Tag Archives: Гелий Белкинд

В. Рубинчик о евреях, БНР и др.

Основа этой публикации – отрывок из текста двухлетней давности («Катлеты & мухі»-70g) в переводе на русский язык с минимальными правками… Затем кое-что будет сказано о «свежей» петиции, подготовленной активистами в начале марта 2020 года.

* * *

Благодаря тому, что с 1992 г. не раз переиздавался очерк Змитрока Бядули «Жыды на Беларусі» («Евреи в Беларуси», Минск, 1918), теперь уже почти все знают, что «во время переворота [1917 г.], когда белорусы в Минске начали выступать под своим собственным знаменем, горячее всего приветствовали их евреи-националисты. Во время выборов в городскую думу [лето 1917 г.] белорусы с евреями (национальные партии) вошли в коалицию и составили единый список кандидатов. А когда Всебелорусский Съезд [декабрь 1917 г.] показал, что складывается государственная сила, в еврейских газетах стали всё чаще появляться статьи о белорусах. После разгона большевиками указанного съезда, еврейские национальные партии опубликовали свой протест против этого насилия».

Одним из делегатов съезда оказался Мойше Гутман, выбранный и в Раду. Немалый политический опыт привёл активиста к тому, что в феврале 1918 г. Гутман попал в Народный секретариат, т. е. фактически в правительство Беларуси. З. Бядуля называет его секретарём без портфеля, но на самом деле М. Гутман был, говоря нынешним языком, вице-премьером. Кандидат исторических наук Инна Герасимова допускает, что он составлял Первую Уставную грамоту БНР, опубликованную 21.02.1918 (по крайней мере, она готовилась в его доме). Вторым членом Народного секретариата «от наших» стал Гелий Белкинд, ответственный за финансы.

М. Гутман, фото отсюда

На некоторое время присоединились к Раде БНР представители Бунда и сионистов. Февраль-март 1918 г. – пик политического сотрудничества белорусов и евреев, затем настали «заморозки». Евреи, принятые в Раду БНР, после Третьей Уставной грамоты дистанцировались от «независимского проекта». Бядуля в том же году объяснял поведение соплеменников так: «история их так вышколила, что, увы, в большинстве у них ориентиром служит лишь грубая сила: чей верхтого и правда…» Не споря с Бядулей, лучше задать себе вопрос: а могло ли быть иначе?

Основными игроками на землях Беларуси в 1918 г. (после 3,5 лет мировой войны!) объективно были те, кто опирался на войско, т. е. россияне, немцы и поляки. Белорусское движение только зарождалось и не имело суперпопулярности среди «рядовых» белорусов, которые после революций 1917 г. интересовались скорее переделом имущества, чем проблемами государственного суверенитета.

Конечно, я не подпишусь под глупостями о БНР вроде «группировка радикальных националистов, которые назначили себя представителями народа… Никто о них ничего не слышал ни тогда, ни сейчас» (гомельский «политолог» Жанн Ч.). Однако воевать за новую республику у местных жителей большой охоты действительно не было. Лишь 09.11.1918, под самый конец немецкой оккупации, правительство БНР издало постановление о создании собственного войска. Тогдашний «министр обороны» генерал Киприан Кондратович в ноябре 1918 г. предложил поставить под ружьё 200 тыcяч – а в результате (конец декабря 1918 г.) очутился в Гродно во главе Первого белорусского полка с тысячью штыков. Позже правительство БНР в изгнании связало себя с «батькой» Булак-Балаховичем, чьё разномастное войско в 1920 г. приобрело печальную известность, запачкавшись, между прочим, в антиеврейских погромах на юге Беларуси.

Среди «левых» в БНР-1918 преобладали деятели культуры, склонные скорее к символическим шагам, чем к реальному построению государственности. «Правые» (Роман Скирмунт, тот же Кондратович…) с дореволюционных времён кое-что знали о механизмах власти, но слабо вписывались в революционную эпоху. Найти взаимопонимание им так до конца и не удалось, как не смогли договориться в Украине Петлюра и Скоропадский.

Зная – либо чувствуя – внутреннюю слабость БНР, подавляющее большинство евреев весной 1918 г. заняло нейтрально-выжидательную позицию. Имелись такие, кто поддерживал немцев, надеясь, что те, «культурная нация», пришли «всерьёз и надолго»; немало было и сторонников новой России (необязательно большевистской). Но некоторая часть «простых еврейских граждан» считала БНР «своей» властью; о таком отношении писал – хотя и по-журналистски поверхностно – израильский исследователь Борис Ентин.

Попробую забыть, что история не имеет сослагательного наклонения. Что, если бы в феврале-марте 1918 г. политически активные евреи массово поддержали БНР, соблазнившись лозунгом «национально-персональной автономии», и Рада не промедлила бы с провозглашением независимости? Тогда, возможно, в той или иной форме сохранилось бы «левое» или центристское правительство, не отправившее бы приснопамятную верноподданническую телеграмму кайзеру… Оно завоевало бы некоторое доверие «народных масс», да и оккупанты больше считались бы с его авторитетом.

Полагаю, всё равно после упразднения «Брестского мира» на большей части территории Беларуси установилась бы советская власть под дулами красноармейцев. Другое дело, что БНР, благодаря активности министров-евреев, могли бы признать страны Антанты и/или США (хотя я бы не преувеличивал влияние «еврейского лобби» на западные правительства начала ХХ в.). За признанное «цивилизованным миром» государство сражалось бы куда больше народа, чем за непризнанное, и – кто знает? – возможно, белорусскому правительству удалось бы «выгрызть» кусок земли на западе Беларуси, где-то там, где в 2017 г. показалась «Вейшнория».

Утопичность моих допущений – ещё и в том, что политически ангажированным евреям в начале 1918 г. было трудно договориться между собой (впрочем, как всегда). Так, бундовцы, сионисты и представители ортодоксальных кругов, мягко говоря, недолюбливали друг друга. Выработать общую линию в отношении к новой республике – а сделать это нужно было срочно, счёт шёл на недели – они могли бы только чудом.

Сто лет назад «еврейская община» была уже сильно фрагментирована, и обращение Янки Купалы к абстрактным «всебелорусским евреям» («Пара, жыды, паны усяго свету / Сплаціці доўг, які вам Беларусь дала!»), если рассматривать его как политическую декларацию, звучал в 1919 г. довольно наивно. Неудивительно, что, когда в 1920 г. к БНР снова присоединились евреи (д-р Исаак Лурье, Давид Анекштейн, а в 1921 г. – «министр по делам национальных меньшинств» Самуил Житловский), мало что у них получилось. Эти люди с их добрыми намерениями представляли не столько «общину», сколько самих себя, да и время было упущено… Как раз в 1919 г. началась «третья алия», т. е. массовое переселение евреев из Восточной Европы в Палестину. «Многие еврейские лидеры не видели необходимости помогать белорусам, отвлекая людей и средства от борьбы за построение своего еврейского государства», – замечает И. Герасимова.

