Tag Archives: hate speech

Тёплая неустойчивая масса (В. Р.)

Всех – с осенними праздниками! Заголовок взят из сегодняшней метеосводки: «Тёплая неустойчивая воздушная масса окутала Беларусь». В какой-то мере подходит он и для характеристики общественно-политических событий… Многотысячные «воздушные» протесты против всего плохого и за всё хорошее больше полутора месяцев продолжаются в Беларуси. Россиянка Лилия Шевцова утверждала 2 октября, что «Белорусы продемонстрировали уникальное явление – стихийное, но осознанное единение народа и поразительную самоорганизацию. Не каждый народ на такое способен. Отказ отвечать насилием на насилие власти это скорее проявление выдержки, чем страх и безропотность». А вот житель Германии Вадим Зайдман считает, что в середине августа «Беларусь была близка к победе, оставалось сделать еще небольшое усилие — но усилие именно силовое — чтобы додавить ситуацию». У него своя правда…

 

Шевцова & Зайдман знают о нас больше, чем мы сами! 😉

Вчера, 4 октября, в районе «Стелы» (недалеко от минских синагог :)) произошёл прям-таки хармсовский случай: демонстранты «тормознули» водомёт, вынули из него гидрант и канистру, после чего машина стала пускать струи воды вверх, обливая самоё себя. Такое не каждый день увидишь…

Жаль только, что Никиту Игнатюка, сфоткавшегося с вынутым гидрантом, уже «закрыли» на 15 суток. Всегда был против «селфи» и прочих проявлений позёрства на массовых акциях

О печальном. В минской больнице скорой помощи 3 октября умер пациент, доставленный 29.09.2020 «с Окрестина», т. е. из тюрьмы на переулке имени лётчика-героя, куда был помещён за «мелкое хулиганство». Перед смертью 41-летний Денис Кузнецов успел сообщить медикам, что его избили. По версии сотрупников (это не опечатка) тюрьмы, Денис упал со 2-го яруса кровати.

Фото с сайта «Еврорадио»

Да уж, падение с полутораметровой высоты обычно ведёт к перелому одиннадцати рёбер… Объяснение сродни образцу чёрного юмора: «Жертва сама упала на нож, и так 25 раз». Конечно, будет судмедэкспертиза, и может, кого-то из «стрелочников» даже накажут (дежурного по этажу?), но после событий последних недель в беспристрастности следственного комитета и госкомитета судебных экспертиз имеются огромные сомнения.

Если уж напрямоту, «некрасиво подозревать, когда вполне уверен» (С. Е. Лец). Лично я уверен в том, что при теперешнем раскладе, когда верхушка «силовых» структур прогнила, а отдельные компетентные и субъективно честные работники среднего и низшего звена ничего не решают, не будет объективного расследования гибели граждан Беларуси – не только Дениса Кузнецова, но и Александра Тарайковского, застреленного 10 августа.

Для справки: СК c 2015 г. возглавляет генерал-майор юстиции Иван Носкевич. В руководстве ГКСЭ на сегодня, после перевода председателя Андрея Шведа на должность генпрокурора (09.09.2020), целых четыре заместителя, в т. ч. Юрий Овсиюк – главный государственный судебно-медицинский эксперт. Может быть, кто-то из этих людей всё же допетрит, что «отмазки» в стиле гоголевского персонажа малоуместны в ХХI в. – ну, либо проснётся совесть, а с ней и сила воли.

Пока что А. Швед предпочитает угрожать мирным демонстрантам: «Ни один организатор и участник несанкционированных акций не уйдет от ответственности» (24.09.2020), «Участники несанкционированных акций будут привлечены как минимум к административной ответственности» (02.10.2020). Не нравится ему и деятельность «так называемых дворовых чатов, где создается альтернативное информационное пространство и группы деструктивно настроенных граждан».

По-моему, новоявленный генпрокурор напрасно строит из себя Андрея Вышинского: таких «ретивых» не сильно любят и в администрации, там нужны пластилиновые. Как там у Оруэлла в «1984»? «В один прекрасный день… Сайма распылят». Дворовые чаты, если уж на то пошло, – полезный клапан для выпуска «пара» народного возмущения, и «наверху» должны это понимать. Недаром же глава Мингорисполкома Владимир Кухарев заявил, что его ведомство скоро запустит для минчан «свои», официальные телеграм-каналы, «где люди смогут высказывать проблемы, касающиеся ЖКХ, водоснабжения, отопления, капитального ремонта, а также обсуждать с местными властями способы их разрешения, в том числе с участием самих жителей». Может, прокурор и обер-чиновника обзовёт деструктивным? 🙂

Вообще говоря, любопытно, как Швед & Co. собираются привлечь по административным делам сотни тысяч граждан Беларуси, причём в ближайшие месяцы. По «засвеченным» на протестных маршах мобильным телефонам, обладатели которых уже получили SMS-ки от МВД, мол, «берегитесь»? Но ведь нахождение с мобильным на улице, где протестовали массы людей, – чересчур уж косвенное доказательство…

Моя гипотеза такова: «правосудие» если и будет осуществляться, то в упрощённом виде, заочно, даже без надлежащего уведомления «правонарушителей». Решение в таком случае, видимо, попадёт в некую базу, доступную лишь «узкому кругу ограниченных лиц», и до поры до времени будет лежать без движения. Зато при обращении гражданина в госорганы, при рассмотрении его кандидатуры на ответственную должность, да и при выезде за границу, это «досье» сработает. Указанная схема порадует китайских товарищей, которые в середине 2010-х годов запустили в своей стране систему «социального кредита»… Не исключено, что именно в Беларуси эта репрессивная система тестируется и шлифуется: надо же как-то благодарить «великого Си» (председателя КНР с 2013 г.) за плечо, неизменно подставляемое здешней правящей верхушке!

Очень уверенно о влиянии «китайского фактора» на политику Синеокой говорил в конце сентября Андрей Мисюра, бывший третий секретарь посольства РБ в Индии (2:29:30 – 2:30:40). Насколько полно был информирован 30-летний дипломат, не знаю, но то, что «передовой» опыт КНР давно перенимается не только в Беларуси, ни для кого не секрет. Даже для меня

 

А. Мисюра, выпускник МГИМО, разошедшийся во взглядах с МИДом РБ (сейчас он в Москве); фото отсюда

О карательных учреждениях, которые таятся в минском переулке имени героя, сгоревшего со своим самолётом в июле 1944 г., моя мама на днях написала горькое двустишие: «Был бы жив Борис Окрестин, / Он сгорел бы со стыда». Гордись, начальник ЦИП ГУВД Мингорисполкома майор Евгений Шапетько – попал (или вляпался) в историю 🙁

Интересны, но далековаты от реальности требования политических партий. В частности, сойм БНФ 03.10.2020 принял резолюцию с десятью требованиями: «1. Освобождение всех, кого белорусские правозащитники признали политзаключёнными. 2. Прекращение политически мотивированных уголовных дел, в том числе против членов Координационного совета по урегулированию политического кризиса в Беларуси… 3. Прекращение массовых и немотивированных задержаний и судов против участников мирных массовых акций» и т. п. Боюсь, БНФ, БСДП c её «дорожной картой» и иные альтернативные силы просто говорят на разных языках с МВД, СК, судьями… Вернуть в Беларусь «нормальный человеческий» язык вместо оруэлловского новояза и hate speech – та ещё задача.

Впрочем, нельзя сказать, что жернова системы совсем уж никого не выпускают. На днях вышел после трёхлетней отсидки Святослав Баранович, 1986 г. р., осуждённый за «нападение на милиционера» после «марша недармоедов» в Минске (март 2017 г.). Собственно, первыми на пассажиров троллейбуса напали как раз не обозначившие себя «силовики», а Святослав, как умел, отбивался… О том «героическом штурме» вкратце было здесь. И я рад, что начал сбываться мой прогноз от 3 августа с. г.: «После 9-го постепенно выйдут на свободку старые политузники».

Баранович

Многое в последнее время прояснилось – оно и к лучшему. Если раньше здешние власти пытались играть в «доброго» и «злого» полицейских («добрым» в 2016-2017 гг. слыл министр иностранных дел Макей, а «злым» – МВДшник Шуневич), то теперь маски в основном сброшены, и трудно будет натянуть их снова. Если вувузела МИДа заявляет, что посольствам соседних стран предложено сократить персонал, и эти предложения «обязательны к исполнению», а то как бы зарубежные дипломаты не стали «сакральной жертвой», то очевидно, что анекдот об Андропове («К вам посол Польши» – «Введите») воплощается в жизнь…

Караева и Макея уже можно менять местами – вряд ли многие почувствуют разницу. То же касается, к примеру, министра обороны Хренина и министра спорта Ковальчука, успешно «защитившего» страну от проведения шахматной олимпиады. Интересно, что два года назад сей Ковальчук летал в Грузию, дабы отстаивать заявку Беларуси на проведение шахматной олимпиады в Минске-2022, и явно не за свои деньги. Может, хоть командировочные в бюджет вернёт? 🙂

Cейчас многовато шума о том, что ФИДЕ отобрала право на олимпиаду у Беларуси, не выполнившей свои обязательства. Моя изначальная позиция: в 2018 г. Белорусской федерации шахмат и министерству спорта не стоило подавать заявку в ФИДЕ. К примеру, писал 17.10.2018: «Беларуси – в том числе и шахматной – не следует соревноваться с восточной соседкой в амбициозности и растрачивать ресурсы на цели планетарного масштаба. Cначала разрешить бы внутренние проблемы: нетерпимость к инакомыслию & правовой нигилизм, невнимание/неуважение к собственному прошлому, докучливое стремление всё контролировать». Но, раз уж заявка была принята, конкурс выигран и договор с ФИДЕ подписан (Аркадий Дворкович в январе 2019 г. прилетал в Минск и встречался с Лукашенко-старшим), отказ от олимпиады, а вместе с тем от Кубков мира и конгресса ФИДЕ, – худшее из зол.

