Tag Archives: Иче Борухович (Исаак Борисов)

Н. Шуканов об И. Боруховиче

Мікалай Шуканаў

Паэт, які «чуў, як расце трава»

  

Фотавыявы І. Баруховіча розных гадоў

Вядомы савецкі яўрэйскі паэт і нарысіст (спартыўны) Ісак Барысавіч Баруховіч (Іча Баруховіч; у рускамоўных выданнях сваіх твораў падпісваўся Исаак Борисов; 1923–1972) – ураджэнец вёскі Гарадзец Рагачоўскага раёна. Друкавацца пачаў рана – у 13 гадоў, у 1936 годзе. Наогул пры жыцці аўтара і пасмяротна свет убачылі тры кнігі яго вершаў на ідыш: «Афн грынем брэг» («На зялёным беразе», 1941), «Ін а гутэр шо» («У добры час», 1947), «Бам шайтэр фун ёрн» («Ля вогнішча гадоў», 1974). З’яўляўся майстрам малых вершаў (мініяцюр). Асноўнымі матывамі яго творчасці былі «ваенная» лірыка, філасофскія разважанні аб сучаснасці.

Незадоўга да пачатку Вялікай Айчыннай вайны, у 1940 годзе, Ісак Баруховіч скончыў настаўніцкі інстытут у Рагачове. А сваю працоўную біяграфію пачынаў як настаўнік Стрэшынскай сярэдняй школы. Было гэта ў 1940-41 навучальным годзе. На той час Стрэшын быў раённым цэнтрам (у 1956 годзе Стрэшынскі раён аб’ядналі са Жлобінскім). Так сталася, што ў гэтай школе тады вучыўся будучы вядомы беларускі паэт і празаік Хведар Жычка (1927–2007). Па просьбе аўтара гэтага артыкула, ён у 1994 годзе напісаў успаміны аб тым часе.

«Ісак Барысавіч Баруховіч перад вайной (…) выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Стрэшынскай сярэдняй школе, – пісаў у сваім лісце Хведар Жычка. – Вядома, спачатку ніхто з нас не ведаў, што ён піша вершы, пакуль у газеце «Сталинская молодежь» (цяпер «Знамя юности») не быў апублікаваны здымак з нарады (рэспубліканскай) маладых пісьменнікаў, якая адбылася ў Мінску. На здымку Ісак Баруховіч чытаў сябрам свае новыя творы. Пісаў ён на яўрэйскай мове, а ў Стрэшынскай раённай газеце “Сталінскі шлях” публікаваў іх у сваім перакладзе на рускую мову. Мы сталі паважаць яго яшчэ больш, прыставалі, каб расказваў нам, ці бачыў ён жывых Купалу і Коласа, якія яны з выгляду і г. д. Выкладаў і расказваў ён дужа цікава, хаця і быў малады і сарамлівы (…) А яшчэ помню… як мы, некалькі чалавек з класа не вывучылі напамяць зададзены верш Максіма Багдановіча “З песняў беларускага мужыка”. Паставіўшы нам у дзённікі заслужаную ацэнку “дрэнна”, Ісак Барысавіч насупіўся, доўга моўчкі стаяў каля дошкі, пазіраючы ў акно. Потым рэзка крутнуўся, загаварыў: “Не разумею, як можна не любіць такую паэзію” (…) Дэкламаваў ён ціха, задуменна, неяк зусім не так, як мы прывыклі расказваць ля дошкі – з выкрыкамі і завываннямі. “Чую ў цішыні, як расце трава, – амаль шэптам закончыў ён і тут жа запытаў: – З вас хто-небудзь чуў, як расце трава?” Ідучы на канікулы летам 1941 г. ён абяцаў нам у новым навучальным годзе паказаць сваю кніжку “На зялёным беражку” (так у Хведара Жычкі – М. Ш.). Але пачалася вайна, ні кніжкі, ні самаго Ісака Барысавіча мы ўжо не ўбачылі. Адразу пасля вайны ў нейкім тоўстым маскоўскім часопісе я прачытаў верш И. Боруховича «Я вставил раму» у перакладзе на рускую мову Якава Хелемскага. І ўсё – больш я нідзе яго прозвішча не сустракаў, думаў, ці памёр, ці куды з’ехаў. А ён (…) сядзеў у Маскве, змяніўшы літаратурнае прозвішча на псеўданім «Борисов». (…) А я ж вучыўся ў Маскве (у Літаратурным інстытуце імя А. М. Горкага – М. Ш.), тысячу разоў праходзіў каля выдавецтва «Советский писатель», дзе ён працаваў рэдактарам; кіраўніком майго творчага семінару і дыпломнай работы быў Якаў Хелемскі, які б мог даць мне яго адрас і г. д. Але лёс злосна пасмяяўся з мяне».