Так или иначе, для БНР – без которой, скорее всего, не существовало бы ни БССР, ни современной Республики Беларусь – немало сделали и евреи, и представители левых партий, особенно Белорусской социалистической громады и эсеров (Г. Белкинд был, кстати, и евреем, и эсером). Поэтому реванш, который в последнее время пытаются взять консерваторы, претендуя на всё наследие БНР, мало кому нужен… помимо самих консерваторов.

Вольф Рубинчик, г. Минск

* * *

ЗАЯВЛЕНИЕ (перевод с белорусского; оригинал см. здесь или здесь, пересказ на русском здесь)

Исполняется два года важной инициативе Общественного Национального Оргкомитета по празднованию 100-летнего юбилея создания Белорусской Народной Республики.

Оргкомитетом была предложена значительная и объёмная программа празднования великого юбилея. И надо сказать, что многое было сделано: например, был установлен и торжественно открыт мемориальный знак в честь идеологов Белорусского Возрождения Ивана и Антона Луцкевичей вблизи того места, где стоял дом Луцкевичей в парке Янки Купалы. Оргкомитет организовал и провёл национальный праздник в честь юбилея БНР на площадке у оперного театра, чему поспособствовал, бесспорно, Мингорисполком и лично его бывший председатель г-н А. Шорец. За что ему Оргкомитет высказывает лично большую благодарность от имени всех участников празднования!

Однако cледует сказать и о негативе, который омрачает это событие. Памятный камень братьям Луцкевичам установили в досадной близости к общественному туалету, а это должны были видеть как скульптор, так и архитектор памятника, а также горисполком – заказчик.

Эту проблему нужно решать срочно.

Важнейшая инициатива Оргкомитета – установка мемориальной доски в честь провозглашения независимости Белорусской Народной Республики и принятия ІІІ Уставной грамоты. Благо дом этот сохранился, и его можно мемориализовать.

Активисты гражданского общества за один день собрали необходимую сумму денег на изготовление из бронзы мемориальной плиты, которая и была отлита. Но, вопреки официальным обещаниям, установка доски так и не состоялась ни в 2018 году, ни в 2019-м. Ответы из Мингорисполкома и Администрации президента были просто отписками с целью затянуть время. Также мы предлагали присвоить улице Володарского, на которой стоит знаменитый дом БНР, имя братьев Луцкевичей, известных представителей белорусского Возрождения, благодаря которым и была провозглашена независимость БНР.

Из-за проволочек Мингорисполкома, уже иных руководителей этой службы по сей день не установлена мемориальная доска в честь объявления независимости нашей страны, и улица, на которой стоит дом БНР, носит имя одиозного лица, не имевшего никакого отношения ни к Минску, ни к Беларуси.

Сегодня те, кому не лень, рассуждают о независимости Беларуси, и эти рассуждения и святые слова произносят без самого смысла суверенитета и без связи с ключевыми именами независимости, без борцов за независимость. Эта риторика звучит на фоне культа Ленина, Свердлова, Калинина, Володарского, Мясникяна (Мясникова), Кнорина и сотен иных большевистских вождей, которые с 1918 года до 1941-го учинили в Беларуси террор. Почти все организаторы БНР, известные и неизвестные, были физически уничтожены. Выжили только те, кто успел эмигрировать в Чехию, Литву, США. И нам приходится жить и ходить по улицам, площадям, переулкам, названным имёнами палачей нашего народа и других народов. Имена палачей завладели самыми престижными улицами и площадями в центре белорусской столицы и не только.

Ленин с помощью пробивного товарища Парвуса получил огромную многомиллионную сумму имперских марок от Германии для развала Российской империи. Ленин стал организатором террора на огромных территориях, оказавшихся в составе большевистской империи, автором концентрационных лагерей.

Свердлов стремился в российской революции стать первым лицом, поэтому устроил покушение на своего лидера – Ленина, а когда погиб, то после себя оставил сейф с награбленным золотом и серебром – 100 кг.

Мясникян (Мясников), как и прочие пришельцы, не признавал никакой белорусской независимости, никакой белорусской нации, ни белорусского языка, который тогда звучал везде.

Калинин в составе всего ЦК ВКПБ дал согласие на расстрел польских военных в Катыни, среди которых были тысячи западнобелорусских солдат Войска Польского, даже два генерала из Гродно и одна женщина.

Именами этаких «героев» – большевиков у нас названы многие улицы, переулки, площади, в их честь установлены памятники и мемориальные доски.

А вот увековечить память наших самых видных возрожденцев – героев БНР – ответственным специалистам Мингорисполкома и Администрации не хватило ни духу, ни смелости!

Кстати, минские газеты в 1917 году ясно писали, что переворот в Петрограде устроили вооружённые шайки. Территория Беларуси в то время оказалась открытой и беззащитной перед бандами грабителей и убийц, оставивших армию и устраивавших разбой в Минске и других городах Беларуси.

Вoйна, которая шла на территории нашей страны и на которой погибло свыше миллиона жителей-белорусов, была спровоцирована враждующими империями. А затем царизм, чтобы пополнить свои потери в войне, инициировал переселение наших жителей в необжитые регионы империи. Вот в таких условиях в Беларуси начали хозяйничать большевики всех мастей.

Накануне 102-й годовщины Белорусской Народной Республики мы требуем от Мингорисполкома установить на доме №9 (Дом БНР) на ул. Володарского мемориальную доску в честь провозглашения БНР 25 марта 2020 года (так в тексте; разумеется, провозглашение состоялось 25 марта 1918 г. – перев.). Улице Володарского при этом присвоить имя братьев Луцкевичей.

Мы также призываем перенести мемориальный знак в честь отцов Белорусского Возрождения в парке ближе к улице Янки Купалы. Все улицы, площади и переулки в Минске, а также в иных городах и местечках Республики Беларусь, названные имёнами большевистских вождей, переименовать и вернуть им исторические названия, возникшие в эпоху ВКЛ.

На это мы имеем конституционное право, волю представителей народа и память перед героями Возрождения, перед славными сынами нашей страны.

Радим Горецкий – академик НАН Беларуси

Микола Купава — член Белорусского союза художников

Александр Жучков — общественный деятель

Леонид Акалович — священник, краевед

Мария Мицкевич — председатель Фонда «Сакавік»

Лявон Барщевский — филолог, преподаватель

Григорий Костусёв — политик

Валерий Герасимов — библиограф

Алесь Логвинец — политолог

Алексей Янукевич — политик

* * *

Комментарий

Общественные инициативы меня (почти) всегда радуют; за последние лет 20 поддерживал разные петиции, а под некоторыми собирал подписи. Однако послание «великолепной десятки» очень уж странно по форме, содержанию, да и с трудом вписывается в контекст последних недель.