Итак, ввиду безответственности президента Национального олимпийского комитета и министра спорта РБ, а также самонадеянности председателя БФШ, переоценившей свои связи в администрации президента, под удар попала репутация страны… Беларусь в шахматном мире – и не только шахматном – отныне могут воспринимать как недоговороспособную страну. Боюсь, это пятно сохранится даже после «Рыгорыча», который по сути есть преходящее явление, мелкий политический деятель эпохи Светланы Бень

Конечно, можно кивать на пандемию COVID-19, унёсшую жизни более миллиона человек во всём мире. На сегодня министерство здравоохранения Беларуси зафиксировало более 80000 случаев заражения и 862 смерти в стране (думаю, цифры сильно занижены – здесь объяснено, почему). Однако никто не может знать, что будет 2 года спустя, к тому же сейчас разрабатывается несколько более или менее эффективных вакцин. Далее, даже в жутковатую весну 2020 года белорусское правительство крупные мероприятия (в т. ч. спортивные) не отменяло. Что до Всемирной шахматной федерации, приостановившей турнир претендентов в марте с. г., она намерена возобновить его 1 ноября 2020 г., но уже с 5 октября в норвежском Ставангере играется «живой» международный супертурнир… Короче, ссылка на «корону» в данном случае работает плохо.

Несколько утешает выход очередной шахматной книги на белорусском языке. В этом сезоне отметился мастер Виталий Кочетков из Молодечно, бизнесмен и музыкант. У него трое детей, и он предлагает заниматься шахматами с трёх лет – см. выше. Ах да, вот ещё приятная новость: витебский чиновник, давивший на членов избирательной комиссии (о нём было здесь и здесь), районом больше не руководит…

Вольф Рубинчик, г. Минск

05.10.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 05.10.2020  21:47

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (99)

Шалом у перадюбілейным выпуску! 2019-ы ў мяне пачаўся няблага, чаго і ўсім зычу. Удалося, напрыклад, прыцягнуць увагу да недакладнасці ў аўтаінфарматары 33-га сталічнага тралейбуса 🙂 Абвяшчалі «наступны прыпынак – “Альшанская”» замест «Альшэўскага». Вось вы смяецеся, а хтосьці мог і прапусціць момант выхаду. Цяпер усё выпраўлена. Курыце адказ гендырэктара «Мінсктранса»:

4 студзеня зайшоў на старонку Эдуарда Лімонава ў «Жывым журнале». Як бы ні ставіцца да поглядаў «Эдзічкі», пісьменнік ён моцны, таму пачытваю яго новыя запісы (папраўдзе, у іх ужо малавата новага, чалавеку 76-ы год, пачаў паўтарацца і паліць «з гарматы па вераб’ях», але ўсё ж). І вось на што наткнуўся:

«Памылка 451. На тэрыторыі вашай краіны прагляд гэтай старонкі забаронены органамі ўлады». Дарэчы, ацаніце нумар памылкі: адразу асацыяцыі з неўміручым творам Рэя Брэдберы…

У тую ж пятніцу напейсаў у мінінфарм РБ ліст з пытаннем: «Ваша справа?» У наступныя дні лімонаўская старонка то адкрывалася, то не. Сёння, 15.01.2019, першы намеснік міністра П. М. Лёгкі адгукнуўся на мой зварот: «…рашэння аб абмежаванні доступу да інтэрнэт-рэсурсу https://limonov-eduard.livejournal.com/ не прымалася. Дадзены сайт знаходзіцца ў адкрытым доступе» (no explanation). Ну, дзякуй і за тое – магчыма, было нейкае непаразуменне, звязанае з перыядам святаў.

Партыя НГ (не блытаць з Новым годам) замяніла-такі ў статуце «лёсаванне» на слушнае «галасаванне». А вось адна маленькая, але гордая птушка федэрацыя выпраўляць свае касякі, так разумею, не збіраецца. Віктар Д. Купрэйчык, памерлы ў маі 2017 г., на сайце БФШ па-ранейшаму ў спісе тых, хто павінен заплаціць унёскі за 2018 і 2019 гады. Праўда, перанеслі яго прозвішча з 535-га месца на 541-е.

Рэха 2018-га: увосень была прызначана спецдакладчыца ААН па правах чалавека ў Беларусі Анаіс Марын. З ейным жа ўдзелам у лістападзе 2018 г. пры падтрымцы NED выйшаў «аналітычны артыкул», даступны на сайце «Сhatham House». Гэты «дом» – інстытут міжнародных адносін, што з 1920 г. базуецца ў Лондане; «фабрыка думкі», да якой, апрыёры, прыслухоўваюцца еўрапейскія палітыкі.

Пачытаў частку, што тычыцца Сінявокай (с. 20-28). Пашкадаваў, што артыкул-рэкамендацыя слаба стасуецца з прыўкраснай місіяй інстытута: «Спрыяць пабудове ўстойліва-бяспечнага, квітнеючага і справядлівага свету шляхам інфарматыўных дэбатаў, незалежнага аналізу, новых ідэй адносна палітычных крокаў…» Дый з тым, што А. Марын казала ў 2013 г.: «Для новых ідэй неабходна задзейнічаць новыя мазгі з Беларусі».

Такое ўражанне часам, што ўплывовым заходнім людзям не проста ўсё роўна, што тут у нас дзеецца з абарыгенамі (гл. для ілюстрацыі «Барвовы востраў» Міхаіла Булгакава), што яны не толькі «здалі» краіну аднаму клану ў 1996 г. (версія 2016 г.), а і зацікаўлены ў палітычнай дэградацыі нашых палестын… Напрыклад, каб было чым палохаць свой электарат. Іначай цяжка зразумець, чаму «Захад» цягам гадоў ходзіць па коле (санкцыі – аслабленне санкцый – грантавая падтрымка «грамадзянскай супольнасці» і/або ўрадавых структур – тлумачэнні, чаму нічога не выйшла, нараканні на «нечаканую жорсткасць» рэжыму і пад.).

Пасля 2014 г., праўда, з’явілася новая цацка: барацьба з расійскім уплывам, дзеля гэтай мэты і падрыхтаваны тэкст А. Марын & Co. Канкрэтна, рэкамендуецца падтрымка Захадам «мяккай беларусізацыі» – розных вышываначных фэстаў, спеўных сходаў etc. Вядома, я не супраць падобных ініцыятыў, асабліва калі яны ідуць «знізу», але будзьма рэалістамі: усё гэта не тычыцца размеркавання ўладных рэсурсаў. Наадварот, альтэрнатыўныя сілы выціскаюцца ў сімвалічнае поле, а то і ў «гета», адкуль ім нялёгка выбрацца. Што характэрна, святкаванне дня Волі 25.03.2018, якое хваляць аўтары, аптымістычна ацэньваючы колькасць прысутных як «мінімум 30 тыс.», ладзілася пад жорсткім кантролем спецслужбаў – і, насуперак дакладу (с. 22), няможна было ў той дзень па вуліцах вольна хадзіць з бел-чырвонымі сцягамі. Чытаем: «На вуліцы Няміга ў цэнтры Менска людзі ў цывільным пачалі кропкава «адлоўліваць» мінакоў, якія трымаюць нацыянальную сімволіку — стужкі, сцяжкі, балонікі». Не кажучы пра такую «драбязу», як затрыманне каля 50 чалавек на пл. Я. Коласа…

Агулам, палітычнае вымярэнне ідэі «сёння мы вольныя на гэтым абмежаваным лапіку, а заўтра – у маштабе ўсёй краіны» ў Беларусі не працуе. Сам чуў, як гэткія лозунгі агучваў лідар БНФ Вінцук Вячорка яшчэ ўвосень 2000 г., калі ў сталічным парку Дружбы народаў ладзіліся пратэсты супраць выбараў у палату прадстаўнікоў, – ну і дзе цяпер той Вячорка? Або сёй-той разглядаў як «рэпетыцыю» жалюгодны захоп пратэстоўцамі часткі (нават не ўсёй) Кастрычніцкай плошчы ў сакавіку 2006 г. Колькі соцень чалавек дзяжурылі тамака некалькі дзён, ды пратэст на раз-два «садзьмуўся» пасля разгону. Было шмат гучных слоў кшталту «Мы ўзялі адказнасьць за Плошчу, мы гатовыя ўзяць адказнасьць за Краіну», а потым – як заўсёды.

Даследчыкі наіўна мяркуюць (хутчэй, імітуюць наіўнасць): «мяккая беларусізацыя» памысная ўжо праз тое, што дапаможа аддзяліць Беларусь ад недэмакратычнай Расіі… Не жадаючы прыкмячаць «даважку»: абуджэння этнанацыяналізму і схільнасці многіх «новых нацыяналістаў» да hate speech, ксенафобіі, гераізацыі сумнеўных гістарычных персанажаў… Усё гэта яскрава праявілася ў пачатку-сярэдзіне 2018 г., напярэдадні адзначэння «Дня Волі» і ў час «абароны Курапатаў», а першыя ластаўкі прыляцелі шчэ ў 2014 г. (выхад маладафронтаўцаў на публіку з партрэтамі Булак-Балаховіча і Шухевіча) і ў 2016 г. («раскрутка» Пальчыса з ягонай схільнасцю да гвалту, дэманізацыя «рэгнумаўцаў»).