У час вайны Ісак Баруховіч быў начальнікам асабістай радыёстанцыі вядомага савецкага ваеначальніка генерала арміі, Героя Савецкага Саюза Мікалая Ватуціна (1901–1944). Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі, медалямі.

Пасля вайны стала жыў у Маскве, дзе працаваў у адміністрацыйным апараце Саюза пісьменнікаў СССР. З’яўляўся членам рэдакцыйнай калегіі часопіса «Саветыш геймланд» (друкаваўся на ідышы). Вершы Баруховіча перакладалі на рускую мову Рыма Казакова (1932–2008), Юрый Левітанскі (1922–1996), іншыя вядомыя паэты.

Можна згадаць яшчэ адзін цікавы факт з біяграфіі Ісака Баруховіча. Ён быў зяцем буйнога яўрэйскага паэта і драматурга, свайго земляка – ураджэнца Рагачова – Самуіла Залманавіча Галкіна (1897–1960).

Пахаваны Ісак Баруховіч у Маскве на Увядзенскіх могілках.

Крыніцы

  1. Электронная яўрэйская энцыклапедыя.
  2. Уласны архіў М. Шуканава.

* * *

Прислушайся, как ветки добродушно

Бьют ветер по плечу в тиши дубрав,

И тот летит, постромки оборвав,

— Куда, откуда? — спрашивать не нужно!

К земле приникни сердцем и молчи,

И приобщись к дыханью трав, как равный.

Здесь наточила свежесть так недавно

Их тонкие зелёные мечи.

О воинство травиное! Я жил,

Стремясь к твоей лишь силе чудотворной.

Возьми в полон меня, чтоб я покорно

У ног твоих оружие сложил.

Перевод М. Петровых

* * *

Остановись!.. Смири гордыню!

Вглядись в травинку на пути!..

Ты чуть не разминулся ныне

С извечным чудом во плоти.

Двоится капля росяная…

Две бусины порвали связь –

Как боги, горести не зная,

Как люди, горько распростясь.

Надолго ль их мерцать оставят

В тени, где воздух невесом?..

Иль солнце тотчас их раздавит

Своим палящим колесом?..

Не презирай судьбы их малой:

В их угасанье смысл сокрыт…

Не здесь ли той грозы начало,

Что завтра землю обновит?

Перевод Ю. Нейман

(гэтыя і іншыя пераклады вершаў І. Баруховіча на рускую можна пачытаць тутbelisrael.info)

* * *

Шуканов Николай Васильевич (на фото) родился в 1962 г. в г.п. Лельчицы. Служил в Советской армии. Окончил Гомельский госуниверситет им. Ф. Скорины. Работал учителем, с 1990 г. – сотрудник райгазеты «Новы дзень» (Жлобин). Член Союза журналистов Беларуси, Церковно-исторической комиссии Гомельской епархии. Материалы по краеведению публиковались в газетах «Царкоўнае слова», «Голас Радзімы», «Краязнаўчая газета», «Советская Белоруссия», в «Журнале Московской Патриархии» и др., в сборниках, изданных в Беларуси и России. Автор книги «За всё – слава Богу: Записки краеведа». Лауреат Иолшинской премии, член Международной общественной организации союза писателей и мастеров искусств.

Крыніца: «Рагачоўскі сшытак» № 3, снежань 2016 г.

Апублiкавана 28.02.2017  22:13