Если уж откровенно, то авторы заявления – словно с Луны свалились. Делают вид, что в 2018–2019 гг. не было безуспешных обращений от сотен граждан Беларуси, выступавших за ту самую доску на здании по ул. Володарского, 9 («Дом БНР»). Проекты же переименования минских улиц озвучиваются с 1990-х годов и, как правило, игнорируются властями (стандартный ответ – «слишком дорого»). Но допустим, кто-то из подписантов верит, что «вода камень точит» – стоит лишний раз пожаловаться лукашенковским «пешкам» (главе администрации Сергеенко и председателю горисполкома Сиваку), и дело сдвинется с мёртвой точки.

Удивительно, что, помимо братьев Луцкевичей, в заявлении не названо ни единой фамилии «героев БНР» – видимо, чиновники должны сами догадаться, в честь кого переименовывать улицы, переулки, площади и проч.? Зато «шпилек» в адрес большевистских вождей – хоть отбавляй. Я не против критики большевизма, но против неуместного нагромождения обвинений. Не стоило бы серьёзным людям подписываться, к примеру, под версией российского фолк-историка В. Шамбарова о том, что покушение на Ленина 1918 г. – дело рук Свердлова; такие версии – для «Комсомольской правды» (впрочем, подписанты не сочли нужным сослаться даже на такой сомнительный источник).

Камень в память о братьях Луцкевичах, установленный в марте 2018 г. при содействии минских властей. Источник фото

Неожиданное упоминание Парвуса в письме, одним из адресатов которого является недавний руководитель КГБ, наводит на мысль о том, что ряд авторов письма «играет» с еврейской линией и темой заговоров, как бы сигнализируя: «мы одной крови». Но радует хотя бы то, что среди подписантов не видно профессиональных историков (не опозорили свой «цех»).

Получил диплом политолога в конце ХХ в., как и г-н Логвинец (учился с ним в одном вузе). На месте уважаемого деятеля я бы сам не подписал подобный текст и отговорил бы остальных авторов вылезать выступать с посланием о «культе Ленина, Свердлова, Калинина» в начале марта 2020 года – в период, когда у 99,9…% граждан проблемы топонимики и (не)увековечения деятелей начала ХХ века ушли даже не на третий план. В конце февраля, напомню, в Беларуси обнаружились первые носители COVID-19, по состоянию на 07.03.2020 их оказалось 6, а на сегодняшний день (18.03.2020) насчитывается более 50.

В. Р.

От основателя и редактора belisrael:

В связи с тем, что сейчас для всех самая главная тема, это пришедшая беда, связанная с короновирусом, прошу присылать материалы о том, как справляетесь с ней, о возникших проблемах, подвержены ли панике, как изменилась жизнь и т.д. Хотелось бы получить рассказ от людей, живущих в разных странах.
Опубликовано 19.03.2020  13:35

Евреи Белорусской Народной Республики

Борис Ентин Борис Ентин

7 часов назад

25 марта 1918 года в Минске была провозглашена независимость Белорусской Народной Республики. Значительную роль в этом сыграли и местные евреи – ведь в то время они составляли 15 процентов населения Белоруссии. А в крупных городах, таких, как Минск, Витебск, Гродно, Могилев, евреи составляли около половины всех жителей.

В кабинете министров БНР было два еврея – глава Минфина Гелий Белкинд и министр по еврейским делам Моше Гутман, занимавший также пост вице-премьера. Оба были представителями партии эсеров. Правда, еврейские министры оставались в своих должностях всего лишь около двух недель. В середине апреля Белкинд и Гутман, вместе с двумя другими членами правительства, подали в отставку. По их мнению, курс БНР на полную независимость противоречил предыдущим решениям Всебелорусского съезда. В соответствии с ними Белоруссия должна была стать частью федеративного российско-белорусского государства, получив в нем широкую автономию.

В состав Рады БНР вошли и представители еврейских движений – сионисты, бундовцы, активисты партии «Поалей Цион». Среди них выделялись председатель Городской Думы Минска Арон Вайнштейн и старый подпольщик Хаим Хургин, известный ветеранам народовольческого движения как «Сердитый Хаим». Уполномоченным БНР в Вилейском уезде стал 15-летний гимназист из Радошковичей Николай Абрамчик, имевший в своей родословной еврейские и армянские корни.

Всем народам, живущим в Белорусской Народной Республике, было гарантировано равноправие. Избирательное право получали все граждане без ограничения по национальности, религии и полу. Тексты Уставных грамот – постановлений Исполкома Рады БНР – печатались на трех языках: белорусском, польском и идише. Правда, государственным языком страны провозглашался только белорусский. В соответствии с решением Рады, границы новой республики должны были включать «Могилевщину, белорусские части Минщины, Гродненщины (с Гродно, Белостоком и др.), Виленщины, Витебщины, Черниговщины и смежные части соседних губерний, населенных белорусами».

Впрочем, республика в этих границах не просуществовала ни дня. И вообще, реально воплотить провозглашенную 25 марта независимость лидерам БНР удалось лишь отчасти. На то было несколько причин.

Во-первых, Минск в феврале 1918 года был оккупирован немецкими войсками. Германская военная администрация независимого белорусского государства не признала. Во-вторых, в рядах самих белорусских политиков не было единства по этому вопросу. Многие из них, как показывает скорая отставка четырех членов правительства БНР, предпочитали полной независимости автономную Белоруссию в составе Советской России.

В еврейских кругах мнения также разделились. Некоторые, как ушедшие в отставку Гелий Белкинд и Моше Гутман, считали провозглашение независимости преждевременным. Но многие белорусские евреи горячо поддержали эту идею. 12 июля 1918 года в Могилеве состоялось собрание представителей местных общественных организаций, которые приняли постановление о признании власти БНР. Евреи составляли половину населения города, и среди участников собрания их тоже было никак не меньше половины. Постановления в поддержку БНР были приняты также в Бобруйске, Борисове, Слуцке, Несвиже, Новогрудке, Радошковичах и других городах с высокой долей еврейского населения.

Простые еврейские граждане со временем стали считать правительство БНР законной властью, адресом, куда можно обратиться за помощью. История, например, сохранила имя некого Боруха Левина из Вилейского уезда. Он пожаловался в Минск на немецких солдат, забравших у него 1800 яиц. Правительство БНР направило письмо в штаб 10-й немецкой армии с требованием разобраться в этом деле.

Многие видные деятели белорусской культуры видели в евреях естественных союзников в борьбе за независимость своей страны. В ноябре 1919 года поэт Янка Купала писал: «В нашем краю живет много поляков, русских, евреев, татар. Лучшие из этих людей давно уже пришли к убеждению, что свободный белорус в своей независимой стране будет к ним относиться куда доброжелательней, чем белорус, порабощенных чужаками. В свободной, независимой Белоруссии не должно быть «ни эллина, ни иудея».

В это же время Купала написал свое знаменитое стихотворение «Жиды», в котором воспел дружбу между белорусами и евреями. Вот несколько цитат из него: «О, слава вам, белорусские евреи! Я верю вам, хоть вас поливают грязью царь и раб, стар и млад. Вы такие же невольники, как и мы, на изможденной белорусской земле… Вы воскреснете вслед за Беларусью, ваш флаг и наш факел будут вместе жить!»