Мне хацелася б верыць, што этнічны нацыяналізм здольны да самаабмежавання, што энергію можна скіраваць у мірнае рэчышча і ў «інфраструктуру» (long-term infrastructure), што ён перарасце ў грамадзянскі, аднак, трохі ведаючы ягоных фронтмэнаў, вельмі сумняюся. Дух парламентарызму і вольных дыскусій, прынцыпы прававой дзяржавы ім, як правіла, чужыя. Затое перабольшыць небяспеку з Усходу ды пераняць дэмагогію рэжыму наконт «еднасці» і «абароны незалежнасці» – гэта святое. У гэтым сэнсе – так, дыялог «грамадскай супольнасці» з уладамі ідзе.

Карацей, без энтузіязму ацэньваю перспектывы Анаіс Марын (на фота з n-europe.eu) у якасці праваабаронцы, дарма што яна шмат год «займаецца Беларуссю» і, кажуць, чытае па-беларуску. У лепшым выпадку будзе заступацца за тых тутэйшых «экспертаў», якія падкінулі ёй сыравіну для дакладу. Аднак, калі францужанку дагэтуль не пускаюць у краіну, гэта няправільна… Калі прыедзе хаця б на месяц, то ў яе будзе больш шансаў правесці ўласнае «сацыялагічнае даследаванне». Даведацца, што насамрэч важна для тутэйшых (пры ўсёй павазе да махальшчыкаў, гэта не маханне бел-чырвона-белымі сцягамі) і хто церпіць ад рэжыму больш за журналістаў.

* * *

Нядаўнiя сустрэчы Лукашэнкі з Пуціным абсмактаны як мае быць. Нехта пісаў, што трэба рыхтавацца да аншлюсу, а мо і да адраджэння СССР (насмяшыў мяне аргумент пра год – «19 – гэта 91 наадварот», і таму, маўляў, небяспека рэстаўрацыі савецкага ладу ўзрастае). Я ж не такі разумны, каб кідацца ў нумаралогію. Зацягну лепей сюды карцінку… Успомніце, адкуль узяты подпіс, усміхніцеся ў вусы: Рыгорычу ж і праўда 64.

«Will you still need me, will you still feed me / When I’m sixty-four» (фота Reuters)

Iзноў куток самапіяру. Напісаў мне кандыдат гістарычных навук, дацэнт Ігар Пушкін (з Магілёва): «З цікавасцю, асалодай і задавальненнем некалькі разоў перачытаў кнігу пра выбраныя катлеты і мухі. Спачатку прачытаў і задумаўся, яшчэ раз прачытаў, як кнігу на яўрэйскія варыяцыі, затым як рэфлексію на палітычныя падзеі. Дзякуй за вельмі інфарматыўную кнігу і думкі!» (05.01.2019). Каму цікава замовіць, звяртайцеся. Вокладку зборніка «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) можна паглядзець тут.

Пазнаёміўся з крэатывам ад вядомага ізраільскага журналіста Давіда Шэхтэра: «Ці ёсць у Беларусі яўрэі і што яны думаюць пра Ізраіль» (30.12.2018). Хто мне патлумачыць, што трэба зрабіць, каб у век інтэрнэту не задаваліся тупыя пытанні кшталту «Ці ёсць у Беларусі яўрэі»? Вядома, і самому крыўдна: колькі гадоў сігналізаваў urbi et orbi ў «Анахну кан» (газета), «Мы яшчэ тут!» (бюлетэнь), што мы тут ёсць, а камусьці ўсё адно выгадна рабіць выгляд, што нас няма. Хаця… можа, я занадта сур’ёзна стаўлюся да клікбэйтнага загалоўка? Што скажаш, чытач(-ка)?

* * *

Не забывайма пра юбілеі 2019 года. Напрыклад, 125 гадоў таму нарадзіўся мастак Ісак Мільчын (ён родам з Івенца, загінуў у Мінскім гета ў 1941 г.), 100 год таму – шахматны гросмайстар Ісак Баляслаўскі, які жыў у Мінску чвэрць стагоддзя (з 1951 г.). 75 гадоў у ліпені будзе іншаму шахматысту і трэнеру, Альберту Капенгуту (жыве ў Амерыцы), а 70 год нядаўна, 9 студзеня, споўнілася Людміле Цыфанскай. Некалі шахматыстка выступала за Беларусь, выйграла чэмпіянат БССР 1978 г. па шахматах. Цяпер – у Ізраілі.

Вось яшчэ цікавая персона: Павел Малянтовіч з Віцебска (1869–1940, расстраляны ў СССР), юрыст. Неяўрэй, але да рэвалюцыі, будучы адвакатам, абараняў яўрэяў. Заяўляў, напрыклад: «барацьба за яўрэйскае раўнапраўе – свая справа для рускага чалавека, сапраўдная нацыянальная справа першаснай важнасці». У 1917 г. даслужыўся да міністра юстыцыі Часовага ўраду – паспеў папрацаваць на пасадзе толькі месяц.

28 снежня памёр Амас Оз (1939–2018). Не дажыў да 80-годдзя… Шкада, добры быў пісьменнік, незалежна ад яго палітычных поглядаў. Між іншага, на наступным здымку выразам твару нечым нагадвае Васіля Быкава (1924–2003), якому сёлета ў чэрвені споўнілася б 95.

А. Оз і В. Быкаў. Здымкі з адкрытых крыніц

«Вольфаў цытатнік»

«Cпецыфікай інфармацыі (адрозна ад ведаў) ёсць яе збыткоўнасць і фрагментарнасць. Лішак інфармацыі непазбежна вядзе да павярхоўнасці — спярша ўспрымання, потым, магчыма, і мыслення. Усе гэтыя акалічнасці ўскладняюць выбудоўванне працэдур ідэнтыфікацыі і, адпаведна, вядуць да парушэння працэсаў сацыялізацыі… часта інфармацыя, што сыходзіць з тэле- або камп’ютaрнaй рэальнасці, якая пагружае спажыўца ў спецыфічныя станы і навязвае яму асаблівыя тыпы існавання, уяўляецца больш пераканаўчай, чым падзейнасць штодзённасці» (Ганна Косціна, 2009)

«Фантастыка – гэта навык пабудовы задачы ў максімальна вольных умовах. Калі вы не кажаце адразу самі сабе: Гэта не атрымаецца». «Людзі, якія ганарацца сваімі пакутамі, прымушаюць навакольных пакутаваць. Пакуты не з’яўляюцца школай думкі, яны дапамагаюць нешта зразумець. Але яны не з’яўляюцца крытэрыем ні дабра, ні досведу». «Калі вы хочаце сказаць слова на вякі – кажыце яго з гранічнай сумленнасцю. І пра сябе, а не пра кагосьці» (Дзмітрый Быкаў, 10.01.2019)

«Правільны індывід дазваляе сабе і нянавісць, і канфлікты, прычым, можа быць, нават нямала, але ён робіць гэта з розумам, з карысцю, а не паводле традыцыі, за кампанію або толькі з эмацыйнай патрэбнасці» (Аляксандр Бур’як, 12.01.2019)

«Непрымірымымі да нацыстаў трэба быць безагаворачна, але абавязкова верыць у магчымасць кожнага чалавека мяняцца і расці над сваімі перакананнямі» (Мікалай Алейнікаў, 14.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.01.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.01.2019  23:20

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (95)

Алэйхем-шолэм! Тут расіец Дзмітрый Быкаў, які скора завітае ў Сінявокую, нахвальвае пэўны сегмент чалавецтва: «Мне здаецца, што выхаваны і ветлівы мізантроп – гэта практычна ідэал чалавека. Таму што ён няшмат вымагае ад чалавечай прыроды». Значна раней адзін мінскі блохер блогер-мадэраліст настойваў, што «мізантропія – гэта прыўкрасна», а яшчэ раней Эдуард Кузняцоў казаў у інтэрв’ю Паліне Капшэевай, што ён чалавек «положительный» – у тым сэнсе, што «ложил» на ўсіх… Я сур’ёзна задумаўся – «а можа, так трэба», і мне абвясціць сябе мізантропам, хаця б «за кумпанію»?

Хто на гэты конт якія думкі мае, выказвайцеся. Адразу папярэджу: як мізантропусу-пачаткоўцу, мне, па вялікім рахунку, на іх ужо начхаць. Ці часта вы мяне слухалі на працягу трох з нечым гадоў? 😉

Тое, што на прапанову з 93-й і 94-й серый – бясплатна змясціць у сеціве твор Тодара Кляшторнага «У дарозе» (1927, пачатак тут) – прыйшло ўсяго 2 заяўкі з 3 чаканых, аптымізму не дадае. Усё ж неўзабаве перанабяру паэму – пакуль што пабуду мізантропам толькі на палову… Магло быць і горш – на маю новую кніжку «Выбраныя катлеты і мухі», паказаную тут, паквапіўся 1 (адзін) чалавек. А яна мне дарагая, магчыма, не меней, чым поўны збор твораў Тодара Тодаравіча, забітага сталінцамі.

