб’ектыўнае адчуванне. Як і тое, што Ізраіль пасля хваль масавай іміграцыі крочыць ужо «сярэднім шляхам», без амбіцый сусветнага – і нават кантынентальнага – маштабу. Бацькі-заснавальнікі, якія мелі падобныя амбіцыі, памерлі, змагар за «Новы Блізкі Усход» – таксама…

Некалі прачытаў выраз Марціна Бубера: «Кібуц – гэта ўзорны не-правал. Гэта не поспех, але ўзорнае не-паражэнне» (прыведзена, напрыклад, тут). Мяркую, калі замяніць слова «кібуц» на «Ізраіль-2017», вялікай памылкі не будзе.

* * *

Бонус аматарам штучных моў. Паказаная вулачка ў Петах-Тыкве, што носіць імя д-ра Заменгофа, ураджэнца Беластока, які жыў і ў Гародні. Дзе таксама ёсць вуліца, названая ў гонар «доктара Эсперанта».

Вольф Рубінчык, г. Мінск,

18.07.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.07.2017  00:07