В своем стихотворении Купала утверждает, что Москва и Варшава натравливали на евреев чернь, в то время как Беларусь «под крыльями своими вас грела, вашей нянькою была». Но есть в нем и одно четверостишье, в котором Купала обращает к евреям горький упрек. Он пишет, что они отреклись от давшего им приют народа, и пошли искать богатство у сильных мира сего. Что имел в виду поэт? По мнению некоторых исследователей, Купала обратил эти строки к Гелию Белкинду и Моше Гутману – еврейским министрам, не поддержавшим идею независимости Беларуси. Возможно, его разочарование вызвало и активное участие евреев в работе государственных органов Белорусской Советской Социалистической республики, провозглашенной в январе 1919 года в Смоленске.

За годы фактического существования БНР территория Беларуси успела несколько раз перейти из рук в руки. В декабре 1918 года немецкие войска покинули Минск, и в январе 1919 года город был занят Красной Армией (Рада БНР переехала в это время в Гродно). В августе 1919 года в Минск вошло Войско Польское. Спустя год Красная Армия перешла в контрнаступление. Белоруссия стала ареной ожесточенных сражений польско-советской войны.

Для евреев это была очередная пора лихолетья. Разразились новые погромы, которые устраивали и красноармейцы, и поляки. Досталось и от белорусов. В ноябре 1920 года в Мозырь под флагом Белорусской Народной Республики вошла армия генерала Станислава Балак-Булаховича. Он объявил о создании белорусской армии и приступил к формированию новых органов власти БНР.

Евреям Булак-Балахович гарантировал равноправие и призывал их помочь независимой Белоруссии в борьбе с большевиками. В доказательство добрых намерений были сформированы новые органы власти Мозыря – евреям в них досталось большинство. Кроме того, идиш наряду с белорусским и польским был разрешен для использования в суде. Но, в то же время, на территории, занятой армией Балак-Булаховича, прошла серия жестоких еврейских погромов. Тысячи домов были разграблены, свыше 300 человек были убиты. Всего же в результате погромов на территории охваченной войной Белоруссии погибли около 1700 евреев.

В марте 1921 года Россия и Польша подписали мирный договор. Вопрос о независимости Белоруссии был отложен на долгие годы. Рада БНР в это время уже находилась в изгнании. Еще в конце 1919 года она перебралась в Каунас, а затем в Прагу. В 1945 году, опасаясь наступающих советских войск, Рада переехала в Западную Германию. Формально она продолжает существовать до сих пор, оставаясь старейшим в мире «правительством в изгнании».

Некоторые члены правительства и депутаты Рады БНР приняли решение остаться в Советской Белоруссии. Практически все они были репрессированы в 30-х годах. Эта участь постигла и еврейского депутата Рады Арона Вайнштейна. Он был арестован в 1938 году, и, по официальной версии, скончался во время допроса от сердечного приступа. В 1938 году не стало и другого еврейского депутата Рады, Хаима Хургина, но он умер в своей постели, в Тель-Авиве. Хургин приехал в Эрец Исраэль в 1921 году и успел и здесь позанимать разные ответственные должности: он был председателем ревизионной комиссии гимназии «Герцлия», членом Совета профсоюзов общих сионистов и так далее. Отправившийся в эмиграцию Николай Абрамчик в 1943 году стал председателем Рады БНР в изгнании и занимал этот пост до конца своей жизни. Он умер в Париже в 1970 году.

Борис Ентин, «Детали» К.В.
На фото: разрушенная синагога в городе Слоним.30
Фото: Unomano Wikipedia commons CC BY 2.5

Оригинал

Опубликовано 25.03.2019  15:30

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (80)

Ізноў-такі шалом! Час бяжыць, нештачкі мяняецца да лепшага, нешта – да горшага, нешта зусім не мяняецца. Вось і серыял у 2015–2018 гг. прэтэндаваў быў на тое, каб быць выспачкай стабільнасці. Удала ці не, вырашаць чытачам-гледачам.

Бянтэжыць апошнім часам раз… гільдзяйства па-ізраільску, калі левая рука не ведае, што робіць правая. У сакавіку свет абляцела навіна пра тое, што загадчыца гаспадаркі ізраільскага пасольства ў Паўднёва-Афрыканскай рэспубліцы пазбавілася ад металічнай скульптуры, якая каштавала мінімум 100 тыс. долараў, без згоды кіраўніцтва… Шмат у чым расчароўвае і якасць працы пасольства ў Мінску: Алон Шогам, які працуе тут паўтара года, наўрад ці горшы за свайго папярэдніка Шагала (цяжкавата быць горшым…), аднак і ён дапусціў нямала, мякка кажучы, спрэчнага.

Сёлета, дый летась, нямала беларусаў, ахвотных трапіць у Ізраіль, каб наведаць сваякоў ці проста пабачыць блізкаўсходнія цікавосткі, атрымалі «халодны душ». Некаторыя нават сядзелі ў «малпоўніку» аэрапорта Бен-Гурыёна не адны суткі, перш чым іх адправілі назад. Гэта ценявы бок бязвізавага рэжыму: зараз рашэнне, пускаць або не пускаць турыстаў у краіну, спехам прымаецца афіцэрамі пагранічнай службы.

У маі беларускія дыпламаты мелі, здаецца, сур’ёзную размову з ізраільскімі, нейкі пратэст быў заяўлены на ўзроўні віцэ-прэм’ера РБ… І вось надоечы пасол Ізраіля ў Мінску вымушаны быў даць тлумачэнне: «У Ізраіль едзе нямала людзей, зацікаўленых там працаваць. Таму ізраільская памежная служба часам забараняе ўезд. Нават, прызнаюся, памылкова, людзям, якія не хацелі туды ехаць працаваць. Але што рабіць… Падалося службоўцам, што так і было» (tut.by, 09.07.2018). Натуральна, такія меланхалічна-адстароненыя развагі не задаволілі ні дэпартаваных, ні большасць патэнцыйных турыстаў. Наведвальнікі пачалі кідаць кпіны кшталту: «Трэба і нам пры ўездзе кожнага другога яўрэя на Акрэсціна завозіць, правяраць на тэрарызм» (рэйтынг камента: +106-10), «Што значыць падалося? Калі падаецца – маліцца трэба. На такіх пасадах павінны працаваць прафесіяналы» (+74-1). Рэзюмаваў «Цар» з Беларусі: «Заўсёды лічыў Ізраіль разумнай дзяржавай, з развітай прававой сістэмай, а тут такое. Ну дык трэба туды і не ездзіць…» (+72-1).

Міжведамасныя канфлікты (у гэтым выпадку – паміж міністэрствамі замежных спраў і турызму, з аднаго боку, і ўнутраных спраў, з другога) – звычайная справа ў Ізраілі. І падобна, што нават прэм’ер-міністр не мае паўнамоцтваў, а мо жадання, каб іх развязаць. Свежая інфа пра кіраванасць краіны: 9 ліпеня Нетаньягу заяўляе, што разам з Ліберманам вырашыў неадкладна закрыць КПП «Керэм Шалом» (паміж Ізраілем і сектарам Газа); назаўтра пункт працуе, як нічога ніякага.