Не хлусіць народная мудрасць – свая кашуля бліжэй да цела (пагатоў калі сам яе пашыў). Таму цяжка мне прыняць гіпотэзу ад юбіляра-2018 Рыгора Бярозкіна, з ягонай кніжкі «Чалавек напрадвесні». Р. Б. «дадумаў» за Максіма Багдановіча, які напісаў у перадсмяротным вершы «Я не самотны, я кнігу маю…»: «Багдановіч мог сказаць тыя ж самыя альбо падобныя па сэнсу і інтанацыі словы, калі б меў ён тады нават і не Вянок”, а іншую кнігу, дый наогул хоць якую кнігу на беларускай мове».

Побач з М. Багдановічам у Ялце ўвесну 1917 г. нас, вядома, не стаяла. Аднак уявіце сабе: нежанаты й бяздзетны паэт сыходзіць, у яго – адзін зборнік вершаў, і Максім-«Страцім-лебедзь» памяняў бы яго на нейкую іншую кнігу толькі дзеля ейнай мовы? Напрыклад, на «Як ратаваць уздутую жывёлу» К. Дулембы? Анягож! Перамудрыў тут Рыгор Саламонавіч…

* * *

Дзяржчыноўнікі, быццам бы адгукнуўшыся на папярэднюю серыю, дзе гаварылася пра недасканаласць спісу «экстрэмісцкіх матэрыялаў», вырашылі актывізаваць барацьбу (або яе імітацыю?) з праявамі неанацызму ў Беларусі. «Галоўны міліцыянт» заявіў 6 снежня, што ў Беларусі – звыш 3000 прыхільнікаў нацызму. Ён нават паказаў у «парламенце» іхні фотаробат тыповы партрэт – маўляў, у асноўным гэта выхадцы з неўладкаваных сем’яў і г. д.

Тое, што дзяржава прызнала наяўнасць хваробы – ужо крок наперад, бо раней праблема неанацызму ў Беларусі адмаўлялася (шмат гадоў, асабліва ў 2000-х, ідэолагі дзяўблі, што ў Сінявокай адсутнічаюць праявы міжнацыянальнай варожасці). Аднак многа хто ў грамадстве сумняецца, што новы закон і міліцэйскія захады вырашаць праблему…

Сацыял-дэмакрат Сяргей Спарыш з «Народнай Грамады» (кіраўнік – Мікалай Статкевіч) пракаментаваў намеры ўрадоўцаў так:

Міністр унутраных спраў вырашыў пачаць барацьбу супраць неанацыстаў. Ініцыятыва пахвальная. Быць нацыстам – нядобра, апраўдваць (і тым болей гларыфікаваць) нацысцкіх калабарантаў – нядобра.

Я нават магу падказаць, з якога неанацыста варта было б пачаць. З грамадзяніна, які ў 1995 г. даў інтэрв’ю нямецкай газеце «Handelsblatt», дзе, у прыватнасці, казаў: «Нямецкі парадак фармаваўся стагоддзямі, пры Гітлеру гэтае фармаванне дасягнула найвышэйшай кропкі. Гэта тое, што адпавядае нашаму разуменню прэзідэнцкай рэспублікі і ролі ў ёй прэзідэнта… Гітлер сфармаваў магутную Германію дзякуючы моцнай прэзідэнцкай уладзе…»

З таго часу гэты грамадзянін стараецца не хваліць свайго куміра публічна. Толькі часам зрываецца наконт «яўрэйскіх свінушнікаў». Але на практыцы нічога не змянілася. «Наша разуменне прэзідэнцкай рэспублікі» паводле сваёй сутнасці так і засталося фашысцкім.

Здавалася б, вось яно, дзяржаўны чыноўнік прапагандуе нацызм. Шукаць не трэба, бяры і арыштоўвай. Замест гэтага ўзбуджана адміністратыўная справа супраць антыфашыста Міколы Дзядка – за «дэманстрацыю нацысцкай сімволікі».

Барацьба з неанацызмам – занятак правільны. Але хіба можна даручаць яго самім неанацыстам?

C. Cпарыш (справа) разам з анархістам В. Касінеравым прынёс пахавальны вянок да статуі гарадавога, Мінск, 02.12.2018. Фота перформанса адсюль.

Павел Севярынец, сустаршыня іншай незарэгістраванай партыі (БХД), трактуе сітуацыю крыху іначай, але ж і ён не верыць у шчырасць урадавых намераў:

Беларусі патрэбны закон аб забароне прапаганды нацызму і камунізму. Для мяне гэта дзьве чумы, карычневая і чырвоная. І нацызм, і камунізм забралі мільёны жыццяў – з іх сотні тысячаў у Беларусі. 15 лідэраў хрысціянскіх дэмакратаў ХХ стагоддзя прайшлі засценкі гестапа ці былі забітыя нацыстамі, 32 – прайшлі ГУЛАГ альбо былі знішчаныя камуністамі. Дэнацыфікацыя была праведзеная пасля вайны, дэкамунізацыя не ажыццёўленая дагэтуль. І ў гэтым я бачу карані праблемы для Беларусі. Камунізм як злачынная ідэалогія павінны быць асуджаны нароўні з нацызмам.

На жаль, некаторыя сённяшнія беларусы, найперш маладыя, у сваім юнацкім максімалізме шукаюць радыкальных адказаў на пытанні жыцця – і «знаходзяць» іх у нацызме ды камунізме. Колькі такіх людзей – не бяруся меркаваць, але досвед падказвае, што лік і адных, і другіх ідзе на тысячы. Гэтыя маладыя людзі павінныя атрымаць дружнае і адназначнае пасланне ад грамадства і дзяржавы: прапаганда чалавеканенавісніцкай ідэалогіі «зігаў», чырвоных зорак, свастыкаў, сярпоў і молатаў гэта абсалютнае табу, і яна мусіць цягнуць за сабой непазбежнае пакаранне.

Разам з тым не магу падзяліць пафас міністра ўнутраных спраў РБ. Чалавек, які апранае на парады форму НКВД СССР і камандуе карнымі аперацыямі супраць мірных маніфестацыяў на беларускіх вуліцах, на мой погляд, заслугоўвае крымінальнай справы, і, магчыма, не адной. Ягоныя выказванні расцэньваю як спробу пераключыць увагу з уласных дзеянняў, блізкіх па духу і нацызму, і камунізму.

Сённяшнія ўлады паказваюць сваю пераемнасць не з тымі, каго расстрэльвалі ў Курапатах, Трасцянцы і ў Менскім гета а з тымі, хто страляў. Нягледзячы на мемарыяльныя знакі на могілках, мы добра памятаем пра «не всё плохое, связанное с Гитлером» і пра «Лінію Сталіна». Думаю, рэальнае змаганне з прапагандай нацызму і камунізму пачнецца толькі тады, калі гэты рэжым сыдзе.

П. Севярынец са сваёй кнігай «Беларусалім». Мінск, лістапад 2017 г. Фота В. Р.

Разумею боль актывістаў, якія шматкроць арыштоўваліся за пратэстную чыннасць, аднак не ва ўсім падзяляю іхнія меркаванні. Насамрэч, аўтарытарнае кіраўніцтва РБ мала цэніць жыцці суграмадзян, часам не грэбуючы спадчынай нацыстаў ды камуністаў. З другога боку, існы рэжым не ўсталяваў чалавеканенавісніцкую ідэалогію ды не ўтрымлівае канцлагероў для прадстаўнікоў «няправільных» класаў, нацый або рас. І – можа быць, галоўнае – за чвэрць стагоддзя не ўцягнуў краіну ў вайну. Між тым не так добра з мірам, як пагана без яго…

Калі ў Беларусі к часу сыходу Лукашэнкі не будзе вайны, «жалезнай заслоны», канцлагероў і маштабных тэхнагенных катастроф (а яны даволі верагодныя – зважаючы на дэградацыю навукі, прававы нігілізм, уцёкі кваліфікаваных кадраў…), то яму, дапускаю, многае даруюць як замежнікі, так і ўласныя грамадзяне. Хапае на планеце куды больш крыважэрных рэжымаў, на што намякае двайная карыкатура Маны Неестані (Mana Neyestani):

Крыніца: iranwire.com Іранскі ўрад, лагодна кажучы, не палюбляе прыхільнікаў веры бахаі. Год таму генасамблея ААН 30-ы раз асудзіла яго паводзіны (Беларусь разам з Расіяй галасавала супраць, Ізраіль побач з Саўдаўскай Аравіяй (!) – за).

* * *

Агулам, у апошнія дзесяцігоддзі назіраецца выразны каштоўнасны паварот: асабістыя свабоды не так цэняцца ў свеце, як у перыяд фукуямаўскага «канца гісторыі» (рубеж 1980-х–1990-х гадоў), і 70-годдзе Дэкларацыі правоў чалавека (сёння, 10 снежня 2018 г.) я ўспрымаю, хутчэй, як сумны юбілей. Кіраўнікі многіх краін, буйнейшых і больш уплывовых за Беларусь (Бразілія, Кітай, Філіпіны…), адкрыта плююць на заяўленае ў дэкларацыі. Практыка правапрымянення ў Францыі, «цытадэлі еўрапейскай дэмакратыі», таксама наводзіць на сумныя думкі.

Не апраўдваючы Лукашэнку, Шуневіча ды іншых тутэйшых «прыгажуноў», не хацеў бы і ўзрушэнняў любым коштам, такіх, калі мэта апраўдвае сродкі… Хутчэй за ўсё, гэта прывяло б да мены шыла на мыла. Пра тое, што гэтага «мыла» мнагавата сярод апанентаў рэжыму і ў трэцім сектары, не раз гаварылася ў «Катлетах & мухах». Вось яшчэ прыклад – дробны, ды куслівы.