Няўзгодненасць дзеянняў, што вынікае з не(да)кампетэнтнасці службовых асоб, можа мець і трагічныя вынікі. Адна з трагедый адбылася не ў сутычках з палесцінцамі, а ў «мірнай» пустыні Арава. Нагадаю: інструктар курсаў перадармейскай падрыхтоўкі не меў ліцэнзіі, і кіраўніцтва пра гэта ведала. Старшакласнікаў, пераважна дзяўчат, не папярэдзілі пра рэальную небяспеку паходу па рэчышчы Нахаль-Цафіт і пра зменлівае надвор’е, 26.04.2018 яны трапілі ў пастку… Паводка ўнесла 10 маладых жыццяў.

17-гадовы Цур Альфі мог бы выбрацца са смяротнага рэчышча, аднак ратаваў іншых і спазніўся… Ён загінуў як герой; зрэшты, краіну, якая «на роўным месцы» мае патрэбу ў героях, шчаснай не назавеш.

Звонку выглядае, што Біньямін Нетаньягу, 1949 г. нар., пры ўсіх яго станоўчых якасцях, усё ж «заседзеўся» на сваёй пасадзе, якую займае з сакавіка 2009 г. Тое, што ён не толькі прэм’ер-міністр, а і міністр замежных спраў (з 2015 г.), наўрад ці ідзе на карысць тым самым справам. Гэтая георгіеўская стужка 9 мая, «вась-вась» з Пуціным… Ужо даўнавата, відаць, дзейнічае прынцып Пітэра.

Іншы палітычны доўгажыхар нядаўна адзначыў 24 гады ва ўладзе. Дакладней, «Рыгорыч» у ёй акурат чвэрць стагоддзя: калі дэпутата Лукашэнку з падачы старшыні Вярхоўнага Савета ў чэрвені 1993 г. выбралі старшынёй часовай камісіі, ён атрымаў рэальныя рычагі ўплыву на чыноўнікаў, да яго пацягнуліся актывісты з КДБ, МУС… Задачай той камісіі было змаганне з карупцыяй, пад гэтым жа сцягам яе старшыня выйграў выбары 1994 г. Наколькі паспяхова змаганне вялося ўвесь гэты час, можна скеміць нават з апошніх навін. Бяруцца пад варту кіраўнікі сярэдняга звяна і «крыху вышэйшага за сярэдняе» (дырэктар Палаца спорту, старшыня райвыканкама, намеснік міністра, а то і экс-міністр), не кажучы пра бізнэсоўцаў, і канца-краю гэтаму не відаць. Напрошваецца выснова – у Беларусі, нягледзячы на ўсе пагрозлівыя варушэнні вусамі, за 20 з гакам гадоў так і не створана сістэма эфектыўнага падбору кадраў ды іхняга стымулявання.

Рыба псуецца з галавы. Калі Канстытуцыя перапісваецца пад аднаго чалавека, калі дзеці адной службовай асобы заранёў маюць прывілеi ды лезуць шпунтамі пад усе бочкі, то цяжка чакаць самаадданасці ад падначаленых. Які сэнс потым жаліцца, што нават у адміністрацыі прэзідэнта нейкі начальнік аддзела «злоўжываў службовым становішчам»… У 2005 г. я атрымаў паперку аб заканчэнні першых «антыкарупцыйных» курсаў у Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, так што ведаю, пра што разважаю 🙂

Калі сур’ёзна, то не пераацэньваю вартасці тых сумбурных курсаў. І без іх наступствы адмоўнага адбору ў дзяржаўнай сістэме – а таксама ў «трэцім сектары» – кідаліся б у вочы.

…Некаторыя будуць дзівіцца, адкуль «растуць ногі» ў падвышэння(ў) пенсійнага ўзросту і ў «антыдармаедскіх» дэкрэтаў. Ну, трэба ж кімсьці заткнуць дзіркі, якія вылазяць у бюджэтах, не? 🙁 Дапускаю, нехта даўмеўся ўжо і да хітрай схемы: падштурхнуць сотні тысяч беспрацоўных – пад пагрозай занясення ў спіс «дармаедаў» – да рэгістрацыі ў якасці індывідуальных прадпрымальнікаў. Потым можна паказаць графік з ростам долі малога бізнэсу ў Беларусі экспертам з МВФ і Сусветнага банка, дастаць новыя крэдыты… Няўжо забугорныя эксперты пойдуць правяраць, працуюць насамрэч тыя ІП або не? 😉

Нямала ў свеце й пазітываў. Кітайскія ўлады выпусцілі з-пад хатняга арышту ўдаву нобелеўскага лаўрэата Лю Сяабо, якую зваць Лю Ся, і дазволілі ёй выехаць за мяжу (у час арышту бедная Люся зарабіла сабе масу хваробаў). Яе вершы – «сумесь шоўка і жалеза» (С).

У Віцебску па вуліцы Шагала, 5а, адкрылі выставу «Осіп Цадкін. Вяртанне», якая прадоўжыцца да 18 ліпеня, у Барысаве, як нагадвае Аляксандр Розенблюм з Ізраіля, пяць год ужо дзейнічае экспазіцыя «Барысаў яўрэйскі» (арганізатар – мецэнат Уладзімір Слесараў). У Бабруйску пенсіянеры вывучаюць – або ўспамінаюць – ідыш, а рабін Шауль гатуе макарону і ратуе сцены старой сінагогі.

Памяркоўны гумар: «Пагонi» з макароны і бульбы, створаныя нейрасецівам. Фота адсюль.

Ёсць неблагія шансы на тое, што ў кастрычніку 2018 г. на будынку музея ў Мсціславе за кошт фундатараў будзе ўсталявана мемарыяльная дошка ў гонар земляка, мастака Ізраіля Басава (1918–1994). Калі за справу ўзяўся сам дырэктар Магілёўскага абласнога мастацкага музея Аляксандр Хахракоў, яна, дальбог, проста не можа не скончыцца поспехам!

Праславіліся і Калінкавічы – у горад на Гомельшчыне завітала група акцёраў з Купалаўскага тэатра, паказалі спектакль па кнізе «Радзіва “Прудок”» Андруся Горвата. Між іншага, у гэтай кнізе ёсць і «яўрэйскія» згадкі: «У 1920 годзе Прудок быў уцягнуты ў савецка-польскую вайну, і мой прадзед схаваў у пограбе сям’ю габрэяў… Каб даведацца, што габрэяў, якіх хаваў у пограбе мой прадзед, звалі Зэльдай і Ізыкам, мне давялося сёння выпіць сто грам самагонкі з інфарматарам», etc.

У Мінску Андрэй Хадановіч апублікаваў новы пераклад з Мойшэ Кульбака – гэты верш даступны ў «Нашай Ніве» (дадам, за саветамі яго перакладаў Генадзь Кляўко). Выдавец Раман Цымбераў задумаў «габрэйскую серыю», дзе першым пунктам – Кульбакавы «Зельманцы» ў новым, завершаным ужо перакладзе Андрэя Дубініна.

А вось мінская прэзентацыя кнігі французска-брытанскай даследчыцы Клер Ле Фоль у канцы чэрвеня 2018 г., лекцыя гэтай доктаркі навук пад эгідай пасольства Францыі, яе інтэрв’ю выклікаюць змяшаныя пачуцці. З аднаго боку, кажуць, кніга 2017 г. напісаная паводле дысертацыі, якую я чытаў у 2006 г. і збольшага ўпадабаў. З другога… бясспрэчна таленавітая аўтарка, нягледзячы на мае з ёй дыскусіі (напрыклад, тут), так і не пазбавілася ад фанабэрліва-паблажлівага стаўлення да калегаў, і гэта псуе ўвесь «кампот». У інтэрв’ю: «Беларусь проста ігнаруе праблему [датычнасці беларусаў да Катастрофы яўрэяў], нібыта яе няма. Гэта яшчэ савецкі падыход. Былі і праведнікі, якія ратавалі габрэяў падчас вайны, і былі калябаранты — і ў Беларусі, і ў Літве, і ў Польшчы. У Беларусі, напэўна, у меншай ступені, але ніхто гэтага не вывучаў». Так ужо і «ніхто»? Таксама не спецыяліст у гісторыі Другой сусветнай вайны, з ходу (à brûle-pourpoint) згадаю, аднак, тутэйшых гісторыкаў Аляксея Літвіна, Ігара Сервачынскага, Алеся Белага… Шчэ ў пачатку 1990-х гадоў падрабязна распавядаў пра юдафобію ў калабаранцкіх выданнях Сяргей Жумар.

Даволі павярхоўна трактуе даследчыца з Саўтгемптана і больш знаёмыя ёй праблемы: «Я вывучала спадчыну Зьмітрака Бядулі, гэта клясык, і гэта ён стварыў ідэю дружбы паміж габрэямі і беларусамі, міт аб талерантнасьці беларусаў». Можа быць, тут цяжкасці перакладу або наўмыснае спрашчэнне ад «Радыё Свабоды»… Насамрэч ідэя «дружбы народаў» закладвалася ў беларускіх нацыянальных колах перад першай расійскай рэвалюцыяй – сярод іншага, з мэтай больш эфектыўна процістаяць імперскаму ўціску. З першых выпускаў газета «Наша Ніва» (заснаваная ў 1906 г.) усцяж прапагандавала, калі ўжываць сучасную тэрміналогію, талерантнасць беларусаў да яўрэяў, пра што пісалі Іна Соркіна… і мая жонка Святлана Рубінчык. Змітрок Бядуля, пры ўсёй да яго павазе, пазнаёміўся з газетай толькі ў 1909 г., пачаў жа рэальна ўплываць на грамадскую думку прыкладна ў 1912 г. – так што не стварыў ён ідэю, а падтрымаў і зрабіўся ейным «жывым увасабленнем».

На жаль, для К. Ле Фоль, як і для многіх іншых замежных госцяў, сімвалы/жэсты часцяком апынаюцца важнейшымі за рэальнасць («грамадства спектаклю» руліць 🙁 ). Іначай мне цяжка сабе патлумачыць, чаму яна лічыць «самым высокім момантам у беларуска-габрэйскіх стасунках» пачатку ХХ ст. дэкларацыі Самуіла Жытлоўскага 1921 г. На той час міністр нацыянальных меншасцей Беларускай народнай рэспублікі прадстаўляў хіба купку сваіх знаёмцаў, дый сама БНР перайшла ў разрад эмігранцкіх летуценняў. Рэальна пік названых стасункаў выпаў на перыяд з лета 1917 г. да вясны 1918 г., калі яўрэі і беларусы стварылі адзін спіс перад выбарамі ў Менскую думу, калі ва Усебеларускім сходзе ўдзельнічалі і яўрэйскія дэлегаты, калі ў протаўрад БНР (Народны сакратарыят) увайшлі даволі ўплывовыя прадстаўнікі «абшчыны», Белкінд і Гутман, калі ўстаўныя граматы БНР рэдагаваліся і па-беларуску, і на ідышы…

Няма сувязі паміж малапаспяховымі міжнароднымі захадамі Жытлоўскага (1921–1923 гг.) і тым, што «ідыш быў прызнаны дзяржаўнай мовай у БССР». Калі каму і дзячыць за афіцыйнае прызнанне ідыша ў 1920–30-х гадах, дык падпісантам Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ (31 ліпеня 1920 г.), дзе гаварылася пра роўнасць чатырох моў, – у прыватнасці, бундаўцу Арону Вайнштэйну, старшыні Менскай гарадской думы ў 1917–1918 гг.

«Вольфаў цытатнік»

«Гламурызацыя вайны часта правакуе яе пачатак, таму што людзі не вельмі разумеюць, што такое на самай справе вайна» (Ірына Прохарава, 11.04.2018)

«Бясконцая множнасць крыніц абясцэньвае інфармацыю як такую, а таксама абнуляе маральнае ўздзеянне любой падзеі». (Дзмітрый Быкаў, 10.07.2018)

 

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.07.2018  15:49

Водгук д-ра Ю. Гарбінскага (12.07.2018):
Чарговы выдатны тэкст. З глыбокай – і таму «жывой»  аналітыкай. 

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (70g)

Cамага шаломістага шалому! Цягнік «БНР-100» поўным ходам імчыцца кудысьці… Куды – пабачым 25.03.2018 у цэнтры Мінска, пакуль жа прапаную абяцаныя развагі пра ролю яўрэяў у заснаванні Беларускай народнай рэспублікі.

Дзякуючы таму, што з 1992 г. не раз перавыдаваўся нарыс Змітрака Бядулі «Жыды на Беларусі», цяпер ужо амаль усе ведаюць, што «У часе перавароту [1917 г.], калі беларусы ў Менску пачалі выступаць пад сваім уласным штандарам, то гарачэй усіх віталі іх жыды-нацыяналісты. У часе выбараў у меськую думу [лета 1917 г.] беларусы з жыдамі (нацыянальныя партыі) увайшлі ў кааліцыю і зрабілі адзін сьпіс кандыдатаў. А калі Ўсебеларускі Зьезд [снежань 1917 г.] паказаў, што творыцца дзяржаўная сіла, у жыдоўскіх газэтах пачалі ўсё часьцей паказвацца артыкулы аб беларусах. Пасьля разгону бальшавікамі памянёнага зьезду, жыдоўскія нацыянальныя партыі апублікавалі свой пратэст супраць гэтага гвалту». Адным з дэлегатаў з’езда аказаўся Мойша Гутман, выбраны і ў Раду. Немалы палітычны досвед давёў актывіста да таго, што ў лютым 1918 г. Гутман патрапіў у Народны сакратарыят, г. зн. фактычна ва ўрад Беларусі. Бядуля называе яго сакратаром без партфеля, але насамрэч Гутман быў, кажучы цяперашняй мовай, віцэ-прэм’ерам. Кандыдатка гістарычных навук Іна Герасімава дапускае, што ён складаў Першую Ўстаўную грамату БНР, апублікаваную 21.02.1918 (прынамсі яна рыхтавалася ў ягоным доме). Другім членам Народнага сакратарыята «ад нашых» стаў Гелій Белкінд, адказны за фінансы.