На мінулым тыдні ў Мінску адбылася паэтычная вечарына «І жук, і жаба». Анонс на сайце Таварыства беларускай мовы выглядаў так: «Смелая назва для смелых аўтараў». З шасці меркаваных аўтараў сакратарка ТБМ, якая рыхтавала матэрыял, прадставіла дваіх, у тым ліку Ганну Д. (паэтку, журналістку і прафсаюзную дзяячку). «Для большага падагрэву інтарэсу» Юлія Бажок выбрала з твораў Ганны адзін, напісаны шмат гадоў таму, дзе ёсць такія словы: «Я не хачу вычварэнства і помсты, змовы вузкага літаратурнага кола няздатных габрэйскіх кацаў». Зміцер Дзядзенка 07.12.2018 зазначыў у fb: «“Антысемітызм — гэта нармальна! Асабліва калі ён у вершах”, — нібыта запэўнівае нас афіцыйны сайт арганізацыі, якая абвясціла сваёй мэтай абарону беларускай мовы».

Найчасцей я пагаджаюся з паліталагіняй Кацярынай Шульман – дарма што яна аналізуе найперш расійскія рэаліі, многія высновы прыдаюцца для нашых краёў… Але нядаўнія яе развагі (04.12.2018) напрошваюцца на дыскусію: «Павінны пераследавацца заклікі да гвалту. То бок няможна пераследаваць за выказванні тыпу Не люблю яўрэяў, вось проста ненавіджу, кушаць не магу”. Але павінны пераследавацца і спыняцца выказванні тыпу “А пойдзем і падпалім сінагогу” або “ўзарвем школу” – заклікі да гвалту, прычыненне шкоды канкрэтным людзям, грамадскім месцам і г. д. Усё астатняе – выражэнне меркавання, адмаўленне халакоста, а таксама перамогі Савецкага Саюза ў Другой сусветнай вайне — няхай адмаўляюць, няхай кажуць, што на самай справе Гітлер перамог... Гэта нікому не прычыняе ніякай шкоды».

Перакананы, шкода ад hate speech (мовы нянавісці) ды наўмыснага скажэння гістарычных фактаў існуе – іншая рэч, што пакаранне мае адэкватна суадносіцца з учынкам. Кідаць за краты, пазбаўляць права на прафесію за думкі і словы, вешаць на кожнага зласліўца ярлык «экстрэміста» – перабор, у т. л. і з прычыны, згаданай мінулы раз (сярод масы патэнцыйных «злачынцаў» схаваюцца сапраўдныя экстрэмісты). Мажліва, у пераважнай большасці выпадкаў дастаткова «грамадскага ганьбавання» або, на крайняк, штрафу ў адміністратыўным парадку.

«Вольфаў цытатнік»

«Ісціна – таямніца, заўсёды таямніца. Відавочных ісцін няма»; «Калі ён застаўся жыць і не звар’яцеў, то гэта – раскоша» (Андрэй Платонаў, канец 1920-х – пач. 1930-х).

«Свет даўно ўжо пераўтварыўся ў адну вялікую сметніцу, у якой ніхто нікому не цікавы, у якой няма аніякіх асобных мейсцаў» (Ігар Бабкоў, 2018).

«Куды б мы ні прыйшлі, нават пачынаючы з нашай доблеснай інтэлігенцыі, мы тут жа будуем вертыкалі. Адзін начальнік, усе астатнія павінны кланяцца і дзякаваць… Канстытуцыя працуе толькі тады, калі грамадства стаіць на варце і пастаянна прымушае яе выконваць». (Сяргей Цыпляеў, 07.12.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.12.2018  20:35

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (92)

Усім прывітанне! Завуць не Юзік (і нават не Южык). Зрэшты, з мізантропствуюшчым літаратарам Міхасём Южыкам сёе-тое супольнае маю: ён не адзін год шпурляў у сеціва свае «ЛіМаразмы», я – «Катлеты & мухі»… Вынік даволі прадказальны.

Маральна цяжкі быў год, які да таго ж яшчэ і не скончыўся. Беларуская, расійская, ды што там – сусветная культура збяднела ад смерцяў Шарля Азнавура, Міхала Анемпадыстава, Уладзіслава Ахроменкі, Уладзіміра Вайновіча, Генадзя Гарбука, Іосіфа Кабзона, Мікалая Карачанцава, Рамана Карцава, Мікалая Кірычэнкі, Аляксандра Кулінковіча, Ігара Лучанка, Мар’яны Паплаўскай (Марыны Францаўны з украінскага «Дызель-шоў»), Арсеня Ліса, Эдуарда Успенскага, Давіда Чаркаскага… А хоць бы і спевака-папсавіка Яўгена Осіна. Адзін мой далёкі родзіч у канцы 1990-х гадоў быў ды-джэем на ізраільскіх дыскатэках і музычным прадзюсерам, дык ягоны гурт выконваў і «Плачет девушка в автомате…» – жаласлівую песню, раскручаную менавіта Осіным.

Пра Стэна Лі (1922–2018) мала што чуў да апошняга часу, але, відаць, чалавек быў годны. Нарадзіўся і вырас у Нью-Ёрку, у сям’і яўрэйскіх імігрантаў, «падняўся» на маляванні коміксаў… Давайце паслухаем, як ягоны Чалавек-павук натхніў нашую Беньку.

А насамрэч, на каго спадзявацца? На дзяржавы? У сучасным свеце яны часцяком не даюць рады са сваімі абавязкамі, што ўжо не вельмі прыхоўваецца… Дзіва што, напрыклад, усё менш беларусаў аддаюць перавагу працы на дзяржаўных прадпрыемствах. Калі верыць гэтаму апытанню, у 2008 г. «стабільнасць» такога працаўладкавання выбіралі 64,7% рэспандэнтаў, у 2012 г. – 47,6%, у 2018 г. – 21,3%.

Праўда, «праца на пана» мае ў «чырвонай» Беларусі свае падводныя камяні. Былы жыхар Ізраіля А-ч, мінскі бізнэсовец, 2 мес. таму змясціў у сябе аб’яўку (нат няма ахвоты перакладаць):

«В компанию, занимающуюся оптовой торговлей молочной продукцией на полный рабочий день требуется секретарь с навыками работы с бухгалтерской документацией… Работа с 9-30 до 18-00. Обед скользящий. Зарплата 500р… Женщинам с маленькими (до 6 лет) детьми и беременным, к сожалению, вынуждены будем отказать сразу. Нам нужен работник на каждый день, а дети имеют привычку часто болеть».

Калі яму зрабілі заўвагу з-за акіяна, дадаў: «считаю, что работодатель ВСЕГДА прав… у нас ещё, слава Б-гу не Америка. Я эту политкорректность искренне ненавижу. И дай Б-г, Трамп у вас с ней хоть немного покончит».

Ну, хоць бы не прыплятаў Б-га… Праз такіх «трампістаў» (дакладней, трэмпістаў, бо чэл проста ловіць трэмп на «новым курсе» ЗША) мне і не хочацца больш супрацоўнічаць з Іудзейскім рэлігійным аб’яднаннем. Дый з іншымі яўрэйскімі суполкамі РБ – прынамсі тымі, кіраўнікі якіх у акаўнце А-ча ціхамірна падтрымалі дыскрымінацыю цяжарных жанчын.

Яшчэ пару слоў пра дзяржавы ды «бяспеку», за якую яны цягнуць падаткі. ЗША не расчаравалі, таму што даўно не былі для мяне ўзорам… Усё ж скалануўся, калі прыйшла вестка пра тэракт у штаце Пенсільванія 27.10.2018. А неўзабаве наляцеў гіганцкі пажар у Каліфорніі, які ўнёс жыцці дзясяткаў, калі не соцень людзей.

Пасля Пітсбурга знайшліся тыя, хто кінуўся бараніць Трампа: маўляў, раз ён адкрыў пасольства ЗША ў Іерусаліме, то не мусіць несці адказнасць за антысемітызм ва ўласнай краіне… Некаторыя нават «спадчынай Абамы» тлумачылі амерыканскія злыбеды. Аднак прэзідэнт, які на пасадзе амаль два гады, не можа і не павінен валіць адказнасць за падзеі ў краіне на папярэднікаў. Па-мойму, шматлікія трампавы прамовы на грані hate speech (або за гранню – яго суайчыннікам відаць лепей) не маглі не пагоршыць атмасферу ў грамадстве; тут пішуць пра рост юдафобскіх актаў у ЗША на 57% за 2017 г. «Яўрэйскі зяць» і перанос пасольства – так сабе прыкрыццё.

Адваротны бок «спіхатэхнікі» – жаданне кантраляваць усё (так, яно сустракаецца не толькі ў Беларусі…) Канцэнтрацыя міністэрскіх партфеляў у руках блізкаўсходняга Бібі – чарговы сумнаваты доказ. Як быццам ад таго, што прэм’ер-міністр зрабіўся непасрэдным кіраўніком міністэрства абароны, ракеты з Газы перастануць далятаць да суседніх ізраільскіх паселішчаў?