На нейкі час далучыліся да Рады БНР прадстаўнікі Бунда і сіяністаў. Люты-сакавік 1918 г. – пік палітычнай супрацы беларусаў і яўрэяў, потым надышлі «прымаразкі». Яўрэі, прынятыя ў Раду БНР, пасля Трэцяй Устаўной граматы дыстанцыяваліся ад «незалежніцкага праекта». Бядуля ў тым жа годзе тлумачыў паводзіны супляменнікаў так: «гісторыя іх так вышкаліла, што, на жаль, па большасьці яны арыентуюцца толькі грубай сілай: чый верх таго і праўда…» Аднак ці магло быць іначай?

Асноўнымі гульцамі на землях Беларусі ў 1918 г. былі тыя, хто абапіраўся на войска, г. зн. расійцы, немцы і палякі. Беларускі рух толькі браўся і не меў суперпапулярнасці сярод паспалітых беларусаў, якія пасля рэвалюцый 1917 г. цікавіліся хутчэй перадзелам маёмасці, чым праблемамі дзяржаўнага суверэнітэту.

Ясна, я не падпішуся пад лухтою пра БНР тыпу «групоўка радыкальных нацыяналістаў, якія прызначылі сябе прадстаўнікамі народа… Ніхто пра іх нічога не чуў ні тады, ні цяпер» (гомельскі «палітолаг» Жан Ч.). Аднак ваяваць за новую рэспубліку ў тубыльцаў ахвоты сапраўды не ставала. Толькі 09.11.1918, пад самы канец нямецкай акупацыі, урад БНР выдаў пастанову аб фармаванні ўласнага войска. «Міністр абароны», генерал Кіпрыян Кандратовіч у лістападзе 1918 г. прапанаваў паставіць пад ружжо 200 тыcяч – а ў выніку (канец снежня 1918 г.) аказаўся ў Гродне на чале Першага беларускага палка з тысячай штыкоў. Пазней урад БНР на выгнанні звязаў сябе з «бацькам» Булак-Балаховічам, чыё разнамаснае войска ў 1920 г. набыло сумную вядомасць, запэцкаўшыся, між іншага, у антыяўрэйскіх пагромах на поўдні Беларусі.

Сярод «левых» у БНР-1918 пераважалі дзеячы культуры, схільныя больш да сімвалічных крокаў, чым да рэальнай разбудовы дзяржаўнасці. «Правыя» (Раман Скірмунт, той самы Кандратовіч…) з дарэвалюцыйных часін сёе-тое ведалі пра механізмы ўлады, але слаба ўпісваліся ў рэвалюцыйную эпоху. Знайсці паразуменне ім так да канца і не ўдалося, як не змаглі паразумецца ва Украіне Пятлюра і Скарападскі.

Ведаючы – або адчуваючы – нутраную слабасць БНР, пераважная большасць яўрэяў увесну 1918 г. заняла нейтральна-чакальную пазіцыю. Меліся такія, хто падтрымліваў немцаў, спадзеючыся, што яны прыйшлі «ўсур’ёз і надоўга»; нямала было і прыхільнікаў новай Расіі (неабавязкова бальшавіцкай).

Паспрабую забыцца, што гісторыя не мае ўмоўнага ладу. Што, калі б у лютым-сакавіку 1918 г. палітычна актыўныя тутэйшыя яўрэі масава падтрымалі БНР, спакусіўшыся лозунгам «нацыянальна-персанальнай аўтаноміі», і Рада не прамарудзіла б з абвяшчэннем незалежнасці? Тады, мажліва, у той ці іншай форме захаваўся б «левы» або цэнтрысцкі ўрад, які б не адправіў вернападданніцкую тэлеграму кайзеру… Ён заваяваў бы пэўны давер «народных мас», дый акупанты больш лічыліся б з яго аўтарытэтам.

Мяркую, усё адно пасля скасавання Брэсцкага міру на большасць тэрыторыі Беларусі вярнулася б савецкая ўлада, падпёртая рулямі чырвонаармейцаў. Іншая рэч, што БНР, дзякуючы актыўнасці міністраў-яўрэяў, маглі б прызнаць краіны Антанты і/або ЗША (хаця я б не перабольшваў уплыву «яўрэйскага лобі» на заходнія ўрады пачатку ХХ ст.). За прызнаную «цывілізаваным светам» дзяржаву змагалася б куды больш народу, чым за непрызнаную, і – хто ведае? – мо беларускаму ўраду ўдалося б «выгрызці» лапік зямлі на захадзе Беларусі, недзе там, дзе летась паказалася «Вейшнорыя».

Утапічнасць маіх дапушчэнняў – яшчэ і ў тым, што палітычна ангажаваным яўрэям на пачатку 1918 г. было цяжка дамовіцца міжсобку (зрэшты, як заўсёды). Так, бундаўцы, сіяністы і прадстаўнікі артадаксальных колаў, мякка кажучы, недалюблівалі адно аднаго. Выпрацаваць агульную лінію што да новай рэспублікі – а зрабіць тое трэ было тэрмінова, лік ішоў на тыдні – яны маглі б толькі цудам.

Сто год таму «яўрэйская абшчына» была ўжо моцна фрагментаваная, і зварот Янкі Купалы да абстрактных «ўсебеларускіх жыдоў» («Пара, жыды, паны усяго свету / Сплаціці доўг, які вам Беларусь дала!»), калі разглядаць яго як палітычную дэкларацыю, гучаў у 1919 г. досыць наіўна. Дзіва што, калі ў 1920 г. у БНР зноў завіталі яўрэі (д-р Ісак Лур’е, Давід Анекштэйн, а ў 1921 г. – «міністр па справах нацыянальных меншасцей» Самуіл Жытлоўскі), мала што ў іх атрымалася. Гэтыя людзі з іхнімі добрымі намерамі прадстаўлялі не так «абшчыну», як саміх сябе, дый час быў упушчаны… Акурат у 1919 г. пачалася «трэцяя алія», г. зн. масавае перасяленне яўрэяў з Усходняй Еўропы ў Палесціну. «Многія яўрэйскія лідары не бачылі неабходнасці дапамагаць беларусам і адцягваць людзей і сродкі ад барацьбы за пабудову сваёй яўрэйскай дзяржавы», – заўважае І. Герасімава.

Так цi іначай, для БНР (без якой, хутчэй за ўсё, не існавала б ані БССР, ані Рэспублікі Беларусь) нямала зрабілі і яўрэі, і прадстаўнікі левых партый, асабліва Беларускай сацыялістычнай грамады ды эсэраў. Таму рэванш, які апошнім часам спрабуюць узяць кансерватары, прэтэндуючы на ўсю спадчыну БНР, мала каму патрэбны. Адна мінская «праваабаронца» (Ганна Ш.; я-то заўсёды меркаваў, што праваабаронцам лепей заставацца нейтральнымі…) кінула ў адрас партыі Статкевіча: «Сацінтэрн, рукі прэч ад нашага нацыянальнага Свята [25 сакавіка]! Наперадзе 1 траўня. Рыхтуйцеся!» Кіраўнікі БНФ гэты хамаваты заклік ухвалілі 🙁

Тое, што сучасны БНФ, адрозна ад пачатку 1990-х, – кволая палітычная секта, хутчэй аксіёма, чым тэарэма або гіпотэза. Рэакцыя чалавека, які ў 1999–2007 гг. узначальваў гэтую партыю, на новы cцёбны кліп з удзелам расійца Шнурава, дазваляе зразумець, адкуль ногі растуць… Прывяду пост Вінцука Вячоркі цалкам; яго меркаванне ў нечым тыповае, і падтрымала В. В. звыш сотні людзей, у іх ліку паважаныя мною пісьменнікі:

Я даўным-даўно не жыву ў савецка-расейскай інфармацыйнай прасторы. Ня ведаю ані герояў тамтэйшага папсовага паўсьвету, ані сэрыялаў, ані тэлезьвёздаў. Імя Галыгін мне да сяньня нічога не гаварыла, сам я не націснуў бы на прысьвечанае „8 сакавіка“ відэа, якое ўпарта зьяўляецца ў сяньняшняй стужцы, але мяне настойліва намовілі. Лінк даваць ня буду, хто захоча сам знойдзе.

Вось жа тое, што я пабачыў, акрамя агульнага ганебнага ўзроўню, — яшчэ і абраза ў адрас беларускай мовы і ўсіх беларускамоўных. Калі ўбогая пахабшчына, якую „сьпяваюць“ па-беларуску (я не памыліўся з удзелам пэўнага народнага артыста?), „перакладаецца“ субтытрамі па-расейску, але моўнымі сродкамі паэтычнага, высокага стылю. Г. зн. беларуская мова яна для бруду, які на расейскую і перакладу адэкватнаму не паддаецца.

Матрыца для закладаньня ў падсьвядомасьць ня новая. З свайго дзяцінства, з чорна-белага савецкага тэлевізара памятаю двух блазнаў Тарапуньку й Штэпсэля. Недалёкі Тарапунька гаварыў, вядома ж, па-ўкраінску. А хітры і недурны Штэпсэль па-расейску. Але такога падзеньня, як я сяньня пабачыў, усё ж яшчэ не было.

Не збіраюся бараніць творчасць Вадзіма Галыгіна і Сяргея Шнурава, а пагатоў Анатоля Ярмоленкі і Ларысы Грыбалёвай. Недалужныя п’янтосы? Заклапочаныя кабеткі? Мне больш даспадобы такая клаўнада, як у наступным кліпе:

Калі ж мяне цягне быць сведкам экзістэнцыйнай тугі, не толькі жаночай, я слухаю іншую песню «Серебряной свадьбы»:

Аднак шыць палітычныя абвінавачанні не самаму высокадухоўнаму крэатыву, зробленаму ў стылістыцы ўкраінскага «Дызель шоў», – гэта больш чым занадта. «Абраза мовы» – яшчэ і артыкул у беларускім Кодэксе аб адміністрацыйных правапарушэннях. Аб’ектыўна выходзіць, што В. В. заклікае да паліцэйскага пераследу комікаў.

Годна адказалі Вячорку энд компані Юрый Варонежцаў («Справа даходзіць да сур’ёзных паталогій. Нядаўна адзін адстаўны беларускі палітык заявіў, што гэты кліп – элемент інфармацыйнай вайны, развязанай Расіяй супраць нас, няшчасных»), Віталь Цыганкоў, дый нават харашуха Вольга Хіжынкова, дачка лесніка і рабочай аграфермы. Дадам, што няведанне прозвішча Галыгіна, да пачатку 2000-х – аднаго з самых яркіх гульцоў беларускага КВЗ, які не раз, і даволі трапна, парадзіраваў Лукашэнку, дапушчальнае хіба для мовазнаўцы, але не для кіраўніка тутэйшай партыі. Крывая трактоўка вобраза Тарапунькі (які зусім не выглядаў дурнем у параўнанні са Штэпселем!) – «ягадка на торце».

Калі ў 55-й серыі я пісаў пра «музычныя рознагалоссі» з многімі тутэйшымі «апазіцыянерамі», то не чакаў, што метафара стане рэчаіснасцю. Дальбог, стаміўся ад іхняга маралізатарства, снабізму і прымітыўнай канспіралогіі, калі ўсё (ну, амаль) тлумачыцца падкопамі Люцыфера Крамля. Добра, што нарадзіліся не ў Сярэднявеччы – папрабіваліся б у інквізітары ды папалілі б на вогнішчах скамарохаў, «апантаных д’яблам»…

Расчараваў і аналітык, да якога я ставіўся крытычна, але прызнаваў ягоную суб’ектнасць. Пасля публікацыі Паўла Усава ў «Белгазеце», дзе ёсць, у прыватнасці, такія словы: «Рускі чалавек – “драпежнік”. Яму не патрэбныя вытанчаныя тэхналогіі, прарывы ў медыцыне – яму патрэбная дубіна (няхай і выдуманая), і чым яна большая, тым лепей. Бо рускі чалавек без дубіны – гэта не рускі», мне цяжка ўважаць яго за калегу. Тут прафанацыя прафесіі самая настаяшчая.

* * *

Пазіцыя беларускай рэжысёркі Вольгі Нікалайчык, якая раскрытыкавала вышэйзгаданы кліп за «культ нізкапробнай якасьці жыцьця праз калярытны народны бурлеска-лубок», мне блізкая ўжо таму, што Вольга прапанавала: «Давайце зробім свой кліп :)))» Але ж для таго, каб зрабіць у Беларусі нешта якаснае і папулярнае, тое, што набярэ на «Тытрубе» хоць 5% праглядаў ад шнураўскіх мільёнаў, трэба адправіць на мароз пару соцень ідэолагаў… Зэканомленыя грошы сабраць у кучку, зліць творчаму калектыву ў асобах Вольгі Н., Святланы Б., Лёліка У. і спецыяльна запрошанага з Расійскай Федэрацыі грамадзяніна РБ Вадзіка Г. (можна далучыць галоўнага ўрача Лепельскай псіхіятрычнай лякарні), пару месяцаў настояць, узбоўтнуць… Профіт.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

13.03.2018

Апублiкавана 13.03.2018  06:53