На рубяжы 2008–2009 гг. напісаў быў для «Мы яшчэ тут!» нататку «Час працуе на “ХАМАС”». Спраўдзіўся як мінімум загаловак 🙁

Агульны трэнд на дэгуманізацыю набывае часам вычварныя формы: узяць шахматнае асяроддзе… Пісаў ужо, і не раз, пра «казус Каташука». Здавалася б, пасля выбараў новага кіраўніцтва ФІДЭ і заваёвы Беларуссю права на сусветную шахматную алімпіяду апальнаму трэнеру маглі б абвясціць «амністыю». Але ж не. Нядаўні «прэзідэнцкі савет ФІДЭ» ў Лондане (з удзелам старшынькі беларускай федэрацыі – гл. фота тут) пацвердзіў выключэнне брэсцкага шахматыста з рэйтынг-спіса ў Беларусі. Цяпер, праўда, майстар можа здаваць грошы за аблік ELO непасрэдна ў ФІДЭ, але гэта не выгадна (60 еўра за год супраць ранейшых 10).

Характэрна, што меркаваннем Уладзіслава Каташука ніхто не цікавіўся – рашэнне прынялі завочна. І гнілая вішанька на прагорклым торце: у рашэнні Q4PB-2018/12 напісалі пра «the exclusion of K. Uladzislau from the rating list under Belarus», хаця на радок вышэй у спісе рашэнняў фігуруе «the transfer of А. Shirov». Ёў, С. Анастасія забылася, як адрозніць імя ад прозвішча? 🙂 Ці мела месца дадатковая спроба прынізіць чалавека? А вы кажаце, «ліхія 90-я»…

Пацярпелы разважае ў слушным кірунку: «Пытанне, якое мяне даўно займае, цяпер яшчэ больш актуальнае: навошта плаціць грошы за магчымасць пагуляць у шахматы пасярэдніку, у гэтым выпадку – ФІДЭ, калі прасцей згуляць турнір без абліку [рэйтынга]?… Турніраў без абліку, на якія я ездзіў, хапае. І ўзровень барацьбы для аматараў там прыстойны» (17.11.2018). Калі б усе любіцелі шахмат і шашак у Беларусі гэтак мыслілі – адпаведныя федэрацыі разарыліся б… Мо’ і да лепшага – з’явілася б нешта альтэрнатыўнае, без таталітарных замашак.

Тым часам у Лондане доўжыцца матч за першынство свету Карлсен vs Каруана. На момант напісання гэтых радкоў адбылося восем нічыіх, і часам супергросы гулялі так невыразна, што зліваліся ў нейкага Карлсуану, аka «Смерць мухам»… Як і два гады таму, калі прэтэндэнтам быў Каракін, у публіцы чуліся заклікі пераходзіць на фішэрэндам («шахматы-960»), адно што гучнейшыя.

Трэба паглядзець, чым скончыцца матч. Не выключаны варыянт «12 нічыіх» (як у шашыстаў у 1972 г., праўда, там Куперман з Андрэйкам разыходзіліся мірна 20 разоў з 20!) У такім разе вангую, што правілы «класічных» шахмат будуць радыкальна зменены ў бліжэйшую пяцігодку… Калі ж Нічыйсен і Нічыяна возьмуцца за розум, то правілы ўсё адно прыйдзецца мяняць, але трохі пазней.

Дарэчы, нагадаю падзабытую ўжо гісторыю. У верасні адзін з галоўных сілавікоў Расіі праз відэазварот выклікаў на дуэль (!) к таму часу надоўга арыштаванага (!!) пуцінскага апанента. Калі ў кастрычніку Аляксей Навальны, у рэшце рэшт, выйшаў на «свабодку», то запісаў свой ролік, дзе прапанаваў браваму генералу дуэль на тэледэбатах. Той адмовіўся: маўляў, выклік быў на спартыўны двубой… Цяпер думаю – шкада, што Навальны не прапанаваў Золатаву матч па шахматах на нейтральнай тэрыторыі (каб пазбегнуць чытарства). На такое спаборніцтва можна было б і квіткі прадаваць, і выглядала б яно, пэўна, цікавейшым, чым у двух «К». А калі б яго правесці па шахбоксе – 100% 🙂

У гэтым месяцы – што не дзіўнa – адбыўся ў Мінску юбілейны, 25-ы кінафестываль «Лістапад». Я-то не хадзіў, а вось уедлівы наш чытач Пётр Рэзванаў тамака пабываў i піша:

Кінастужку «Я павінна расказаць» (2017) пра Машу Ральнiкайтэ ў межах «Лiстападу» паказвалi ў залi Музею гiсторыi кiно, таму там не магло быць шмат народу, але, горш за тое, там былi вольныя месцы… На «клезмеры» ў кастрычніку людзей было больш!.. Фільм карысны для тых, хто Ральнiкайтэ не чытаў. У канцы гучыць песня ў выкананнi Нехамы Лiфшыц[айтэ], пра якую я даведаўся з адной з Машыных кнiг. Фільм добры (не выдатны) – усе недахопы звязаны з тым, што ён карацейшы нават за адну кнiгу, а iх у Машы было больш… Пра перажытае вязнямі ён расказвае, ды ў 50 хвілін усё ўмясціць і немагчыма. Ці выконвае ён тую задачу, дзеля якой Маша пагадзілася на ўдзел у ім, я адказаць не ў стане, але ўсё ж здаецца, што адказ будзе станоўчы.

Падрыхтоўка да фестывалю, а бадай, і сама імпрэза была азмрочана тым, што міністэрства культуры РБ пастанавіла ўзмацніць кантроль над праграмай «Лістапада». На знак пратэсту двое (ці трое?) рэжысёраў адклікалі свае творы з «Лістападу». Была і адмысловая петыцыя пратэсту.

Адразу па заканчэнні «галоўнага кінематаграфічнага свята» з пасады першай намесніцы міністра культуры зляцела Ірына Дрыга… Насупор таму, што баяў адзін ёлуп не дужа разумны дзядзька, яна не засталася працаваць у міністэрстве. «Супадзенне? Не думаю». Дзяржава прагне «строіць» творчых асоб, але не любіць, калі факты цэнзуры вылазяць вонкі.

Цяпер на Дрыгу валяць усе грахі, а між тым яна – звычайная тутэйшая баба чыноўніца cярэдняга калібру; калі чапляцца, то да тых, хто яе прызначыў і яшчэ не зволены.

Асабіста я ад І. Д. шкоды не зазнаў – наадварот, яна, здаецца, шчыра старалася, каб у Мінску была павешана шыльда ў памяць пра ідышны часопіс «Штэрн». Год таму звярнулася па кансультацыю ў Акадэмію навук…

У чэрвені 2018 г. было прынята рашэнне Мінгарвыканкама аб тым, што дошка на вул. Рэвалюцыйнай патрэбная. Чаму яно дагэтуль не выканана – не зусім да І. Дрыгі пытанне.

Для параўнання: «свой у дошку» начальнік віцебскіх шахматыстаў, да якога 25.10.2018 звярнуўся з праблемай, абмаляванай тут, не адарыў адказам. Зразумела, на «адкрытае першынство Віцебшчыны» я не падпісаўся, затое паўдзельнічаў у традыцыйным восеньскім спаборніцтве ў (на?) мінскім офісе Саюза беларускіх пісьменнікаў. Першае месца, 6,5 з 7, якасцю сваёй гульні не здаволены. Лёгка мог астацца без 1,5-2 ачкоў…

Крыніца: lit-bel.org. Кур’ёзна, што за гэты здымак нехта назваў удзельнікаў турніру «патаемнымі сэксістамі», бо не выставілі ўперад балельшчыцу, паэтку Аксану Спрынчан (!)

* * *

На мінулым тыдні атрымаў-такі ад брытанскай гістарыцы Клер Ле Фоль ейную кнігу 2017 г. пра яўрэяў Беларусі (парыжскае выдавецтва надрукавала яе ў Швейцарыі). Праца глядзіцца больш самавіта, чым …, і нават аўтограф адшукаўся 🙂

Збор сродкаў на iніцыятыву «(Не)расстраляныя» паспяхова завершаны, сабрана 117%. Значыцца, кніга, дзе будуць і вершы Майсея Кульбака, Юлія Таўбіна, Ізі Харыка, выйдзе налета – мо’ i раней за кастрычнік 2019 года?

Яшчэ адна пазітыўная навіна: у Мінску абвешчана аб пачатку працы для ўсталявання помніка беларусам – Праведнікам народаў свету. Колькі суполак ужо далучыліся да аргкамітэта.

«Вольфаў цытатнік»

«Сучасная псіхалогія мае поўны набор прыёмаў для ператварэння людзей у аўтаматы або ў натоўп, які прагне знішчэння ўяўных ворагаў або нават самазнішчэння. Гэта стала звычайнай практыкай, да якой звяртаецца любы гандляр аўтамабілямі або рэкламіст на тэлебачанні» (Людвіг фон Берталанфі, «Робаты, людзі, розум», 1967)

«Інэрцыя мацнейшая за розум» (Эдуард Лімонаў, 1975)

«Чалавецтву вельмі важна заўсёды мець запасныя варыянты развіцця, таму што гісторыя можа павярнуцца зусім па-рознаму. І тое, што мы можам зараз ацэньваць як нейкую неажыццяўляльную ўтопію, можа аказацца запатрабаваным у новых умовах» (Павел Кудзюкін, 04.08.2009).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

20.11.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 20.11.2018  16:33

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (24)

Добры вечар прыхільнікам кулінарна-бульварна-нямарнага серыялу! Спачатку пагаворым пра «hate speech», мову (ці то нават цэлы «дыскурс») нянавісці, балазе апошні месяц даў для гэтага шматлікія нагоды. Днямі я зрабіў для сябе адкрыццё: у Беларусі ўжо летась дзейнічала ініцыятыва «Журналісты за талерантнасць» на чале з Алегам Ражковым! Паводле сп. Ражкова (больш пра яго нічога не знаю, і не пытайцеся), «мову варожасці» ў Беларусі прадукуюць перадусім журналісты, а не палітыкі і не культурныя дзеячы. Па-мойму, гэта надзвычай павярхоўны падыход… Як крыніцай улады з’яўляецца народ, так і крыніцай варожасці да «іншых» з’яўляецца ўсімі любімае грамадства. Калі б з боку апошняга не было запыту на «hate speech», то мова нянавісці і не вылазіла б на публіку. Што не здымае адказнасці з канкрэтных «-фобаў» (ксена-, гома-, гетэра-…). Асабліва брыдка яны выглядаюць, калі належаць да «эліты». Ці мяркуюць, што належаць.

Канкрэтна, у Расіі з пастом супраць сірыйцаў выступіў небезвядомы інтэрнэт-прадпрымальнік, досыць папулярны маскоўскі блогер Антон Носік. У яго, здаецца, захаваўся ізраільскі пашпарт з 1990-х гадоў (помню ягоныя інтэрв’ю ў рускамоўных газетах Блізкага Усходу…), і ў кастрычніку 2015 г. ён запрасіў Пуціна бамбаваць варожую Ізраілю краіну, забіваючы ўсіх запар – Б-г, маўляў, разбярэцца, хто вінаваты, хто не. Чалавек, на мінутачку, адносіць сябе да рэлігійных яўрэяў і прапануе Пуціну пераходзіць у іудаізм 🙂

Сёлета расійцы ўзялі Носіка за носік за каўнер і прысудзілі яму штраф. З фармальнага пункту гледжання суд спрацаваў кепска (паблытаў ініцыял падсуднага, не ўлічыў, які памер штрафу можна было выпісаць паводле заканадаўства, дзейнага на момант правапарушэння…), і я не здзіўлюся, калі вышэйшая інстанцыя скасуе вырак. Па сутнасці ж цяжка не ўгледзець у пісаніне «dolboeb’a» (самахарактарыстыка блогера) складу злачынства, прадугледжанага… ну і г. д. Заклік да масавых забойстваў мусіць карацца незалежна ад рэжыму ў краіне, дзе жыве носьбіт нянавісці. Калі ты такі «смелы», як табе карціць паваяваць, то ідзі на поле бою сам, а не кліч іншых з тылу – мараль, асабліва даступная пасля «На Заходнім фронце без перамен» Эрыха-Марыі Рэмарка.

Чаму так шмат месца аддаю расійска-сірыйскім справам? Хіба таму, што ў Беларусі прарэзаўся свой Носік, толькі без ізраільскага пашпарту, – Эдуард Пальчыс са слаўнага горада Ліды. Ён таксама быў не супраць чужымі рукамі жар паграбаць: асабліва паказальны артыкул пра рускага нацыяналіста «П-н павінен памерці» (у арыгінале прозвішча напісана поўнасцю). Там П-с у 2015 г. віційстваваў: «Наш сайт заклікае КДБ і іншыя спецслужбы выслаць спецыяльную групу для ліквідацыі Ягора П., а таксама арышту яго вернага сабачкі Кірыла А.-М. Сілы і магчымасці ў вас для гэтага ёсць… Калі КДБ лянуецца, заклікаем усіх беларусаў, якія жывуць у Расіі, паспрабаваць вывесці са строю нашых ворагаў. Можна падаваць у суд, можна наймаць кілераў, можна дубасіць іх бітамі ў пад’ездзе». Іначай, як дыскурс нянавісці (які, бадай, толькі падкормлівае ўпёртыхъ расійскіхъ імперцаў), кваліфікаваць падобныя заклікі надзвычай цяжка.

Улетку раённы суд прад’явіў Пальчысу 9 «экстрэмісцкіх» артыкулаў з яго сайта, цяпер справа разглядаецца ў мінскім гарадскім. Cудовы пераслед блогера сам па сабе мяне не радуе; напэўна, не варта было трымаць чалавека ў СІЗА так доўга (яго словы не перараслі ва ўчынкі), дый пасяджэнні лепей бы зрабіць адкрытымі. Выклікае павагу, што абаронцы Пальчыса не баяцца затрыманняў, штодня стаяць ля будынку «на такой халадэчы». З іншага боку, непрыемна ўражваюць спробы зляпіць з падсуднага героя, палітвязня (да гонару Пальчыса, сам ён сябе «палітычным» не абвяшчаў), змагара за свабоду слова. I не, я не падпішуся ў рамках «кампаніі па абароне Джона Сільвера» пад ягоным артыкулам-улёткай 2015 г. з камланнямі тыпу: «Расія… жыве толькі прапагандай і смагай крыві. Рашка напала на Украіну ў самы цяжкі момант…» – хаця б таму, што не меў і не маю страху перад Расійскай Федэрацыяй. Яшчэ раз і марудна: тым грамадзянам Беларусі, якія рэальна прагнуць пазмагацца за Украіну/супраць Расіі (на Данбасе ці недзе яшчэ), ніякі КДБ не перашкодзіць, а віртуальнае «кіданне какахамі» – хутчэй дэманстрацыя нягегласці. Яно можа мець адно адваротны эфект, збіваючы з тропу моладзь і пагражаючы паглыбленнем медыяфрэніі… І так, ва ўзросце пад 40 мне бліжэй не заклёны-праклёны, а арганічная праца – удзел у паступовай адбудове такой Беларусі, у якую не сунуцца захопнікі ні з Усходу, ні з Захаду. Моцнай, а ўвадначас дэмакратычнай ды ліберальнай: як тыя казалі, «Беларусі без крайнасцей».

Адпаведна, не патрэбен самасуд над мінчанінам Г., які летась абразіў народнага паэта Рыгора Барадуліна (я не адзін год ведаў і паважаў дзядзьку Рыгора), памерлага ў 2014 г., дый на Васіля Быкава наехаў за іхняе членства ў БНФ. Нядаўна Г. папрасіў прабачэння ў родзічаў паэта – з майго пункту гледжання, у стылі заезджанай показкі «Рабіновіч – не злодзей? Я ізвіняюсь!» – баязліва пачысціў свой фэйсбук і заявіў, маўляў, калі яго хочуць дастаць праз праваахоўныя органы, то ён гатовы. Я перакананы, што суд РБ на цяперашнім этапе – адзінае месца, каб даць чосу такім «героям». Другая паводле значнасці мера – байкот фірмы… Будзе дужа крыўдна, калі пара грамадскага абурэння сыйдзе ў свісток, як сышла ў выпадку з іншым бізнэсоўцам, Дзянісам Б. Нагадаю, гэты дзеяч у ходзе канфлікта з журналістам публічна паслаў усіх «змагароў» на х.. (у арыгінале слова было напісана без кропак). Потым таксама перапрашаў, ды асадачак-та застаўся. Гэта здарылася ў 2013-м, а ў 2016-м пра хуліганскі ўчынак мала хто помніць, і Б. па-ранейшаму лічыцца аўтарытэтам у медыясферы. Яго барадаты твар красуецца на сацыяльна-рэкламных шчытах горада Мінска – юнакам ёсць з каго браць прыклад 🙁

Увогуле, памяць у многіх жыхароў Беларусі, у тым ліку яўрэяў, дужа кароткая (засілле гаджэтаў? кліпавае мысленне?), што і дазваляе адносна лёгка імі маніпуляваць. Ну вось як можна пасля вынікаў галасавання 11.10.2016 за кандыдатуру спікера палаты прадстаўнікоў, навязаную адміністрацыяй Лукашэнкі (109 «за», 1 «супраць») працягваць рабіць выгляд, што ў «палаце № 6» дзве апазіцыянеркі? Чаму за паўмесяца журналісты не прыпомнілі, што Вялікая Лаўрэатка абяцала адкрыць у Мінску інтэлектуальны клуб у верасні 2016 г., ды так і не адкрыла, не папрасілі ў Алексіевіч тлумачэнняў? Эх, рытарычныя запыты…

Падобна, ва ўсходняй суседцы ўжо адкрыта, «зверху» навязваюць абсурдныя версіі мінулага: акурат паводле старых жартаў «калі тэорыя не адпавядае фактам, тым горш для фактаў» і «няважна, што гэта не працуе – магчыма, гэта добра выглядае…» Казус міністра культуры з яго высокаразумнай дысертацыяй не намякае, а проста крычыць. Дзіва што губернатар Арлоўшчыны днямі вёрз такое: «Іван Жахлівы своечасова не аддаў свайго сына лекарам, калі той захварэў у дарозе, яны ехалі з Масквы ў Пецярбург» (ехалі няйначай да Францыска Скарыны; праўда, у апошнія гады Лукашэнка ўжо не «ляпаў» пра Скарыну Піцерскага)… Далучыўся рэктар Маскоўскага дзяржуніверсітэта: «У гісторыі дзяржавы Расійскай іменна Іван IV з’яўляецца адным з сімвалаў расійскай дзяржаўнасці, а час яго кіравання ўпісаны залатымі старонкамі ў гісторыю нашай Радзімы». Дзякуй гэтаму былому актывісту КПСС, акадэміку-мехматаўцу (яму пад 80) за тое, што расплюшчыў некаторым «тутэйшым» вочы на аксіёму: дзяржаўнасць у нас з ім розная. Народная памяць і ў пачатку мінулага стагоддзя захоўвала звесткі пра жудкі пагром пасля захопу царом І. Жахлівым беларускага Полацка (1563 г.).

Эпідэмія падпарадкавання гістарычных фактаў палітычнай мэтазгоднасці перакінулася на ЮНЭСКА, якое 13.10.2016 аддзяліла мух ад катлет яўрэйскую гісторыю ад Храмавай гары – нават не хочацца нешта абвяргаць следам за «самім» Нетаньягу (хіба прэм’ерская тое справа?). Былі шанцы, што здаровы глузд возьме рэванш, тым болей што генеральная сакратарка арганізацыі не адобрыла рэзалюцыю, але – не. Што ж, не будучы прыхільнікам ізраільскага ўраду з яго Софамі ды Эвікамі, мяркую, што ў Іерусаліме правільна зрабілі, прыпыніўшы супрацу з юнэскай.

Ну, а зараз пра добрае і светлае. Прысуджэнне Нобелеўскай прэміі па літаратуры барду Бобу Дылану (не блытаць з Дзімам Біланам) ускалыхнула масы ўдзячных слухачоў; увішныя журналісты адразу ж выявілі ў амерыканскага песняра яўрэйскія карані. Мне ж імпануе, што да Боба – ён мянуе сябе «паштальён, які дастаўляе песні» – цягам некалькіх дзён не маглі дазваніцца прадстаўнікі Нобелеўскага камітэта (і нават перасталі спрабаваць)… Усё правільна, паштальёнаў у час працы лепей не турбаваць, інфа 100%! А можа, Дылан – насамрэч нашчадак Рыгора Скаварады, украінца, які праславіўся фразай «Свет лавіў мяне, ды не спаймаў»? Ці нават… баюся вымавіць… беларуса Язэпа Драздовіча з яго крэда «Мяне яшчэ пашукаюць»?

Беларусізацыя культурных герояў – шлях не тое каб шматабяцальны, аднак заканамерны. Культурка, яна такая: лепей крочыць у няясным напрамку, чым стаяць на месцы. М. Шагала амаль прысабечылі ўжо журналісты і педагогі – цяпер ён «беларускі мастак» самы настаяшчы!.. У Малдове дадумаліся ўшанаваць на адной вечарыне Марка Шагала і Міхаіла Савіцкага, якія на адным полі с..ць бы не селі. Што тут скажаш, апрача класічнага: «А можа, так і трэба»? Калі нават бойкая гросмайстарка Наста Зязюлькіна дала слабіну і заявіла, што надзела б хіджаб дзеля ўдзелу ў чэмпіянаце свету па шахматах на тэрыторыі Ірана (плануецца ў лютым 2017 г.), то што замінае нам прызнаць унёсак юдафоба Савіцкага ў сусветнае мастацтва і папулярызацыю творчасці віцебскага яўрэя?..

Тым часам улады Шчучына і раёна робяць усё, каб беларусізаваць Шарля дэ Голя, каб на пытанне «Дзе Голь?» кожны гараджанін здолеў бы адказаць: «А фіг яго ведае» «Ля палаца Друцкіх-Любецкіх!» Вось-вось маюць павесіць мемарыяльную шыльду там, дзе 100 гадоў таму немцы жэстачайшэ трымалі будучага кіраўніка «Вольнай Францыі» ў палоне. Трэба на вырабе шыльды не спыняцца, а пусціць чуткі пра тое, што ўночы па тэрыторыі завода «Аўтапровад» блукае прывід генерала і блытае дрот… Ваба для турыстаў і някепская «адмазка» для кліентаў завода, калі яны раптам пажадаюць паскардзіцца на якасць прадукцыі.

Да кучы, парадавала прадпрыемства «Барысаўдрэў». Як можна пабачыць тут, каробкі з барысаўскімі запалкамі выглядалі зухавата і ў дарэвалюцыйныя, і ў савецкія часіны. У 1990-2000-х гадах на афармленні эканомілі: абмяжоўваліся то прымітыўным арнаментам, то несамавітым сілуэтам спрадвечна беларускага звера – вярблюда… Сёлета сітуацыя змянілася да лепшага.

zapalki1 zapalki2

Сярэдняя колькасць запалак у каробцы яўна ўпала ў параўнанні з познесавецкім часам, затое выпускаюцца пазнавальныя мастацкія серыі з беларускай геральдыкай і помнікамі архітэктуры. Хто ведае, можа, новае пакаленне хітра «падсаджваюць» на калекцыянерства, абараняючы ад бязбожнай лоўлі пакемонаў? 🙂 Так ці іначай, за выявы гербаў і замкаў – рэспект!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.10.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.10.2016  22:02

***

119 из 149 членов нижней палаты депутатов Чешской Республики осудили резолюцию UNESCO, проголосовав за документ, в котором говорится, что принятая UNESCO резолюция, отрицающая связь еврейского народа с Иерусалимом и Стеной плача, подпитывает антисемитизм в мире и дискредитирует эту международную организацию.

“Палата депутатов Чешской Республики отвергает резолюцию, которая пропитана духом антисемитизма и игнорирует не только связь евреев, но и христиан со святыми местами в Иерусалиме. Формулировки резолюции противоречат мирному характеру Организации Объединенных Наций, которую дискредитирует UNESCO, и, в конечном счете, подпитывает антисемитские тенденции на международном уровне”.

Как известно, Мексика настаивала на повторном голосовании, однако эта просьба была проигнорирована и 18 октября Совет UNESCO одобрил резолюцию исполкома о статусе святых мест.

Напомню, что в исполнительный комитет UNESCO входят представители 58 стран, однако лишь шесть из них проголосовали против резолюции – США, Великобритания, Литва, Нидерланды, Эстония и Германия. Еще 26 государств воздержались и 24, включая Россию, поддержали резолюцию в редакции, предложенной рядом арабских стран и ПНА. Представители 2-х стран вышли из зала во время голосования.

Добавлено 20 окт, 8:34

***

Премьер-министр Италии Маттео Ренци резко осудил резолюцию UNESCO о иерусалимских святынях и заявил, что в следующий раз итальянский представитель будет голосовать против подобного предложения.

Маттео Ренци вызвал к себе министра иностранных дел Италии Джентильони и потребовал от него объяснить причины, по которым Рим воздержался при голосовании, а не выступил против.

По словам итальянского премьера, заявить, что евреи не имеют отношения к Иерусалиму – это все равно, что сказать, будто солнце излучает темноту. Ренци сказал, что Италия теперь будет голосовать против таких инициатив, даже если остальные европейские государства предпочтут занять иную позицию.

Ренци добавил, что желающие критиковать Израиль имеют на это полное право, но не должны использовать UNESCO в своих целях, пишет Барак Равид в “Гаарец”.

Перед Италией об изменении своей позиции заявили Мексика и Бразилия, первоначально поддержавшие антиизраильскую резолюцию, но затем выразившие сожаление в связи с этим.

***

19 представителей парламентов 17 государств подписали декларацию с призывом признать Иерусалим столицей государства Израиль, сообщает NRG. Декларация осуждает резолюцию исполкома UNESCO о святынях Иерусалима.

Декларацию подписали представители международных парламентских лобби в поддержку Израиля, включая депутатов из Италии, Нидерландов, ЮАР и других государств Европы, Африки и Америки.

Они передали подписанную декларацию замминистру Майклу Орену, а он вручил ее премьер-министру Биньямину Нетаниягу.

Добавлено 21 окт. 14:17

***

Петиция с требованием отменить чемпионат мира по шахматам среди женщин в Иране набрала более 15 тысяч голосов. В поддержку этой петиции выступили некоторые известные шахматисты мира.

Петицию подала Нази Паикидзе, чемпионка США. Причиной стало требование иранских властей по поводу обязательного ношения хиджабов участницами турнира. Она заявила, что не собирается участвовать в чемпионате мира в стране, где женщины лишены основных прав и считаются гражданами второго сорта.

Ее позицию поддержал бывший чемпион мира Гарри Каспаров, написавший в своем Twitter, что “даже для такой коррумпированной администрации, как ФИДЕ”, решение проводить чемпионат в теократическом Иране выглядит чрезмерным.

Каролина Лухан, гроссмейстер из Аргентины, тоже выразила недоумение в связи с проведением женского чемпионата в Иране, стране, где часто нарушаются права человека, особенно права женщин. Лухан сказал, что не хочет бойкотировать чемпионат, но считает для себя небезопасным ехать в Иран, и написала письмо в ФИДЕ, выразив свои опасения, передает CNS.

Иранские шахматистки, напротив, резко осудили призывы бойкотировать чемпионат мира, и заявили, что ношение хиджабов не является угнетением и нарушением прав женщин.

11.10.2016

Мнение Владимира Гинзбурга (член исполкома Белорусской федерации шахмат), 23.10.2016:

“Хиджабы не увязываются с античитерскими мероприятиями (в сентябре на шахматной олимпиаде в Баку при входе в игровой зал отбирали ручки, зажигалки и даже механические часы). Если кто-нибудь из женщин откажется одеть хиджаб, а организаторы не пустят в игровой зал и засчитают поражение, может быть скандал. Не завидую членам апелляционного комитета, если игрок подаст протест.

Я тоже подписал петицию. Возможно, тот, кто давал деньги на этот турнир, поставил условие, и кто не хочет, не обязан участвовать. Не удивлюсь, если какой-нибудь чудик даст денег для проведения чемпионата на космодроме может заставить всех играть в скафандрах.”

Добавлено 23 окт. 22:54